Çalışma Odalarından Oluşan İç Mekan Düzeni ( Çok Hücreli )

Çalışma odalarından oluşan iç mekan düzeninde mekan 5-15 kişilik odalardan oluşmaktadır. ( Şekil 2.13. ) Doğal aydınlatmanın her yerde aynı olmaması, yeterli konforun sağlanabilmesi için klima tesisatına gerek duyulması, aynı mekan içinde birçok kişinin çalışmasından doğan gürültü sorunlarından dolayı rasyonel bir çalışma ortamı mümkün değildir. Bu mekan düzeninde, genellikle eski yapıların yeniden işlevlendirildiği görülmektedir. ( Gorbon, 1978 )

Şekil 2.13. Grup oda düzeni

Hücresel büro mekanları doğal aydınlatmaya bağlı olduklarından derinlikleri sınırlıdır ve bu yüzden mekan büyümesi ancak tek doğrultuda mümkün olmaktadır. Hücresel büro mekanlarında mekanın eni pencere aksları ile belirlenir. Genellikle iki tür pencere aksı vardır;

- Küçük akslar 1.20-1.50 m - Büyük akslar 1.70-1.90 m

Küçük akslar çeşitli mekan büyüklüklerine olanak sağladıklarından daha esnek ve kullanışlıdırlar. ( Şekil 2.14. ) Hücresel büro mekanlarının genellikle bireysel çalışmalara uygun olduğu bilinir. Odaların büyüklükleri içindeki kişilerin sayısına, işletme hiyerarşisi içindeki yerlerine ve çalışma düzenlerine göre değişmektedir. ( Naghavi, 1995 )

Sabit koridorlu bu plan anlayışında, ana ulaşım yolunun iki tarafı duvarlarla çevrilidir. Çalışma mekanları, sabit duvar elemanları ile ana ulaşım yolundan ayrılmıştır. Bu plan çözümü, çalışma mekanını cephe ile koridor arasında sınırlandırır. Koridor tek taraflı, çift taraflı ya da üç taraflı olarak düzenlenebilir. Çekirdek genellikle koridorun iki ucunda bulunur. Bölümler arasındaki farklılık genellikle düşeyde, katlar arasında olur. ( Deilman, 1979 )

Şekil 2.14. Hücresel büro mekanlarında büyük ve küçük akslar

Hücresel büro mekanı, gerek ülkemizde gerekse dış ülkelerde yaygın bir şekilde kullanılmış, ancak işletme organizasyonu ile ilgili çalışmalar ve yeni teknolojik imkanlar, farklı mekan türlerinin araştırılmasını zorunlu kılmıştır. ( Naghavi, 1995 )

Hücresel büroların, açık planlı ve serbest düzenli büro tipleriyle karşılaştırıldıklarında, bölünmeden dolayı gereksiz alan kayıplarına sebep olduğu görülmektedir.

Hücresel bürolarda çeşitli tasarım kriterlerini şöyle sıralayabiliriz;

• Organizasyonel gereklilikler-kullanıcı sayısı ve iş düzeni ilişkileri

Çalışma modülü ve mekan derinliğinin çarpımı hücre büro için en küçük temel alan birimini verir. Buna çalışma alanı modülü denir ve boyutları 5-10m² arasında değişir. İki veya üç katı en küçük oda alanını verir. Bir mekanın en az alanı 12m² , en az genişliği de 2.50m olabilir. Hücre büro planlamanın en önemli birimi, büro modülünden kaynaklanan büro aksının herhangi bir katı büro odalarının boyutunu verir. Büro aks ölçüleri ve büro modülü küçük mekanlarda çok önemlidir. Küçük mekanların düzenlenmesinde uygun bir aks seçimi, alan ekonomisi açısından yarar sağlayacaktır. ( Aluçlu, 2000 )

• Donatı-kullanıcı ilişkileri

Genellikle hücre büro mekanları;

- Tek kişilik - İki kişilik

- Üç ve daha fazla kişilik olarak belirlenir.

Doğal aydınlatma ve havalandırma bu bina tipinin karakteristik özelliğidir.

- Tek Kişilik Hücre Bürolar: Tek kişilik bürolar genellikle yöneticiler için planlanmaktadır. Doğal çevre koşullarında en uygun kişisel çalışma imkanları veren bir çalışma mekan tipi olduğu söylenebilir. Doğal aydınlatma, sükunet ve kişisel çalışma mekanı olumlu işyeri şartlarını sağlamaktadır. ( Deilmann, 1977 )

- İki Kişilik Hücre Bürolar: İki çalışma masasının sıra halinde pencere önünde veya yanyana dizilmesi ile oluşur. Hücre büroda en çok kullanılan büro tipidir. Ancak bu tip hücre bürolarda farklı karakterdeki iki kişinin sürekli aynı mekanda çalışmasının getirdiği psikolojik bir baskı da söz konusu olabilir. ( Deilman, 1977 )

- Üç ve Daha Fazla Kişilik Hücre Büro: İki kişilik hücre bürodan pek farkı olmayan bu tip hücre büro düzeninde, kişi sayısının artması ile mekanın uzunluğu artmaktadır. Üç ve daha fazla kişinin tek sıra halinde sıralanması, bazı sakıncalar doğurur. ( Aluçlu, 2000 )

- Kat planının boyutlarını en uzun kaçış mesafesi bakımından sınırlama - İş ilişkileri bakımından sayısal sınırlama.

• Biçim

Hücresel bürolar, yapısal olarak önceden planlanmış, belli bir organizasyona yönelik olarak düzenlenirler. Hücre büronun yerleştirilmesi için doğal havalandırma ve

aydınlatmanın sağlanması gereklidir. Bunun için cephe yüzeyinin arttırılması, girintili, çıkıntılı biçimlerin kullanılması uygun düşmektedir. Binanın girintisi ve çıkıntısı az ise hücre büroların bir bölümü karanlıkta kalacağından uygun olmayacaktır. Gottschalk, değişken alanların planlanması için en az karanlık alan biçimlerin seçilmesi gerektiğini ifade etmiş ve en uygun geometrik biçimlerin de üçgen, dikdörtgen ve L biçimleri, Ernst Sieverts ise en az karanlık alan biçimin ikizkenar üçgen biçimi olduğunu deneysel olarak ifade etmişlerdir. ( Deilman, 1977 )

• Renk

Hücre büro çalışma mekanlarında her üniteyi bağımsız düşünüp, ona uygun olarak bir düzen kurulmalıdır. Monoton çalışmaların yapıldığı bürolar için seçilen renkler sabit, açık ve koyu kontrastlara sahip olmalıdır. Kuvvetli konsantrasyonun gerekli olduğu çalışma ortamında ise, dikkatli ve rahatı bozucu faktörler mümkün olduğunca ortadan kaldırılmalıdır. ( Gottschalk, 1967 )

• Aydınlatma

Hücre bürolarda yapay aydınlatma yandan ve pencere yönünden olmalıdır. Yansıma kamaşmasını önlemek için aydınlatma bantlarının pencere duvarına paralel yerleştirilmesi uygundur. Aydınlatma bantları kesinlikle çalışanların başlarının üstüne gelmemelidir. Masaların üstüne de mümkün olduğunca yerleştirilmemelidir. Çalışanların bakış yönü tek yön olduğundan aydınlatmanın da çalışma yerlerine soldan gelmesi tercih edilir. ( Gottschalk, 1968 )

• Akustik

Hücre büro 30-35 dB’lik bir gürültüye sahiptir. Akustiğin sağlanabilmesi için ara duvarlar tuğla veya alçı olarak yapılmalıdır. Dışarıdan gelen gürültü için pencereler mümkün olduğu kadar az açılan pencereler şeklinde olmalı ve pencerelerde yalıtkan camlar önerilebilir. Döşeme, ses geçirimliğini azaltmak için halı gibi yumuşak bir

malzeme ile kaplanmalıdır. Klima kanallarından ses taşınması önlenmeli ve gürültü 30dB’yi geçmemelidir. ( Gottschalk, 1968 )

• Isıtma ve Havalandırma

Bürolarda çalışanların hava ihtiyacı 20-40m³/saat olduğu kabul edilmektedir. Eğer hücre büro;

- 20 m’ye kadar gabari,

- Çevresel olarak koku ve gürültü kaynaklarından uzak olma, - Kalın dış duvarlar,

- Cephe yüzeyinin %35’inden az pencere yüzeyine sahip ise basit bir ısıtma ile yetinilebilir. ( Onat, 1990 )

• Mekan Bağlantıları

Hücre bürolarda çalışan kişiler arasındaki mesafelerin yakın tutulmaması gerekir. Göz mesafesinin yakın olması işe olan konsantrasyonu bozmakta ve verimliliği düşürebilmektedir. ( Aykol, 1997 ) Hücre bürolarda genellikle toplumsal mesafe kullanılır. Bunun dışındaki mesafeler rahatsızlıklara yol açabilmektedir. ( Gür, 1996 )

• Mekan Birleşimleri

Hücre büro çalışma mekanı sisteminde, ana ulaşım yolu duvarlarla çevrili sabit bir koridor olarak karşımıza çıkmaktadır ve çalışma mekanları arasında uzun bir ulaşım yolu oluşturmaktır. Yatay ulaşım alanları için yönlendirici değer, genellikle seçilen çalışma sistemine ve plan tipine bağlı olarak değişim göstermektedir. Hücre büro çalışma mekanı plan tipinde koridor genişlikleri en az 3 kişinin yan yana geçebileceği 1.80-2.00m ölçüsünde olmalıdır. Hücre büroda merkezi çekirdek, genellikle kare veya kareye yakın formda uygun olmaktadır ve esneklik sağlanması açısından taşıyıcı sistem koridorun iki kenarını sınırlamamalıdır. Hücre büroda, yaklaşık 600-900m² ye bir çekirdek gereklidir. ( Gottschalk, 1968 )

• Mekan Akıcılığı

Doğal aydınlatma ve havalandırma hücre büro tipinin çalışma mekanlarının karakteristik belirleyicisidir. Hücre bürolarda mobilya düzenini doğal aydınlatma belirlediğinden, masaların pencereye dik ve birbirine paralel yerleştirilmesi uygundur. Odaların biçimlendirilmesinde, genişlik ve derinliğin birbirine uygun bir oranda olmaları için, oda genişliklerinin 2.20-2.40m’den aşağıya düşürülmesi tavsiye edilmez. Düşey ulaşım elemanları, wc+lavabo, tesisat alanları mümkün olduğu kadar birarada toplanmalıdır. ( Gottschalk, 1968 )

• Mekan Güvenliği

Hücre bürolarda bina uzunluğunun 50m’den fazla olması durumunda yürüme kaçma mesafelerinin göz önünde bulundurulması gerekir. Bu durumda birden fazla çekirdek oluşturulması uygundur. ( Aluçlu, 2000 )