Çocuğu Tanıma ve Değerlendirmede Kullanılması Gereken En Etkin Test Dışı Teknik Görüşmelerden elde edilen veriler analiz edildiğinde çocuğu tanıma ve değerlendirmede

Tablo 4’ten de anlaşılacağı üzere çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test tekniği konusunda görüşmeye katılan öğretmenlerin çoğunluğu “zekâ testleri”, öğretmen adaylarının çoğunluğu ise “gelişim testleri” yönünde fikir beyan etmiştir. Ayrıca bazı öğretmenler

“gelişim testlerinin”; bazı öğretmen adayları “zekâ testlerinin” de çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken etkin test teknikleri olduğunu düşünmektedirler.

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test tekniğinin zekâ testleri olduğunu belirten yanıtlara örnek:

“Çocukların gelişim düzeylerini belirlememizde en etkili yol zekâ testleridir çünkü zekâ testleri bize çocukların yeterlikleri ve yetersizlikleri ile ilgili birçok bilgi verir.”

(Ö6)

“WISC-R, Stanford-Binet gibi testler yoluyla çocukları değerlendirip tanılamak çok yaygın ve etkin yöntemlerdir.” (ÖA8)

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test tekniğinin gelişim testleri olduğunu belirten yanıtlara örnek:

“Çocukların çeşitli beceri alanlarındaki gelişim düzeylerini tespit etmek amacıyla kullanılması gereken en önemli testler gelişim testleridir. Örneğin ben Denver Gelişim Tarama Testini ve Ankara Gelişim Tarama Envanterini öğrencilerimi tanıma amaçlı muhakkak kullanıyorum.” (Ö13)

“Çocukların farklı gelişim alanlarında değerlendirilmesi bence en önemlisi, çünkü herhangi bir gelişim alanındaki yetersizliğe zamanında müdahale edilememesi çocuğun ilerleyen yaşantısında çok daha sıkıntılı durumlara yol açabilir.” (ÖA20)

5. Çocuğu Tanıma ve Değerlendirmede Kullanılması Gereken En Etkin Test Dışı Teknik Görüşmelerden elde edilen veriler analiz edildiğinde çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı teknikler öğretmenlere göre “gözleme dayalı teknikler” ve

“etkileşime dayalı teknikler”; öğretmen adaylarına göre ise, “gözleme dayalı teknikler”, “etkileşime dayalı teknikler” ve “başkalarının görüşlerine dayalı teknikler”dir.

Tablo 5. Çocuğu Tanıma ve Değerlendirmede Kullanılması Gereken En Etkin Test Dışı Teknik

Çocuğu Tanıma ve Değerlendirmede

Kullanılması Gereken En Etkin Test Dışı Teknik Grup n f % Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler 1

2 Tablo 5’ten de anlaşılacağı üzere çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı teknik konusunda görüşmeye katılan öğretmenlerin çoğunluğu “gözleme dayalı teknikler”, öğretmen adaylarının çoğunluğu ise “etkileşime dayalı teknikler” yönünde fikir beyan etmiştir. Ayrıca bazı öğretmenler “etkileşime dayalı tekniklerin”; bazı öğretmen adayları “gözleme dayalı tekniklerin” ve “başkalarının görüşlerine dayalı tekniklerin” de çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken etkin test dışı teknikler olduğunu düşünmektedirler.

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı tekniğin gözleme dayalı teknikler olduğunu belirten yanıtlara örnek:

EYUDER YAYINLARI 37

“Öğretmenler gelişim gözlem formları vasıtasıyla çocukların gelişim alanlarındaki gelişim ve değişimlerini muhakkak kayıt altına almalıdır.” (Ö23)

“Her çocuk tanıma ve değerlendirme amaçlı olarak gözlemlenmeli ve tespitler kesinlikle yazılı olarak kaydedilmelidir.” (ÖA19)

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı tekniğin etkileşime dayalı teknikler olduğunu belirten yanıtlara örnek:

“Çocukla ve veli ile görüşmeler yaparak, ev ziyaretleri yoluyla çocuğun tanımak en yaygın test dışı yöntemlerdir.” (Ö3)

“Bana göre çocuğu tanıma ve değerlendirmede en etkili yöntem oyun terapisidir, çünkü o ortamda çocukla baş başasınızdır ve çocukta doğal ortamındadır.” (ÖA9)

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı tekniğin başkalarının görüşlerine dayalı teknikler olduğunu belirten yanıtlara örnek:

“Çocuğu değerlendirirken arkadaşlarının görüşlerini almanın oldukça etkili bir yöntem olduğunu düşünüyorum.” (ÖA19)

“Muhakkak sosyometri tekniğiyle çocukları değerlendirmeliyiz, çünkü çocukların birbirleriyle ilgili yorumları onları tanımaya çalışan yetişkinler için oldukça önemli veriler sağlıyor.” (ÖA22)

Sonuç, Tartışma ve Öneriler

Okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çocuğu tanıma ve değerlendirme sürecine ilişkin görüşlerini niteliksel olarak değerlendirme amacına yönelik olarak gerçekleştirilen araştırma kapsamındaki sorular, öğretmenler ve öğretmen adayları tarafından verilen yanıtlar ayrı ayrı sunulmuş ve literatür ışığında tartışılmıştır.

Okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çoğunluğu çocuğu tanıma ve değerlendirmenin en önemli amacının “çocuk gelişimini takip etme” daha sonra “ihtiyaca uygun eğitim olanağı sağlama” olduğunu düşünmektedir. Ayrıca öğretmen adayları “özel gereksinimli çocukları tespit etmenin” de çocuğu tanıma ve değerlendirmenin amacı olduğu yönünde görüş belirtmiştir.

Portfolyo, gözlem formları, anekdot kayıtları, kazanım değerlendirme formları, gelişim raporları, görüşmeler çocukların gelişim seviyelerini takip etmeyi kolaylaştırır ve program ile ilişkilendirilmesi açısından büyük önem taşır (Epstein, Schweinhart, DeBruin- Paraecki, Robin ve Robin, 2004). Çocuğu tanıma ve değerlendirmenin amacı olarak özel gereksinimli çocukların tespit edilmesi fikrinin öğretmen adaylarından gelmesi onların özel eğitime verdikleri önemin bir göstergesi olarak düşünülebilir.

Çocuğu tanıma ve değerlendirmenin önemi konusunda okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çoğunluğu “çocuğun kendini tanımasına fırsat verme” yönünde fikir beyan etmiştir. Ayrıca öğretmenler “çocuğun güçlü ve yetersiz yönlerinin tespit edilmesi”; öğretmen adayları ise “çocuğun özelliklerine uygun öğrenme yöntem ve tekniklerinin seçimi” ve “çocuğun güçlü ve yetersiz yönlerinin tespit edilmesi” açılarından da çocuğu tanıma ve değerlendirmenin önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Topuz ve Kaya (2016), araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin çocukları tanıma ve değerlendirme sürecini gerekli gördüklerini belirtmişlerdir. Gündoğdu, Turan, Kızıltaş, Çimen ve Kayserili (2008) yaptıkları çalışmalarında bazı öğretmenlerin ölçme ve değerlendirmenin gerekliliğine vurgu yaparken bazılarının da programda bulunan değerlendirme araçlarının çok ayrıntılı ve gereksiz olduğundan bahsettiklerini ifade etmişlerdir.

Çocuğun tanınması gereken öncelikli özellikleri konusunda görüşmeye katılan okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çoğunluğu “davranışsal özellikler” yönünde görüş beyan

EYUDER YAYINLARI 38

etmiştir. Ayrıca öğretmenler ve öğretmen adayları çocukların “fiziksel ve biyolojik özelliklerinin” ve

“sosyo-kültürel özelliklerinin” de tanınması gereken öncelikli özellikler arasında olduğunu düşünmektedir. Şıvgın (2005), çalışmasında öğretmenlerin, programda yer alan gözlem formlarını yetersiz bulduklarını, çocukları tanıma ve değerlendirmede farklı tekniklerin de programa dahil edilmesi gerektiğini düşündüklerini ve hizmet içi eğitimler konusunda da kararsız kaldıklarını tespit etmiştir.

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test tekniği konusunda görüşmeye katılan öğretmenlerin çoğunluğu “zekâ testleri”, öğretmen adaylarının çoğunluğu ise

“gelişim testleri” yönünde görüş belirtmiştir. Ayrıca bazı öğretmenler “gelişim testlerinin”; bazı öğretmen adayları “zekâ testlerinin” de çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken etkin test teknikleri olduğunu düşünmektedirler. Ancak görüşmelerde öğretmenler de öğretmen adayları da kendilerini tanıma ve değerlendirme noktasında yeterli hissetmediklerini ifade etmişlerdir. Smith (1997), araştırmasında erken çocukluk dönemi aday öğretmenlerinin, sınıf öğretmenlerine göre gelişim-bazlı uygulamalara daha çok önem verdiği, ilkokul öğretmenlerinin ise erken çocukluk dönemi aday öğretmenlerine göre daha geleneksel uygulamalara önem verdiklerini tespit etmiştir. Erdemir (2007); yaptığı çalışmasında ilköğretim okullarının ikinci kademesinde görev yapan branş öğretmenlerinin değerlendirme teknikleri uygulamalarından yeterli bilgi düzeyine sahip olmadıkları sonucuna ulaşmıştır.

Çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken en etkin test dışı teknik konusunda görüşmeye katılan öğretmenlerin çoğunluğu “gözleme dayalı teknikler”, öğretmen adaylarının çoğunluğu ise “etkileşime dayalı teknikler” yönünde fikir beyan etmiştir. Ayrıca bazı öğretmenler

“etkileşime dayalı tekniklerin”; bazı öğretmen adayları “gözleme dayalı tekniklerin” ve “başkalarının görüşlerine dayalı tekniklerin” de çocuğu tanıma ve değerlendirmede kullanılması gereken etkin test dışı teknikler olduğunu düşünmektedirler. Koçak (2005), Taner (2005), Topuz ve Kaya (2016) çalışmasına katılan okul öncesi öğretmenlerinin en çok uyguladıkları tanıma tekniklerinin gözlem ve görüşme olduğunu ifade etmiştir. Küçük yaş gruplarında çocukların tanılanıp değerlendirilme sürecinde oyun temelli değerlendirme tercih sebebi olmaktadır çünkü oyun çocuğun en doğal ortamıdır (Van Hoorn ve diğerleri, 2007’den aktaran Ören, 2011).

Araştırma bulgularının genel olarak diğer çalışmalarda ulaşılan sonuçlarla örtüştüğü görülmektedir. Bunun yanı sıra öğretmen adaylarının çocukları tanıma ve değerlendirmeye yönelik daha güncel fikirlere sahip oldukları ancak öğretmenlerin daha geleneksel fikirlere sahip oldukları tespit edilmiştir. Bunun sebebinin ise öğretmenlerin tanıma ve değerlendirmeye yönelik bilgi düzeylerinin yeterli olmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bunun yanı sıra, öğretmenler çocuk sayısının fazlalığı, zaman kısıtlılığı, ailelerin ilgisizliği ve bilgiyi kayıt etme gibi zorluklarla karşılaştıkları için de çocukları tanıma ve değerlendirme sürecini çok üretken geçiremediklerini ifade etmişlerdir (Taner, 2005; Aypay, 2009). Araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çocuğu tanıma ve değerlendirme sürecine ilişkin sözel ifadelerinin belirlenmesi açısından literatüre katkı sağlamaktadır.

Araştırmanın bulgularına bağlı olarak çeşitli öneriler sunulabilir. Öğretmen yetiştiren fakültelerin lisans eğitim düzeyinde okul öncesi dönemde çocuğu tanıma ve değerlendirme konulu derslerin seçmeli değil zorunlu olması sağlanabilir, ayrıca lisansüstü eğitim düzeyinde ise çocuğu tanıma ve değerlendirme konulu derslere yer verilebilir. Okul öncesi eğitimi öğretmenliğinde okuyan öğrencilerin, staj sürelerinde, tanıma tekniklerini çocuklar üzerinde uygulayarak pekiştirmeleri ve sonuçları üniversitede danışman öğretmenleri ile paylaşmaları dolayısıyla değerlendirmeleri sağlanmalıdır. Öğretmenlere çocuğu tanıma ve değerlendirme sürecine ilişkin hizmet içi eğitimler, seminerler verilebilir. Öğretmenlerin çocuğu tanıma ve değerlendirmeye yönelik olan kaynaklara kolay ulaşmaları konusunda destek sağlanabilir. Rehberlik Araştırma Merkezleri öğretmenleri okul öncesi dönemde uygulanabilir tanıma teknikleri konusunda bilgilendirebilir. Çocuğu tanıma ve değerlendirme

EYUDER YAYINLARI 39

sürecinin ayrılmaz parçası aileler olduğu için ebeveynlere yönelik eğitim seminerleri düzenlenebilir.

Tanıma teknikleri sonucunda ulaşılan bilgilerin muhakkak aile ve bir sonraki eğitim kademesinde bulunan öğretmenlere ulaştırılması konusunda öğretmenler bilinçlendirilebilir. Araştırmacılara farklı araştırma yöntemlerini ya da farklı çalışma gruplarını içeren çalışmalar yapmaları önerilebilir.

Kaynakça

Alver, B. (2015). Bireyi tanıma teknikleri. C. Şahin (Ed.) Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (213-263). Ankara: Pegem Akademi.

Aypay, A. (2009). Öğretmenlerin Hizmet Öncesi Eğitimlerini Değerlendirmeleri. Educational Sciences: Theory & Practice, 9, 3, 1087-1123.

Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (10. baskı). Ankara: Pegema Yayıncılık.

Büyüköztürk, Ş., Çakmak K. E., Akgün Ö. E, Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.

Cohen, L.and Manion, L. (1994). Research methods in education. London: Routledge.

Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark Plano, V. L. and Morales, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and ımplementation. The Counseling Psychologist, 35(2), 236-264.

Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. (6. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.

Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Anı Yayıncılık.

Epstein, A. S., Schweinhart, L. J., DeBruin-Parecki, A., & Robin, K. B. (2004). Preschool assessment:

A guide to developing a balanced approach. New Brunswick, NJ: National Institute for Early Childhood Research.

Erdemir, Z. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğretmenlerinin ölçme değerlendirme tekniklerini etkin kullanabilme yeterliliklerinin araştırılması (Kahramanmaraş Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.

Forman, G. ve Hall, E. (2005). Wondering with children: The importance of observation in early education. Early Childhood Research&Practice, 7(2).

Gülsar, A. (2008). Rehberlik hizmetleri ve bireyi tanıma teknikleri. Adana: Nobel Kitabevi.

Gündoğdu, T.; Turan, S.; Kızıltaş, E.; Çimen, N.; Kayserili, T. (2008). 2002 ve 2006 okul öncesi eğitim programlarında yer alan değişikliklerin öğretmen algılarına göre karşılaştırılması. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 47-71.

Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.

Koçak, N. (2005). Bireyi tanıma tekniklerinin okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanmasına iliskin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Lichtman, M. (2006). Qualitative research in education: A user’s guide. California: Sage Publications.

McAfee, O. ve Leong, D. J. (2007). Assessing and guiding young children’s development and learning.

(4th Ed.). Boston: Pearson Education, Inc.

Merriam, S. B. (2009). Qualitative research and case study applications in education. (2nd Ed.). San Francisco: Jossey-Bass Publishers.

Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis-A sourcebook of new methods.

Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

EYUDER YAYINLARI 40

Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Çocukları tanıma teknikleri.

http://ismek.ist/files/ismekOrg/file/2013_hbo_program_modulleri/%C3%87ocuklar%C4%B1

%20Tan%C4%B1ma%20Teknikleri.pdf, Erişim Tarihi:10.03.2017.

Milli Eğitim Bakanlığı. (2015). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Çocukları tanıma/değerlendirme.

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/%C3%87ocuklar%C4%B1%20T an%C4%B1ma%20-%20De%C4%9Ferlendirme.pdf, Erişim Tarihi:10.03.2017.

Ören, M. (2011). Okulöncesi eğitimde çocukları tanıma ve değerlendirme. A. A. Ceyhan, M. Ören (Ed.), Çocukları tanıma teknikleri içinde (1-26). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.

Özçelik, D. A. (1992). Eğitim ve öğretim. (3. Baskı). Ankara: ÖSYM Yayınları.

Özgüven, İ. E. (2016). Bireyi tanıma teknikleri. Ankara: Pegem Yayınları.

Seggie, F. N. ve Bayyurt, Y. (2015). Nitel araştırmaya giriş. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (1-9). Ankara: Anı Yayıncılık.

Smith, K. E. (1997). Student teachers’ beliefs about developmentally appropriate practice: Pattern, stability, and the influence of locus of control. Early Childhood Research Quarterly, 12(2), 221–243.

Şahin, C. (2015). Bireyi tanıma. C. Şahin (Ed.), Bireyi tanıma teknikleri içinde (3-43). Ankara: Pegem Akademi.

Şıvgın, N. (2005). Okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanan eğitim programına ilişkin öğretmen görüşleri (Denizli İli Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.

Tagay, Ö. (2014). Okul öncesi eğitimde çocuğu tanımanın önemi. A. Önder (Ed.), Okul öncesi dönemde çocukları değerlendirme ve tanıma teknikleri içinde (s.1-8). Ankara: Pegem Akademi.

Taner, G. (2005). Bireyi tanıma tekniklerinin okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Topuz, G.Y. ve Kaya, Ö.M. (2016). Okulöncesi eğitim öğretmenlerinin çocukları tanıma ve değerlendirme amaçlı yapılan çalışmalara ilişkin görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 6(1).

Yeşilyaprak, B., Güngör, A. ve Kurç, G. (1996). Eğitsel ve mesleki rehberlik. (2. Baskı). Ankara:

Varan Matbaacılık.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Basım). Ankara:

Seçkin.

Yin, R. K. (1984). Case study research: Design and methods. Beverly Hills, CA: Sage.

EYUDER YAYINLARI 41

ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ: MEVCUT DURUM VE UYGULAMALAR