Çoklu Zeka Kuramı (MI Theory)

Eğitime yeni bir yaklaĢım getiren çoklu zeka kuramı (Multiple Intellegence-MI Theory), Harward Üniversitesi öğretim üyelerinden Howard Gardner tarafından 1983 yılında geliĢtirilmiĢtir. Gardner‟ın geliĢtirdiği kurama göre, biyopsikolojik bir potansiyeldir ve Ģöyle tanımlanmıĢtır:

Gardner‟a göre zekâ:

1. Gerçek bir problemi çözmek için gerekli yetenekler kümesi.

2. Bir veya daha çok kültürde değer verilen bir ürün veya hizmet ortaya koyma yeteneği.

3. Yeni bilgi üretmek için problem keĢfetme, çözme kapasitesi (Özden, 2003:111).

Tablo 6. Eski ve Yeni Zekâ AnlayıĢlarının KarĢılaĢtırılması

ZEKÂYA ĠLĠġKĠN ESKĠ ANLAYIġ ZEKÂYA ĠLĠġKĠN YENĠ ANLAYIġ

1. Zekâ, doğuĢtan kazanılır, sabittir ve bu nedenle

de asla değiĢtirilemez. ^{1. Bir bireyin genetiksel olarak kalıtımla birlikte} getirdiği zekâ kapasitesi iyileĢtirilebilir ve değiĢtirilebilir.

2. Zekâ, niceliksel olarak ölçülebilir ve tek bir

sayıya indirgenebilir. ^{2. Zekâ, herhangi bir performansta, üründe veya} problem çozme sürecinde sergilendiğinden sayısal olarak hesaplanamaz.

3. Zekâ, tekildir. 3. Zekâ, çoğuldur ve çeĢitli yollarla sergilenebilir. 4. Zekâ, gerçek hayattan soyutlanarak (yani, belli

Tablo 6‟nın devamıdır.

ZEKÂYA ĠLĠġKĠN ESKĠ ANLAYIġ ZEKÂYA ĠLĠġKĠN YENĠ ANLAYIġ

5. Zekâ, öğrencileri belli seviyelere göre sınıflandırmak ve onların gelecekteki baĢarılarını tahmin etmek için kullanılır.

5. Zekâ, öğrencilerin sahip oldukları gizil güçleri ve doğal potansiyalleri anlamak ve onlar ın baĢarmak için uygulayabilecekleri farklı yolları keĢfetmek için kullanılır.

Kaynak: Saban (2004:41)

Gardner‟a göre zekâ anlayıĢında anahtar sözcük “çoğul” dur. Yani zekâ çok yönlüdür. Ayrıca bireyin doğuĢtan getirdiği zekası iyileĢtirilebilir, geliĢtirilebilir ve değiĢtirilebilir (Gardner, 1997 Akt: Saban, 2004:42).

Gardner, öğretmenlerin öğrenciler arasındaki farklılıklara dikkat etmesi; öğretim ve değerlendirmeyi, bireyselleĢtirmesi gerektiğini belirtmiĢtir. Çünkü bireylerin aynı düĢünüĢ tarzına sahip olmadıklarını ve eğitimin bu farklılıkları ciddiye aldığı düĢünülürse, bireylerin sorunları çözmede daha Ģanslı olabilecekleri vurgulanmıĢtır (Demirel, 2005:208).

Tablo 7. Çoklu Zekâ Alanları

Çoklu Zekâ Alanları

Sözel, Dilsel Zekâ

Sözel-dil zekâsı, bir bireyin kendi diline ait kavramları etkili bir biçimde kullanabilmesi kapasitesidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuĢma ile iletiĢim sağlayarak, bu zekânın en belirgin özellikleri kullanılır. Dil zekâsı iletilenin bireysel olarak algılanmasını sağlar.

Müzik Zekâsı

Gardner düzenli olarak müzikle bir arada olan her insanın beste yapma, Ģarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkinliklerde sahip olduğu bazı becerilerle baĢarılı olabileceğini belirtmektedir. Bu zekâsı geliĢmiĢ bireyler notalara karĢı duyarlı olurlar, müzik kulakları geliĢmiĢtir.

Bedensel Zekâ Spor yapmayı dans etmeyi severler, el göz koordinasyonları, vücut kontrolleri iyidir. Beden dillerini sağlıklı biçimde kullanmaya yatkındırlar.

Sosyal Zekâ

Bu zekâ çevredeki bireylerle iletiĢim kurma, onları anlama, bu kiĢilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranıĢlara iĢaret eder. ArkadaĢ gruplarıyla vakit geçirmekten hoĢlanırlar. Ġyi bir dinleyici olabilirler.

Ġçsel Zekâ

Kendine iliĢkin farkındalıkları artmıĢ, duygu ve düĢüncelerini anlamlandırabilen bireylerdir. Meditasyon gibi içe dönük faaliyetlerden hoĢlanırlar. Kendileriyle barıĢıktırlar.

Tablo 7‟nin devamıdır.

Çoklu Zekâ Alanları

Doğa Zekâsı Bu zekâsı geliĢmiĢ bireyler doğayla iç içe yaĢamayı, doğa yürüyüĢlerini severler. Diğer canlılara karĢı hassas ve meraklıdırlar.

Mantık-

Matematik Zekâsı

Bu zekâ biçimi geliĢmiĢ olan insanlar nesneleri tanımlamada, analiz etmede ve problem çözmede baĢarılıdırlar. Rakamlarla araları iyidir. Bulmacalar, Ģekiller ilgilerini çeker.

Görsel Uzamsal Zekâ

Görsel/Uzamsal zekâ, resimler ve imgeler zekâsı ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kiĢinin kendi görsel yaĢantılarını yeniden yaratma kapasitesidir. Zihinlerinde resimler yaratır ve bunları çizerler. Harita okuma, çizim, resim ve heykel yapımı ile uğraĢabilirler.

Kaynak: Saban (2004:43-46)

Armstrong‟a göre(1994), Çoklu Zekâ Kuramını program geliĢtirmede kullanmanın en iyi yolu öğretilecek konunun bir zekâdan diğerine nasıl uyarlanabileceğinin düĢünülmesidir. Bu amacı gerçekleĢtirmede Çoklu Zekâ Kuramında planlama sorularını gösteren Ģekil 4‟te belirtilmiĢtir (Akt: Demirel, 2005:210)

ġekil 4. Çoklu Zekâ Kuramında Planlama Soruları

Kaynak: Demirel (2005:210)

HEDEF Mantıksal-Matematiksel

Sayı, hesap, mantık, sınıflama ve eleĢtirel düĢünme becerilerini sınıfa nasıl getirebilirim?

Görsel/Uzamsal

Görsel Ģekilleri hayal etmeyi, renk, resim ve benzerleri nasıl kullanabilirim? Sözel/Dilbilimsel KonuĢmaları ya da yazılmıĢ metinleri nasıl kullanabilirim? Özedönük/Bireysel

Duyguları, anıları nasıl uyandırabilirim ya da öğrencilere seçme Ģansını nasıl verebilirim? Sosyal/Bireylerarası Öğrencileri nasıl kaynaĢtırabilir, kubaĢık çalıĢtırabilir ve büyük grup benzetimlerine nasıl yönlendirebilirim? Müzikal/Ritmik Müziği ya da doğa seslerini, melodileri sınıfa nasıl getirebilirim? Bedensel/Duyudevinimsel

Vücut yada el becerilerini iĢe nasıl karıĢtırabilirim?

Proje tabanlı öğrenme ve çoklu zekâ kuramı belli ilkeler açısından benzerlikler göstermektedir. Çoklu zekâ kuramının öğrenci özelliklerine ve zekâ alanlarına yönelik ilkeleri proje tabanlı öğrenme sürecinin hazırlanmasında göz önüne alındığında öğrencilerin en uygun proje konularının seçmelerinde, öğrencileri motive etmede, tasarlanan projelerin baĢarılı olmasında, öğrencilerin karĢılaĢtıkları problemleri çözebilmelerinde kolaylık sağlar. Bu iki yaklaĢım öğretmenlerin rehberliğinde gerçekleĢmekte ve aynı zamanda grup içi ve bireysel değerlendirmeye yer vererek, üründen çok sürece yönelik değerlendirmeye önem verdiği için öğrenciler kendi öğrenmelerinden sorumlu ve hayatın içinde olacaklardır.