ÇOCUKTA YARATICILIK
Yard. Doç Dr. Deniz Özcan
ÇOCUKTA YARATICILIK
Yaratıcı bir çocuğa sahip olmayı hangi anne-baba istemez ki? Uzmanlar çocukların yaratıcı bir
yetişkin olmasının anne-babaların elinde olduğunu söylüyorlar.
Pek çok kişi yaratıcılığın zekayla ilgili olduğunu düşünüyor. Ancak uzmanlar böyle olmadığını ve çocuklara uygun yaklaşımlarda bulunarak, onların yaratıcılıklarını artırmanın mümkün olduğunu
düşünüyorlar.
YARATICILIK GELİŞTİRİLEBİLİR
Çocuklar da kendilerini ifade edebilecekleri materyaller
kullanarak, hayali oyun oynayarak, problem çözerek ve yeni
düşünceler üreterek
yaratıcılıklarını geliştirirler.
Yaratıcılık yalnızca üstün zekalı insanların sahip olduğu bir beceri değildir. Araştırmalara göre,
çocukların yaratıcı davranması için üstün yeteneklere ihtiyaçları
yoktur. Yeni fikirler üretebilme becerisi birçok çocukta saklıdır.
Anne-babalar ve eğitimciler uygun yaklaşımlarda bulunarak çocuğun bu davranışının gelişimini
destekleyebilirler.
Her an gerekli olan yaratıcılığa karşı bazı çocuklar diğerlerinden daha yeteneklidir.
Ancak şunu da
unutmamak gerekir YARATICILIK
GELİŞTİRİLEBİLİR veya BASTIRILABİLİR.
Aynı insan vücudundaki kaslar gibi, yaratıcılık “ kasları” da esnetilmeli,
çalıştırılmalıdır.
• YARATICILIĞI GELİŞTİRECEK ETKİNLİKLER
Suluboya ve parmak boyaları:
Stresi azaltan ve yaratıcı deneyimleri artıran bir
malzemedir. Parlak renkleri ve çocuğa doğrudan duyusal deneyim yaşatması nedeniyle tercih edilir.
Kolaj: Farklı materyalleri bir araya getirerek şekil ve
kompozisyonu gösterir. Çocuğun seçtiği materyalleri kesip
yapıştırarak farklı temalar ortaya koymasını sağlar.
• Oyun hamuru: Çocuklara üç boyutlu bir malzeme sunar. Ayrıca çocuk,
hamuru sıkıştırarak ve ona istediği gibi davranarak
saldırganlığını zarar vermeden yaşayabilir..
Dikiş ve tamir aletleri: El- göz koordinasyonunu
sağlamanın yanı sıra
çocuğun yaratıcılığını artıran etkinliklerdir. Ayrıca
çocuğun duygularını ortaya koymasına yardımcı olur.
Yaratıcılık hem
düşünsel, hem duygusal yaşamı ifade
etmektedir.
Yaratıcı bir etkinlik hemen kendiliğinden oluşmaz.
Cesaretlendirme ve yol gösterme aracılığı ile
yaşam biçimi hâlini alan, sürekli bir yöntemdir.
Yaratıcılıkta özgünlük, olağanüstülük, kural dışılık, değişik olma
(sıradışılık), bilinenlerin dışında kullanma, şimdiye değin olduğundan başka bir biçimde birleştirme gibi özellikler bulunur
BİLİŞSEL GELİŞİM VE YARATICILIK
• Yaratıcılık ve zeka çocuğun doğuştan getirdiği
yeteneklerdir. Uygun çevre koşulları ve eğitim ile her ikisi de keşfedilebilir ve
bunların gelişmesine yardımcı olunabilir.
Yüksek düzeyde zekayla yüksek seviyedeki
yaratıcılık el ele
ilerleyebilir ve aralarında pozitif bir ilişki olabilir.
Nesneleri öğrnen çocuk
yavaş yavaş isimlerini de öğrenmeye başlar bu
kavramların ,kelimelerle oynamaya başlar.
Herşeyi merak edip sorarlar ,bu evre dil gelişiminin en önemli evresidir
• Dilsel bir hayal gücüne sahip olan çocuklar,kendilerini ifade etmeleri bakımından daha fazla fikir
geliştirirler.
Çocuklar dil ve hayal dünyası vasıtasıyla ,kendi başlarına öyküler ,resimler ve oyunlar yaratma olanağına
kavuşurlar.bu çalışmalar onların kelimeleri kanatlandırmasını sağlayacaktır.
ÇOCUKTA YARATICILIĞIN GELİŞMESİ
• Yaratıcılık doğuştan gelir, ancak ortaya çıkması ve gelişmesi için uygun bir ortamın bulunması gerekir.
• Yaratıcılık ilk olarak çocuğun oyununda görülmektedir ve bu yaratıcılık birçok yolla uyarılabilir.
• Çocuğa orijinal fikirlerini ve yaratıcılığını
gösterebilmesi için fırsatlar verilmelidir.
• Yaratıcı çocuk
yorucudur. Hayallerini işletmeyen çocuklar ise uslu çocuklardır, yeni fikirleri, süprizleri
yoktur. Birçok yetişkin, hem uysal ve sessiz,
hem de orjinal olmasını isterler. ’’Yaratıcılık olsun ama yaramazlık olmasın’’ derler. Ancak bugün bu şekilde bir yaratıcılığın olmadığı anlaşılmıştır
Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığın Gelişimi
• Okul öncesi dönemde kendini ifade etme yolları olan resim yapma, yaratıcı
hareketler, hikaye
anlatma, dramatizasyon esnasında çocuk
yaratıcılığının en yüksek aşamasına ulaşır.
• Ligon (1957) çocukların yaratıcılık gelişimleri üzerinde durmuş ve yaratıcılık gelişimini yaşlara göre
incelemiştir.
• Bunlar:
• Doğumdan iki yaşa kadar
• İkiden dört yaşa kadar
• Dörtten altı yaşına kadar
ÇOCUĞUN HAYAL GÜCÜNÜ GELİŞTİRİP YARATICILIĞINI ARTTIRAN MATERYALLER
• Yapı oyuncakları,
• Sanat materyalleri,
• Bul-yap oyunları,
• Fen materyalleri,
• Kitap,kaset,tv ve videolar,
• Drama materyalleri,
• Zaman
YARATICILIĞIN GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER
• Çocuklarla yeterince
ilgilenilmemesi, tartışılıp
konuşulmaması, izlenimlerinin anlatılmasına olanak
tanınmaması,
• Çocuğun merak güdüsünün uyarılmaması ve onun
düşünmeye yöneltilmemesi,
• Çevresinin ve kendisinin duygu ve düşüncelerinin farkına vardırılmaması,
• Yeniyi bulmaya yöneltilememesi,
• Çocuğun soru sormasının engellenmesi ve ona soru sormaktan kaçınılması,
• Çeşitli malzemeleri değişik amaçlarda kullanmasına olanak verilmemesi,
• Yenilikçi yaklaşımlara katılmasına imkan
verilmemesi,
• Sıkı bir disiplin altında tutulması
• Çocuklara araştırma
olanaklarının verilmemesi, bu konularda özgür
bırakılmamaları ve ilgi alanlarının sınırlanması,
• Oyunlarda kızlar ve erkeklerin oynayacağı oyunlar olarak cinsiyet ayrımı yapılması,
• Çocukların yarış içine
sokulması ve hep başarıların vurgulndığı bir çevrenin
yaratılması,
YARATICILIĞIN GELİŞİMİNDE YETİŞKİN VE EĞİTİMCİLERİN ROLÜ
Yaratıcı materyaller verilmelidir
Çocuklar oyunlarda serbest bırakılmalı ,hayal güçleri
sınırlandırılmamalıdır.
Çocukları baskı altına almamalı ,aksine onlara cesaret verilmelidir
Heyecani hevesi kırılmamalıdır
☺Sorunların çözümünde ‘hayır öyle olmaz böyle olur’
gibi kesin konuşmalar yerine’
başka türlü nasil
yapabilirdin ?‘gibi açık uçlu öneriler getirilmelidir.
☺Çocuğun özgür düşünmesine ,deneme yanılma yolu ile
kendisinin çözüm bulmasına fırsat verilmelidir
☺Ezbercilikten uzaklaşılmasına izin verilmelidir
☺Her yerde ,her zaman’
mükemmel olmak’ duygusundan uzaklaştırılmalıdır
☺ Cinsiyet rolünün aşırı ya da yanliş vurgulanmasının
yaratıcılığı olumsuz etkilediği unutulmamalıdır
☺ Kitaplarla,sanatla ve müzikle etkileşim halinde olabiceği ortamlar hazırlanmalıdır
☺ Fikirleri dikkatle dinlenmelidir
☺ Çocuğu yaratıcılığa
yöneltmede ödül kullanılmamalıdır
Eğer bunlara sahip olursanız yaratıcı bir çocuğun gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz
