Bu ay il ginç, bir o ka dar da gü zel bir gök ola-y›y la kar fl› la fla ca ¤›z: Ay, Gü nefl’in önün den ge çe-cek. Bu bir tam Gü nefl tu tul ma s›. Tam Gü nefl tu-tul ma s›, Ay’›n Gü nefl’i ta ma men ört me siy le ger-çek le fli yor. Bir tam Gü nefl tu tul ma s›, na di ren ya-k› n› m›z da bir yer de olur. Tür ki ye 11 A¤us tos 1999’dan son ra, ikin ci kez bir tam tu tul ma ya ta-n›k l›k ede cek. 7 y›l için de ikin ci tam Gü nefl tu tul-ma s› n› gö re bil mek bir flans. Ne var ki, ül ke miz-den göz le ne bi le cek bir son ra ki tu tul ma, 2060’da mey da na ge le cek. ‹fl te bu ne den le, ka ç› r›l ma ma-s› ge re ken bir gök ola y›.
Tam Gü nefl tu tul ma s› n›n il ginç yön le rin den bi ri, gün or ta s›n da ha va n›n ka rar ma s›, ge ze gen-le rin ve par lak y›l d›z la r›n be lir me si. Tam tu tul ma, tu tul ma hat t› n›n mer ke zin de, dört da ki ka ya ya k›n sü re cek. Bu s› ra da, Gü nefl’in dis ki ta ma men ör-tül dü ¤ün de, Gü nefl’in bu lun du ¤u ye re ç›p lak göz-le ba ka bi lir si niz. Ay’›n ar ka s›n da ka lan Gü nefl’i gö re me ye cek si niz; an cak, Gü nefl dis ki ne gö re sö-nük ol du ¤u için nor mal de gö re me di ¤i miz taç kat-ma n› n› ç›p lak göz le gö re bi lir si niz.
Tam tu tul ma s› ra s›n da, gök yü zün de bu lu nan par lak ge ze gen ler Mer kür, Ve nüs, Mars ve Sa-türn. Gü nefl’ten Ba t›-gü ney ba t› yö nü ne iler le di-¤i niz de, ön ce Mer kür, ar d›n dan, uf ka ya k›n ko num da olan Ve nüs’ü gö re bi lir si niz. Mars ve Sa türn, z›t yön de bu lu nu yor. Mars, pek par lak de ¤il, o ne den le par lak y›l d›z lar la ka r›fl t› r›l ma s› ko lay. Sa türn’se uf ka çok ya k›n ol du ¤u için, bir te pe nin üze-rin de de ¤il se niz gö rül me si zor. Tam tu tul ma s› ra s›n da, do ¤u uf ku üze rin de k›fl gök-yü zü nün par lak y›l d›z la r› n›, ba t›-ku zey ba t› uf ku üze rin-dey se Yaz Üç ge ni’ni gö re bi-lir si niz.
S›k ça ya p› lan bir uya r› y› dik ka te al ma n› z› öne ri riz. Par ça l› tu tul ma n›n her han gi bir ev re sin de (Gü nefl’in dis ki çok az gö rün se bi le) Gü nefl’e ç›p lak göz le bak ma y›n. Göz lük ler par ça l› tu tul may› izlerken göz sa¤l›¤› için zorunlu. Tam tu tul ma s›-ra s›n da, tu tul ma y› ç›p lak göz le iz le me yi unut ma y›n.
Mart’ta Ge ze gen ler ve Ay
Mart’ta Sa türn, ak fla m›n ilk sa at le rin de ye te-rin ce yük sel mifl olu yor. Bu s› ra da gü ney do ¤u uf-ku üze rin de bu lu nan ge ze gen, Yen geç ta k›m y›l d›-z›n da ki ko nu mu nu pek de ¤ifl tir mi yor. Kü çük birMars da Sa türn gi bi, ak flam ha va ka rar d›k tan son ra gök yü zün de yer al› yor. Mars’›n par lak l› ¤› gi de rek aza l› yor. Ge ze ge nin par lak l› ¤›, he men ya-k› n›n da bu lu nan tu run cu dev y›l d›z Al de ba ran’la kar fl› lafl t› r› la bi lir dü zey de. Ay›n ba fl›n da, ben zer renk te ki bu iki gök cis mi nin par lak l›k la r› da ben-zer. Gi de rek sö nük lefl ti ¤i için, iler le yen gün ler de Mars’›n par lak l› ¤› Al de ba ran’›n ki ne gö re dü fle-cek. Mars, gök yü zü nün y›l d›z lar dan olu flan ze mi-ni ne gö re h›z la ba t› ya iler li yor. Ge ze gen, ay›n bafl la r›n da Ül ker’le Al de ba ran ara s›n da bir ko-num da yer al›r ken, ay so nun da ne re dey se bo ¤a-n›n boy nuz la r› ¤a-n›n uç la r› n› sim ge le yen iki y›l d› z›n ara s› na gel mifl ola cak. Mars’›n bu ha re ke ti, bir-kaç gün aray la ya p› lan göz lem ler de, ç›p lak göz le bi le ko lay ca fark edi le bi lir. 5 Mart’ta Mars ve Ay, ya k›n gö rü nür ko num da ola cak lar.
Jü pi ter, ge ce ya r› s› na do¤ ru gü ney-gü ney do-¤u uf kun dan yük se li yor. Te ra zi ta k›m y›l d› z›n da ki ge ze gen, gün ler iler le dik çe da ha er ken do ¤a cak. Böl ge de çok par lak y›l d›z lar ol ma d› ¤› için, ge ze-ge ni ay›rt et mek çok ko lay. Jü pi ter, ay bo yun ca yak la fl›k -2,4 ka dir le par la ya cak. Ge ze gen, 19 Mart’ta Ay’la ya k›n gö rü nür ko num da bu lu na cak. Sa bah gök yü zün de iyi ce yük se len Ve nüs, 25 Mart’ta en bü yük yük se li me (Gü nefl’le en bü yük aç› sal uzak l›k) ula fl› yor. Bu s› ra-da, ge ze gen, Gü nefl’ten yak la fl›k üç sa at ön ce do ¤u yor ola cak. Yi ne ay-n› ta rih te, Ay ve Ve nüs ya k›n gö-rü nür ko num da ola cak lar. Te-les kop lu göz lem ci ler, ge ze ge-ni bu s› ra da “dör dün” ev
re-sin de gö re cek ler. Mer kür, ay›n ilk gün le ri ak flam gök yü zün de yer al›-yor. Gün ler iler le dik çe h›z-la al ça lan ge ze ge ni, ay›n ilk haf ta s›n dan son ra gök-yü zün de gör mek zor. Ge ze-gen, 12 Mart’ta alt ka vu flum-dan (Yer-Mer kür-Gü nefl di zi li-fli) geç tik ten son ra sa bah gök-yü zün de. An cak, ay bo yun ca uf kun üze rin de faz la yük sel me-di ¤i için göz len me si zor ola cak. Ay, 6 Mart’ta ilk dör dün, 14 Mart’ta do lu nay, 22 Mart’ta son dör dün, 29 Mart’ta ye ni ay ev re le rin den ge çe cek. 14/15 Mart ge ce si, ya r› göl ge Ay tu tul ma s› gerçekleflecek. Ay, bu s› ra da ge ze ge ni mi zin ya r›-göl ge sin den ge çe cek. Bu ne den le, Ay’›n par lak l›-¤›n da fark edil me si zor bir düfl me göz le ne cek. Tu tul ma, 23:22’de bafl la ya cak, 04:12’de son la-na cak.
1 Mart saat 22:00, 15 Mart saat 21:00, 31 Mart saat 21:00’de (ileri saat uygulamas›na göre)
gökyüzünün genel görünümü.
Ay Günefl’in Önünden Geçiyor
Gök yü zü
A l p A k o ¤ l u
109
Mart 2006 B‹ L‹M veTEK N‹K
de ¤i flim le, M44 Ar› ko va n› y›l d›z kü me si nin bi raz ba t› s› na do¤ ru iler li yor. Ge ze gen, ç›p lak göz le göz lem ya pan lar la bir lik te, te les kop lu göz lem ci-ler için de iyi bir he def ol ma y› sür dü rü yor. 10 Mart’ta, do lu na ya do¤ ru bü yü yen Ay, ge ze gen le ya k›n gö rü nür ko num da ola cak.
Kraliçe Kral Andromeda Balina Aldebaran Kapella Büyük Ay› Çoban Berenices’in Saç› Kuzeytac› Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BA T I DO⁄ U Ejderha Zürafa Arabac› Bo€a Koç Üçgen Vaflak Yengeç Aslan Baflak Yelken Suy›lan› Kupa Karga ‹kizler Küçük Köpek Büyük Köpek Avc› Irmak Tavflan Perseus Kutupy›ld›z› Aky›ld›z (Sirius) Procyon Regulus Spika Tekboynuz Arkturus Satürn Mars
