• Sonuç bulunamadı

Çok Katlı Dokuma Tekniğiyle Dokunan Yünlü Kumaşlar

ĠKĠNCĠ BÖLÜM DOKUMA KUMAġLARDA

2.1. KeçeleĢmeyle Sağlanan Tasarım Olanakları ve Giysi Tasarımında Kullanılması

2.1.3. Yünlü Dokuma Kumaşların Keçeleştirilmesi ve Giysiye Uygulanması

2.1.3.1. Dokuma Kumaşların Keçeleştirilmesinde Doku Oluşumunu Destekleyen Tasarım ve Üretim Aşamaları

2.1.3.1.3. Çok Katlı Dokuma Tekniğiyle Dokunan Yünlü Kumaşlar

Çift kat ya da daha fazla kat tekniğiyle kumaş üzerinde birden fazla kat oluşturarak keçeleştirme yapılmasıyla üç boyutlu dokular oluşturulabilmektedir.

Bu tür etkiler keçeleşmeyen ya da çekme oranları birbirinden farklı ipliklerin kullanımıyla gerçekleştirilmektedir.

Çözgü ve/veya atkı ipliği yün olan bir kat ve yünün dışında keçeleşmeyen hammaddeye sahip iplikten dokunan başka bir katın bulunduğu kumaşlarda katlar yüzey değiştirerek tasarlanan deseni oluşturmaktadır. Yüzey değiştiren çok kat adı

verilen bu teknikle dokunan kumaşlar keçeleştirme sonucu en yüksek dokulu kumaş yapılarını oluşturmaktadır.

Yüzey değiştiren katlardan birinde hem çözgü hem atkı yönünde keçeleşmeyen hammaddeli iplik kullanılırken, bu bölgenin dışındaki katta yün ipliklerle dokuma oluşturulmaktadır. Bu tür bir kumaşa keçeleştirme uygulandığında keçeleşen yün iplikli kat diğer hammaddeli ipliklerin olduğu katı hem çözgü hem atkı iplikleri yönünde yukarı yükseltmektedir. Bu yükselme her iki yönde de olduğundan dolayı kumaş dokusu tamamen üç boyutlu görüntüye sahip olmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Maryland Institute ve Kansas City Art Institute’de tekstil tasarımı eğitimi veren Pauline Verbeek-Cowart bu tekniği tasarladığı kumaşlarda sıklıkla kullanmaktadır. Tasarımcı yün çözgü ve atkı ile rayon çözgü ve atkı iplikleriyle yüzey değiştiren çift kat tekniğiyle dokunmuş ve keçeleştirildikten sonra üç boyutlu etkiler elde ettiği deneysel kumaşlar ortaya koymaktadır (Resim 54).

İplik hammaddesi, iplik kalınlığı, desen, dokuma tekniği, keçeleştirme arasındaki tasarım bağlarını araştırmak tasarımcının çalışma alanıdır. Cowart,

“genelde sistematik olarak değişkenlerden birini değiştiririm. Örneğin iplik tipini denemek için diğer bütün unsurları sabit tutarım. Bu durum belirli bir konumda seçilmiş bir ipliğin verdiği etkiyi incelememi sağlar. Bu deneme ve yanılmaya dayalı yaklaşım malzeme, yapı ve yüzeyin mükemmel birleşimine yol açan mantıksal aşamalardan oluşan bir sisteme dayanmaktadır”.2

diyerek deneysel çalışma şeklini açıklamaktadır. “Güney Afrika‟da bir firma ile birlikte kendi dokuma ipliklerini gerçekleştirmekte” 3olan Cowart yünle çalışmalarına

devam etmektedir.

2 Pauline Verbeek-Cowart, “Weaving by Hypothesis: A Scientific Approach”, Surface Design Journal,

Vol.25, No: 2, USA, Winter 2001, 20 s.

3

Resim 54: Yün çözgü ve atkıyla rayon çözgü ve atkı iplikleriyle yüzey değiştiren çift kat tekniğiyle dokunan ve keçeleştirildikten sonra üç boyutlu etkiler elde edilen kumaşlar Tasarımcı: Pauline Verbeek-Cowart

Kumaştaki yün iplik miktarı, sadece çözgüde, sadece atkıda ya da hem çözgü hem atkıda yün iplik bulunması keçeleştirilmiş kumaşta farklı üç boyutlu etkilere neden olmaktadır. Yün ipliğinin dokumadaki kullanım şekli doğrultusunda kumaşta atkı yönünde, çözgü yönünde ya da her iki yönde çekmeler olabilmekte ve buna bağlı olarak keçeleşmeyen kattaki katlanmaların yönü belirlenmektedir.

20 tel/cm sıklıkta tasarlanan deneme kumaş, 40/2Nm bambu ve 31/2Nm yün atkı, 20/2 polyester atkı ile, çözgü yönünde yüzey değiştiren çift kat tekniğiyle dokunmuştur (Resim 55-a). Bu kumaş keçeleştirildikten sonra katlı, pliseli üç boyutlu bir görüntü meydana gelmiştir (Resim 55-b).

(a)

(b)

Resim 55: Yüzey değiştiren çift kat tekniğiyle dokunmuş deneme kumaş (a) ve keçeleştirildikten sonraki pliseli üç boyutlu görüntüsü (b).

Kaynak: Sedef Acar, 2010.

Yün ve yün olmayan çözgü ve atkı ipliklerini keçeleştirme sonrası durumunu düşünerek yerleştirmek, istenilen motif ve desenler yaratmak açısından önem taşımaktadır. İyi bir malzeme ve dokuma bilgisiyle ortaya çıkabilecek görüntüler önceden ayarlanabilmektedir. Dokuma tasarımcısı Vicki Masterson deneysel çalışmalarıyla çiçeğe benzer organik desenler (Resim 56) ya da çift kat tekniğinde çözgü ve atkı yönünde 10 pamuk ipliğine/ 2 yün ipliği gibi farklı kuvvetlendirme oranlarıyla geometrik desenler elde edebilmektedir (Resim 57).

Resim 56: Atkı ve çözgüde yün ve pamuk iplikle dokunan kumaş ve keçeleştirme sonrasında keçeleşmeyen bölgelerin oluşturduğu çiçek biçimli üç boyutlu dokular. Tasarımcı: Vicki Masterson

Kaynak: VAN DER HOOGT, 2005, 93

Resim 57: Atkı ve çözgüde kalın yün iplik ve pamuk iplik kullanılarak çift katlı dokunan kumaş ve keçeleştirildikten sonraki diyagonal üç boyutlu görüntüsü.

Tasarımcı: Vicki Masterson

Kaynak : VAN DER HOOGT, 2005, 92

İki katlı yüzey değiştiren dokuma tekniğinin yanında üç ve daha fazla kat oluşturma olanaklarıyla da keçeleştirilmiş dokuma kumaş görüntüleri elde edilebilmektedir. Tasarımcı Hideko Takahashi’nin tasarladığı çekme oranları birbirinden farklı olması için değişen oranlarda yün karışımıyla harmanlanmış üç

katlı yüzey değiştiren dokuma tekniğiyle dokunan kumaş keçeleştirildikten sonra bağlama-boyama yapılmadığı halde şibori kumaş etkisi kazanmıştır (Resim 58).

Resim 58: “Circle Square II”, 1995

Yüzey değiştiren üç kat dokuma tekniğiyle tasarlanan kumaşın keçeleştirme işleminden sonraki şibori etkili görüntüsü.

Tasarımcı: Hideko Takahashi Kaynak: WADA, 2002, 67

2.1.3.2. Dokuma Kumaşların Keçeleştirilmesinde Doku Oluşumunu Destekleyen Tasarım ve Üretim Aşamaları Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Tez çalışması kapsamında konu ile ilgili çalışan sanatçı ve tasarımcıların tasarım ve üretim aşamaları incelendikten sonra, oluşan ürün çeşitleri yönünde sınıflandırma yapmak sunulacak yeni yöntem önerisinin belirleyici niteliklerini ortaya koymak açısından önem taşımaktadır.

Yapılan incelemelerde giysiye yönelik dokuma kumaşları keçeleştirerek, “keçeleştirilmiş dokumalar” ve buna bağlı olarak “keçeleştirilmiş giysiler” olmak üzere iki ana ürün grubunun oluştuğu görülmüştür.

Tablo 9’da “Keçeleşmiş Dokumalar” ürün grubu ele alınmıştır.

Kaynak: Sedef Acar, 2010

Tablo 9: Keçeleştirilmiş dokumalar ve üretim yöntemlerinin sınıflandırılması

Ürün