Çin’deki Milliyetlerin Belirlenmesi Sürecinde Ortaya Çıkan Sorunlar

Yukarıda belirtildiği üzere ÇKP iktidarının gayri Çinli milliyetleri belirleme ve tanıma uğraşıları 1953 yılında kapsamlı olarak yürütülmüştür. Bu çalışmaya bizzat katılan önemli sosyologlardan Fei Xiaotong’a göre (1980: 148), bu dönemde milliyetleri belirleme ve tanıma çalışmalarında aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmıştır:

1. Bazı Han Çinlileri azınlıkların yaşadığı yerlere göç etmiş olup, Han Çinlilerine özgü özelliklerini korumuş, fakat kendilerinin Han Çinlisi olduklarını bilmiyordu. Dolayısıyla kendilerini yerli halk ile aynı kimliği benimsemiş ve o isim ile kaydolmuştu. Örneğin: Yunnan’deki Zheyuan (蔗园) halkı gibi.

2. Azınlıklar bölgesine göç etmiş olan Han Çinlileri çok erken zamanlarda olduğu gibi geç zamanlarda da olmuştur. Erken dönemde göç eden Han Çinliler ana gövdeden kopmuş daha sonra gelen Çinliler ile dil, örf-adet yönünden belirgin

32

Örneğin: (广西/Guangxi’deki 六甲人/Liujialar, 湖南/Hu nan’deki Waxianglar/哇乡人 Hanzu milliyetinden olarak görülmüş ve öyle kabul ettirilmiştir)

33

(云南/Yun nan’deki 阿细/ A’xilar,撒尼/ Saniler, 阿哲/A’zhelar,普拉/ Pulalar 彝族/ Yi milliyetinin parçaları olarak kabul edilmiştir).

fark ortaya çıkmış; sonradan gelen Han Çinliler aşağılamaya maruz kalmış, dolayısıyla kendilerini yerli halk kimliğinde görme eğiliminde olmuş, hatta ayrı bir milliyet olarak tanınma isteklerini dile getirmişlerdir. Örneğin, Guizhou’daki Chuanqinglar (穿青) ve Guangxi’daki Liujialar (六甲).

3. Bazı azınlıklar ÇKP öncesindeki baskıcı yönetimler döneminde kendilerini Han Çinlisi ile aynı olarak görmüş ve baskıcı yönetimler tarafından terfi edilerek başka azınlıklara yönetici olarak tayın edilmiştir. Bundan dolayı onları iyi tanıyan azınlıklar bu grubu Han Çinlisi olarak görmüş ve asla azınlık olarak tanımak istememiştir. Örneğin, Hunan’ın batısındaki Tujialar (土家人).

4. Bazı azınlıklar geçmişte çok dağınık olarak göçmen hayatı yaşamıştır. Göç sürecinde bazıları Han Çinlileri ile etkileşimde bulunmuş veya Çin kültürünün derin etkisinde kalarak dilini ve kültürünü değiştirmiştir. İktisadi yaşamda Han Çinlisinden farksız olmasına rağmen hep dışlanmış, Han Çinlilerinden farklı bölgede yaşamış, kendilerini azınlık olarak tanımlamışlardır. Örneğin: Fujian ve Jiejiang eyaletlerinde yaşayan She halkı (畲民) gibi.

5. Aslında tek bir milliyetin mensubu olan gruplar farklı bölgelere göç etmiş olmalarına karşın dil, örf-adet ve gelenek göreneklerinde benzerliği korumuştur. Fakat uzun süre ayrı yaşamasından dolayı çevresindekiler tarafından daha farklı isimler ile adlandırılmışlardır. Bundan dolayı farklı milliyet adı ile kaydedilmişlerdir. Örneğin, Guangxi’daki Buzhuanglar ( 布 壮 ), Yunnan’deki Bushalar (布沙) ve Bunonglar (布侬).

6. Bazı milliyetler farklı bölgelere dağılmış olup bulundukları bölgelerdeki milliyetlerin sosyal ve kültürel özelliğini kabul etmiştir. Fakat çevresindekiler tarafından ortak bir ad ile adlandırılmaya devam etmiştir. Örneğin, Sichuan ve Yunnan eyaletlerindeki eski adıyla Xifan (西番) diye adlandırılan toplumlar. 7. Bazı milliyetler çok geniş alana dağılmış olup, çok sayıda bir birinden bağımsız

mahalle-semtler oluşturmuştur. Dil ve kültür açısından yakınlığı bulunmakla birlikte nispeten büyük farklılıklar da mevcuttur. Fakat çevresindekiler tarafından aynı adla adlandırılmıştır. Aynı zamanda bu grupta ortak bir milli kimlikte söz konusudur. Örneğin, Miaolar (苗人).

8. Bazı milliyetlerin kendi içlerinde kendilerinin tek millet mi ya da ayrı ayrı bir milliyet mi oldukları ihtilafları söz konusudur. Örneğin: Kuzeydoğu Çin’deki Dağur (达斡尔) lar.

Yukarıda beyan edilen karışık durumlar, 1950’li yıllardaki milliyetler durumunun özelliğini göstermektedir. Bu durumu esas olarak, ÇHC’nin Batı ve Kuzey batısı hariç Doğu, Kuzey doğu ve Güney doğu bölgelerindeki Han toplumu ile doğrudan ilişkide bulunan azınlık toplumlarının durumu ile alakalıdır. Fei Xiaotong’a göre (1980: 149), milliyetler durumu en karışık olan bölge Çin’in Güneybatı bölgesi Yunnan-Guizhou platosudur. Coğrafi konumundaki özelliğinden dolayı burada yaşayan azınlıkların bölgeleri yüksek dağlar ve derin vadiler ile ayrılmış olup, ayrılan her bir bölgede hemen hemen farklı bir topluluk yaşamaktadır. Yukarıda bahsedilen ilk milliyetleri belirleme çalışmasında kaydedilen 400 küsur farklı milliyet toplum içinde 260 küsuru bu bölgede bulunmuştur.

Günümüz ÇHC sınırlarının Batı, Kuzeybatısındaki azınlıklar ve onların kimliği hakkında, Çin sosyologları ve etnologlar doğrudan Stalin’in günümüzde Orta Asya adıyla adlandırılan aslı Türkistan, daha doğrusu Batı Türkistan bölgesindeki Türk kökenli toplumlara verdiği ayrı milliyet kimliği ve farklı milliyet adlarını kabul etmiştir. Aynı kökten gelen toplumların farklı milliyet kimliğinde nitelendirilmesi sonucunda yapay olarak birçok azınlık milliyet inşa edilmiş olduğu ÇKP iktidar sonrası milliyetler durumunun çok önemli siyasi amaçlı bir gerçeğidir. Örneğin: Uygurlar, Özbekler, Kazaklar, Kırgızlar, Tatarlar, Salurlar, Sarı Uygurlar. Bu toplumlar Çin tarafından kabul edilen Stalinst milliyet tanımlamasındaki “Milliyet

Olmanın Dört Özelliği” ne göre tek bir milliyet olması gerekirken - Ortak dil, din,

kültürlere sahip ve aynı coğrafyayı paylaşmaktadır - fakat bir birinden farklı milliyet olarak kaydedilmiştir.

Çin sosyologlar bu durum için farklı bir açıklama getirmektedir (Fei Xiaotong, 1999: 5):

Bu tanım Avrupa kapitalizmin gelişme döneminde ortaya çıkan milliyetlere göre özetlenmiş olup, “tarih sürecinde ortaya çıkmış olan” diye sınırlama, tanımdaki dört özelliğin sadece tarihin belirli dönemlerindeki milliyete uygun olduğunu gösterir. ÇHC yeni kurulduğu zamanlarda, Çin’deki azınlıklar büyük çoğunluğu henüz erken kapitalizm döneminde olduğu için tanımlamadaki dört özellik Çin’in “milliyetleri belirleme” çalışmasında sadece referans niteliğindedir ki, bahsedildiği gibi uygulamak doğru olmaz.

Bundan dolayı olsa gerek, Çin’deki milliyetleri belirleme süreci hemen hemen gayri Çinli milliyetlerin belirlenmesine yönelik olmuştur. Fakat egemen toplumda o kadar sosyal ve kültürel farklılık ile mensubiyette çeşitlilik olmasına karşın onlara herhangi bir şekilde dokunulmamıştır. Aksine, Çinli olmayan milliyetler genellikle bu siyaset akabinde daha fazla bölünmüştür.

Günümüzde ÇHC sınırları içinde artık sadece 56 milliyet olduğu kabul edilir. Bu sayı 1982 nüfus sayımında netleşmiştir. Fakat dikkat edilirse Çin’de yapılan nüfus sayımlarında “milliyeti henüz belirlenmiş” bir nüfus kategorisi mevcuttur. Bundan dolayı hala Çin’deki milliyetlerin kimliğini belirleme çalışmaları henüz bitmiş sayılmaz.

Bu alandaki en önemli sosyolog Fei Xiaotong’a göre (1980: 150) Çin’deki milliyetleri belirlemede eksik kalan çalışmalar şunlardır:

1) Taiwanve Tibet’in Güneydoğusundaki LuoYu (洛渝) ve ChaYu (察隅) gibi bazı bölgelerdeki azınlıklar sürekli incelenerek mensubiyetlerinin belirlenmesi beklenmektedir.

2) 1950’li yıllarda beyan edilen bazı milliyet adları henüz tanınmamış veya resmî kurumlarca herhangi bir karar verilmemiştir. Örneğin: Yunnan’deki Kusonglar (苦聪人). 3) Geçmişte belirlenmiş olan milliyet ayrımları yeniden teyit edilmesi gerekmektedir. Örneğin: Sichuan’deki Pingwu Tibetlileri (平武藏人) vs.

2000 yılında hala 734, 438 vatandaşın milliyeti belirsiz olduğu bilinmektedir. Bunlardan Çin Yahudileri gibi bazı gruplar hükümetin dikkatini çekmiş bulunmaktadır.