DEĞERLER VE KÜLTÜR DEĞER
EĞİTİMİNDE AHLAK
İkinci olarak, okulun ve ahlâki gelişimin ilişkisi hakkında bazı yorumlar göz önüne alınmalıdır. Bazı Yunan filozoflarının zamanından bu yana, öğretmen okulun görevini ahlâki bir eğitici olarak kabul etmektedir.
Dewey ahlâki eğitimi okulun temel amacı için gerekli olarak görmüştür.
Ona göre, "Çocuğun ahlâki karakteri doğal ve sosyal bir atmosferde gelişmelidir. Okul, çocuğun ahlâki gelişimi için bu ortamı sağlamalıdır."
Bu ifade okulun öğrencilerin ahlâklarını geliştirmeye yardım etmeli fikrini yansıtır. Okullar öğrencilerin ahlâki değerlerine dâhil olmaktan kaçınmaz.
Bu durumun nedeni ise ahlâk eğitiminin çocuğun ahlâki gelişimi üzerindeki rastlantısal etkisini kapsamasıdır (Lipe, tarihsiz:2-4).
Ahlâki algılayışa sahip bir eğitimci yaygınlaşmış kültürel değerlere bağlı olmayan ahlâki doğruların var olduğunu bilir. Örneğin birisine kasten gereksiz acı çektirmek ahlâki olarak doğru değildir. Bu temel inanç açıkça öğretilmese bile, birkaç önemli ahlâki norm için dolaylı bir temeldir.
Ahlâki inançların halk tarafından anlaşılabilir kanıta dayanması gerekliliği sık sık yapılır. Ahlâki sezgilerle ilgili problem ise bu sezgilerin kişiye özgü olmasıdır. Ben başkasına gereksiz acı çektirmenin ahlâken yanlış olduğu fikrine sahip olmama rağmen, bu durum bir başkasında oluşmayabilir.
Louis Pojman bu konuyla ilgili şunları söyler. Farz edelim ki birisine gereksiz acı çektirmenin ahlâken yanlış olduğunu kabul etmeyen birisi var. Bu kişiyi de Adolf Hitler olarak adlandıralım. Bu bizim doğruya olan inancımızı etkiler mi? Yoksa Hitler'in ahlâken bozuk, akılsız, kör olduğu fikrini çıkarmak mantıklı bir fikir midir? Sonuç olarak, ahlâki bir realist olmanın nedeni, ahlâki realist yapının bizim ahlâki hayatımıza ve eğitimimize daha anlamlı gelmesidir. Temel ahlâki sezgiler, öznel yaratımlar ya da sosyal uzlaşmalar değildir (Puolimatka, 2001:304).
Ahlâki gelişim, değerleri açıklamak için değerleri ve becerileri öğrenmeye yönelik bilişsel gelişim dönemlerine odaklanır. Eğitimsel kavramların farklı felsefi akımlarda yer ettiğini ve bu kavramların çok farklı anlamları olduğunu biliyoruz. Ahlâki gelişim yaklaşımı değer eğitimine ve eleştirel düşünmeye ne sağlayabilir? Değer eğitimi için ahlâki gelişim değerler üzerine düşünme ve değerler hakkında yorum yapma becerilerini geliştirebilir. Bu da öğrencilere, değerlerin oluşturulmuş fikir olduklarını, insanların tercih yapabileceğini ve tercih yaparken de neyi yapacağını ve neye inanacağını gösterir (Veugelers, 2000:38).
Ahlâki davranışların öğretimine yönelik kullanılabilecek 4 temel yaklaşımla ilgili şunları belirtilmişdir (Suh&Traiger, 1999:724) :
Fikir aşılama: değerlerin öğretme ve istenilen davranışlar için tutarlı pekiştirme yapmak.
Açıklama: Öğrencilerin kendi değerlerinin farkında olmasını sağlama.
Ahlâki düşünce: Öğrencilerin davranışlarını/eylemlerini yürütmesi yönetmesi için ahlâki ilkeler geliştirmesine yardım etme.
Değerler analizi: Öğrencilerin değerlerle ilgili konuları incelemesi için dikkatli ve ayırıcı analiz geliştirmesine yardım etme.
Sosyal çalışmalar müfredatı, demokratik toplumların devam etmesi ve gelişmesi için gerekli değerleri aşılamak için kullanılabilir. Bugün değerler eğitimi ilgi odağı olmuş durumda. John Hoge "Effective Elemantary Social Studies" adlı kitabında belli yaklaşımlar üzerinde durur. Değerler öğretiminin hayatın ilk yıllarında başlaması ve okul yaşamı boyunca devam etmesi gerektiğini belirtir. Hoge, 1970'lerde popüler ve 1980'lerde okullarda uygulanan Kohlberg'in ikilemli tartışma yaklaşımı değil sosyal davranışı ve katılımcı yaklaşımı destekler. Araştırmada bulunan kanıtlar, öğretmenlerin eğitildiği bir alanda geniş bir zamanda sunulduğu zaman ahlâki ikilem tartışmalarının öğrencilerin ahlâki düşünceleri üzerinde ılımlı etkisi olduğunu göstermektedir.
Ahlâk öğretiminin gayesi okuldaki bütün öğretimleri tamamlamak, bağlamak, yüceltmek ve asilleştirmektir. Ahlâk eğitiminin gayesi öğretmek değil, "istetmektir" (Souche, 1977:31).
Ahlâk eğitimi, diğerlerinin haklarına ahlâki tutum ve davranışlarda diğer insanlar için iyiliği gençlere öğretmeyi amaçlar. Değer ve ahlâk, doğru ve yanlışın ne olduğunu, ahlâki olgunlaşmayı, istek ve tercihin ne olduğunu temel alarak açıklar (Kirschenbaum, 1994:14).
Ahlâk eğitimi genç insanlara iyilikle ilgili bilgi, inanç, tutum ve davranış becerileri kazandırır. İyi, güzel, kibar kısacası ahlâklı olmayı öğretmeye çalışır. Ahlâki eğitimin amacı ve önemli bir görevi özerk bireyler meydana getirmektir. Böylece insanlar ahlâki değerleri bilirler ve tavırlarıyla tutarlı davranışlar ortaya koyarlar (Kirschenbaum, 1994:26).
Ahlâki eğitim hem ahlâki davranışı hem de doğru veya yanlış meselelerle ilgili düşünme kapasitesini etkileyen okulun doğrudan ve dolaylı müdahalesidir. Ahlâki değerleri öğretme meselesi, toplumumuzun çeşitli kültür ve alt kültürlerden oluştuğu ve bunların ahlâki davranış standartlarının hiçte aynı olmadığı düşünüldüğünde karmaşık bir hal alır.
Bu nedenle Robert Wicks'in de dediği gibi bu durum okullarda yasal bir ahlâki eğitimin verilmesini zorlaştırmaktadır.
Yine de toplum, okullara gençlere ahlâki değerleri ve davranış standartlarını veren bir kurum olarak bakmaya devam ediyor. Mark WCannon (BM'nin adalet komisyonu yönetici asistanı) bu konuda şöyle diyor: "Bugün toplumun yüz yüze olduğu en önemli zorluklardan birisi de gençlerimizi ahlâki standartlar açısından güçlendirme ihtiyacıdır.
Toplumumuzun ahlâki yapısı çökmüş durumda. Eğitimde ahlâki sistemimizi güçlendirmek için bu konuda bir rol üstlenmelidir. Bugünün öğrencileri yarının karar vericileri olacağından eğitimin önemi kritik bir öneme sahip. Müdürler ve öğretmenler de ahlâk ve değerlerdeki bu düşüşü engellemek için birlikte işbirliği yapmak zorundadır.
Değerler eğitimine yönelik ahlâki yaklaşım ise, öğrenciler ardı sıra birbirini izleyen aşamalar aracılığıyla daha karışık ve mantıklı düşünme modeli geliştirmek için teşvik eder. Burada vurgulanmak istenen nokta değer vermekten ziyade mantıklı düşünmedir. Değerler, bilişsel ahlâki inançlar ve kavramlar olarak algılanır. Ahlâki değerlerin ise, adalet, eşitlik ve dürüstlük gibi özellikleri olduğu düşünülür (Whitney, 1986:64-67).
Ahlâk bir kişinin diğer insanlarla olan ilişkilerini ve onlara karşı görevlerini değerlendirmesini sağlar ve böylece kendi egolarını aşmalarına yardım eder. Ahlâki eğitimin verilmesi değer eğitimine yapılmış büyük bir hizmettir. Değer sınıflaması içinde de ahlâki değerlerin önemli bir yeri vardır. Bu nedenle insanların ahlâki değerleri toplumun güvenli, düzenli, saygı ve sevgi içinde hayatını devam ettirebilmesi için oldukça önemlidir. Şunu unutmamak gerekir ki; manevi yönü güçlü olan birisinin ahlâki bir hayata sahip olmaması çok güçtür.
Bölüm Özeti
Kültür; az çok sabit şekil almış alışkanlıklar, ideler, sevilen, sevilmeyen ve yetişkinler tarafından genç nesle aşılanan bir sürü değerlerdir:
İnançlarımız, kanaatlerimiz, batıl itikatlarımız, sempati ve antipatilerimiz hep içinde doğup büyüdüğümüz kültür hayatının bir neticesidir.
Her toplum kendi ortak hayatı ile kendine özgü bir kültür yaratır. Her çocuk doğduğu toplumda kendisinin nasıl hareket edeceğini gösteren davranış kalıplarını hazır bulur. Bunları yeniden oluşturmaz. Ancak büyüdükten sonra yeni buluşlarla eski kültürü değiştirebilir veya onun üzerine yeni şeyler ekleyebilir. Yaşlı ve tecrübeli kuşaklar yeni kuşakları eğiterek, onlara toplumun kültürünü benimsetirler. Böylece her toplumun kültürü, toplumsal kalıtım yoluyla kuşaktan kuşağa geçip üst üste eklenerek devam eder.
Eğitim ve okulun amaçlarından biri de iyi ahlâklı insanlar yetiştirmektir.
Ahlâk eğitiminde amaç; özgür olarak dış etkenlerden sıyrılmış, vicdanına sığınarak yargıda bulunan ve davranan insanlar yetiştirmektir.
Değer eğitimi için ahlâki gelişim değerler üzerine düşünme ve değerler hakkında yorum yapma becerilerini geliştirebilir. Bu da öğrencilere, değerlerin oluşturulmuş fikir olduklarını, insanların tercih yapabileceğini ve tercih yaparken de neyi yapacağını ve neye inanacağını gösterir.
Öğretmenlik Mesleği ve Ahlak İlişkisi
Aşağıdaki ifadede kast edilen “gölgesine bile basılmayacak saygınlığa sahip bir öğretmen” nasıl bir öğretmendir?
“Öğretmenin Gölgesine Bile Basmayınız!”
Güney Kore Atasözü
Peki, ya siz bir öğretmen olsanız, nasıl bir öğretmen olmak istersiniz? Neden?
Meslek; “belirli düzeyde kabiliyet, tecrübe, teorik-pratik-teknik bilgi, eğitim ve icazet (diploma) gerektiren, niteliği toplumdan topluma değişmekte beraber, yüksek statü, prestij ve gelir kazandıran iş” olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda meslek; “insanın bir aidiyet ve kimlik duygusu oluşturmasını sağlayan, sosyal statü ve saygınlık kazandıran, insanın belirli bir sosyal düzen içinde yaşama ihtiyacına cevap veren, insanın bildiğini, zihni ve ruhi gücünün sürekli olarak aktif halde kalmasını sağlayan…” bir çalışma biçimi olarak da tanımlanmaktadır (Seyyar, 2015, s. 386-387). Bir meslek sahibi olarak öğretmen ise
“mesleği bilgi öğretmek olan kimse, hoca, muallim, muallime” olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu [TDK], t.y.).
Öğretmenlik mesleği, insan iletişiminin ve etkileşiminin yoğun olduğu bir meslektir. Öğretmenler, öğrencileriyle, velilerle ve okul çalışanlarıyla yoğun bir iletişim ve etkileşim içindedir. Bu iletişim ve etkileşimde hem kendisi açısından hem muhatabı açısından hem de mesleğin saygınlığı açısından, öğretmenin davranışları ve davranışlarına temel oluşturan ahlakı son derece önem kazanmaktadır.
Peki, öğretmenin ahlakı nedir? Nasıl olmalıdır? Kelime olarak “ahlak”, Arapça hulk kelimesinin çoğuludur. “Hulk; yaratılış, tabiat ve huy gibi anlamlara gelmektedir.” (Ayverdi, 2006, s. 58). Ahlak; iyi ve kötü huyları, fazilet ve reziletleri ifade etmek amacıyla kullanılan kapsamlı bir kavramdır (Ersoy, 2013, s. 9). “İnsanın iyi veya kötü olarak vasıflandırılmasına yol açan manevi niteliklerini, huylarını ve bunların etkisiyle ortaya koyduğu iradeli davranışlarını” içermektedir (Çağrıcı, 1989, s. 1).
Bir bireyin ahlaklı olması onun iyi ve güzel niteliklere sahip olması, iyi davranışlar sergilemesi ve kötülüklerden kendi özgür iradesiyle uzak durmayı tercih etmesiyle açıklanabilir. Zira ahlak; insanın “kendi isteğiyle iyi davranışlarda bulunup kötülüklerden uzak kalmak istemesidir”
(Seyyar, 2015, s. 33). Ahlak kavramının tanımlarında, kişinin kendi iradesiyle iyiyi tercih etmesi durumunun ön plana çıktığı görülmektedir.
Bu bağlamda öğretmenin bireysel anlamdaki ahlakını, kendi iradesiyle göstereceği iyi davranışlar ile açıklamak mümkündür. Ancak bir meslek olarak öğretmenliğin ahlaki standartlarından bahsedebilmek için
“meslek ahlakı” veya “etik” kavramına yönelmemiz gerekmektedir.
Ahlak, bireyin davranışlarıyla ilgilidir. Belirli bir meslek grubunun sergilemesi beklenen standartlaşmış ahlaki ilkelerin meslek ahlakı, profesyonel ahlak, deontoloji, mesleki etik gibi kavramlarla ifade edildiği görülmektedir. “Her mesleğin benimsediği davranış kuralları olması nedeniyle, meslek ahlakı kavramı literatürde sıkça kullanılmaktadır”
(Çelikkaya, 2014, s. 183). Meslek ahlakı; “bir mesleği temsil eden etik kaideler”, “meslek hayatındaki doğrular ve yanlışlar”, “herhangi bir mesleğe yönelik ahlak kaideleri, ilke ve standartları” anlamında kullanılmaktadır (Seyyar, 2015, s. 386). Bu ilke ve standartlar, mesleği icra eden kişiler için etik ölçütleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda öğretmenin kişisel ahlakı ile çatışsa bile, mesleki etik ilkelere uyma zorunluluğu olduğu söylenebilir. Peki, öğretmenlik mesleğinde, ahlak neden önemlidir?
Bir çok örnek olay ile mesleğe yeni başlayan pek çok öğretmen yaşayabileceği durumlar anlatılabilir. Öğretmenlerin üniversite eğitiminde; sınıf yönetimi, iletişim, öğretim yöntemleri, değerler eğitimi gibi pek çok konudaki dersin içeriğinde öğrenmiş olduğu bilgiler bir anda hayata geçemeyebilir. Zira sınıf ortamı canlı bir ortamdır ve ilk kez sınıfın kapısını açan bir öğretmen, sıralarında sessizce oturmuş bir şekilde kendisini bekleyen bir kitle ile karşılaşmayabilir. Öğretmen, deneyimli bir öğretmen olsa bile yeni bir okulda veya aynı okulun farklı bir sınıfında böyle bir durum ile karşı karşıya kalabilir. Kendisi için hedef kitleyi tanıma, kural oluşturma ve otorite sağlama gibi süreçler henüz yeni başlıyor olabilir.
Bu ve benzeri bir süreci yaşamakta olan, hatta sınıfında aniden gelişen bir kriz durumuyla veya çözmek zorunda olduğu bir sorunla karşı karşıya kalan öğretmenin ahlakı, mesleğini icra ederken göstereceği tutum ve davranışlara yön vermektedir. Dolayısıyla ahlak, öğretmenin öğrenci ile karşılaştığı daha ilk intiba anından başlayarak eğitim süreci boyunca sonraki süreçleri de etkilemektedir. Bu nedenle öğretmenin ahlakı, eğitim-öğretimle ilgili tüm konularda ve süreçlerde hem öğretmen açısından hem de hedef kitlenin sağlıklı eğitimi açısından son derece önemlidir.
Güzel ahlak, sahibine Allah katında kulluk bilinci, kendi içinde huzur, toplumda saygınlık kazandırmaktadır. Güzel ahlak sahibi olması beklenen bir meslek grubu da insanlarla iletişimi yoğun bir meslek grubu olan öğretmenlerdir. Öğretmen ahlakı şüphesiz hem öğretmeni hem de etkileşimde bulunduğu kişileri ve grupları etkilemektedir. Öğretmen de bu kişiler ve gruplar tarafından etkilenmektedir; ancak konuyu sınırlamak amacıyla sadece öğretmenin ahlakının muhatabını etkilemesi üzerine durulacaktır. Bu bağlamda -konuşulabilecek pek çok konu olmakla birlikte- öğretmen ahlakının önem kazandığı temel konular hakkında birkaç başlık oluşturulabilir:
i. Kişiler arası etkileşim ve iletişim
ii. Mesleki sorumlulukları yerine getirme iii. Eğitim hedeflerinin gerçekleşmesi
iv. Öğretmenin rol model alınması v. Olumlu veya olumsuz iz bırakma vi. Aile-öğretmen iş birliği
vii. Okul iklimi
DİN,AHLAK, DEĞER İLİŞKİSİ VE EĞİTİMİ
DIN NEDIR ? Din, Allah tarafından, peygamberler aracılığı ile insanlara gönderilen bir esaslar bütünüdür. Din, insanları iyiye, güzele, doğruya çağırır.
DIN NEDIR ? Din; insanların dünya ve ahirette mutlu olmalarını amaçlar. Allah'ın gönderdiği öğütleri kapsar. Bunlar Allah’ın emirleri, yasakları ve önerilerinden oluşur.
AHLAK NEDIR ? Ahlâk, insanın kendisi dâhil, varlıkla ve insanlarla ilişkilerin de nasıl davranması ya da davranmaması gerektiğini gösteren değer yargıları bütünüdür.
AHLAK NEDIR ? Ahlâk, bir toplumda genel olarak uyulması beklenilen kurallar ve yapılması gereken görevlerin tümüdür. Ahlâk, bir toplumdaki iyi ya da kötü sayılan davranışlar manzumesidir.
DEĞER NEDIR ? Değer,insanların çoğunluğu Tarafından üzerinde uzlaştıkları Ve paylaşılan gerçek davranış standartlarıdır. Değerler;sosyal hayatı düzenler, bireyler arası bağlılığı artırır.
DEĞER NEDIR ? Değerler, insanların tutum ve davranışlarını etkilemede, tutum ve davranışların belirlenmesinde ve biçimlendirilmesinde önemli rol oynar. Değerler insanların dünyaya bakış açılarını etkilemede, insani algıları geliştirmede ve değiştirmede oldukça etkilidir.
DİN VE AHLAK Din öncelikle ahlak ilkelerinin davranışlara yansımasını öğütler. İslam dininde ahlaka ve güzel davranışlara büyük önem verilmiştir. Kur’an-ı Kerim, güzel ahlaklı olmayı tavsiye etmiştir.
DİN VE AHLAK Ahlak ile din birbirini tamamlar. Dinin tavsiye ettiği ahlaki kurallar, iş ve davranışlarımıza değer katar. Din doğruluğu, yardımlaşmayı ve sabırlı olmayı öğütler ve bunların güzel sonuçlarına dikkat çeker.
DİN VE AHLAK Dinimizce haram sayılan yalan söylemek, hırsızlık yapmak, iftira etmek gibi davranışlar ahlaki olarak da kötü kabul edilir.
DİN VE DEĞER Değerler, toplumun geneli tarafından kabul edilen ortak kavramlardır. Toplumu bir bina gibi tasavvur edersek, bireyler binanın yapı taşları, değerler ise çimentosu sayılabilir. Harç ve çimentosu olmayan binanın kolayca dağılması gibi değerlerden yoksun bir toplumun bütünlüğünü muhafaza etmesi zordur.
AHLAK VE DEĞER İnsanlar bir arada yan yana yaşamasaydı ahlaktan söz edilemezdi, çünkü ahlak insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemek için konmuş kurallar bütünüdür. Ahlakî olarak kötü, diğer insanların zararına olacak şekilde davranmadır. Ahlakî olarak iyi davranış ise, başka insanların hoşlanacağı ve insanlar arasında iyi geçinme imkânları yaratacak olan davranıştır.
AHLAK VE DEĞER Ahlakî davranışların hem kendimiz hem de başkaları için en fazla mutluluk sağlayan davranışlar olduğu konusunda bir fikir birliği bulunmaktadır. Hartman, “Değerlerden sıyrılmış, kutsallığını yitirmiş bir dünya da yaşamaya kimse katlanamaz” demektedir
AHLAK EĞITIMI Ahlakın ya da davranış kurallarının örgün ya da yaygın eğitim yollarıyla benimsetilmesidir. Ahlak eğitimi genç insanlara iyi ahlaklı olmakla ilgili bilgi, inanç, tutum ve davranış becerisini kazandırır.
İyi, güzel, nazik kısaca ahlaklı olmayı öğretmeye çalışır.
AHLAK EĞITIMI Ahlakî eğitimin amacı insanların ahlakî değerleri bilmesi ve değerleriyle tutarlı davranışlar ortaya koymasıdır. Ahlak eğitiminde ise ahlakî gelenek, adalet, iyi ve doğrunun anlaşılması, sevilmesi, yüksek seviyeli muhakeme, şefkat ve fedakârlık, diğerlerini düşünmek, özverili olmak, kendini kontrol, alçak gönüllülük ve ahlakî alışkanlık kazanma gibi değer ve uygulamalardır.
KARAKTER EĞITIMI İnsanlara kendisine ve topluma yararlı olacak evrensel değerleri kazandırmak, ahlaki sosyal açıdan gelişimlerine katkıda bulunmak amacıyla karakter eğitimi verilmelidir. Karakter eğitimi akımında bireyin kendine, çevreye ve mülkiyete saygı göstermesi, sorumlu, dürüst, güvenilir, şefkatli, kibar, yardımsever, disiplinli, azimli, tutumlu, sadık, cesur ve iş ahlakına sahip olması önemsenir.
KARAKTER EĞITIMI Karakter, bir bireyin kendine özgü yapısıdır. Onu başkalarından ayıran ve bireyin davranış biçimlerini belirleyen ana özelliktir. İnsanların çok yönlü özelliklerini gösteren davranışlar bütünlüğüdür.
KARAKTER EĞITIMI İnsanın kendisine, çevresindekilere, genel olarak topluma karşı tavırlarını belirleyen karakter, toplumsal bir kavramdır.
İyiyi bilme, iyiyi sevme ve iyiye ulaşma olarak da tanımlanır.
KARAKTER EĞITIMININ HEDEFLERI Kişilerin bireysel,duygusal ve ahlaki gelişimini sağlamak. Kişilere topluma yararlı hale getirecek temel değerleri kazandırmak. Kişiye toplumun bir parçası olduğunu hissettirmek. Yaşadığı toplumdaki adalet, saygı ve eşitlik gibi ilkeleri benimsetmek.
DEĞER EĞITIMI Değerler eğitiminin amacı, çocuğun doğuştan getirdiği en iyi tarafı ortaya çıkarmak; kişiliğinin her yönüyle gelişmesini sağlamak; insani mükemmelliğe ulaşmasına yardımcı olmak; bireyi ve toplumu kötü ahlaktan korumak ve kurtarmak, bunun yanında iyi ahlakla donatmak ve devamını sağlamaktır.
DEĞER EĞITIMI Değerler eğitimi kalbe, zekâya ve iradeye hitap etmeli ve amacı iyiliği sevdirmek, tanıtmak, istetmek olmalıdır. Değerler eğitimi önce çocuğun ve gencin duyarlılığına hitap etmelidir. Değerler eğitimi, irade üzerinde de etki yapmalıdır.
KAYNAK:https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/19_20_Guz/degerler_egitimi.html https://slideplayer.biz.tr/slide/1420391 https://slideplayer.biz.tr/slide/376722
