GELENEKSEL DEĞERLER
DEMOKRATİK DEĞERLER
Okullarında çocuklara temel değerleri öğretirken gelenekler de transfer edilir ve öğrencilere öğretilir. Kuruluşundan beri ülkemizi kuran atalarımız cumhuriyete ait erdemleri vurgulanmalıdır. Değer eğitimi oldukça önemlidir. Birçok lider gelecek nesillere cumhuriyet erdeminin öğretilmesini istemişlerdir. Milletinin başarısı vatandaşlarının demokratik değere bağlı olmasıyla olacaktır.
Mesela On dokuzuncu yüzyılda göçmenlerin de gelmesiyle Amerika'da demokratik geleneklere büyük vurgu yapılmaya başlandı, okullarda yurttaşlık değerleri öğretilmesine hız verildi (Titus, 1994).
Demokratik değerleri üniversiteye getirecek temel engel zaman ya da zamanın olmayışıdır. Anlamlı bir diyalog gerçekleştirmek için zaman yoksa temel değerleri ve kurumsal tutumlara açıklık getirmek zordur.
Demokratik değerlerle ilgili engelleri aşmada izlenecek yollar: İyi bir diyalog geliştirmek: diyalog değerlerle ilgili herhangi bir proje için gereklidir. Çünkü diyalog kişisel ilişkileri güçlendirir ve güven duygusu yaratır. Karşılıklı diyalog bir mesele hakkında ortak bir görüş ve anlayışı sağlamaya yardım eder (Thomas, 2001:21). Bütün öğrenciler, değerlerini tanıma ve keşfetme fırsatlarına sahip olmalıdırlar.
Demokratik toplum, demokratik değerleri özgür bir ortamda içselleştirmiş, özgür ve özerk kararlar alabilme kapasitesinde olan vatandaşlara gereksinim duyar. Bu sebeple eğitim programlarının içeriği, yöntem ve teknikleri değerleri kapsayacak şekilde hazırlanabilmelidir.
Örneğin Avustralya'da yapılan bir çalışmada video seyrettirerek demokratik değerler öğrencilere aktarılmaya çalışılmıştır.
Belirlenen bir örnek olay videoda öğrencilere izlettirilir bu olayı incelemeleri istenir.
Öğrencilerden bu olayla ilgili sunu yapmaları istenir. Daha sonra öğrencilere şu sorular sorulur.
Demokratik değerlerin, okuldaki önemi nedir?
Değerlerin açıklanması okulda nasıl yapılır?
Değerleri tanımlamada ve kullanmada okulun sahip olduğu süreç nedir?
Ebeveynler ve öğretmenlerin arasında karmaşa yaşayan öğrenciler değerlere nasıl sahip olur?
Sınıfta öğretilenler (Pedagoji ve içerik açısından yapılan) arasından öğrenciler ne alacaklardır?
Öğrencilere toplumla işbirliği yapmak için hangi fırsatlar sağlanır?
Öğrencilere videodan izlediklerini not etmeleri istenir. İzledikleri görüntülerden sonra kendilerinde oluşan fikirleri kaydetmeleri istenir (www.curriculum.edu.au/ democracy:2005).
Değer eğitimi konusunda deneysel araştırmalar da yapılmıştır. Bunlardan biri 1989 yılında 13 ilkokulda uygulanmış olan cocuk gelişimi projesidir.
Bu projede öğrenciler anaokulundan dördüncü sınıfa kadar programda kalmıştır. Çocuk gelişimi projesi okulu ile karşılaştırılan okullar arasında anlamlı farklar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada demokratik değerlere de yer verilmiştir.
Araştırmada elde edilen sonuçlar aşağıdadır:
1. Sınıf davranışları: Programdan geçen öğrenciler yardım, işbirliği, sevgi gibi konularda kendinden emin bir şekilde diğerlerine yaklaşmıştır.
2. Oyun davranışları: Programdan geçen öğrencilerin oyun oynarken diğer öğrencilere daha çok saygı gösterdikleri görülmüştür.
3. Sosyal problem çözme becerileri üzerinde gözlemler yapılmıştır.
Öğrenciler alternatif planlar öne sürmüşlerdir.
4. Demokratik değerlere katılım: Programa katılan öğrenciler demokratik değerlere daha çok katılmışlardır (Lickona, 1992:29).
Okullar, değerler eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Avustralya'nın demokratik görenekleriyle tutarlı bir şekilde okullarda verilmesini istediği bazı değerler vardır. Bu değerlerden demokratik değerlerle ilgili olanlar şunlardır:
1. Tolerans ve anlayış: (Diğer insanların farklarını kabul etmek ve diğerlerinin farklılıklarından haberdar olmak, onlara anlayış göstermek).
2. Saygı: (İnsanlara dikkat ve saygıyla davranmak).
3. Sorumluluk: Kişisel, sosyal, vatandaşlık ve çevresel sorumluluk (yapılan hareketlerin farkında olmak, hareketin ve kusurunun sorumluluğunda olmak, diğer insanlara karşı yapıcı ve barışçıl olmak, insanlarla işbirliği yapmak; topluma katkı sağlamak, sorumluluk bilinci içinde çevrenin korumasına sahip olmak).
4. Sosyal adalet: Tüm insanlar yasal, sosyal, ekonomik ve adil davranışları iyi takip edip korumalıdır.
5. Mükemmellik: Bir şeyi ayrı ayrı veya birlikte dikkate değer ve övgüye değer şekilde başarmak ve en iyisini yapmak
6) Özen: (Kendine bakmak ve ilgi göstermek ve diğerlerine bakmak).
7) Kapsama ve güven: (Kapsanmak ve diğerlerini kapsamak, birbirlerinin düşünceleri ve duygularını dinlemek ve ortak güvenin bir ortamını yaratmak).
8) Dürüstlük: (Doğrucu ve samimi olmak, gerçeği bulmak ve ifade etmeye çalışmak).
9) Özgürlük: (Vatandaş olarak bütün haklarını ve ayrıcalıklarını beğenmek, özgür olmak veya yapılanları kontrol etmek ve diğer insanların hakları için uğraşmak; Haklar ve sorumlulukların arasında bir dengeyi garanti etmek).
10) Etik olmak: (Genellikle kabul edilen kurallar gereğince oynamak ve veya standartlar doğrultusunda ahlâki davranış sergilemek veya pratik yapmak) (A Draft National Framework for Values Education in Australian Schools, 2004:7).
Suh ve Traiger (1999:723)'e göre, okullar kesinlikle bizim bir millet olarak varlığımızı devam ettirmemize yardım eden demokratik değerleri öğretebilir. Bu değerler; bütün insanlara, hayatın dokunulmaz lığına, kanun önünde bütün insanların eşitliğine ve kabul etmeme/reddetme hakkına saygı duyma. Okulun müfredatı ahlâki karar verme ve karakterlerin ebeveynler tarafından da öğretimini desteklemelidir.
Dürüstlük, saygı, sorumluluk ve başkalarının haklarına saygı gösterme gibi değerler genç çocuklara öğretilmelidir. Amerikada ailelerinin parçalanmasıyla birlikte, evliliklerin yarıdan fazlası boşanmayla sonuçlanıyor. Çoğu çocuk tek bir ebeveynin yanında yaşam gereksinimlerini karşılama gereğinden dolayı ahlâk eğitiminin yoksunluğuna maruz bırakılıyor.
40000 genç üzerinde yapılan araştırmada, gençlerin %80'i değerlerin okulda öğretilmesi gerektiğine, bunun nedeni de ebeveynlerin değerleri öğretmediği veya bunu okulların sorumluluğu olarak gördüklerine inanıyorlar. Yaklaşık yarısı da gençlere değerlerin öğretilmesinde çok geç kalındığına inanıyorlar. Bu nedenle bir çocuk okula başlar başlamaz, değerlerin öğretimine başlamamız gerekir. Cinsellikle ve şiddetle dolu medya, olgunlaşmamış beyinleri kötü davranış ve ahlâksız karakterlerle doldurmaktadır. Amerika'daki okullar, ahlâki değerlerin öğretiminde daha aktif bir rol almalıdırlar, çünkü diğer kurumlar sorumluluklarını yerine getirmiyorlar.
Gary Dann, demokratik değerler eğitimi, ahlâki ve gerçekçi bir çerçeve gerektirir fikrini eleştirir. Dann, eleştirel düşüncesinin 3 temel karışıklığı/tutarsızlığı içinde barındırdığını söyler. Bunlardan ikisi değerleri ilgilendirir. Bunlar; 1.Ahlâki gerçekçiliğin kanıtlanabilir olma anlamına geldiğini farz eder. 2.Ahlâki gerçekçiliğin sağduyuya karşı felsefi düşünceye öncelik verdiğini farz eder (Dann, 1999:190).
O halde okullar, öğrencilerine hangi değerleri aşılamaya çalışacaklardır?
Hangi değerler, demokrasiyi destekleyici değerlerdir? Şüphesiz, demokratik değerlerin tam ve değişmez bir listesini vermek mümkün değildir. Ancak çok değişik görüşteki düşünürlerin bile üzerinde kolayca anlayabilecekleri şu değerler, demokratik bir değerler sisteminin temel unsurları olarak akla gelmektedir: Özgürlük eşitlik, katılma, kararların serbest tartışılması ve oylama ile alınması, uzlaşma geleneği, siyasal hedeflerin gerçekleştirilmesine şiddet yönteminin kesinlikle reddi, insanın insan olarak taşıdığı temel değer, bu değerin korunup geliştirilmesi için hürriyet ortamının taşıdığı vazgeçilmez önem, hoşgörü, gerçeğe ancak hür ve serbest düşünce ve tartışma yoluyla varılabileceği inancı, vb.
Şu da asla unutulmamalıdır ki; insanlar birbirinin inancına saygı göstermelidir. Çünkü kimse doğuştan dinini, dilini, ırkını seçemez. İnsan hangi milletin ve ailenin evladı olursa o milletin ve ailenin dinine, diline, kültürüne, düşünce yapısına sahip olur. Bu sebeplerle, bir düşünce veya inancın doğruluk veya yanlışlığı, kendi düşünce ve inançlarımıza uyup uymamalarıyla belli olamaz, birisi veya birileri beğenmiyor diye hiç kimsenin düşünce ve inancını değiştirilemez. İnsanlar karşısındakilerin düşüncelerini zorla veya baskı ile değil konuşarak, tartışarak saygı çerçevesinde değiştirebilir. Bu bilinçlere sahip insanların oluşması için demokratik değerler bireylere mutlaka benimsetilmelidir.
Bölüm Özeti
Demokrasi, halkın kendi kendini yönetmesidir. Halk, kendini yönetmek için, yine kendi oyunu kullanarak kendini yönetecekleri seçer. Demokrasinin temel ilkeleri "eşitlik, hürriyet ve kardeşliktir." Günümüzde istikrarlı bir demokrasinin, ancak ona uygun bir demokratik değerler sistemi ile mümkün olabileceği, bütün demokratik kuramcıların kabul ettiği bir hakikattir.
Demokrasi ile yönetilen tüm ülkelerde devlet vatandaşlarının demokrasiyi benimsemesini ve demokratik değerlerin bilincinde olmasını isteyecektir. Bu rejimin vazgeçemeyeceği bir istektir. Bunu gerçekleştirebilmesi için eğitim ve öğretim faaliyetlerinde bu konu üzerinde çalışmalar yapmak zorundadır.
KAYNAK
https://cdn‐acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/19_20_Guz/degerler_egitimi/10/index.html
• Değerler eğitiminin eğitim olgusu içindeki yeri,
• Okullarda uygulanma nedenleri
• Değerler eğitiminde uygulanan yaklaşımlar ve eğitim süreçlerine yansımaları
• İl,İlçe, Okul ve Sınıf uygulama
örnekleri
Değerler Eğitimi?
• Öğrencilerin temel insani ve ahlaki
değerleri kazanmasına yönelik bilinçli çabaların bütünüdür. (okul‐aile‐çevre)
• Bu doğrultuda 1990’lardan sonra pek çok ülkedeki okullarda geliştirilen projelere
ortak isim olmuştur.
Tabağımıza konulan yeni bir yemek mi tabağın kendisi mi?
• Eğitimin en temel amacı: Akıllı, erdemli, sağlıklı insan.
• Değerlerden bağımsız bir eğitim var mıdır? Olur mu?
• Eğitim yeni yetişen nesillerin hayatına dokunmaktır.
• Yeni olan değerler eğitimi değil bunun bir mesele
olarak ele alınması gereğinin fark edilmesidir.
Neden şimdi?
Uluslar arası Çalışmalar ve İhtiyaç
ABD (Karakter Eğitimi)
AB (Vatandaşlık Eğitimi ) (Minimal den Maksimale’e) UNESCO (Living Values Education Program)
UNESCO (Mesleki Eğitim Programında Değerler) İngiltere (Sosyal Yaşam ve Sağlık Becerileri)
(UEFA‐Repect‐Enjoy Responsibly)
Avustralya (Ulusal Değerler Eğitimi Programı)
Neden İhtiyaç Duyuluyor?
• Evrensel Gerekçeler (insanın doyumsuzluğunun sonuçlarının çevre felaketleri, savaşlar vb şekilde görülmeye ve eleştirilmeye başlanması)
• Toplumsal Gerekçeler: Aşırı bireyselleşmenin toplumsal yapıyı örselemesi, aile parçalanmaları, şiddet olaylarındaki artışlar vb.
• Bireysel Gerekçeler: “Sadece aklını eğiterek kalbini boş
bıraktığınız ‐ oraya sevgi, merhamet koymadığınız ‐ kişi önce kendisinin sonra tüm insanlığın en son olarak da tüm varlığın başına beladır.” (A. Lincoln)
Toplumsal Yapı ve Ailede Yaşanan Değişimler
• Bazı ülkelerde parçalanmış ailelerin %50’lere yaklaşması
• Her ikisi çalışan ebeveynler ve çekirdek aileye dönüşle çocuklarla geçirilen kaliteli zamanın azalması
• İletişim kanallarının hızla çoğalması ve denetimsiz bir şekilde çocuk ve gençleri etkilemesi
• Aşırı bireyselleşme ve toplumsallık duygusunun örselenmesi
Eğitmeden öğretebilir misiniz?
• Değerler eğitimi en çok okulun kendisi ve öğretmenler için gerekli olduğu fark edildi.
• Ailede iyi bir terbiye almış çevreden kendisine iyi örnekler sunulan ve okulda da akademik başarı kadar değer gelişimine önem
verilen bir ortamda yaşayan çocuklar arasında öğretmen öğretmenlik yapmaktan zevk alır.
• “Kaliteli ve yetenekli kişileri öğretmenlik mesleğine çekebilmek
için onların görev yaptığı okulları temel insani değerlerin daha çok karşılık bulduğu ortamlar haline getirmek zorundayız.” (ABD
Department of Education)
MEB’in Çalışmalarından
• Programlara değerleri entegre etme (2003) (Sosyal, Din, Türkçe, Müzik, Medya Okuryazarlığı, Düşünme Eğitimi vb.)
• 2010/53 İlk Ders genelgesi (Gerekçeler, Karma Değerler Eğitimi, Sınıf ve Okul Etkinliklerine Örnekler)
• 2010 18. Milli Eğitim Şurasında Değerler Eğitimi Müstakil Bir Başlık Olarak ele alındı, Öğretmen yetiştirmeden okul
uygulamalarına tüm süreçlere dair öneriler geliştirildi
• Başta İstanbul MEM olmak üzere pek çok müdürlük proje
geliştirdi ve uyguladı.
Okul ve Sınıflarda Uygulama
Günümüzde en yaygı uygulama belirli dönemler için bir değer (Saygı) ve onun alt değerlerini belirleyip ders içi etkinlikler, fırsat eğitimleri, okul içi ve dışı etkinlik ve aktiviteler ile onu işlemek ve o değerin okul atmosferinin bir parçası haline gelmesini sağlamaya çalışmaktır.
Sınıf, okul ve okul dışı etkinliklerin seçilmesinde eğitimcinin
imkanları ve yaratıcılığı belirleyicidir. Tek hedef bu değer
doğrultusunda bir şeyler vermektir.
Değerler Eğitimi Uygulamalarını Zorlayan Faktörler
• Akademik önceliklerle birleşen zaman yetersizliği
• Sonuçların somut ve acil ölçülebilme zorluğu (tohum atmak)
• Okul personelinin ve çevrenin (aile, akran gurupları, medya, vb) gönüllü katılımını sağlama zorluğu
• Farkındalığı yüksek öğretmenler için verimli etkinlik ve
materyallere ulaşma zorluğu
Karakter Eğitimi
Değerlerin doğrudan öğretimi ve değer
geliştirmeci yaklaşımları birleştirmeye çalışır.
Ahlaki biliş, duyuş ve alışkanlığa odaklanır. (1980)
Okul ve öğretmenin temel ahlaki
değerlerin öğretilmesinde daha etkin ve
doğrudan rol almaları gerektiğini vurgular.
Karakter Eğitimi
Bu yaklaşımda iyi karakteri sembolize eden temel değerler saptanmış ve bu değerlerin kazandırılması için okul ve sınıfta uygulanması gereken yöntemler önerilmiştir.
Önerilen yöntemler tüm okul yaşamı ile birlikte veli ve çevresel faktörleri de içine alan geniş bir yelpaze oluşturmaktadır.
Bu özelliği nedeniyle ABD’de karakter eğitimi çabalarına genç insanların ahlaklı, sorumluluk sahibi ve düşünceli olmasını
sağlayacak okullar oluşturmayı amaçlayan ulusal eğitim hareketi de denmektedir.
Karakter Eğitimi Programı
• Katılımcı (Öğrenci, personel, veli, toplumsal kuruluşlar, yöneticiler vb.)
• Topluma göre
• Ders konuları ile bütünleşik
• Yetişkin modelliği
• Personel gelişimi
• Bütüncül ve kalıcı davranışa yönelik
Karakter Eğitiminden Örnek Stratejiler
• Sınıfın ötesine bakmak: Çocuklara dünyadaki acı ve ıstırapları ve bunlara karşı yapılanları göster.
• Rol modeli kişileri tanıt, onlarla tanıştır.
• Toplum hizmetine veya okul içi akran rehberliğine yönlendirmek.
• Bakıcı, model ve ahlaki rehber(onaylama‐düzeltme) olarak öğretmen.
• İşbirlikçi öğrenmeyi kullanmak.
• Çocukların çok büyük bir kısmının kültürel kökeninde var olan dini manevi inançlardan destek almak.
• Sınıf veya okul aidiyetini güçlendirmek (simgeler,
ritüeller)
Daire Zamanı
• Öğrenciler birbirlerini rahatlıkla görebilecekleri bir daire halinde oturtulur
• Buluşmanın amacı ve hedefleri açıklanır.
• Buluşmalarda uyulacak konuşma ve dinleme kuralları
• Öğrencilere durumu kendi başlarına düşünmeleri için birkaç dakika verilir ve ardından ikişerli olarak müzakerelere geçilir.
• Bir işaretle ikili müzakerelerin sonlandırılır grup
müzakereleri başlatılır
Daire Zamanı
• İkişerli grupların yerlerinden ayrılmadan birbirleri ile 3‐5 dakikalığına görüşlerini paylaşması
sağlanır.
• Birkaç grubun, görüşlerini tüm sınıfla
paylaşmasının sağlanması ve öğretmenin peş peşe sorular sorarak grup müzakeresini canlı tutması.
• İmkân ölçüsünde üzerine uzlaşılan konuları kayıt altına alarak uygulama planı oluşturulması ve bir sonraki sınıf buluşması/daire zamanının
planlanması.
Daire Zamanı Konuları
• Güzel haber buluşması
• Daire döngüsü
• Takdir zamanı
• Hedef veya kural koyma toplantıları
• Öğrenci sunumları
• Problem çözme buluşmaları
• İkilem durumu
• Öneri kutusu buluşması
İl ve İlçe Genelinde Yapılan Çalışmalar
• değerler eğitimi komisyonu aracılığıyla okullara kaynak, materyal ve rehberlik sağlamak
• uygulamalara dair rapor ve görsellerin toplanıp değerlendirilmesi iyi örneklerin paylaşımının sağlanması
• kurum internet sayfalarında değerler eğitimi ve materyal paylaşım bölümleri oluşturulması
• farklı sınıf seviyelerinde ayın değeri ile ilgili filmler belirleyerek okullara göndermek
• Değerler eğitimi olimpiyatı düzenlenmesi
Okul Genelinde Yapılan Çalışmalar
• Söz ve müziği öğretmen ve öğrenciler tarafından oluşturulan müzik parçaları yapmak, klipler veya kısa filmler çekmek ve bunları okulda, internette çeşitli kanallarla yayınlamak
• Bir hafta boyunca evden okula kırmadan yumurta taşımak veya sınıfta, evde bitki hayvan bakımı üstlenmek
• Koro çalışmalarına değerler temelli türkü, ilahi, çocuk
şarkıları, marşlar ilave ederek okulda konser düzenlemek, teneffüslerde bu koro çalışmalarının öğrencilere dinletilmesi
• Serbest etkinlik saatlerinden bir saatin değerler eğitimi etkinliklerine ayrılarak
• Tarih bilinci çerçevesinde okulda öğrenci ve velilerin kendi yöresel, tarihi eşyalarını barındıran bir müze oluşturmak
• Mezun olan öğrencilere mezuniyet beratlarının milli ve
manevi (Çanakkale 57. Alay mevkii gibi) anlam ifade eden bir yerde yapılan törenle verilmesi
Sınıf ve Derslerde Yapılan Çalışmalar
• Drama eğitiminde yer alan iç ses ve donuk imge tekniklerini birleştirerek değerler
eğitimine uyarlamak veya görsellerle konuşma balonlarını birleştirerek
konuşturma tekniğini kullanmak
• Ders konuları ile bütünleşik olarak ayın
değerini işlemek ve ayın değerini de içeren kompozisyon, şiir, resim, karikatür, sunum, kısa film, klip, şarkı, canlandırma, drama çalışması yaptırmak. Bu çalışmaları
performans çalışması olarak değerlendirmek
• Değerler eğitimi birtakım teknikleri öğrenmek ya da hazır paket program ve kitapları alıp sınıfta
uygulamaya indirgenemeyecek kadar insana bağlıdır .
• Yöntem ve teknikler bize yol gösterebilir,
öğrencilerin ahlaki zekasını da geliştirebilir. Ancak değer eğitiminde en etkili yol yaşatmaktır .
• Bunun için de çocuklarımıza yetişkin modelliği ve ahlaki yaşam ortamları hazırlamak gerekir.
• KAYNAK
• Okullarda Değerler Eğitiminin Temelleri Ve Yöntemler www. cihangircaglar.com)
