ASTIMLI HASTALARDA YAfiAM KAL‹TES‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
ASSESSMENT OF QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH ASTHMA
Tansu YAKAR 1 Atefl BARAN 2 Murat YALÇINSOY 2 Onur ÇEL‹K 3 Sinem GÜNGÖR1 Günay CAN4 Esen AKKAYA 1
1T.C.S.B. Osmaniye Devlet Hastanesi, Osmaniye
2T.C.S.B. Süreyyapafla Gö¤üs ve Kalp Damar Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹stanbul
3T.C.S.B. Nihat Kitapç› Gö¤üs Hastal›klar› Hastanesi, Erzurum
4‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, ‹stanbul
Anahtar sözcükler: Ast›m, yaflam kalitesi Key words: Asthma, quality of life
SUMMARY
Asthma is chronic disease that affects life physically, socially and emotionally. Recently, to evaluate this aspect of the disease, life quality assessment forms are developed. In the present study, life quality of asthmatic patients are evaluated. 120 asthmatic patients that we followed in asthma and allergy clinic in our center was included in the study. The diagnosis of asthma was based on Turkish Thoracic Society recommendations. F/M was 98/22, mean age was 38.19±10.99; AQ 20 and Q score life quality questionnaire forms were filled. The forms consists of 20 questions/4 questions; 0- 20 points and 0-8 points range; 30 days-7 days respectively. AQ mean score was 8.49± 4.26, Q mean score was 3.14±2.02. Patients were categorized into three groups according to quality of life as low, intermediate and high in AQ 20 as 20%, 32.5%, 47.5% and in Q as 25%, 48.33%, 26.66% respectively. There was a significant relation between life quality scores and night and daytime symptoms, % FEV 1 and PEF values (p<0.05). No significant difference between life quality of groups concerning ÖZET
Ast›m, hayat› fiziksel, emosyonel ve sosyal aç›- lardan etkileyen kronik bir hastal›kt›r. Son y›llar- da hastal›¤›n bu yönünü de de¤erlendirmek amac›
ile yaflam kalitesi ölçüm formlar› gelifltirilmifltir.
Çal›flmam›zda ast›ml› hastalarda yaflam kalitesi de¤erlendirildi. Merkezimiz ast›m ve allerji poli- klini¤inde en az bir y›ld›r takip edilmekte olan ve Toraks Derne¤i uzlafl› raporlar› do¤rultusunda daha önce ast›m tan›s› alm›fl 120 hasta çal›flmaya al›nd›. Hastalar›n K/E oran› 98/22 olup, yafl ortalamas› 38.19±10.99 idi. Hastalara AQ 20 ve Q Score yaflam kalitesi anket formlar› dolduruldu.
Formlarda; soru adedi, puan de¤iflimi ve ölçtük- leri zaman süresi, s›ras›yla; 20 soru/4 soru; 0-20 puan/0-8 puan; 30 gün- 7 gün idi. AQ 20 ortala- mas› 8.49±4.26, Q Score ortalamas› 3.14±2.02 olarak bulundu. Hastalar yaflam kalitelerine göre düflük, orta, yüksek olarak s›n›fland›r›ld›¤›nda bu de¤erler AQ 20 de s›ras› ile %20, %32.5, %47.5;
Q Score da %25, %48.33, %26.66 olarak bulun- du. Gece ve gündüz semptom skorlar›, FEV1 % de¤er de¤iflimi, PEF de¤er de¤iflimi ile yaflam kalitesi skorlar› aras›nda anlaml› bir iliflki bulun- du (p<0.05). Hastalar e¤itim, medeni durum ve gelir düzeylerine göre de¤erlendirildi¤inde grup-
education level, marital status and economical status was obtained (p>0.05).
In conclusion, treatment aim of asthmatic patients must be not only improving of respiratory functions but also improving of quality of life measurements reflecting physical, emotional and psychological side of illness.
lar aras›nda yaflam kalite si aç›s›ndan fark sap- tanmad› (p> 0.05).
Sonuç olarak; ast›ml› hastalarda tedaviden amaç sadece akci¤er fonksiyonlar›n›n düzelmesi olma- y›p, hastal›¤›n fiziksel, emosyonel ve psikolojik boyutunu da gösteren yaflam kalitesi ölçüm sonuçlar›n›n düzelmesi de dikkate al›nmal›d›r.
G‹R‹fi
Ast›m, hastal ar›n hayat›n› fiziksel, emosyo- nel ve sosyal aç›lardan etkileyen kronik bir hastal›kt›r. Son y›llarda hastal›¤›n bu yönü- nü de de¤erlendirmek amac› ile yaflam kalitesi ölçüm formlar› gelifltirilmifltir (1-4).
Yaflam kalitesi (YK), günlük yaflamda hasta- l›¤›n, hastan›n fiziksel, psikolojik ve sosyal fonksiyonlar›na olan etkisini içeren bir te- rimdir (5). YK ölçümleri hastan›n hastal›¤a olan tepkisini daha iyi anlaman›n yan› s›ra hastan›n tedaviye uyumunu art›rarak, des- tekleyici bir yaklafl›m da sa¤lamaktad›r.
Örne¤in verilen tedavi yaflam kalitesini dü- zeltiyorsa bunu fark eden hasta tedavisine daha titizlikle uyacakt›r (1). Tedavi giriflim- lerinin etkinli¤ini de¤erlendirmekte de yaflam kalitesi ölçümleri de¤erli olmaktad›r. Jüniper ve ark. (6)'n›n salbutamol, salmeterol ve plasebo ile yapt›klar› bir çal›flmalar›nda FEV1’de küçük de¤ifliklikler olurken, YK’de önemli düzelmeler görülmüfltür. Yaflam kalitesi ölçekleri; genel sa¤l›k skalas›, genel yaflam kalitesi anketleri ve hastal›¤a spesi- fik anketler olmak üzere üç grupta toplan›r.
Genel sa¤l›k skalas›, mükemmel sa¤l›ktan ölüme do¤ru de¤iflen de¤erler üzerinden genel iyilik halini veren fayda skalalar›d›r.
‘Standart Comble’ bunlara bir örnektir. SF- 36 (The MOS 36 Item Short Health Survey, k›sa form 36 yaflam kalitesi ölçe¤i) genel yaflam kalitesi anketidir, çok boyutlu bir yap›ya sahip olmas› nedeniyle tüm kronik hastal›klara uygulanabilir. AQ ise ast›ml›
hastalarda uygulanan özel bir testtir (1-4)
(Ek-1). Çal›flmam›zda as t›ml› olgularda yaflam kalitesini ve bunu etkileyen parametreleri araflt›rd›k.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmaya Sürreyyapafla Gö¤üs ve Kalp Damar Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi’nde, fiubat 2002- A¤ustos 2002 tarihleri aras›nda Ast›m ve Allerji poliklini-
¤inde takip edilmekte olan ve Toraks Der- ne¤i uzlafl› raporlar› do¤rultusunda daha önce ast›m tan›s› alm›fl 120 hasta al›nd›.
Çal›flmaya al›nan hastalar›n seçiminde, si- gara kullanmam›fl olmas›, bronflektazi, di¤er pulmoner veya kardiyak ek hastal›¤›n›n olmamas› ve çal›flmay› kabul etmifl olmas›
dikkate al›nd›.
Çal›flma Plan›
Kontrole gelen hastalar›n demografik özel- likleri kay›t edildi. PEF ve spirometri ölçüm- leri yap›ld›, hastalara ayr›ca Gece ve Gündüz semptom skoru, Q skoru, BECK depresyon ölçe¤i (BDI) formu dolduruldu. Tüm para- metrelerdeki sonuçlar hafif, orta ve a¤›r olmak üzere 3 grupta de¤erlendirildi.
Görüflmede kullan›lan parametreler
• Semptom skorlar›
Gece semptom skoru: Görüflmeden he- men önceki gece görülen semptomlar sor- gulanarak gece semptom skoru saptand›
(Tablo 1) (7).
Gündüz semptom s koru: Görüflmeden bir gün önce gündüz görülen semptomlar sor-
gulanarak gündüz semptom skoru saptand›
(Tablo 2) (7).
Q skoru (QS): Görüflmeden önceki son bir haftal›k döneme ait semptomlar, aktivite durumu ve beta-2 agonist ihtiyac› sorgu- lanarak Q skoru saptand› (Tablo 3) (8).
Tablo 1. Gece Semptom Skoru De¤erlendirilmesi.
0. Gece boyunca semptom yok
1. Bir defa veya erken uyanmaya yol açan semptomlar
2. ‹ki veya daha fazla uyanmaya yol açan semptomlar (erken uyanma dahil) 3. Gecenin büyük k›sm›n› uyan›k geçirmeye
neden olan semptomlar
4. Uyumay› engelleyecek kadar fliddetli semptomlar
Hafif: 0-1 Orta: 2 A¤›r: 3- 4
Tablo 2. Gündüz Semptom Skoru De¤erlendirilmesi.
0. Gün boyunca hiç semptom yok 1. Gün boyunca sadece k›sa bir dönem
semptomlar var
2. Gün boyunca 2 ya da daha fazla k›sa sürede semptomlar
3. Günün büyük k›sm›n› kapsayan ancak normal günlük aktiviteleri etkilemeyen semptomlar 4. Günün büyük k›sm›n› kapsayan ve normal
günlük aktiviteleri etkileyen semptomlar 5. ‹fle girmeyi veya normal günlük aktiviteleri
engelleyecek fliddetli semptomlar.
Hafif: 0-1 Orta: 2-3 A¤›r: 4-5
Tablo 3. Q Skoru De¤erlendirilmesi.
Son hafta içinde kaç gün 0 1 2 Nefes darl›¤› / t›kan›kl›¤› veya
h›fl›lt›l› solunum yak›nman›z oldu 0-1 2-4 5-7 Ast›m nedeniyle geceyi uyan›k
geçirdiniz veya uykudan uyand›n›z 0-1 2-4 5-7 Ast›m normal günlük aktivitenizi
yapman›z› engelledi 0-1 2-4 5-7 Nefes aç›c› ilaç kullanman›zgerekti 0-1 2-4 5-7 Hafif: 0-1 Orta: 2-4 A¤›r: 5-8
• Yaflam kalitesi
Yaflam kalitesinin de¤erlendirilmesinde AQ 20 anket formu kullan›ld›. Yirmi sorudan oluflan anket formunda her "evet" yan›t› için 1 ve her "hay›r" cevab› için 0 puan verilerek 0 ile 20 aras›nda de¤iflen skorlar (Yaflam kalitesi skoru; YKS) elde edildi (2). Skorun artmas› yaflam kalitesinde kötüleflmeyi gös- teriyordu.
Hafif: <4 Orta: 5 ≥9 A¤›r: >9
• PEF ölçümü
PEF de¤erlerinin saptanmas›nda ’’Personal Best Peak Flow Meter, Healthscan Products Inc. USA’’ cihazlar› kullan›ld›. Ölçümler, has- ta Ast›m ve Allerji poliklini¤ine baflvurdu¤u gün, muayene s›ras›nda yap›ld›. Üç kez tekrarlanarak ölçümlerden en iyisi de¤erlen- dirmeye al›nd›. Standart PEF de¤erleri ola- rak Nunn AJ’ye ait nomogram kullan›ld› (9).
Hafif: >80 Orta: 80 ≥60 A¤›r: <60
• Solunum fonksiyon testleri
Solunum fonksiyon testleri ATS’nin kabul edilebilirlik ve tekrar edilebilirlik kriterlerine uygun olarak gerçeklefltirildi (10). Vitelograf cihaz› kullan›larak yap›lan ölçüm üç kez tekrarland› ve en iyi ölçüm de¤erlendirme- ye al›nd›. Standart de¤erler olarak Knudson ve arkadafllar›na ait nomogram kullan›ld›
(11). Ölçülen FEV1 % de¤erlerine göre;
Hafif: >80 Orta: 80 ≥60 A¤›r: <60
• Gelir düzeyi
Gelir düzeyine bak›ld›¤›nda hastalar Türk-‹fl May›s 2001 verilerine göre; düflük (<220 milyon), orta (221-676 milyon) ve yüksek (>676 milyon) olarak de¤erlendirildi.
‹statistiksel Yöntemler
‹statistik program› olarak SPSS for Windows 10.0 kullan›ld›. Kullan›lan istatistik yöntem-
Tablo 5. Hastalar›n Semptom ve Hastal›k Derecelerinin Gösterimi.
Hafif n (%) Orta n (%) A¤›r n (%)
Gündüz semptom skoru 63 (52.5) 48 (%40) 9 (%7.5)
Gece semptom skoru 74 (61.5) 41 (%34.3) 5 (%4.2)
FEV 1 % 85 (%70.8) 23 (%19.2) 12 (%10)
PEF 34 (%28.3) 53 (%44.2) 33 (%27.5)
Q skoru 30 (%25) 58 (%48.3) 32 (%26.7)
YK 24 (20) 39 (%32.5) 57 (%47.5)
Tablo 6. Hastalar›n Akci¤er Fonksiyonlar› ve Semptom Skorlar›n›n Ölçüm De¤erleri.
Minimum Maksimum Ortalama
FEV1 % 24 124 86.17 ± 19.14
FEV1 (lt) 0.65 4.23 2.40 ± 0.72
PEF 150 600 327.29 ± 86.11
Gündüz semptom skoru 0 4 1.32 ± 0.96
Gece semptom skoru 0 4 1.12 ± 0.93
Q skoru 0 8 3.14 ± 2.02
leri; Student’s t testi, Pearson Korelasyon Analizi, Mann Whitney U, Anova-Tukey’s, Kruskal Wellis, Ki-kare, Fisher Exact Testi idi.
BULGULAR
98 kad›n (%81.7), 22 erkek (%18.3) olmak üzere toplam 120 hasta de¤erlendirilmeye al›nd›. Bu hastalar›n %85.0 (n: 102 )‘i evli,
%12.5 (n: 15)’i bekar, %2.5 (n: 3)’i dul idi.
Yafl ortalamas› 38.19 ± 10.99 (minimum 14, maksimum 67) idi. Hastalar›n büyük bir bölümü (%54.2 n: 65) ilkokul mezunu idi.
Hastalar›n demografik baz› özellikleri Tablo 4’te gösterilmifltir.
Hastal›k süresi, 1 ile 20 y›l aras›nda de¤ifl- mekte olup ortalama 8.71 y›l ± 4.77 y›l ola- rak saptand›.
Hastalar›n semptom ve hastal›k dereceleri Tablo 5’te, ölçüm de¤erleri Tablo 6’da gös- terilmifltir.
Tablo 4. Hastalar›n Demografik Özellikleri.
Demografik Özellikler
Yafl 38.19 ± 10.99*
Cinsiyet (E/K) 22/98
Hastal›k yafl› 8.71 ± 4.77*
Medeni hali
Evli 102 (%85)
Bekar + Dul 18 (%15)
E¤itim
Okur yazar de¤il 12 (%10)
Okur yazar 6 (%5)
‹lk okul 65 (%54.2)
Orta okul 9 (%7.5)
Lise 19 (%15.8)
Üniversite 9 (%7.5)
Ayl›k gelir
Düflük 27 (%22.5)
Orta 80 (%66.7)
Yüksek 13 (%10.8)
* Aritmetik ortalama ± SD
Yaflam kalitesi skoru (YKS) 0 ile 20 aras›nda de¤ifliyordu ve ortalama 8,49±4,26 olarak belirlendi. Q.O.L skoru düflük olan olgu say›s› 24, orta olan 39, yüksek olan 57 idi.
Hastalar›n YK puanlar›na göre da¤›l›m›
Grafik 1’de görülmektedir.
Kad›n hastalarda YKS ortalamas› 8.95±4.25, erkek hastalarda 6.45±3.79 idi ve iki cin- siyet aras›nda gözlenen bu fark istatistiksel olarak da anlaml› bulundu (t=2.537, p=0.0l2).
Evli hastalar›n YKS ortalamas› 3.25±1.96, evli olmayanlar›n (bekar veya dul) YKS orta- lamas› 2.50±2.26 idi. Evli ve evli olmayanlar aras›nda YKS ortalamas› aç›s›ndan anlaml›
bir fark yoktu (t=1.470, p=0.144).
Okur yazar ve okur yazar olmayan hasta- larda YKS ortalamas› 9.28±3.94 iken, ilk- okul düzeyinde e¤itim alm›fl hastalarda YKS ortalamas› 9.06±4.47, ortaokul ve lise düze- yinde e¤itim alm›fl hastalarda YKS ortala- mas› 6.86±4.20 idi. Üniversite e¤itimi alm›fl hastalarda YKS ortalamas› 7.89±2.03 ola-
rak belirlendi. E¤itim düzeyine göre YKS ortalamas› anlaml› bir fark göstermiyordu (t=2.079, p=0.l07).
Gelir düzeyi ile YK aras›nda çok zay›f bir korelasyon bulundu. Gelir düzeyi düflük hastalarda yaflam kalitesinde herhangi bir düflüfle rastlanmad› (r=0.10).
Gündüz semptom skoru hafif olan olgu- larda YKS 7.56±4.33 iken, orta olanlarda 9.19±3.95, yüksek olanlarda 11.33±3.77 idi. Gündüz semptom skoru orta ve yüksek düzeyde olanlarda YK anlaml› derecede yüksek bulundu (Tablo 7).
Gece semptom skoru hafif olan olgularda YKS 7.72±4.18 iken, orta olanlarda 9.46±4.02, yüksek olanlarda 12.00±4.90 idi. Gece semp- tom skoru orta ve yüksek düzeyde olan- larda YK anlaml› derecede yüksek bulundu (Tablo 7).
FEV1 % de¤eri hafif olan olgularda YKS 7.87±4.26 iken, orta olanlarda 9.61±4.34, yüksek olanlarda 10.75±3.02 idi. FEV1 % de¤er de¤iflimi yüksek olan vakalar ile YK aras›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir ilifl- ki bulundu (p:0,033) (Tablo 7).
PEF de¤eri hafif olan olgularda YKS 6.88±4.54 iken, orta olanlarda 8.81±4.11, yüksek olan- larda 9.64±3.82 idi. PEF de¤er de¤iflimi orta ve yüksek olan vakalar ile YK aras›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir iliflki bulundu (p: 0.022) (Tablo 7).
Q skoru hafif olan olgularda YKS 6.47±4.58 iken orta olanlarda 8.27±3.87, yüksek olan- larda 10.81±3.59 idi. Orta ve yüksek olan olgular ile YK aras›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir iliflki bulundu (Tablo 7).
Yafl ve hastal›k süresi, YK ile anlaml› bir iliflki göstermedi (r=0.09, p>0.05).
Grafik 1. Olgular›n Yaflam Kalitesi Skoru (YKS) Puanlar›na Göre Da¤›l›m›.
Hafif Orta A¤›r
60 50 40 30 20 10 0
24
39
57 n
Tablo 7. Hasta Ölçüm De¤erleri ‹le Yaflam Kalitesi Skorlar› Aras›ndaki ‹liflki.
Yaflam kalitesi skorlar›
ORT SS P
Gündüz Semptom Skoru
Hafif 7.56 4.33
Orta 9.19 3.95 0.018
Yüksek 11.33 3.77
Gece Semptom Skoru
Hafif 7.72 4.18
Orta 9.46 4.02 0.017
Yüksek 12.00 4.90
FEV1 %
Hafif 7.87 4.26
Orta 9.61 4.34 0.033
Yüksek 10.75 3.02
PEF
Hafif 6.88 4.54
Orta 8.81 4.11 0.022
Yüksek 9.65 3.82
Q Skoru
Hafif 6.47 4.58
Orta 8.26 3.87 0.000***
Yüksek 10.81 3.59
• P<0.05, ***P<0.001 TARTIfiMA
Çal›flmam›z›n sonuçlar› ast›ml› olgularda yaflam kalitesinin etkilendi¤ini göstermek- tedir. Yap›lan çal›flmalarda ast›ml› hastala- r›n yaflam kaliteleri semptomsuz olduklar›
zaman normal populasyona yak›n de¤erler- de bildirilmektedir. Fakat hafif ast›m semp- tomlar›na sahip olsalar bile YK etkilenmek- tedir (12). Çal›flmam›zda da hastalar›m›z›n ço¤unlu¤u hafif ast›m grubundan oluflmakla birlikte orta ve a¤›r grubuna giren olgular da mevcuttu.
Yafl ile YK’nin de¤iflimine bak›ld›¤›nda yafl ilerledikçe daha kötü YK düzeyleri saptan- m›flt›r. Biz de çal›flmam›zda buldu¤umuz, yafl ile YK aras›ndaki bu negatif iliflkide, yaflla azalan fiziksel aktivitenin yan› s›ra yaflla artan depresyonun rolü olabilece¤ini düflündük. Baz› araflt›rmac›lar ise ileri yafl›n
ast›mdan kaynaklanan stresi azaltt›¤›n› öne sürmüfllerdir. Daha genç hastalar için ast›m- dan kaynaklanan semptomlar daha önem- lidir ve bu durumu daha zor karfl›layabilirler fleklinde yorumlam›fllard›r (5,13).
Marks ve Juniper çal›flmalar›nda kad›nlar›n kiflilikleri, duygular› ve iliflkileri üzerine ast›- m›n etkisini daha fazla vurgulad›klar›n› belirt- mifllerdir (14,15). Bu do¤rultuda bir çok çal›flma vard›r (16,17). Kad›nlar, anksiyete ve depresyon dahil psikososyal disfonksi- yonlar›n› daha büyük oranda alg›lamakta- d›rlar. Benzer FEV1 oranlar›na sahip olma- lar›na ra¤men kad›nlarda solunum semp- tomlar›n›n ciddiyeti ve olufl h›z› anlaml›
derecede daha fazlad›r (18). Yine Osman ML (12)’nin çal›flmas›nda kad›nlar›n erkek- lerle ayn› semptomlara sahip olsalar bile daha kötü YKS’na sahip olduklar› gösteril-
mifltir. Bizim çal›flmam›zda da YKS ortala- mas› kad›n hastalarda erkek hastalardan anlaml› düzeyde yüksek bulundu. Kad›n›n emosyonel, fizyolojik yap›s›, sosyal statüsü, rol fark›, ev deste¤inin olmay›fl› ve bunlara ba¤l› psikosomatik belirtiler YK’nin düflük olmas›na neden gösterilebilir.
Hastalar›n medeni durumlar›n› de¤erlendir- di¤imizde YK ile aras›nda anlaml› bir fark saptanmad›.
Leidy ve Coughlin (19) e¤itim düzeyi yüksek kiflileri daha iyi YKS’a sahip olduklar›n›
görmüfllerdir. Ast›m›n fliddeti kontrol alt›na al›nd›¤›nda, e¤itimin semptomlar ve emos- yonel faktörlerle olan iliflkisi kaybolmufltur.
Bizim çal›flmam›z da e¤itim düzeyine göre YKS ortalamas› anlaml› bir farkl›l›k göster- medi.
Gelir düzeyi ile YK aras›nda çok zay›f bir korelasyon mevcuttu. Daha önce yap›lan birçok çal›flmada sosyoekonomik düzeyi düflük olan hastalar›n daha kötü YKS orta- lamas›na sahip oldu¤u vurgulanm›flt›r (16).
Bu farkl› sonuçta; bizim olgular›m›z›n tümü- nün sa¤l›k güvencesi alt›nda olmalar› ve t›bbi ihtiyaçlar›na her zaman ücretsiz ve kolay ulaflabileceklerini bilmelerinin rolü olabilir. Daha önce yapt›¤›m›z farkl› bir ça- l›flmada da; sarkoidozlu hastalar›n yaflam kalitelerinin gelir düzeyi ile etkilenmedi¤ini görmüfl ve benzer flekilde aç›klam›flt›k. Bu nedenle bu konuda yap›lan çal›flmalarda sosyoekonomik durumun daha kapsaml›
de¤erlendirilmesi, gelir düzeyinin yan› s›ra hastalar›n sa¤l›k güvenceleri ve çevre ko- flullar›n›n da dikkate al›nmas› gerekti¤ini düflünüyoruz.
Ast›mda YK ile semptomlar aras›nda çeflitli araflt›rmalar yap›lm›flt›r. Örne¤in Juniper ve ark. (6) hem gündüz, hem de gece semp- tomlar› ile yaflam kalitesi aras› nda güçlü bir
iliflki saptam›fllard›r. Çeflitli çal›flmalarda benzer flekilde YK ile gündüz ve gece semptom skorlar› aras›ndaki korelasyonu saptam›fllard›r (5, 12, 16). Bizim çal›flma- m›zda da gündüz ve gece semptom skoru orta ve yüksek düzeyde olan hastalarda YK ortalamalar› anlaml› derecede yüksektir. Q skoru ast›ml› olgularda son 1 haftadaki semptomlar, aktivite durumu ve B2 agonist ihtiyac›n› de¤erlendiren, günlük semptom skoruna göre daha detayl› bilgi veren bir testtir (8). Çal›flmam›zda QS ile YK aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmufltur. Rimington da çal›flmas›nda ayn› flekilde yaflam kalitesi ile QS aras›nda korelasyon saptam›flt›r. Yine bu çal›flmada HAD (Hospital Anxiety and Depression) skorlar› ile Q skoru, YK ve semptom skoru ile iliflkili bulunmufltur (20).
Kaptein ve ark. (5) YK ile ilgili çal›flmalar›n- da FEV1% ve FEV1/ FVC ile YK aras›nda bir iliflki saptamazken semptom skoru, ifl kayb›
ve hastane yat›fllar› aras›nda korelasyon bulmufllard›r. Çal›flmam›zda; Kaptein ve ark.’n›n çal›flmas›n›n aksine FEV1 düzeyle- rine ve PEF de¤iflkenli¤ine bakt›¤›m›zda FEV1’i düflük ve PEF de¤er de¤iflimi yüksek olan olgular daha kötü YKS düzeylerine sahip olarak saptand›. Rimington’un çal›fl- mas›nda da benzer flekilde FEV1 ve PEF de¤erleri aras›nda pozitif korelasyon bildi- rilmifltir (20).
Sonuç olarak; ast›ml› hastalarda tedaviden amaç sadece akci¤er fonksiyonlar›n›n düzel- mesi olmamal›, hastal›¤›n fiziksel, emosyo- nel ve psikolojik boyutunu da gösteren YK ölçüm sonuçlar›n›n düzelmesi de dikkate al›nmal›d›r. Birinci durum için ilaç tedavisi önemli iken, 2. durum için hastalara do¤ru ilaç kullan›mlar›, tetik faktörleri gibi konu- lar› içeren e¤itim programlar› yap›lmal› ve hastal›¤›n sosyal boyutlar›ndan korkmama- lar›, utanmamalar› gerekti¤i anlat›lmal›d›r.
asthma. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161:
498-503.
13. Dyer CAE, Hill SL, Stokley RA, Sinclair AJ.
Quality of life in elderly subjects with a diagnostic label of asthma form general practice registers. Eur Respir J 1999; 14: 39-45.
14. Marks GB, Dunn SM, Woolca AJ. A scale for the measurement of quality of life inadults with asthma. J Clin Epidemiol 1992; 45:
461-72.
15. Juniper EF, Guyatt GH. evaluation of impair- ment of health related quality of life in asth- ma; Development of questionnaire for use of clinical trials. Thorax 1992; 47: 76-83.
16. Schmier JK, Chan KS, Leidy NK. The impact of asthma on health-related quality of life. J Asthma 1998; 35: 585-97.
17. Mishoe SC, Baker RR, Poole S, et al. Deve- lopment of an instrument to assess stress levels and quality of life in children with asthma. J Asthma 1998; 357: 553-63.
18. Roorda RJ, Gerritsen J, Van Aalderen WMC, et al. risk factors for the persistence of the respiratory seymtoms in childhood asthma.
Am Rev Respir Dis 1993; 148: 1490-5.
19. Leidy NK, Coughlin C. psychometric perfor- mance of the asthma quality of life questi- onnaire in a US sample. Qual Life Res 1997;
7: 127-34.
20. Rimington LD, Davies DH, Lowe D, et al.
relationship between anxiety, depression, and morbity in adult asthma patients. Thorax 2001; 56: 266-71.
1. Gruffydd K. Quality-of-life measures in asthma-do they matter to the GP? Br J Gen Pract 1997; 47: 392-4.
2. Barley EA, Quirk FH, Jones PW. Asthma health status measurement in clinical practice: validity of a new short instrument.
Respir Med 1998; 92: 1207-14.
3. Juniper EF, Guyatt GH, Ferrie PJ, Griffith LE.
Measuring quality of life in asthma. Am Rev Respir Dis 1993; 147: 832-8.
4. Ware JE, Sherbourne CD, Davies AR, et al. A short-Form Health Survey (SF-36) I. concep- tual framework and item selection. Med Care 1992; 30: 473-83.
5. Kaptein AA, Brand PLP, Dekker FW, et al.
Quality-of-life in a long-term multicente trial in chronic nonspecific lung disease: assess- ment at baseline. Eur Respir J 1993; 6:
1479-84.
6. Juniper EF, Johnston PR, Borkhoff CM, et al. Quality of life in asthma clinical trails:
comparison of salmeterol and salbutamol.
Am J Respir Crit Care Med 1995; 151: 66-70.
7. Ulrik CS. Efficacy of inhaled salmeterol in the management of smokers with chronic obstructive pulmonary disease: a single center randomized, double blind, placebo controlled, crossover study. Thorax 1995;
50: 750-4.
8. Rimmigton LD, Aronosffsky L, Mowatt A, et al. Use of a simple patient focused morbitidy score. Eur Respir J 1997; 10(suppl 25): 194.
9. Nunn AJ, Gregg I. New regression equations for predicting peak expiratory flow in adults.
BMJ 1989; 298: 1068-70.
10. American Thoracic Society. Standardization of spirometry-1987 update. Am Rev Respir Dis 1987; 139: 1285-307.
11. Knudson RJ, Lebowitz MD, Holberg CJ, et al.
Changes in the normal maxial expiratory flow-volume curve with growth and aging.
Am Rev Respir Dis 1983; 127: 725-34.
12. Osman ML, Calder C, Robertson R, et al.
Symptoms, quality of life, and health service contact among young adults with mild
Yaz›flma Adresi:
Dr. Atefl BARAN
Uzun Çay›r Cad. ‹ncirli Sok. Keten Apt. No: 7/17 Göztepe / ‹STANBUL
Tel: 0 216 441 23 50/1437 Fax: 0 216 459 68 59
e-posta: dratesbaran@yahoo.com mrtyalcinsoy@yahoo.com KAYNAKLAR
