Çanakkale Cephesi

Osmanlı Devleti’nin, I. Dünya Savaşı’ndaki en büyük cephelerinden biri de Çanakkale Cephesi olmuştur. Kazak Gazetesi, Çanakkale Cephesinden bahsederken cephenin civarında bulunan Dardanel ve Bolayır’daki gelişmeleri de ele alır. 28 Şubat 1915 tarihli gazete haberinde, bütün dünyanın Osmanlı Cephelerinde devam eden savaşları yakînen takip ettiğine dikkat çeker. Ayrıca bu savaşta İngiltere ile Fransa deniz filolarının Dardanel’deki Türk kalelerine 6 Şubat tarihinden (1915) itibaren ateş etmeye başladığını bildirir. Ancak düşman saldırısı karşısında Çanakkale’deki Osmanlı savaş gemileri de kuvvetli idi. Bundan dolayı İtilaf Devletleri’nin cepheye taarruzu esnasında Dardanel kalesi teslim olmayıp, sadece hasar almıştır. Dardanel’in teslim olması ise İstanbul’un elden çıkmasına zemin hazırlayacaktı. Hatta Kazak Gazetesi Çanakkale Cephesinin zapt edilmesi

231 Kazak Gazetesi, sy. 90 (16 Aralık 1914), 452.

232 Kazak Gazetesi, sy. 134 (10 Haziran 1915), s. 136.

71

durumunda, İstanbul’un ya Belçika gibi zayıf bir devletin yönetimine gireceği ya da büyük güçlerden Rusya’nın hâkimiyetine geçeceği görüşlerini ortaya koymuştur. Çünkü Rus Devleti Dardanel ile İstanbul’u ele geçirmek için amansız bir mücadele içindeydi.234 Kazak Gazetesi bu bilgilere yer verdikten sonra cephenin zapt edilip, edilmeyeceği konusunda muhtelif gazete haberlerinden bilgiler aktarır. Örneğin bunlardan “R. V.”(Russkoe Vedomosty) Gazetesindeki Uglin’in makalesine yer vererek, Kazak halkını bilgilendirmeye çalışır. Uglin’e göre, Dardanel kalesinin müstahkem olması imkânsızdı. Çünkü Osmanlı Devleti, İtalya ile savaş içinde iken bu kaleyi tekrar gözden geçirmesine vakti olmamıştı. Yani bu işe Osmanlı Devleti ancak Avrupa Savaşı (I. Dünya Savaşı) başlayınca önem vermiştir. Dolayısıyla Uglin, düşman savaş gemilerinin Osmanlı kalelerini geçebileceği fikrini ileri sürer. Bununla birlikte Dardanel’in giriş kapısının geniş olduğuna dikkat çekerek, kaleye yaklaştıkça mesafelerin daralacağını hatırlatır. Bu nedenle düşman gemileri içeriye doğru ilerledikçe büyük huzursuzluklara maruz kalarak, Osmanlı askerine kolayca ateş edemeyecekti. Örneğin, Sultan Kale ve Çanakkale’deki giriş mesafesi bir kilometre olup, gelen gemiler birtakım sıkıntılara katlanacaklardı.

Kazak Gazetesi aynı sayıda “Riç” Gazetesinden de nakilde bulunarak, önemli gelişmeleri ele alır. Riç Gazetesi de R.V. Gazetesindeki Uglin’in dediklerini tasdik ederek, Dardanel’in İtilaf Devletleri tarafından zapt edilebileceği görüşünü ortaya koymuştur. Kaleyi ele geçirmek için evvela İtilaf Devletleri Bolayır’daki 100 bin askerleri ile Gelibolu’yu sıkıştıracaklarmış. Eğer bu, planladıkları şekilde cereyan ederse Gelibolu’nun İstanbul ile irtibatı koparak erzak ve silah ulaşımı devreden çıkacaktı. Ayrıca Riç Gazetesi, Osmanlı’nın Dardanel tarafındaki Avrupa yakasında 60 bin, Asya yakasında ise 15 bin askeri teyakkuz halinde olduklarını haber verir. Neticede Osmanlı Devleti’nin başka cephelere göre İstanbul’u askersiz bırakması imkânsızdı. Ancak bu sırada Çanakkale Cephesinin savunmasını artırmak için yine güney Suriye ile Bağdat vilayetindeki Smirna’dan takviye asker getirmek istedilerse de, bu konuda elleri bağlı kalmıştır. Son olarak Riç Gazetesi, İtilaf Devletleri’nin hedeflerine ulaşmaları için evvela Osmanlı’nın karadaki askerlerini zayıflatmaları gerektiğini vurgulamıştır.235

234 Kazak Gazetesi, sy. 108 (28 Şubat 1915), s. 31-32.

72

30 Nisan 1915 tarihli haberde ise İtilaf Devletleri’ne ait savaş filolarının Dardanel’e ateş ettikleri yer alır. Şiddetli saldırılar neticesinde Dardanel’deki V. kolordu başkanı von Sanders, kendi birlikleri ile Gelibolu’ya taşınmak zorunda kalır. Kazak Gazetesi bu sırada Dardanel’den İstanbul’a götürülen çok sayıda yaralının olduğunu dile getirir. Bunlardan sadece yaralıların adedi 15 bin civarında olup, ağır halde olanlarıyla bu adedin 60 bine ulaştığını zikreder.236

9 Mayıs 1915 yılına ait Kazak Gazetesi’nde ise İngiliz bahriye bakanı Şerşil’in önemli bir konuşması yer alır. Şerşil’in dediğine göre, İngiltere’nin “Golbaf” isimli savaş gemisi Dardanel’de patlayıcı madde yüzünden suya batırılmıştır. Neticede gemideki 500 kişi hayatlarını yitirmişlerdi. Ancak “İ. 4” isimli İngiliz sualtı gemisi ise Dardanel kavşağını geçerek, Marmara denizindeki iki Osmanlı gemisini batırmıştır.237

Kazak Gazetesi, konuyla ilgili bir sonraki haberi 20 Mayıs tarihinde yayımlar. Ele alınan habere göre, İtilaf Devletleri’nin kesintisiz düzenledikleri saldırılar neticesinde Dardanel’deki Osmanlı askerleri Gelibolu’ya çekilmek zorunda kalmıştır. Hatta düşman gemileri Gelibolu’yu da ele geçirmek için aldıkları destekler neticesinde sürekli ilerlemişlerdir. Bu sırada diğer taraftan Almanya hükümeti de Osmanlı Devletine yardım amaçlı bayıltacak gazlar göndermiştir. Kazak Gazetesi her ne pahasına olursa olsun Osmanlı Türklerinin kanlarının son damlasına kadar İstanbul’u koruyacaklarını vurgular. Eğer İtilaf Devletleri galip gelecek olursa Osmanlı Devleti İstanbul’u yangın altında bırakıp öyle gidecekmiş.238

4 Haziran 1915 tarihli Kazak Gazetesi, aynı şekilde Dardanel’den sonra Gelibolu’nun da ele geçirilmesi için düşman askerinin taarruzda bulunduğunu ifade eder. Neticede Osmanlı ile İtilaf Devletleri arasında cereyan eden uzun savaştan 3 bin Osmanlı askeri esir alınarak Mudrus (Mondros) adasına götürülmüştür. Kazak Gazetesi bu tutukluların içinde Alman subaylarının da olduğuna dikkat çeker. Ayrıca Osmanlı kuvvetleri Anadolu’da kaleler inşa ederek, batı Anadolu’daki Yunanlıların yerine Müslümanları yerleştirmişlerdir.239

Kazak Gazetesi Gelibolu’daki Rus saldırıları karşısında Osmanlı Devleti’nin aldığı tedbirlerden bilgi vermek için İstanbul’dan Rusya’ya dönen devlet adamının “Petrograd

236 Kazak Gazetesi, sy. 123(30 Nisan 1915), s. 92.

237 Kazak Gazetesi, sy. 125 (9 Mayıs 1915), s. 100.

238 Kazak Gazetesi, sy. 128 (20 Mayıs 1915), s. 111.

73

Agenstva’ya” verdiği konuşmasını nakleder. Alınan bilgiye göre, Osmanlı bahriye bakanlığının Gelibolu’daki askerî kuvvetini güçlendireceğinden bahsedilmektedir. Hatta bu maksatla birinci ve ikinci bölükler mevzilere sevk edilerek, o andaki toplam asker 25,000’in üzerinde olmuştur. Ayrıca Osmanlı askerleri düşmana karşı güçlü konumda olmak için Makrik, Oyına, Gifati, Steni ve Bikosta gibi Almanya’daki silah fabrikalarında gece gündüz çalışmışlardır. Osmanlı Devleti bu silahları Almanya’dan Romanya ve Bulgaristan aracılığıyla teslim almışlardır. Bazen de bu silahlar İstanbul’a ulaşmamıştır. Çünkü itilaf ülkeleri tarafından fark edilmemesi için yollarda bekletildikleri de oluyormuş.240

Kazak Gazetesi’nde Çanakkale Cephesi hakkında zikredilen son haber 157. sayıda yer alır. Bu habere göre İstanbul’a gelen Alman birliklerinin Gelibolu’ya gönderilmesiyle Osmanlı askerinin düşmana karşı daha da güçlü durumda olacağı ifade edilir. Ayrıca bu haberde Osmanlı hükümetinin 17 ile 55 yaş arasındaki erkeklerin askere alınacağı belirtilerek, bunların sadece zarurî durumlarda toplanılacağı beyan edilir.241