ÇÖZÜM ÖNERİSİ: ORGANİK TARIM

Bozulan doğal dengenin yeniden tesisinde toprak mikroorganizmaları üzerine çalışmalar yenilikçi alanların gelişmesine imkan sağlamaktadır. Toprak yüzeyi “rizosfer” mikroorganizma faaliyetlerinin yoğunluğu ve aktivitesi ile bozunuma uğramış toprağın iyileştirmesinde görev almaktadır. Bu iyileştirme etkisini insanlarda yararlı probiotiklerin etkisine benzetebiliriz. Bu bağlamda hem çevrenin bozulan yapısına çözüm sunulmakta hem de gıdaların doğallığı sağlanmakta, dolayısıyla sağlığın korunması mümkün olmaktadır.

Toprağın tüm canlılar için besin maddesi ve gıda kaynağı üretimindeki rolü ve değerini takdir ediyoruz. Ancak onun atıkların arıtılması, suların süzülerek içilebilir hale gelmesi ve biyolojik çeşitliliğin gelişiminin korunmasındaki rolünü unutuyoruz. Pek çok sebeple doğal ya da yapay olsun çölleşmekte olan toprakların küresel ısınma problemi son zamanlarda dünya biliminin gündemindedir. Toprakların ıslah edilmeleri ve verimliliklerinin korunması tartışılmaktadır. Ne varki insanların “çevresel vurdumduymazlığı” kirlenen ürünleri netice vermektedir. Bu vurdumduymazlık acı reçeteleri gündeme getirmektedir.

Organik tarım hormon, pestisit, suni gübre, antibiyotik v.b. gibi uygulamaları reddetmektedir. İnsanlarda olduğu gibi diğer canlılarda da bir sebeple kullanılan kimyasallar başka sorunların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu sorun için yine başka bir kimyasal kullanılması bir kördüğüm teşkil etmektedir. Kaliteli bitki yetiştirmek ve bitkiyi zararlı canlılardan korumak için kullanılan kimyasallar hedef canlıyı yok ederken, bir yandan da hedef olmayan çevre ve canlılara zarar vermektedir. Toprağın içerisinde yaşayan mikrobiyata ve solucan gibi faydalı organizmalar yok olmaktadır.80

Örnek deneme çalışmalarımızda gösterildiği gibi, vermikompost-solucan gübresi kullanılarak yetiştirilen bitki örneklerinde pestisit kalıntısı gözlenmemiştir. Halbuki solucan gübresi kullanılmayan bitkide ciddi oranda pestisit kalıntısına rastlanılmıştır. Domates yetiştirilen parselden alınan örnekte yapılan analizde acetamiprid, fenhexamid ve methoxyfenozid kalıntısı görülmüştür. Solucan gübresi kullanılarak kabak yetiştirilen parselde hiçbir pestisit kalıntısı görülmemiştir. Halbuki solucan gübresi kullanılmamış olan şeftali yetiştirilmiş parselden alınan örnekte, malathion ve imidacloprid etken maddeleri tespit edilmiştir.

80

Bu sonuçlar, solucan gübresinin bir “temizlik makinası” özelliğinde yaratıldıklarını ortaya koymaktadır; zararlı olanlar ortadan kaldırıp süpürülmekte, toprak temizlenmektedir. Topraktan zararlı ve zehirli unsurlar giderilmektedir. Solucanların kendi savunma sistemlerini sürekli toprağa bulaştırmaları ile toprak dezenfekte edilmekte; pastörize hale gelmektedir.

Tablo-10 Organik Gübre (Vermikompost-Solucan Gübresi) ile Tarım Sorunlarını Kaynağında Çözüm ve Yaygın Kazanımlar

NE DÜZELECEK? NE KAZANILACAK?

1 Pestisit ve suni gübreye akan ülke milli kaynakları

israftan kurtarılacak. ^{Doğal gübre (vermikompost) üretimi ile} yerli doğacak istihdam imkanı ve tarım sektöründe işsizliğin önlenmesi 2 Toprağın bozulan humus ve organik değeri yerine

gelecek

Toprağın kurtarılması 3 Biyolojik atıklar zayi olmaktan kurtarılacak, kompost

gübre ve solucan gübresi olarak değerlendirilecek/tekrar doğaya kazandırılacak

Doğal geri dönüşümle biyolojik atıkların kurtarılması

4 Organik tarımla gıdaların doğallığına (asli koku, tad,

renk, boyut ve şekil, vitamin muhtevasına) kavuşacak ^{Gıdaların kurtarılması} 5 Gıdaların doğallığının bozulması ile ortaya çıkan yayın

kronik ve akut sağlık zararlar önlenecek ^{İnsan sağlığının kurtarılması} 6 Bozulan eko sistem ve doğal denge yeniden kurulacak..

Yok olan toprak canlıları yeniden hayat bulacak. ^{Doğanın ve çevrenin kurtarılması} 7 Tarım çalışanları ve dolayısıyla da ailelerin maruz

kaldığı tarım ilacı ve kimyasal gübrelerin zararlı etkileri son bulacak.

Tarım çalışanlarının sağlıklarının kurtarılması

Böylece yapısı hızla bozulan ve hatta zaman içerisinde verimsizleşip üretime kapalı hale gelen topraklarımızın tekrar doğal haline getirecek bir çözüm yolunun vermikompost uygulaması olduğu kesinleşmektedir. Çünkü teklif ettiğimiz çözüm yolu, topraktaki ve gıdadaki olumsuzlukları kaynağından çözecek etkili bir yol sunmaktadır. Bu çözüm yolunun çok yönlü kazanımı Tablo-10 da özetlenmiştir. Konu hem iyi örnek uygulamaları hem de literatür örnekleri ile aydınlığa kavuşturulmuş bulunmaktadır.

Vermikompost patojen ve zararlı ot kaynaklarını yok etmesi, erozyon kontrolü, zor işlenen toprakların daha kolay işlenmesi ve besin maddelerinin daha iyi kullanılması ve doğallığını kazanması gibi ortaya çıkan faydalar değişik bölümlerde ele alındı. Sürdürülebilir atık yönetiminde özellikle bitkisel atıkların ve diğer biyolojik artıkların topraklara kompost/vermikompost olarak geri dönüşümü sağlanmaktadır. Bunun sağlayacağı fayda şunlardır: Hem organik madde içeriği fakir olan topraklarımızın organik madde içeriği, hem de bitki besin maddesi içeriği arttırılmış

olacaktır. Böylece daha az ticari gübre kullanımı ile tarımda verim artışları sağlanacaktır.

Bu çalışma, ülkemizde vermikompost hazırlamada yanlış uygulamalar ve oluşan yaygın yanlış kanaatlerin kaynağı araştırılması için öncü bir çalışma olduğu kanaatındayız. Çalışmada ülkemizde örnek ve doğru uygulamaları ile dikkat çeken ve bilimsel gereklilikleri yerine getiren bazı firmaların iyi örnek uygulamaları ve çalışmaları ele alınmış ve tartışılmıştır. Vermikost hazırlanmasının doğru esaslar, örnek uygulamalar literatür eşliğinde bilgilerle desteklenmiştir.

KAYNAKLAR

Altıkat, Aysun ve Turan, Tuba ve Ekmekyapar Torun, Fatma ve Bingül, Züleyha. “Türkiye’de Pestisit Kullanımı ve Çevreye Olan Etkileri”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(2) (2009): 87-92

Atık Yönetimi Genel Esasları Yönetmeliği, RG.05.07.2008 tarih ve 26927 Sayı Aydoğdu, Mustafa ve Gezer, Kudret. “Çevre Bilimi”. Ankara: ANI, 2006.

Azar, İsmail ve Kıvan, Müjgan. “Bursa'da pazardan alınan. limonlarda bazı insektisit kalıntılarının belirlenmesi”. Türkiye III. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri. Van, 2009. 15-18.

Bakırcı, Gözde Türköz ve Çınar Ezgi, ve Karakaya Senem. “Manisa İlinden Toplanan Asma Yapraklarında Pestisit Kalıntıları”. Akademik Gıda, 2019: 55-60.

Bansal, Sudha ve Kapoor, K.K. "Vermicomposting of crop residues and cattle dung with Eisenia foetida". Bioresource Technology., 2000: 95-98.

Basile, Carole G. Environmental Education as a Catalyst for Transfer of Learning in Young Children. The Journal of Environmental Education., 2000: 21-27.

Bellitürk, Korkmaz. “Sürdürülebilir Tarımsal Üretimde Katı Atık Yönetimi İçin Vermikompost Teknolojisi”. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 31(3):2016: 1-5.

Boedeker, Wolfgang ve Watts, Meriel ve Clausing, Peter ve Marquez, Emily. “The global distribution of acute unintentional pesticide poisoning: estimations based on a systematic review”. BMC public health. 20.1 (2020): 1-19.

Çelik, Saliha. “Adana İli Ceyhan İlçesi Tarım Çalışanlarında Pestisit Kalıntısı ve Asetilkolinesteraz Aktivitesinin Araştırılması”. Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana 2018.

Çerçioğlu, Melis. “Sürdürülebilir Atık Yönetiminde Sera Atıklarının Kompost Olarak Değerlendirilmesi”, Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University 33(1), (2019): 167-177.

Çevre Kanunu, RG. 11.08.1983 tarih ve 18132 Sayı.

Demirkaya, Hilmi. "Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi., 2006: 207-222.

Durmuşoğlu, Enver ve Tiryaki, Osman ve Canhilal, Ramazan. "Türkiye’de pestisit kullanımı, kalıntı ve dayanıklılık sorunları". Türkiye Ziraat Mühendisliği 7. Teknik Kongresi, Turkey. ANKARA, 2010. 11-15.

Dursun, Nesrin. “Hayvansal ve Bitkisel Atıklar Kaynaklı Biyokökür Üretim Potansiyelinin Belirlenmesi: Malatya İli Örneği”, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(3), (2020): 720-727

Erdoğan, Cengiz, ve Arpaz, Ercan. “Eisenia Fetida Türü Toprak Solucanlarının Kimyasal Gübre Kullanılmış Topraklar Üzerine Etkisi”. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2019: 231-237.

Şimşek-Erşahin, Yurdagül. “Vermikompost Ürünlerinin Eldesi ve Tarımsal Üretimde Kullanım Alternatifleri”. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi., 2007: 99-107.

Sönmez, İlker ve Kaplan, Mustafa ve Sönmez, Sahriye. "Kimyasal Gübrelerin Çevre Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm Önerileri". Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergi, 2008: 24-34.

Sönmez, Mehmet, ve Yılmaz Erdem. "Biyo–Gübre uygulamalarının agregat oluşumu üzerindeki rolü". Mediterranean Agricultural Sciences 29, no. 3 (2016): 131-137.

Gök, Mehmet. Kişisel görüşme (Yeşil Vadi Solucan Gübresi Yönetim Kurulu Başkanı,2020)

Güler, Çağatay ve Çobanoğlu, Zakir. “PESTİSİTLER”. Ankara: Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No: 52. Basım. Ankara: TC Sağlık Bakanlığı, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü yayını, 1997.

Gündüz, A.Yılmaz ve Kaya Mehmet. "Avrupa Birliği Tarım Politikası ve Türkiye´de Organik Tarımın Geliştirilmesi Üzerine Olası Etkisi". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2007: 305-330.

İrget, M. Eşret ve Cengiz, Abuzer.“Organik Maddenin Toprak Kalitesi ve Üretime Etkileri” , Organomineral Gübre Çalıştayı Bildiriler,2018: 17-36

Kaya, Tutku ve Tuna, Atilla Levent. "İzmir İlindeki Üç Halk Pazarından Alınan Meyve ve Sebze Örneklerindeki Pestisit Kalıntı Miktarının Araştırılması". Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 6, no. 1 (2019): 32-38.

Kayıkçıoğlu, Hüsnü Hüseyin ve Okur, Nur ve Bayız, Onur. "Toprak Solucanları ile Kompostlaştırılmış Tütün Atıklarının Vermikompost Olarak Değerinin Belirlenmesi". Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 53, no. 1 (2016): 89-97.

Kakitis, Aivars, Imants Nulle, ve Olafs Vronskis. Experimental study of vermicompost drying process. 16th International Scientific Conference "Engineering for Rural Development". Jelgava: Latvia University of Agriculture, 2017. pp.1086-1092.

Kınacı, Engin. " Organomineral Gübre Çalıştayı Bildiriler". Yönetici özeti, Engin Kınacı, 1-14. İstanbul: Sena Ofset, 2018.

Kınacı, Engin. "Organomineral Gübre Çalıştayı Bildiriler". Organik Maddenin Toprak Kalitesi ve Üretime Etkileri, M. Eşref İrget, Abuzer Cengiz 17-36. İstanbul: Sena Ofset, 2018.

Kurutaş, Ergül Belge, ve Metin Kılınç. “Pestisitlerin Biyolojik Sistemler Üzerine Etkisi”. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 12, no. 3 (2003): 215-228

Lehotay, Steven J. "Determination of Pesticide Residues in Foods by Acetonitrile Extraction and Partitioning with Magnesium Sulfate: Collaborative Study". Journal of AOAC International 90(2), 2007: 485-520.

Maltaş, Ahmet Şafak ve Tavalı, İsmail Emrah. Bazı Organik Gübrelerin Toprak Verimliliği Ve Toprağın Mikrobiyal Dinamiği Üzerine Etkisi. 2014: 1-7.

Manyuchi, Mercy, Phiri, Anthony ve Chirinda, Ngoni ve Muredzi, Perkins. "Effect of Drying on Vermicompost Macronutrient Composition". Vermicomposting technology., 2013: 1-3.

Mısırlıoğlu, Mete. “Toprak Solucanları - Biyolojileri, Ekolojileri, Zirai Yönleri, Türkiye Türleri ve Türlerin Taksonomik Özellikleri”. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2017.

Nair, Jaya ve Vanja Sekiozoic, ve Martin Anda."Effect of pre-composting on vermicomposting of kitchen waste". Bioresource Technology 97., 2006: 2091-2095.

BIBLIOGRAPHY \m Dem06 \l 1055 Palmer, Joy A. ve Małgorzata Grodzińska-Jurczak, ve Jennifer Suggate. "Thinking about waste: Development of English and Polish children's understanding of concepts related to waste management". European Early Childhood Education Research Journal 11(2), 2003.

Palabıyık, H. ve Altunbaş, D. "Kentsel Katı Atıklar ve Yönetimi", Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik, Politik ve Yönetsel Perspektifler, 103-124. İstanbul: Beta, 2004.

Rostami, Rouhollah ve Nabaey, Amir ve Akbar Eslami, ve Saleh, Hossein Najafi. Survey of Optimal Conditions for Worm’s Growth and Vermicompost Production of Prepared Food Wastes. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences 15, no. 4 (2010): 76-83.

Sayar, Şevhan. "Sakarya ili entegre atık yönetimi ve ambalaj atıklarının geri dönüşümü". Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya 2012

Sönmez, Mehmet, ve Yılmaz, Erdem. "Biyo–Gübre uygulamalarının agregat oluşumu üzerindeki rolü". Mediterranean Agricultural Sciences 29, no. 3 (2016): 131-137.

Su, Z-J., ve Q-J. Liu. "Studies on high-yielding feed factors of earthworm culture". J. Laiyang Agri. College, 1993: 153-156.

Tarradellas, Joseph, Gabriel Bitton, ve Dominique Rossel. Soil Ecotoxicology. Boca Raton: CRC Press, 1997.

Tutar, Uğur. "Eısenıa fetıda türü toprak solucanlarından elde edilen farklı ekstraktların bitki patojenleri üzerindeki antibakteriyel ve antifungal aktivitelerinin araştırılması". Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat 2012

Tutar, Uğur. (kişisel görüşme 2020, Cumhuriyet Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi).

Öztürk, Mustafa. “Hayvan Gübresinden Ve Atıklardan Kompost Üretimi”, Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2017.

Yalvaç, Mutlu. "Göksu Deltası’nda Tarımsal Kimyasal Kullanımının Delta Halkının Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisinin Anket Çalışması İle Araştırılması". Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 2010: 79-84.

Yaşar, Münevver Can, Gözde, İnal ve Kaya, Ümit Ünsal ve Uyanık, Özgün. "Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Çocuk Gözüyle Tabiat Anaya Geri Dönüş". Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi , 2012: 1-11.

Zahmacıoğlu, Ali. "Sera koşullarında vermikompost ve amonyum nitrat uygulamalarının brokoli (brassica oleracea l. var İtalica) bitkisine etkisinin toprak ve yaprak analizleriyle belirlenmesi". Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniv. Biyosistem Mühendisliği Anabilim Dalı, Hatay 2017.