Farklı araştırmacılar çevrimiçi öğrenmenin avantajlarını şöyle belirtmişlerdir (Çinici, 2006; Çuhadar, 2008; Driscoll, 2002; Enocta Akademi, 2009; Gülbahar, 2009; Henderson, 2003; Kuzu, 2005; Yaw, 2005):
- Öğrenci odaklı bir eğitimdir.
- Öğrencilerin düşünme becerilerini artırarak düşünmeleri ve karar vermeleri için zaman tanır.
- Öğrencilerin istediği zaman, istediği yerden, kendi öğrenme hızında ve ihtiyaç duyduğu kadar öğrenmesine olanak sağlar.
- Daha hızlı ve etkin öğrenmeyi sağlar.
- Ders ile ilgili diğer öğrenme kaynaklarını internette bulmak mümkündür.
- Öğrenme ortamına istenildiği anda ulaşılarak ihtiyaç duyulan konularla alakalı sınırsız tekrar yapılabilir.
- Kurumsal ve bireysel olarak başarı ve gelişim izlenebilir.
- Alan uzmanlarından daha fazla öğrencinin yararlanmasına imkan tanır.
- Daha az yönetimsel iş yükü ile daha fazla öğrenciye ulaşabilme olanağı sağlar. - Basım, kırtasiye ve bürokratik giderlerin düşürülmesini sağlar.
- Kurumlar/bölgeler arasında fırsat eşitsizliğinin en aza indirilmesini sağlar.
- Zaman, mesafe ve sosyo-ekonomik statü engellerini ortadan kaldırır ve bireylere yaşam boyu öğrenme olanağı sağlar.
- Özellikle çalışan bireylere verilen eğitimde seyahat masraflarını ve seyahat süresince oluşan üretim kaybını en aza indirir veya ortadan kaldırır.
- Öğrencilere sunulan içerik kolayca güncellenebilmektedir. Öğrenme ortamının üzerinde barındırıldığı sunucu veya sunucular üzerinde yapılan değişiklikler anında geçerli olur ve tüm öğrenciler içeriğin son hali üzerinde çalışmaya başlarlar.
- Platformdan bağımsızdır. Yani kullanıcıların bilgisayarında öğrenme ortamının oluşturulmasında ve çalıştırılmasında kullanılan programlara ihtiyaç yoktur. Kullanıcıların öğrenme ortamında çalışabilmeleri için gerekli olan; internete bağlı bir bilgisayar, internet tarayıcısı ve eğer öğrenme materyali içinde kullanılan ve tarayıcıya eklenti kurulmasını gerektiren uygulamalar varsa bu uygulamaların kullandıkları eklentilerin tarayıcıya entegre edilmesidir.
- Dünyanın heryerinden 7 gün 24 saat erişilebilirdir. Günümüzdeki teknolojik gelişmeler sayesinde geleneksel telefon hatlarının ve ağ bağlantılarının olmadığı yerlerden bile cep modemleri ile internete girilebilmektedir. Bu sayede çevrimiçi öğrenme ortamlarının erişilebilirliği daha da artmıştır.
Farklı araştırmacılar çevrimiçi öğrenmenin dezavantajlarını şöyle belirtmişlerdir (Çinici, 2006; Çuhadar, 2008; Driscoll, 2002; Gülbahar, 2009; Henderson, 2003; Kuzu, 2005; Ravoi, 2002a; Yaw, 2005):
- Öğrenme üzerinde çok büyük etkisi olan yüzyüze iletişim eksikliği,
- Açık olmayan geribildirimler veya geribildirim eksikliği ile gecikmeli olarak verilen geribildirimler,
- Öğrencilerin çalıştıkları öğrenme ortamında kendilerini yalnız hissetmeleri, - Diğer öğrenciler ve öğretmen ile iletişim kaygısı,
- Sınırlı akademik destek,
- Her konu ve içeriğin, internet üzerinden dağıtılmaya uygun olmaması, - Öğretim metotlarına karşı duyulan memnuniyetsizlik,
- Sosyal hazır bulunuşluktaki yetersizlik,
- Öğrencilerin ve öğretmenlerin bilgisayar ve internet okuryazarı olmalarının gerekmesi,
- Farklı öğrenme stillerine sahip öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanmasındaki eksiklikler: Bunların sebepleri bu amaçla kullanılabilecek olan ses, animasyon, video, resim vb. nesneleri içeren öğrenme materyallerinin hazırlanmasının zor olması ve çok para gerektirmesinin yanısıra bu materyallerin bugünkü bant genişlikleri ile internet üzerinden aktarımının yavaş olması,
- Çevrimiçi etkinlikleri düzenleyecek kurumlar için gerekli altyapının kurulması masraflıdır: Bilgisayarlar, sunucular, modemler, yönlendiriciler, bilgisayar çevre birimleri, internet servis sağlayıcısı hesapları, lisanslı yazılımlar vb. malzemelere ve sistem yöneticileri, ağ yöneticileri, veritabanı yöneticileri, programcılar, grafik tasarımcılar, öğretim teknologları, konu alanı uzmanları ve son kullanıcılar için destek personeli vb. gibi çok çeşitli ve geniş bir alanda personele ihtiyaç duyulması, - Öğrenci sorumluluğu: Çevrimiçi dersler öğrencilerin kendi öğrenmelerinden
sorumlu olmalarını gerektirmektedir. Çevrimiçi ortamda öğrencilerin başarılı olmaları için güdülenmiş, öz denetimli ve öz disiplinli olmalarının gerekmesi, - Dil: Farklı ülkelerden ve farklı kültürlerden gelen öğrenciler farklı diller
konuşacaktır. Bunun doğuracağı sınırlılıkların önüne geçmek için tüm öğrencilere ortak bir dil üzerinde öğrenim imkanı verilmesi ya da farklı diller konuşan öğrencilere farklı öğretim elemanlarının atanması ve farklı bir öğrenme ortamının oluşturulması gerekliliği,
- Saat dilimi: Daha çok dünya çapında gerçekleşen ve eş-zamanlı iletişim tekniklerinin kullanıldığı öğrenme ortamlarında saat dilimi önemli bir problem olabilir. Örneğin New York’ta saat sabah 8 iken, Tokyo’da akşam 10’dur ve bu hem öğrenciler hem de öğretmenler için sorun teşkil edebilir.
- Kültür: Farklı kültürlerden gelen öğrenciler neyin uygun olduğuna dair farklı kurallara ve farklı öğrenme stillerine sahip olabilir. Farklı kültürlerden öğrencilerin katıldığı bir öğrenme ortamında bu durum öğretim tasarımı, öğretmen ve öğrenciler açısından zorluklar yaratabilir.
Çevrimiçi öğrenmenin avantajlarından en üst seviyede yararlanmak ve dezavantajlarından en az derecede etkilenmek için; hazırlanan öğrenme ortamlarının, özellikle, öğrenmenin merkezinde yer alan öğrencilerin ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap vermesi gerekmektedir. Öğrenme ortamlarının ihtiyaçlara ne düzeyde cevap verdiğini saptamak için ise etkili bir değerlendirme yapmak gerekmektedir. Değerlendirme Quality Assurance Agency’de (QAA, 2006) bir bireyin bilgi, anlama, beceri veya yeteneklerinin değerlendirilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır ve dersin veya programın istenilen öğrenme çıktıları ile ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır (Marriott ve Lau; 2008).
Etkili bir değerlendirme (Biggs, 1999; Brown ve diğerleri, 1997; Trotter, 2006; Vos, 2000);
- Öğrencileri motive eder.
- Öğrencilerin öğrenmelerini geliştirmeleri için geribildirim sağlar. - Öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmelerini sağlar.
- Öğrencilerin öz değerlendirme becerilerini geliştirir.
- Öğrencilerin güçlü ve zayıf yanlarını görmelerine yardım eder.
- Öğrencilerin hatalarını düzeltmelerine ve eksiklerini gidermelerine imkan tanır. Alanyazın tarandığında sonuç değerlendirme ve süreç değerlendirme olmak üzere iki farklı değerlendirme yaklaşımından söz edildiği görülmektedir. Sonuç değerlendirme yöntemleri, bir öğrencinin ünitenin veya dönemin sonunda neleri başardığını açıklamak için geliştirilmiştir ve sonuç olarak bir derece ya da not verilir (Atkins ve diğerleri, 1993). Süreç değerlendirme yöntemleri ise bir öğrencinin öğrenme süreci esnasında ne öğrendiğini açıklar ve aynı anda geribildirim verme şansı tanır (Atkins ve diğerleri, 1993). Tablo 1’de bu iki değerlendirme yaklaşımı ile ilgili karşılaştırmalı açıklamalara yer verilmiştir (Akt: Ökten, 2009).
Tablo 1. Süreç ve Sonuç Değerlendirme Yaklaşımlarının Özellikleri (McMillan, 2007) Özellik Süreç Değerlendirme Sonuç Değerlendirme
Amaç
Öğrenmeyi geliştirmek için devamlı geribildirim sağlamak
Öğretimsel bölümün sonunda öğrenci öğrenmesini belgelendirmek
Ne Zaman Uygulandığı Öğretim esnasında Öğretimden sonra Öğrenci Katılımı Cesaretlendirmek Gözünü korkutmak
Öğretmen Rolü Yapıcı, ustalık odaklı Yapıcı olmayan, performans odaklı Kavram Seviyesi
Vurgusu
Derinlemesine anlama,
uygulama ve muhakeme Bilgi ve kavrama
Spesifiklik Seviyesi Özel ve bireysel Genel ve grup yönelimli Yapı Esnek, uyarlanabilir Katı, yapılandırılmış Değerlendirme
Teknikleri İnformal Formal
Öğrenme Üzerindeki Etki
Güçlü, pozitif ve uzun
süreli Zayıf ve kısa süreli
Marriott ve Lau’ya (2008) göre sonuç ve süreç değerlendirme yaklaşımlarının her ikisinin de yararları ve sınırlılıkları bulunmaktadır ve bu iki yaklaşımın en iyi özelliklerinin birleşiminden oluşan bir değerlendirme yapısının kullanılması uygun görülmektedir. Örneğin; sonuç değerlendirmede kullanılan yöntemler (çoktan seçmeli, doğru-yanlış, eşleştirme, kısa yanıtlı ve açık uçlu vb. sorular içeren sınavlar) daha önceden belirlenen
zaman dilimlerinde ve belli bir zaman aralığında yapıldığından, öğrencilerin o gün hasta olmaları, morallerinin bozuk olması, süreyi iyi kullanamama kaygıları ve alışılmışın dışında sorularla karşılaşma endişeleri vb. gibi etkenlerden dolayı performansları olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Diğer yandan süreç değerlendirme yaklaşımlarında ise bazı öğrenciler kullanılan öz değerlendirme ve akran değerlendirme gibi yöntemlerde gerçek durumlardan farklı belirlemeler yaparak objektif kararlar vermeyebilmektedirler (Kutlu ve diğerleri, 2009). Bugüne kadar yapılan bazı çalışmalarda her iki değerlendirme yaklaşımının başarılı birleşiminden oluşan yapılar ortaya konmuştur (Lewis ve Sewell, 2007; Trotter, 2006). Gülbahar (2009) da çevrimiçi öğrenme sürecinde öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim sınırlı olduğundan, öğretimin etkililiği ve öğrenci başarısı açısından süreç değerlendirmesinin işe koşulmasının öneminin daha da arttığını belirtmiştir. Ayrıca çevrimiçi öğrenmenin başarısı açısından, olası problemlerin aşılabilmesi için çok çabuk fark edilmesi gerektiğinden, öğrencilerin haftalık olarak, olabildiğince sık izlenmelerinin ve bu izleme sürecinde de değerlendirme yaklaşımlarında çeşitlilik yaratılmasının önerildiğini belirtmiştir. Kutlu ve diğerleri (2009) de öğrencilerin değerlendirilmesinde öğretmenin, öğrenci değerlendirmesi dışında, kendi yapacağı değerlendirmeleri ve akran değerlendirmelerini dikkate alarak karar vermesinin yerinde olacağını belirtmiştir.