Kolluk
Kısa bir tanım içinde kolluk, kamu düzenini korumak ve sağlamaya yönelik idari faaliyettir.
Kolluk, idare hukukunun ve kamu gücünün pek tipik ve belirgin bir alanıdır.
Bu alan, bireyler ve idarenin temel hak ve özgürlüklerin kullanımı ve sınırlanmasında karşı karşıya geldikleri alandır. İdare kolluk faaliyetleri ile bireylerin ve topluluklarının toplum içindeki tutum ve davranışlarını, uğraş ve faaliyetlerini denetlemekte ve onların temel hak ve özgürlüklerini gerektiğinde sınırlayabilmektedir. Bir başka anlatımla, İdare, kamu düzenini bireylere ve topluluklarına yönelik bir takım emir ve yasaklarla korumakta ve sağlamaktadır. Bu nedenle, idari kolluk faaliyetleri bireyler ve toplulukları ile İdareyi temel hak ve özgürlükler konusunda karşı karşıya getiren bir idari faaliyet türüdür.
Kolluk
2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununu Madde 1-
«Polis, asayişi amme, şahıs, tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korur. Halkın ırz, can ve malını muhafaza ve ammenin istirahatini temin eder.”
2803 sayılı Jandarma Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Madde 3 - «Türkiye Cumhuriyeti Jandarması, emniyet ve asayiş ile kamu düzeninin korunmasını sağlayan ve diğer kanunların verdiği görevleri yerine getiren silahlı genel kolluk kuvvetidir.»
• "İdarenin kamu üzenini korumak ve sağlamak için giriştiği tüm faaliyetlere kolluk faaliyetleri denmektedir. (...) İdari kolluk faaliyetleri bireyler ve topluluklar ile idareyi temel hak ve özgürlükleri konusunda karşı karşıya getiren bir idari faaliyet türüdür."(GÜNDAY, s. 289)
• Anayasa'nın 13. maddesine göre, " Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz."
İdari Kolluğun Amacı Olarak Kamu Düzeni
Kamu Düzeninin Öğeleri -Kamu Güvenliği
-Dirlik ve Esenlik -Genel Sağlık
AYM, E. 1973/12, K. 1973/24, T. 7.6.1973: «Türk Ceza Kanununun 526. maddesinin birinci fıkrasında yer alan "amme emniyeti" (kamu güvenliği) "amme intizamı" (kamu düzeni) ve "mülahaza" gibi deyimler ve sözcükler itiraz yoluna başvuran mahkemenin kararında ileri sürüldüğü gibi kesinlik taşımayan yoruma muhtaç, kişilerin bakış açısına göre değişiklik gösteren sözcüklerden ibaret olmayıp tersine anlamlan uygulamalarla belirmiş, hukuk ve Anayasa diline girmiş kavramlardandır, örneğin Anayasa'nın değişik 11., 16., değişik 19., 28., değişik 29., ve değişik 46. maddelerinde, "milli güvenlik" "kamu düzeni", ve değişik 15. maddesinde "kanunla yetkili kılınan merci" deyimlerinin kullanıldığı görülmüştür. Hukuk diline ve kanunlara girmiş ve üstelik bir kısmı Anayasada yer almış bu terimlerin anlamanın yoruma muhtaç olduğundan ve kişilere göre değişebileceğinden söz edilerek ve bu gibi nedenlere dayanılarak kanun hükmünün Anayasa'ya aykırılığının ileri sürülemeyeceği şüphesiz bulunmaktadır.»
• Kolluk faaliyetinin amacı, kamu düzeninin sağlanmasıdır. Kamu düzeni, güvenlik, dirlik ve esenlik, sağlık öğelerinden oluşur.
İDARİ KOLLUK – ADLİ KOLLUK AYIRIMI
Emniyet Teşkilat Kanunu Madde 9 – «A) İdari polis, içtimai ve umumi intizamı temin etmekle mükellef olan kısımdır.
B) Siyasi polis, Devletin umumi emniyetine taallük eden işlerle mükellef olan kısımdır.
C) Adli polis; asgari tam teşekküllü bir polis karakolu bulunan yerlerde, adli işlerle uğraşmak üzere Emniyet Umum Müdürlüğünce kadrodan ayrılan bir kısımdır.
Tam teşekküllü bir kadrodan daha az kuvvette olan polis teşekküllerinin tamamı veya bir kısmı adli polis olarak tefrik edilebilir.»
Genel İdari Kolluk – Özel İdari Kolluk
Genel idari kolluk, tüm ülke düzeyinde kamu düzenini ve kamu düzeninin her üç öğesini sağlamakla görevli kolluktur. Genel idari kolluk, başta İçişleri Bakanı olmak üzere, vali ve kaymakamın emri altında görev yapmaktadır. (GÜNDAY, s. 295)
Binaenaleyh, idari kolluğun esas konusu, güvenlik, dirlik, esenlik ve sağlık öğelerini içeren kamu düzenini umumi yerlerde ve umuma açık olan yerlerde sağlamak, korumak ve bozulduğunda geri getirmekten ibarettir. … İdarenin bu konularda ve amaçlarla yaptığı kolluk faaliyetleri,
“genel kolluk” diye nitelenmektedir. (DURAN, s. 256-257)
• Emniyet Teşkilatı Kanunu'nun 1. maddesine göre, genel kolluk silahlı bir kuvvet olarak polis ve jandarmadan oluşur.
• Özel idari kolluk, Emniyet Teşkilatı Kanunu'nun 3. maddesine göre, genel zabıta haricinde kalan ve özel kanunlara göre teşekkül edip özel görevleri olan kolluktur.
• Kolluk makamları, kamu düzeninin korunması ve sağlanması için düzenleyici ve/veya bireysel işlemler tesis etmeye yetkili kılınmış bulunan mercilerdir. (Günday, s. 297)
• Kolluk amirleri, kolluk makamlarının yapmış olduğu düzenleyici ve bireysel işlemleri uygulayan kolluk personeli üzerinde hiyerarşi yetkisine sahip bulunan görevlilerdir. (Günday, s. 299)
• Kolluk personeli, kolluk konusunda işlem tesis etmeye yetkili olmayıp sadece kolluk makamlarınca tesis edilen işlemleri uygulamakla görevli görevlilerdir. (Günday, s. 301)
• Kolluk usulleri başlıca üç başlık altında toplanabilir. (a) Serbesti (b) İzin (c) Bildirim Usulü.
• "Olağanüstü yönetim usulleri veya olağanüstü hal rejimleri, devletin, hukuk düzeninin olağan kuralları ile üstesinden gelinmesine imkan olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu usullerdir." (GÖZLER, s. 298)
• Anayasa'nın 119.maddesine göre olağanüstü hal, Cumhurbaşkanı tarafından, savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere ilan edilebilir.
• Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.
• Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir.
• Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
