ÇIRAKLIK VE YAYGIN EĞİTİM

Yaygın eğitim, örgün eğitimin yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsar (Milli Eğitim İstatistikleri 2009-2010). Cumhuriyet’in ilk yıllarından beri halkın içinde bulunduğu çeşitli problemleri aşmak için yaşam boyu devam eden bir eğitim olan yaygın eğitimin üzerinde önemle durulmuştur. 1983 yılında faaliyetlerine ayrı ayrı devam eden Çıraklık Eğitimi Genel Müdürlüğü ile Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü birleşerek Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 2011 yılında yapılan Milli Eğitim Bakanlığı düzenlemeleri ile Hayat Boyu Genel Müdürlüğü oluşturulmuştur.

Yaygın eğitim alanında faaliyet gösteren bölgede toplam kurum sayısı 485, öğretmen sayısı 4.029, derslik sayısı 3.071’dir. Okul öğretiminin değişen dünyanın tüm ihtiyaçlarını karşılaması mümkün olmadığından hayat boyu eğitim olarak da nitelendirilen yaygın eğitimin öneminin kavranması gerekmektedir.

Bölge illeri arasında insan kaynakları, sanayi, doğal kaynaklar, ulaşım ve istihdam imkanı gibi birçok açıdan farklılıklar bulunmaktadır. Bu bakımdan eğitim-ekonomi-istihdam bağlantısı sağlanmalı ve böylece bölgede gerekli olan insan kaynakları, ihtiyaca cevap verebilecek şekilde düzenlenmelidir (YHGP, 2006). Etkin ve planlı bir insan kaynakları politikası kalkınmanın sürdürülebilirliği için büyük önem taşımaktadır.

2009/’10 Öğretim Yılında Türkiye’de 302 olan Mesleki Eğitim Merkezi sayısı bölgede 17 olup bunun bölge illerine dağılımına baktığımızda Amasya’da 4, Çorum’da 3, Samsun’da 5 ve Tokat’ta 5 adet bu alanda çalışan kurum olduğu görülmektedir. Yine aynı öğretim yılında Türkiye’de toplam 969 adet olan halk eğitim merkezi sayısı, bölgede 48’dir. Bölge illerine bakıldığında ise Amasya’da 7, Çorum’da 14, Samsun’da 17 ve Tokat’ta 12 tane halk eğitim merkezi olduğu görülmektedir.

Şekil 2.3.6.1 Bölgede Fakülte, Enstitü, Yüksekokullar, Meslek Yüksekokulları ve Konservatuarların Dağılımı

Kaynak: Altlık veriler www.amasya.edu.tr - www.gop.edu.tr - www.hitit.edu.tr - www.omu.edu.tr

133

Kurum Başlayan Devam eden Bitiren Öğretmen Derslik

Genel Toplam 2007-08 3 236.695 233.618 3.686 3.071

2009-10 485 351.810 343.270 342.242 4.029 3.284

Halk Eğitim Merkezi 2007-08 48 122.777 115.618 113.046 259 180

2009-10 50 208.663 202.566 202.566 321 176

Mesleki Eğitim Merkezi 2007-08 22 14.180 14.180 14.180 228 101

2009-10 17 12.841 12.841 12.841 215 102

3308 Sayılı Kan. Göre Açılan Meslek Kursları

2007-08 - 4.046 3.663 3.599 -

-2009-10 - 2.702 2.376 2.188 -

-Pratik Kız Sanat Okulu 2007-08 20 4.212 3.639 3.577

2009-10 20 2.217 1.048 1.048 -

-Olgunlaşma Enstitüsü 2007-08 1 - - - 73 17

2009-10 1 - - - 24 17

Turizm Eğitim Merkezi 2007-08 - - - - -

-2009-10 - - - - -

-Yetişkinler Teknik Eğitim Merkezi 2007-08 - - - - -

-2009-10 - - - - -

-Özel Dersane 2007-08 151 43.096 43.096 43.096 1.821 1.745

2009-10 150 48.783 48.783 48.783 1.897 1.802

Motorlu Taşıt Sürücü Kursu 2007-08 88 43.575 43.575 43.575 659 237

2009-10 103 58.898 58.898 58.898 811 283

Muhtelif Kurslar 2007-08 44 7.897 5.764 5.385 68 111

2009-10 46 8.971 8.023 7.183 93 180

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Mrk. 2007-08 68 6.151 6.151 6.151 491 603

2009-10 56 6.344 6.344 6.344 477 641

Özel Eğitim 2007-08 8 291 291 291 53 8

2009-10 4 590 590 590 -

-Özel Etüt Eğitim Merkezi 2007-08 23 718 718 718 34 69

2009-10 16 978 978 978 46 62

Rehberlik Araştırma Merkezi 2007-08 11 - - - -

-2009-10 11 - - - 85

-Özel Eğitim Toplamı 2009-10 11 823 823 823 60 21

Bilim Sanat Merkezi 2009-10 4 613 613 613 60 21

Öğretilebilir Zihinsel Eg. İş Eğt.Mrk. 2009-10 7 210 210 210 -

Otistik Çocuklar İş Eğitim Merkezi 2009-10 - - - - -

-Tablo 2.3.7.1 Yaygın Eğitimde Eğitim kurumlarına göre kursiyer, Öğretmen ve Derslik Sayısı,2009/’10 Öğretim Yılı

Kaynak: MEB Yaygın Eğitim İstatistikleri 2009/’10, 2011

134

2.3.8 SONUÇ

Kalkınmanın sadece toplumun maddi gereksinimlerinin karşılanması anlamına gelmediği günümüzde anlaşılmış ve insanların kişisel ve toplumsal gelişmesi de en az ekonomik gereksinimleri kadar önemli bir hal almıştır. Bu kapsamda sürdürülebilir kalkınmanın temel taşlarından biri olan eğitim üzerinde durulması gerekli birincil konulardandır. Bu kapsamda TR83 Düzey 2 Bölgesi 26 bölge içerinde 13.

sırada yer almaktadır. Genel gelişmişlik sıralaması 18 olan bölge eğitimde diğer alanlara göre daha iyi bir performansa sahip görünse de eğitim ile ilişkili birçok değişkende ülke ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. Okur-yazar nüfus oranına bakıldığında 2011 yılında Amasya dışında Bölge illerinin tamamı Türkiye ortalamasının altındadır. Türkiye’de okur-yazar nüfus oranı yüzde 95,1 iken bu oran bölgede yüzde 94,18’dir. Bitirilen eğitim düzeyine göre bir kıyaslama yapıldığında ise bölgenin zorunlu olan ilkokul ve ilköğretim mezunu seviyelerinde ülke ortalamasının üzerinde olduğu bu kademeden sonra tüm kademelerde ülke ortalamasının altında olduğu görülmektedir.

Okul öncesi eğitimde Bölge illerinin tamamı ülke ortalamasının üzerindedir. İlköğretimin zorunlu olması nedeniyle okullaşma oranları Bölge ve ülke ortalaması arasında büyük farklar bulunmamaktır.

Ne var ki Bölge illerinden Tokat ülke ortalamasının altında bir başarıya sahiptir. Bu nedenle bu ilde Yatılı İlköğretim Bölge Okulu (YİBO) ve Pansiyonlu İlköğretim Okullarının (PİO) yaygınlaştırılması önemlidir. Bu yolla özellikle kırsal alanda yaşayan ve yoksulluk nedeniyle çocukların okul masrafını karşılamada zorluk çeken ailelerin, çocuklarını okula gönderebilmeleri için olanak sağlanacaktır.

Ortaöğretimle birlikte okullaşma oranlarında Bölge ve Türkiye’de büyük bir düşüş görülmektedir.

Ortaöğretimle birlikte kız ve erkek çocukların okullaşma oranları arasında da kızların aleyhine önemli bir fark bulunmaktadır. Eğitim istihdam ilişkisi bakımından en doğrudan ilişkiye sahip meslek liseleri de bölgenin ekonomik kalkınmasında büyük öneme sahiptir. Bölgede mesleki ve teknik liselerin oranı Türkiye’ye (yüzde 56,88) kıyasla yüksektir. Bu eğitim seviyesinde okullaşma oranı Türkiye ortalamasının üzerindedir. İllerde ve ülke genelinde mesleki ve teknik ortaöğretim okullarına talebi artırmanın yolu öğrencilere yapılacak yönlendirmeden ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının mesleki eğitimde yenilikçi olmasından geçmektedir. Artan rekabetçi pazar taleplerini karşılamak nitelikli insan gücü yetiştirmekten, bu ise yüksek öğretim kurumlarının kalitesi ve yetiştirdiği insan gücünün niteliği ve niceliğinden geçmektedir. Bu kapsamda Bölgede her ilde bir üniversite olmak üzere toplam dört devlet üniversite ve yeni kurulmuş olan bir vakıf üniversitesi bulunmaktadır. Bölgede en düşük sayıda profesör ve öğretim elemanına sahip il 4’ü profesör toplam 185 öğretim elemanı ile Amasya’dır. Bunu Çorum ve Tokat illeri takip etmektedir.

YHGP’de de bahsedildiği üzere bölge yükseköğretim kurumlarının en önemli sorunları öğretim üyesi açığının bulunması, bütçe ödeneklerinin yetersizliği ve yatırımların aksaması ve öğretim üyesi göçünün olmasıdır. Üniversitelerin niteliği bakımından önemli bir gösterge olan öğretim üyesi başına düşen yayın sayısı bakımından Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türkiye’deki 114 Üniversite içerisinde 21. ve Gaziosmanpaşa Üniversitesi ise 23. sırada yer almaktadır. Hitit ve Amasya Üniversitelerinin sıralaması ise sırasıyla 98 ve 102’dir. Bölge üniversitelerinin toplam yayın sayısı ülke üniversitelerinin yayımladığı toplam yayınların yüzde 3,90’ını oluşturmaktadır.

Okul öğretiminin değişen dünyanın tüm ihtiyaçlarını karşılaması mümkün olmadığından hayat boyu eğitim olarak da nitelendirilen yaygın eğitimin öneminin kavranması önem teşkil etmektedir.

Yaygın eğitim alanında faaliyet gösteren bölgedeki toplam kurum sayısı 485, öğretmen sayısı 4.029, derslik sayısı 3.284’tür.

Görüldüğü üzere kalkınmada anahtar rol üstlenen eğitim alanında bölge ülke ortalamasının altındadır ya da ortalamaları ancak yakalamaktadır. Bu kapsamda yapılacak her türlü yatırım ve bilinçlendirme çalışmaları bölgenin insan kaynaklarına yatırım anlamına gelecek ve bölgenin rekabet seviyesinin

135 artırılmasında büyük önem taşıyacaktır. Bu nedenle YİBO ve Pansiyonlu İlköğretim Okullarının

PİO yaygınlaştırılması, kız çocuklarının okula gönderilmesinin teşvik edilmesi, mesleki ve teknik liselerin ekonomik açısından öneminin vurgulanması ve mezunların istihdam edilebilirliklerinin sağlanması, kentleşmenin hızla arttığı bölgede yaygın eğitime verilen önemin artırılması, toplumun her kesiminin topluma ve kent yaşamına entegrasyonu ve istihdam edilebilmeleri bakımından büyük önem taşımaktadır.

136

2.4. SAĞLIK

Toplumu oluşturan her bireyin sağlık hizmetlerine eşit şekilde ve ihtiyaç duyduğu her zaman yeteri kadar erişebilmesi bireylerin refahlarına ve beşeri sermayenin gelişmesine büyük katkı sağlamaktadır. Bölgede sağlıkla ilgili yaşanan sorunlar Türkiye’ye paralellik göstermektedir. 2003 yılında yapılan DPT sağlık sektörü gelişmişlik sıralamasında Samsun 21. sırada yer alarak bölgedeki diğer illerin önünde bulunmaktadır (DPT, 2003). Bu sıralamaya göre Çorum 42., Amasya 50.

ve Tokat 64. sırada bulunmaktadır. Sağlık hizmetlerinin nitelik ve niceliği ile ilgili kapsamlı bilgi edinilmesi ve bu doğrultuda önlemlerin alınması amacıyla bu bölümde sağlık sisteminin yapısı, sağlık harcamaları ve sosyal güvence konuları incelenecektir.