ÇalıĢma Grubu

AraĢtırma 2013–2014 eğitim-öğretim yılı güz döneminde, Isparta il merkezinde yer alan Kamile Gürkan Ġlkokulu‟nda öğrenim görmekte olan 3. sınıf öğrencileri üzerinde yapılmıĢtır. AraĢtırmada çalıĢma grubu, deney ve kontrol grubu olarak seçilmiĢtir. Gruplar belirlenmeden önce, iki sınıfta bulunan öğrencilerin kiĢisel dosyaları incelenmiĢ, bir önceki sınıftaki baĢarı notları ve ailelerinin gelir durumları tespit edilmiĢtir. Ayrıca öğrenci tanıma formu da uygulanmıĢtır. Ortaya çıkan sonuçlar neticesinde grupların birbirine yakın özellikler taĢıdığı görülmüĢtür. Daha sonra da random (tesadüfi) olarak 3-B sınıfı deney grubu, 3-A sınıfı ise kontrol grubu olarak seçilmiĢtir. Deney grubu 16 öğrenciden (10‟u kız, 6‟sı erkek), kontrol grubu ise 17 öğrenciden (4‟ü kız, 13‟ü erkek) oluĢmaktadır.

Deneysel ĠĢlem Basamakları

AraĢtırmanın baĢlangıcında, geniĢ bir alan yazın taraması yapılmıĢ ve Türkiye ve dünyada proje tabanlı öğretim uygulamaları incelenmiĢtir. Proje tabanlı öğretimin uygulandığı bir okul ziyaret edilerek, öğretmenlerle görüĢmeler yapılmıĢtır. Elde edilen bilgiler ıĢığında, “Proje Tabanlı Öğretim” yöntemi ile sorumluluk değerinin kazandırılmasına yönelik hayat bilgisi dersi kapsamında deney gurubu öğrencileri için,“Okul Heyecanım” temasının planı hazırlanmıĢtır.

AraĢtırmada yapılmıĢ tüm iĢlemler aĢağıdaki Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢtir:

1- Ġlk aĢamada ilköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde “okul heyecanım” temasında sorumluluk değerine yönelik kazanımlar tespit edilmiĢtir. Kazanımlar belirlendikten sonra sırayla Ģu iĢlemler yapılmıĢtır:

a. Hayat bilgisi dersinde “Okul Heyecanım” teması kapsamında ele alınacak konuların belirlenmesi

b. Konuların programda yer alan kazanımlarla iliĢkisinin incelenmesi c. Konuların proje tabanlı öğretim aĢamalarına göre yapılandırılması

d. ĠçselleĢtirilmesi amaçlanan kazanımlar için uygulanacak olan proje

etkinliklerine öğrencilerle birlikte karar verilmesi

f. Ders planlarının hazırlanması

g. Öğrencilerin yapacakları etkinlikler hakkında bilgilendirmek amacıyla,

uygulama öncesi bilimsel araĢtırma sürecini anlamalarını sağlayacak etkinliklerin hazırlanması.

h. Öğrencilerin proje çalıĢmalarını kavramaları amacıyla pilot çalıĢma

uygulamasının yapılması.

i. Deney grubundaki ebeveynlerle, uygulama öncesinde toplantı yapılarak süreç hakkında bilgi verilmiĢ ve çocuklarına destek olmak için yapabilecekleri tartıĢılması Ģeklinde uygulanmıĢtır.

2- Daha sonra çalıĢmada kullanmak üzere araĢtırmacı tarafından “BaĢarı testi”, “Paralel test” ve “Öğrenci görüĢme formu” geliĢtirilmiĢtir. “Sorumluluk tutum ölçeği” ise daha önceden geçerliliği ve güvenirliği hesaplanmıĢ bir ölçek izin alınarak kullanılmıĢtır (Ancak araĢtırmacı tarafından ön uygulama amaçlı olarak tekrar geçerlik ve güvenirlik çalıĢması yapılmıĢtır).

3- Daha sonra çalıĢma grubunun içinden random olarak bir sınıf deney, bir sınıf kontrol grubu olarak seçilmiĢtir.

4- Ön test olarak deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilere sorumluluk değerine yönelik “baĢarı testi” ve “sorumluluk tutum ölçeği” uygulanmıĢtır. Bu bölümde çalıĢmaya baĢlamadan önce, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan baĢarı testi ve sorumluluk tutum ölçeği sonuçlarına yer verilmiĢtir.

Tablo 2. Gruplara Ön Test Olarak Uygulanan BaĢarı Testinin Sonuçları N X S.S sd t p Deney 16 66,37 14,66 31 - .990 .331

Kontrol 17 72,82 22,19

Tablo 2 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin teste verdikleri cevapların ortalamalarına uygulanan t testi sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 66,37; standart sapması 14,66 iken kontrol grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 72,82; standart sapması 22,19 olarak hesaplanmıĢtır.

Ölçekteki maddelere verilen cevapların toplamına uygulanan t testi sonucu ise - .990 olarak bulunmuĢtur. Bulunan bu değere göre gruplar arasındaki fark .05 düzeyinde (p>0,05) anlamlı değildir. Diğer bir deyiĢle, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan baĢarı testi, baĢlangıçta iki grup arasında farklılık göstermemektedir. BaĢlangıç olarak her iki grupta hemen hemen aynı seviyeye sahiptir.

Tablo 3. Öz Bakım Sorumlulukları Açısından; Gruplara Ön Test Olarak Uygulanan Sorumluluk Tutum Ölçeğinin Sonuçları

N X S.S sd t p Deney 16 10,31 1,30 31 .844 .405

Kontrol 17 9,88 1,61

Tablo 3 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ölçeğe verdikleri cevapların ortalamalarına uygulanan t testi sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 10,31; standart sapması 1,30 iken kontrol grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 9,88; standart sapması 1,61 olarak hesaplanmıĢtır.

Ölçekteki maddelere verilen cevapların toplamına uygulanan t testi sonucu ise .844 olarak bulunmuĢtur. Bulunan bu değere göre gruplar arasındaki fark .05 düzeyinde (p>0,05) anlamlı değildir. Diğer bir deyiĢle, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan sorumluluk tutum ölçeğinin “öz bakım” alt boyutu açısından, baĢlangıçta iki grup arasında farklılık yoktur. BaĢlangıç olarak her iki grup da hemen hemen aynı görüĢe sahiptir.

Tablo 4. Öz Sorumluluk Açısından; Gruplara Ön Test Olarak Uygulanan Sorumluluk Tutum Ölçeğinin Sonuçları

N X S.S sd t p Deney 16 10,12 1,50 31 .964 .343

Kontrol 17 9,58 1,69

Tablo 4 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ölçeğe verdikleri cevapların ortalamalarına uygulanan t testi sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 10,12; standart sapması 1,50 iken kontrol grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 9,58; standart sapması 1,69 olarak hesaplanmıĢtır.

Ölçekteki maddelere verilen cevapların toplamına uygulanan t testi sonucu ise .964 olarak bulunmuĢtur. Bulunan bu değere göre gruplar arasındaki fark .05 düzeyinde (p>0,05) anlamlı değildir. Diğer bir deyiĢle, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan sorumluluk tutum ölçeğinin “öz sorumluluk” alt boyutu açısından, baĢlangıçta iki grup arasında her hangi bir farklılık yoktur. BaĢlangıç olarak her iki grup da hemen hemen aynı görüĢe sahiptir.

Tablo 5. Görev Bilinci Açısından; Gruplara Ön Test Olarak Uygulanan Sorumluluk Tutum Ölçeğinin Sonuçları

N X S.S sd t p Deney 16 9,75 1,43 31 .627 .536

Kontrol 17 9,41 1,66

Tablo 5 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ölçeğe verdikleri cevapların ortalamalarına uygulanan t testi sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 9,75; standart sapması 1,43 iken kontrol grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 9,41; standart sapması 1,66 olarak hesaplanmıĢtır.

Ölçekteki maddelere verilen cevapların toplamına uygulanan t testi sonucu ise .627 olarak bulunmuĢtur. Bulunan bu değere göre gruplar arasındaki fark .05 düzeyinde (p>0,05) anlamlı değildir. Diğer bir deyiĢle, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan sorumluluk tutum ölçeğinin “görev bilinci” alt boyutu açısından, baĢlangıçta iki grup arasında farklılık yoktur. BaĢlangıç olarak her iki grup da aynı görüĢe sahiptir.

Tablo 6. Sosyal Sorumluluk Açısından; Gruplara Ön Test Olarak Uygulanan Sorumluluk Tutum Ölçeğinin Sonuçları

N X S.S sd t p Deney 16 10,25 1,43 31 .658 .515

Kontrol 17 9,88 1,76

Tablo 6 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ölçeğe verdikleri cevapların ortalamalarına uygulanan t testi sonuçlarına göre deney grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 10,25; standart sapması 1,43 iken kontrol grubundaki öğrencilerin verdikleri cevapların ortalaması 9,88; standart sapması 1,76 olarak hesaplanmıĢtır.

Ölçekteki maddelere verilen cevapların toplamına uygulanan t testi sonucu .658 olarak bulunmuĢtur. Bulunan bu değere göre gruplar arasındaki fark .05 düzeyinde (p>0,05) anlamlı değildir. Diğer bir deyiĢle, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulanan sorumluluk tutum ölçeğinin “sosyal sorumluluk” alt boyutu açısından, baĢlangıçta iki grup arasında farklılık yoktur. BaĢlangıç olarak her iki grup da hemen hemen aynı görüĢe sahiptir.

5- Deney grubundaki öğrencilerin gruplara ayrılması: Deney grubundaki öğrenciler, proje çalıĢmalarının daha sağlıklı yürütülmesi için iĢbirlikli öğrenme gruplarından “grup araĢtırması” tekniğine göre gruplara ayrılmıĢtır. Sharan ve Lazarowitz tarafından geliĢtirilen “Grup AraĢtırması” tekniğinde, öğrenciler ne yapacaklarını planlamada etkin bir rol alırlar. Öğrenciler, bir konu içinde genel ilgiye göre iĢbirlikli grupları oluĢtururlar. Bu teknikte 6 temel aĢama vardır:

Araştırılacak konuyu aydınlatma ve araştırma grupları içinde öğrencileri örgütleme: Bu aĢamada öğretmen, konuyu tüm sınıfa sorar. Konu öğrenciler tarafından değiĢik yollarla tartıĢılarak alt konulara ayrılır. Daha sonra ilgi duyulan konulara göre 2-6 kiĢilik gruplar oluĢturulur.

Gruplar içinde planlama ve araştırma: Gruplar tek tek ya da ikili olarak araĢtıracakları kendi alt konularının değiĢik boyutlarını belirlerler. Grup üyeleri, araĢtırmalarında gereksinim duyacakları kaynakları ve bu kaynakları nasıl araĢtıracaklarına karar verirler.

Araştırmayı gerçekleştirme: Üyeler, ikinci aĢamada kararlaĢtırdıkları plan doğrultusunda, araĢtırmalarını yaparlar. Grup üyeleri, değiĢik kaynaklardan bilgi toplar, bu bilgileri çözümler, bulguları değerlendirir, sonuçlara ulaĢır ve grup araĢtırma sorununun çözümüne katkıda bulunurlar. Tüm grup üyeleri bu katkılar çerçevesinde tartıĢarak, kendi araĢtırma sorunlarını çözümlemeye çalıĢırlar.

Final raporunu hazırlama: Üçüncü aĢamada üyelerin elde ettikleri bulguların tartıĢılması sonucunda, araĢtırma sorunu ile ilgili bir rapor hazırlanır.

içinde araĢtırma sonuçlarını sınıfa sunarlar. Her grubun sunumundan sonra sunuyu yapan grup üyeleri, diğer öğrencilerin sözel tepkilerini alırlar.

Değerlendirme: Her grup, aynı konunun farklı yönlerini araĢtırdıkları için, grubun bir bütün olarak sınıf çalıĢmasına katkısı, öğretmen ve öğrenciler tarafından değerlendirilir. Değerlendirme ya bireysel ya grup ya da her ikisinin değerlendirmesini içerebilir.

6- Deney grubuna “Proje Tabanlı Öğretime” dayalı planın uygulanması: “Sorumluluk” değerinin öğretimine yönelik projeler araĢtırmacı ve öğrencilerle birlikte belirlenmiĢtir. AraĢtırmaya baĢlamadan önce deney grubundaki öğrencileri proje tabanlı öğretime alıĢtırmak için 2 ders saati (80 dakika) bilgilendirme yapılmıĢtır. Bu aĢamada öğrencilere uygulanan yöntem hakkında açıklamalar yapılmıĢ ve örnekler gösterilmiĢtir.

Deney grubunda proje tabanlı öğrenmeye dayalı hayat bilgisi dersi, “okul heyecanım” teması kapsamında 8 hafta, 32 ders saati süresince, 3 proje çalıĢması (kuĢ yuvası yapma, sınıf dergisi çıkarma, poster hazırlama) yapılmıĢtır. Uygulama sırasında öğrencilerle sık sık toplantı yapılarak görüĢleri alınmıĢ ve tüm uygulamalarda araĢtırmacı gözlemlerini sürdürmüĢtür. Bu süreçte kontrol grubunda sürdürülen eğitime herhangi bir müdahalede bulunulmamıĢtır. Kontrol grubunda, hayat bilgisi programına uygun olarak yine toplam 32 saat öğretim yapılmıĢtır. Deney grubunda yapılan çalıĢmaların uygulama süreci ise Ģu Ģekildedir:

Tablo 7. Deney Grubuna Yapılan Uygulama Süreci

Tarih Hafta Yapılan ÇalıĢma

16.09.2013 1.hafta Öğrencilerle tanıĢma, onları proje konusunda bilgilendirme ve aileye yönelik toplantı düzenleme 23.09.2013 2.hafta Öğrencilerin gruplara ayrılması,

yapılacak projelere karar verilmesi, yapılacak etkinlikleri belirleme ve projelerin amaçları hakkında beyin fırtınası yapma

Proje Kapsamında Yapılacak Etkinlikler

1. grup (Sınıf dergisi çıkarma)

Amaç: Diğer insanlara karĢı sorumluluklarımız olduğu konusunda farkındalık yaratmak

 Huzurevi ziyareti

 YetiĢtirme yurdu ziyareti

 Otistik çocuklar eğitim merkezi ziyareti

 Kızılay Kan Merkezi ziyareti

 Mahalledeki yoksul ve yaĢlıları ziyaret

 Mahallemizdeki engelli insanları tanıyalım kampanyası düzenleme

 Okuldaki sorumluluklarımızı yerine getiriyor muyuz? konusunda beyin fırtınası yapma

2.grup (Poster hazırlama) Amaç:

KiĢinin kendine karĢı öz bakım becerileri anlamında sorumluluğu olduğunu hissettirmek

 Bir günde kendimize yönelik neler yapıyoruz listesi oluĢturma

 Ebeveynlerle, evdeki hallerimiz hakkında görüĢme ve fikir alıĢ- veriĢi yapma

 Evdeki kiĢisel bakımımızı yaparkenki durumların fotoğrafını çekme

 Sağlımız için aldığımız önlemlerin ne derece yeterli olduğuna yönelik sınıf ortamında tartıĢma yapılması

3.grup (KuĢ yuvası yapma) Amaç:

Ġnsanda, doğaya ve hayvanlara karĢı duyarlılık oluĢturarak görev bilinci aĢılamak

 Çevre kirliliği ve doğayı temiz tutmaya yönelik broĢür hazırlama

 Geri dönüĢüm hakkında araĢtırma yapıp sınıftaki diğer arkadaĢlarına ders anlatma

 KuĢ yuvasının nasıl yapılacağına dair marangoz ziyareti

 KuĢlar hakkında araĢtırma yapma 30.09.2013 3.hafta Grupların kendi içinde iĢ bölümü yapması

07.10.2013 4.hafta Konuyla ilgili araĢtırmaların yapılması 21.10.2013 5.hafta Gerekli malzemelerin temin edilmesi 28.10.2013 6.hafta Projenin yapılması

04.11.2013 7.hafta Projenin yapılması

11.11.2013 8.hafta Projenin sunumu, değerlendirmelerin yapılması ve raporların teslimi

Proje Tabanlı Öğrenmeye uygun olarak proje süreci baĢlama, geliĢtirme ve sonlandırma olmak üzere üç aĢama Ģeklinde planlanmıĢtır. Öğrencilerin gerek karĢılaĢacağı kavramlara alıĢma süreci gerekse raporlama çalıĢmalarını kavrama süreci göz önünde bulundurularak araĢtırmanın olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla; uygulama öncesinde proje alıĢtırması yapılmıĢtır. Proje uygulamalarına baĢlamadan önce aileler, bir toplantı ile proje tabanlı öğrenme ve çocuklarına nasıl yardım edebilecekleri konularında aydınlatılmıĢtır.

Daha sonra, uygulanan her bir proje için yapılan çalıĢmaların aĢamaları Ģu Ģekildedir: Proje Tabanlı Öğrenmenin ilk aĢaması baĢlamadır. BaĢlama aĢamasında, seçilen konuya öğrencilerin dikkati çekilerek uygulama sürecine giriĢ yapılmıĢtır. Öğrencilerin günlük yaĢamlarıyla bağlantılar kurularak konuyla ilgili ön bilgileri canlandırılmıĢtır. Bunun için beyin fırtınası tekniği ve söylenenlerin “Bildiklerimiz Panosuna” yazılması etkinliği yapılmıĢtır. Daha sonra yine beyin fırtınası tekniği ve “Merak Ettiklerimiz Panosunun” oluĢturulmasıyla bilmek istenilenler öğrenilmiĢtir (Hamurcu, 2003).

Ġkinci aĢama ise geliĢtirmedir. Bu aĢamada, gruplar kendilerine ad koymuĢlar ve konuyla ilgili merak ettikleri, ilginç bir soru bulmuĢlardır. Grup adı öğrenciler tarafından süslenerek grup sıralarına asılmıĢtır. Yazıcı ve dosya sorumlusu seçmiĢlerdir. Sorularını, bununla ilgili neler bildiklerini ve neleri öğrenmeleri gerektiğini tartıĢarak karara bağlamıĢlardır. Her grup kendi arasında iĢ bölümü yapmıĢ ve araĢtırmalarını yaptıktan sonra, grup bilgilendirme toplantılarıyla birbirine bulduklarını aktarmıĢlardır. Grupların yapılandıkları bu dönemde, araĢtırmacı gruplar arasında dolaĢarak rehberlik etmiĢ ve grupların yaptıklarını diğer gruplara aktarmıĢtır. Bu aĢamada, araĢtırmacı tarafından öğrencilere yararlanabilecekleri kaynaklar verilmiĢtir. Bu aĢamada, öğrencilerin yaratıcılıklarını geliĢtirmelerine yönelik etkinlikler verilmiĢtir. Öğrenciler grup olarak oluĢturacakları ürünü düĢünmeleri konusunda yönlendirilmiĢtir (Hamurcu, 2003).

Proje Tabanlı Öğrenmenin son aĢaması olan sonlandırma (Hamurcu, 2003) sürecinde, öğrencilere sunumlarını nasıl yapacakları konusunda yardımcı olunmuĢtur. Proje çalıĢmaları sonunda gruplar oluĢturdukları ürünleri panel havası Ģeklinde sunmuĢlardır. Her proje sonunda, grup sunumları izlenmiĢtir. Gruplar, formlarla birbirlerini ve kendilerini değerlendirmiĢlerdir. Ayrıca araĢtırmacı tarafından da projeler değerlendirilmiĢtir.

7- Uygulamanın yapılmasının ardından son test olarak deney ve kontrol gruplarında yer alan öğrencilere, sorumluluk değerine yönelik “baĢarı testi” ve “sorumluluk tutum ölçeği” tekrar uygulanmıĢtır.

8- En son aĢamada ise deney grubu öğrencilerinin “sorumluluk” değeri ve değerler eğitimi ile ilgili görüĢleri, öğrenci görüĢme formunda yer alan sorular aracılığıyla değerlendirilmiĢtir.