in ğitimi ve ğretimi"
Türkiye Diyanet Vakfı
1. Uluslararası
Öğrenci Sempozyumu
26-27 Arahk 2014
AFRİKA'NIN İHTİYAÇ DUYDUGU DİN IEGİTİMİ
AFRİKA'DA EGİTİME BİR BAKIŞ
Özellikle Orta kuşak Afrika ülkeleri, fiilen bir sömürge ülkesi olmaktan kurtulup bağımsızlıklarını ilan ettikleri 20. Yüzyılın ortalarından günümüze kadar, eğitim alanında oldukça kuvvetli ve radikal bir değişim süreci yaşamıştır.
Eğitimde bütün dengeleri değiştirecek bu sürecin iki önemli faktöründen biri Afrika'daki bağımsızlık hareketlerinin hemen ardından sömürgeci ülkelerin stratejik olarak misyonerlik faaliyetlerine yönelmesi ve hızla Afrikalı toplumların Hristiyanlaştırılmasıdır. Diğeriyse geleneksel ve yerel yönetimden modern demokratik devlet yönetimine geçilmesiyle birlikte formal eğitim diplomolarının liyakat ve yeterlilik için yegane geçerli belge kabul edilmesidir.
Bu iki faktör, Afrikalı Müslümanların sosyal hayatında çok derin, uzun vade- li ve çözümü zor meseleler meydan getirdi. Bu, Afrikalı Müslümanların, önceki
asırlarda sahip oldukları güçlü bir eğitim geleneğinin, medrese ve ders halaka- ları gibi eğitim sistemlerinin yavaş yavaş zayıflaması anlamına geliyordu. Diğer taraftan modern eğitim kurumları, batılı kuruluşlardan sınırsız destek alırken
medreseler, gönüllü eğitimcilerle çok kısıtlı imkanlarla ayakta kalmaya çalışmış
tır.
Müslüman nüfus ve geleneksel dinlere mensup kabileler, en ücra köylerde bile misyonerlerin yoğun telkinlerine maruz kaldılar. Ülkelerin her yanına hızla açılan resmi okullar sömürgeci ülkelerin diliyle (İngilizce, Fransızca, İspanyolca) eğitimlerine devam ederek Hristiyanlaştırma politikasının önemli bir parçası
olarak fonksiyon icra ettiler.
Bu 50-60 yıllık süreçte Müslüman halk, çocuklarını okula gönderip dinlerini kaybetme tehlikesi ve okula göndermeyip cahil kalma arasında bir tercih yap- mak zorunda kaldı. Her iki ölümcül kararın neticesi çok hayati kayıplara sebep oldu. Bunlar;
ı. Müslüman nüfusun oransal olarak azalması.
2. Yeterli ölçüde nitelikli insan yetiştirememe.
3. Toplumun cahil kalması ve sosyal statü kaybı.
4. Devlet kademelerinde istihdamda yer alamamak.
s.
Bürokraside zayıflık ve yönetimde söz sahibi olamamak.6. Ticari alanda gerilik.
7. Fakirlik ve sefalet.
8. Yetersiz, istikrarsız ve denetimsiz bir yaygın din eğitimine kayış.
9. Dini duyguların istismarı.
10. Ahlaki zaafların artışı ve suç vakalarında çoğalma.
11. Örgütlenememek, organize olamamak.
12. Bireysel ve kitlesel özgüven kaybı ve terk edilmişlik, çaresizlik travma-
sıdır.
AFRİKA'DA DİN EGİTİMİ MESELESİNE YAKLAŞIM
Afrika toplumlarının eğitim sistemleri ve formal ve informal din eğiti
minin durumu; bugünkü din eğitiminin karşı karşıya olduğu problemler dikka- te alındığında çözüm olarak bazı öngörüler ve yaklaşımlar şunlar olabilir:
1. Afrika'nın yerel değerleriyle çatışmayacak, toplumda tefrika ve nifak tohum-
larını beslemeyecek bir eğitim anlayışı ikame edilmelidir.
2. Afrikalı Müslümanın Allah Resul'ünün sünnetine bağlılığını, tasavvufi gele-
neğe saygısını ve diğer geleneksel ve yerel din algılarına hassasiyet göste- ren bir din eğitimi stratejisi benimsenmelidir.
3. Afrika menşeli olup bugün Batı ülkelerinde yaşayan, Afrika kültürüyle Batı kültürünü kalbi selim ve aklı müşterekle kendi şahsında mezcetmiş şahıslar
dan ve müesseselerden ve bunların tecrübelerinden faydalanılmalıdır.
4. Yerel kanaat önderlerinden, yetişmiş din alimlerinden, Türkiye, Mısır, Suri- ye, Sudan vb. İslam ülkelerinde yükseköğrenim görmüş hocalardan yerelde, tecrübi ve ameli olarak faydalanılmalıdır.
5. Özel yetenekleri ve gayretleriyle toplumu ileri noktaya taşıyabilecek eğitim hizmetleri gören şahsiyetlere ve derneklere fırsat oluşturulmalı ve onlar desteklenmelidir.
6. Özellikle, YTB, TDV veya diğer bazı STK burslarıyla özel bursuyla ülkemizde lisans ve yüksek lisans seviyesinde eğitim alan öğrenciler daha nitelikli
eğitim projeleriyle desteklenmelidir.
7. Bahsi geçen öğrenciler, kendi ülkelerine döndüklerinde, almış oldukları nas-
yona uygun istihdamı veya proje bazlı işbirlikleriyle değerlendirilmelidir.
8. Yerelde kendi kısıtlı imkanlarıyla İslam'ın öğretildiği ve diplomasının bir üst
eğitime taşıma yeterliği olmayan Franko-Arap ve Anglo-Arap okullarının eğitim kalitesini yükseltmek için ders programları, ders kitapları ve diğer eğitim materyalleriyle desteklenmelidir.
9. İnformal din eğitimi vazifesini yerine getiren medreseler ve 'halakalar' ders
kitapları ve bir şekilde hoca istihdamı konusunda desteklenmelidir.
AFRİKA İÇİN DOGRU DİN ÖGRETİMİ MODELİ
Bugün Afrikalı çocuklar ve gençler için doğru öğretim modeli ve kurumla-
rının belirlenmesi, programların hazırlanması doğru analizler ve müzakereler
doğrultusunda hedefler ve stratejiler belirlenmesi gerekmektedir.
Müslüman çocuklara ve gençlere dinlerini doğru ve sağlıklı bir şekilde öğ
retecek; çocukları ve gençleri kilisenin kıskacından kurtaracak bir öğretim mo- deli oluşturulmalıdır.
Bu model, dinini heyecanla yaşayan, vatanını ve milletini seven genç nesil- ler yetiştirmeye hizmet eden; dinini körü körüne yaşamaktan uzak, inançlarını şuurla hayatının her alanına uygulayan nesiller yetiştirmeyi hedeflemelidir.
Evrensel İslam medeniyet değerlerini, yüksek manevi duygular kazandıra
rak ve dini heyecanla ve ahlaki değerler incelikleriyle yaşayacak nesiller yetişti-·
recek içeriğe sahip bir eğitim modeli gerçekleştirilmelidir.
Bu eğitim modelinde bir takım stratejik tercihler yapılmalıdır. Bunlardan
bazıları şunlardır:
1. Afrika coğrafyasında dini derslerin orijinal lisanı olan Arapça eğitim diliyle
öğrenilmesi hayati bir husustur.
2. Eğitim dilleriyle (İngilizce veya Fransızcayla) ayrıca İslam ve kültür ve mede- niyetinin değerleri öğretilmelidir.
3. Yeni eğitim modelinde hangi dini derslerin içeriği ve haftalık ders saati ol-
ması model içinde alternatifler oluşturularak belirlenmelidir. Yani laik devlet
okullarına dini dersler eklenerek oluşturulacak bir model ile (Franko-Arap ve İslamic school) okullarının dini ve seküler ders programları geliştirilerek oluşturulmalıdır.
4. Bu modelde dini ilimlerde ilerlemek veya ihtisas yapmak isteyenler için he- defleyen ve tecrübi bilimlerde iyi derecede bilgi sahibi olmaları; yine tecrübi ilimlerde ilerlemek veya ihtisas yapmak isteyen öğrencilerin dini ilimlerde yeterli bilgi sahibi olacak şekilde öğretim programları hazırlanması gereke- cektir.
5. Her ülkenin dini öğretimi kurumları ve mevcut modelleri birbirine benzese de ayrı ayrı analiz edilmeli ülkesel farklılıklar ve spesifik şartlar gözetilerek
eğitim programları hazırlanmalı; planlamalar ve yardımlar buna göre tanzim edilmelidir.
6. Siyasi ve Stratejik öneme sahip ülkelere, yukarıda bahsedilen özelliklerde ve standartlarda eğitimde model olacak okullar açılmalı ve işletilmelidir.
Afrika'da kurulabilecek öğretim kurumlarının stratejik hedeflerinden
bazıları şunlar olabilir:
1. Şahsiyet gelişiminde mesafe kat etmiş, dini ve kültürel alanda akademik seviyesini yükseltmiş, topluma liderlik edecek sosyal gelişime de sahip fertler yetiştirmek.
2. Dini formasyonu alarak, bir din alimi olma yolunda yüksek öğretim için te- mel yeterlilikleri kazanmış gençler yetiştirmek.
3. Kendi öğretim kurumlarında öğretmenlik yapabilmesi için temel yeterlilik- leri kazanmış eğitimciler yetiştirmek.
4. Açılması arzulanan diğer benzeri eğitim kurumlarına model oluşturabilecek kalite standardını yakalamak.
5. Formal ve informal eğitim faaliyetlerini destekleyecek yerel resmi ve sivil
kuruluşlar üzerinden mezuniyet sonrası öğrencileri kendi halkına yönelik hizmetlere katmak.
Sabırla dinlediğiniz için hepinize teşekkür ediyorum.
