Çocuklar Hakkında Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, failin kişiliği ve işlediği suçun önemi göz önünde bulundurulmak suretiyle hakkında kamu davasının açılmasından bazı şartlarla ve belirli bir süreyle iyi hal sahibi olması halinde vazgeçilebilmesidir. Hukukumuzda ilk olarak ÇKK'nın 19. maddesinde düzenlenmiş olan bu kurum, 5560 sayılı Kanun'la CMK'nın 171. maddesiyle getirtilerek yetişkinler tarafından da uygulanır hale gelmiştir.177

5395 sayılı Kanun'un 19. maddesine göre, çocuğa yüklenen suçtan dolayı Ceza Muhakemesi Kanunu'ndaki koşulların varlığı halinde, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilebilir. Kanun, bu konuda Cumhuriyet savcısına takdir hakkı tanımıştır. 178 _{Ancak, bu kişiler açısından erteleme süresi üç yıldır. Buna göre, 5271 sayılı CMK'da} sayılan unsurların varlığı halinde erteleme kararı verilebilecektir. 5271 sayılı CMK'nın 171. maddesine göre, cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin

uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir. 253. maddenin 19. fıkrası hükümleri saklı kalmak üzere, Cumhuriyet savcısı, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olup, üst sınırı bir yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süreyle ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören, bu karara 173. madde hükümlerine göre itiraz edebilir.

175 _{Y.11.C.D., T. 26.01.2004, E.7884 K. 111- Dilsiz olduğu zapta geçirilen sanık F...’ tercüman vasıtasıyla}

savunmasının tespit edilmemesi, Yargıtay 2.CD, 14.04.2003, 27218/917; Sağır ve dilsiz olan sanığa atanan zorunlu müdafiinin hazır bulundurulması sağlanıp mümkün olmadığında yeniden müdafi tayini gerektiği gözetilmeden yargılamaya devamla yazılı şekilde mahkûmiyet kararı verilerek savunma hakkının kısıtlanması yasaya aykırıdır.

176 _{Özbek/ Kanbur/Bacaksız/Doğan/Tepe; (Genel Hükümler…), s. 343.} 177 _{Özbek/ Kanbur/Bacaksız/Doğan/Tepe; (Genel Hükümler…), s. 346.} 178 _{Öztürk/Tezcan/ Erdem/ Sırma/Saygılar/Alan; s. 784.}

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için, uzlaşmaya ilişkin hükümler saklı kalmak üzere;

a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,

b)Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,

c)Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,

d)Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.

Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez. Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir. Koşullarının birlikte

gerçekleşmesi halinde kamu davasının açılması çocuklar açısından 3 yıl ertelenebilir. Erteleme süresi içinde işlediği kasıtlı bir suçtan dolayı (taksirli suçlar hariç) hapis cezasına mahkûm olmadığı takdirde çocuk hakkında savcılıkça kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde işlediği kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyet halinde hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilen çocukla ilgili olarak kamu davası açılır. Kanun bu müessese ile tesadüfen ya da nadiren suç işlemiş çocuğu korumak istemiştir. Onun bir kez işlediği kasıtlı bir suçtan mahkeme önüne çıkartıp, ceza almasını önlemiştir. Fail hakkında işlediği iddia olunan suçun önemi nazara alınarak belirli bir süre iyi hal göstermesi ve yükümlülüklerine uyması şartıyla kamu davasının açılmasından vazgeçilmektedir.179

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermek için ön şart, uzlaşma yoluna gidilmemesidir. 19/12/2006 tarihinden itibaren çocuklar ve büyükler açısından bu kurumun uygulanması eşitlenmiştir. Buna göre, soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı olup, üst sınırı 1 yıl ve daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanabilecektir. Bu tarihten önceki uygulamada ise, işlenen fiilin üst sınırı 3 aydan fazla ve 2 yıla kadar hapis cezası

179 _{Önder, Ayhan; Ceza Hukukunda Tecil ve Benzeri Müesseseler, İstanbul Üniversitesi Yayınları}

olması gerekiyordu. Eğer çocuk onbeş yaşından küçük ise bu üst sınır 3 yıl olarak uygulanmaktaydı. Çocuk açısından diğer şart, daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmaması, suç işlemekten kaçınacağına dair olumlu kanaat oluşması, ertelemenin, dava açılmaya göre kamu açısından daha yararlı olması gerekir. Diğer bir şart ise zararın giderilmesi şartıdır. Erteleme süresi içinde hapis cezasıyla mahkûmiyet olmadığı takdirde savcı, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verecektir. Suç işlemesi halinde ise, CMK'nın 174. maddesi kapsamında kamu davası açılacaktır. Burada artık hapis cezasına ilişkin kararın kesinleşmesi aranacaktır.180 _{CMK'nın 173. maddesine göre erteleme kararı itiraza tabidir.} Savcının görev yaptığı ağır ceza merkezine en yakın ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilecektir. Bu kararlar, özel bir deftere kaydedilir. Erteleme süresi içinde denetim mekanizmasının bulunmaması eksiklik olarak değerlendirilebilir.181

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi yöntemiyle, Savcı, hazırlık soruşturması aşamasında belli bir süre içinde iyi davranması koşuluyla kamu davasını açmaktan vazgeçeceğini sanığa bildirmektedir. İşe uygunluk yönteminin bir sonucu olarak görünen bu müessese; Danimarka, Finlandiya, Norveç, Belçika, Hollanda, Almanya ve Japonya gibi ülkelerde eskiden beri uygulanmaktadır.182

Örneğin Belçika Ceza Usul Yasası'na göre, Kraliyet savcısı, iki yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren suçlarda, kamu davası açmadan önce, sanığı ve mağduru çağırarak zararın ödenmesi hususunda taraflar arasında arabuluculuk yapmaktadır.183