Sorunları
• EN ÖNEMLİ SORUN DÜŞÜK ÜCRET VE İŞSİZLİK
Araştırmaya katılan işçilere seçenekler okunmadan “Türkiye’de çalışma hayatına ilişkin önemli sorunlar nelerdir”
sorusu yöneltildi ve daha önce belirlenmiş seçeneklere uygun olan cevaplar işaretlendi. Var olan seçenekler dışındaki yanıtlar gruplandı. Bu soruya ek olarak “Başka önemli sorunlar var mı” sorusu yöneltildi. İşçilerin verdiği yanıtlara göre sırasıyla düşük ücret (yüzde 77,4), işsizlik (yüzde 75,4), sigortasız çalıştırılma/kayıt dışı istihdam (yüzde 46,7), uzun çalışma saatleri (yüzde 43,7), iş güvencesinin olmaması/işi kaybetme endişesi (yüzde 39,1), kadrosuz çalışma/taşeron işçisi olarak çalışma (yüzde 33,3), işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin yetersizliği (yüzde 32,6) ve kıdem tazminatı (yüzde 32,3) çalış-ma hayatına ilişkin en önemli sorunlar olarak öne çıkmıştır. İşçilerin yüzde 5,6’sı bu soruya yanıt vermemiştir (Tablo 33).
Tablo 33 Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
Çalışma Hayatı Sorunları Genel Erkek Kadın
Düşük ücret 77,4 76,9 78,8
Kayıt dışı çalıştırılmayı, iş güvencesinin olmamasını ve düşük ücreti kadınlar erkeklere göre daha önemli sorunlar olarak görmektedir. Erkekler ise öncelikle işçi sağlığı ve iş güvenliğinin yetersiz olması ile kıdem tazminatını çalışma hayatının önemli sorunları olarak görmektedir.
Tablo 34 Yaş Grubuna Göre Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
ÇALIŞMA HAYATI SORUNLARINA BAKIŞ - BÖLÜM 3
Tablo 35 Eğitim Durumuna Göre Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
Çalışma Hayatı Sorunları Lise Altı Lise Dengi Yüksek Öğrenim
Düşük ücret 79,5 76,3 74,7
15-19 yaş aralığındaki işçilerin yüzde 79,9’u en önemli sorun olarak düşük ücretleri görmektedir. Bunun yanında işçi-lerin işini kaybetme korkusunu yaşayanların en yoğun olduğu yaş grubunun da yüzde 48 ile 15-19 yaş grubu olduğu görülmektedir. Çalışma yaşamındaki sorunlardan uzun çalışma saatlerini önemli görenlerin en yoğun olduğu yaş grubu, bu yaş grubudur. 25-34 yaş grubundaki işçilerin yüzde 46,1’i uzun çalışma saatlerini önemli bir sorun olarak görmektedir. İşsizliği çalışma hayatına ilişkin önemli bir problem olarak görenlerin yoğunlukta olduğu yaş grubu ise 35-54 arasıdır (yüzde 78,9). Bir başka çalışma yaşamı sorunu olan kıdem tazminatının önemli olduğunu düşünenlerin en yoğun olduğu yaş grubu 55 ve üzeri yaştır (yüzde 39,4) (Tablo 34).
Kadrosuz çalışma/taşeron olarak çalışma (yüzde 36,8) ve uzun çalışma saatleri (yüzde 46,8), yüksek öğrenimli işçilerin daha düşük eğitimlilere göre daha önemli gördüğü çalışma hayatına ilişkin sorunlar arasındadır (Tablo 35). Bu soruya verilen yanıtlarda işçilerin sadece kendileri için değil genel olarak önemli gördükleri sorunlar da ön plana çıkmakta-dır. Çalışanların işsizliği neredeyse en önemli sorun olarak görmeleri veya yüksek öğrenimlilerin kayıt dışı istihdamı ve taşeron işçiliği önemli sorun olarak görmeleri gibi. Bu soru bir tür çalışma hayatı sorunları konusunda farkındalık sorusu olarak da değerlendirilebilir.
Tablo 36 Sigortalılık ve Sendikalılığa Göre Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
Çalışma Hayatı Sorunları Sigortalı Sigortasız Sendikalı Sendikasız
İşsizlik 76,1 72,9 70,5 76,8
Araştırmaya katılan sigortasız işçilerin sigortalılara göre daha önemli gördüğü çalışma hayatına ilişkin sorunlar beklen-diği gibi kayıt dışı istihdam, düşük ücret, iş güvencesinin olmaması, çalışana değer verilmemesi ve uzun çalışma saat-leridir. Sigortalı işçilerinse sigortasızlara göre daha önemli gördüğü sorunlar arasında kıdem tazminatı ve işsizlik vardır.
Sendikalı işçilerin sendikasızlara göre daha önemli gördüğü çalışma hayatı sorunları kayıt dışı istihdam ve uzun çalışma saatleridir. Sendikalı ve sendikasız işçiler arasındaki bir diğer önemli fark ise iş güvencesinin yokluğu ve işini kaybetme endişesidir. Sendikasız işçilerin iş güvencesi ve işini kaybetme endişesi sendikalı işçilerin neredeyse iki katıdır (Tablo 36).
Tablo 37 Ücrete Göre Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
Çalışma Hayatı Sorunları 1400 TL’den az (Asgari
ücretten az)
1401-2000 TL 2001 TL’den fazla
Düşük ücret 84,6 77 75,8
İşçilerin aldıkları ücrete göre çalışma hayatının temel sorunları konusundaki değerlendirmeleri birbirine yakın seyret-mektedir. Sigortasız çalıştırılma ve kayıt dışılık daha yüksek ücretlerde biraz daha az endişe kaynağıdır. Kıdem tazmi-natı ise ücret yükseldikçe daha önemli sorun haline gelmektedir. İşsizlik ise bütün ücret gruplarında benzer şekilde yüksek bir endişe kaynağıdır. İş güvencesi ve işini kaybetme endişesi de bütün ücret gruplarında önemli bir sorundur.
Sigortasız çalıştırılma, işsizlik, düşük ücret, işçi sağlığı ve güvenliğinin yetersiz olması ve uzun çalışma saatleri düşük ücretlilerin önemli gördüğü sorunlar iken, diğer belirleyenleri sorun olarak gördüğünü söyleyenlerin oranları alınan ücretle paralel olarak artmaktadır (Tablo 37).
Tablo 38 Bölgelere Göre Çalışma Hayatının En Önemli Sorunları (%)
Çalışma Hayatı Sorunları Batı Orta Güney Kuzey Doğu
Düşük ücret 77,8 83,5 77,5 73 71
Cevap yok/Fikrim yok 6,1 5,8 5,8 0,5 6
Araştırmaya Orta bölgelerden katılan işçilerin diğer katılımcılara göre daha önemli gördüğü çalışma hayatı sorunları düşük ücret, iş güvencesinin olmaması, işçi sağlığı ve güvenliğinin yetersiz olması ve uzun çalışma saatleridir. Kuzey bölgelerinden katılan işçilerin ise diğer katılımcılara göre daha önemli gördüğü konu işsizliktir. Sigortasız çalıştırılma ise araştırmaya Doğu bölgelerinden katılan işçilerin diğer katılımcılara göre daha önemli gördüğü çalışma hayatı so-runudur (Tablo 38). Bu durum oldukça anlaşılır. “Herhangi bir sosyal sigortam yok” diyenlerin oranının en fazla Doğu bölgelerinde olmasıyla örtüşmektedir. Anımsatmak gerekir ki “işyerimde sigortalı çalışıyorum” diyenlerin bölgesel olarak en az bulunduğu bölge de yüzde 57,2 ile Doğu bölgeleriydi (Tablo 23).