Prof. Dr. Ömer R. ÖNDERAnkara ÜniversitesiSağlık Bilimleri Fakültesi2017-2018 Güz

BULAŞICI HASTALIKLAR EPİDEMİYOLOJİSİ

SU VE BESİNLERLE BULAŞANLAR HAVA YOLUYLA BULAŞANLAR

HAYVANLARDAN İNSANLARA BULAŞANLAR (15)

Epidemiyoloji Dersi (EBE 211-AHE 307)

Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER Ankara Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Fakültesi 2017-2018 Güz

1

SU VE BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR

 Genel özellikleri:



Genellikle su ve besinlerle, ağız yoluyla bulaşırlar,



Epidemi ve pandemi yaparlar,



Endemik olma olasılıkları yüksektir,



Kötü ekonomik ve toplumsal koşulların göstergesidir,



Kötü hijyen koşulları ve kalabalık faktörü etkilidir,



Yaz aylarında ve sıcak koşullarda daha sık görülürler,

2

Su ve Besinlerle Bulaşan Enfeksiyonlar

 Gıda zehirlenmesi,

 Akut ishaller,

 A grubu beta hemolitik streptekok anjini,

 Kolera,

 Tifo,

 Basilli ve amipli dizanteri,

 Botilismus,

 Kancalı kurt(Ankilostoma duodonale / Ankilostoma amerikanus),

 Sarı humma,

 Bağırsak Şarbonu

 Viral hepatit A(Sarılık),

 Brusellozis(Mal hastalığı),

 Bağırsak Tüberkülozu,

 Deli Dana,

 Poliomyelit(Çocuk felci),

 Toksoplazmozis,

 Bağırsak parazitleri(Askaris lumbrakoides, oksiyür, tenya),

 EBOLA,

3

Tenya başı Kancalı Kurt Sisteserkus

(Duodonale/Amerikanus)

Kıl kurdu Bağırsak Strongyloides solucanı stercoralis

5

Ekinekok kisti Ekinekok

6

Toksoplazmozis

Mikrosefali Retinit/Körlük

7

BAĞIRSAK PARAZİTLERİ Belirti ve Komplikasyonları

 Parazitler;

 Askaris lumbrokoides(Bağırsak solucanı),

 Enterobiyus vermikularis(Kıl kurdu),

 Stronguloides sterkorales,

 Tenyalar(saginata, soliyum),

 Kancalı kurt(Duodonale, Amerikanus),

 Belirti ve Komplikasyonlar;

 Ağızdan salya akması,

 İştahsızlık, bulantı-kusma, karın ağrısı,

 Deride kaşıntı,ürtiker,

 Anüste kaşıntı,

 Anemi,

 Gelişme geriliği, zayıflık,

 İç organlarda kist(Beyin,karaciğer),

Su ve Besinlerle Bulaşan Enfeksiyonlarda Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler

 Güvenli içme ve kullanma suyu, suların klorlanması,kaynatılması,

 Açık hela çukurlarının kapatılması ve lağım sularının denetimi ve iyileştirilmesi,

 Çöplerin sağlığa uygun koşullarda toplanması, çöplük ve gübreliklerin zararsız duruma getirilmesi, üzerine insektisit uygulanması,

 Vektörlerin ve üreme koşullarının ortadan kaldırılması (Karasinek ve hamam böceği).

 Gıda denetimi, sağlığa uygun olmayanların imhası,

 Meyvelerin ve çiğ yenecek sebzelerin yıkanması ve klorlu suda 10-15 dak.

bekletildikten sonra yenilmesi,

 El temizliği ve diğer bireysel hijyen kurallarına uyulması,

 Sağlık eğitimi.

HAVA YOLUYLA BULAŞAN HASTALIKLAR

 Genel Özellikleri;



Genelde bulaşma yolları havadır,



Epidemi ve pandemi yaparlar,



Direncin düştüğü durumlarda sık görülür,



Kış aylarında oldukça yaygındır,



Kalabalık faktörü oldukça önemlidir,

10

Hava Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlar

 Grip(İnflüenza),

 Nezle,

 Kızamık,

 Kızamıkcık,

 Kızıl,

 A grubu beta hemolitik streptekok anjini,

 Kabakulak,

 Suçiçeği,

 Boğmaca,

 Difteri(Kuş palazı),

 Menengekoksemik menenjit,

 Veba,

 Akciğer Tüberkülozu,

 Lepra(Cüzzam),

 Akciğer Şarbonu,

 SARS Pnomonisi,

 MERS-Cov(Middle East Respiratory Syndrom),

 EBOLA,

11

Boğaz Anjini(Tonsilit)

A grubu betahemolitik streptekok Koksaki virüs

12

Kızamık Kızamıkcık Kızamıkcık embriyopatisi

Kabakulak

Kızıl Çilek dil

14

Suçiçeği Vezikül Çiçek

15

Meningokok sepsisi Difteri(Tonsil/Farenks) (mikroemboli)

16

Lepramatöz Arslan yüzü Doku kaybı lepra (Lepra) (Lepra)

17

Hava Yoluyla Bulaşan Enfeksiyonlar Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler

 Odalar sabah-akşam havalandırmalı,

 Oda ısısı 22°C dolaylarında ve nemli olmalı,

 Tozdan kaçınmalı, evlerde toz kaldırmadan temizlik yapmalı (elektrik süpürgesi), sokak temizlik işçilerinin insanların özellikle öğrencilerin yoğun olmadığı saatlerde sokakları temizlemeleri sağlanmalı,

 Gece yatarken odaları eşit paylaşmalı, oda başına düşen kişi sayısı azaltılmalı,

 İki yatak arası mesafe, özellikle okul, kışla ve cezaevi gibi toplu yerlerde, 2 metre olmalı, ya da birinin baş ucu diğerinin ayak ucu biçiminde düzenlemeli,

 Öksürürken, aksırırken ağız kapatılmalı, yerlere tükürülmemeli,

 El temizliğine ve bireysel temizliğe uymalı,

 Kâğıt mendil kullanmalı, bez mendil kaynatılmalı,

 Salgın sırasında olabildiğince toplu yerlerden kaçınmalı,

 Sağlık eğitimi uygulamalarına özen göstermeli,

18

HAYVANLARDAN İNSANLARA BULAŞANLAR (ZOONOTİK HASTALIKLAR)

Genel Özellikleri;

 İnsanlarla hayvanların ortak hastalığı,

 Hayvancılıkla uğraşanlarda daha çok görülür,

 Sıklığı, hayvan sağlığı hizmetlerinin kalitesi etkilemekte,

 Vücuda girme yolları farklı,



Kuduzda-Isırma, yaradan,



Brüsellosisde çiğ sütle ve mamüllerinden sindirim yolundan,



Tüberküloz;

Bağırsak-sindirim Akciğer-solunum Deri-temas

19

Zoonotik Hastalıklar ve Kaynak Hayvan

 Şarbon : Sığır, koyun, keçi, at, domuz,

 Kuduz : Kedi, köpek, tilki, kurt, yarasa, tüm memeliler,

 Brusellozis : Keçi, koyun, sığır, domuz, tüm memeliler,

 Toksoplazmozis : Kedi, köpek, kemiriciler, tüm memeliler,

 Psittakozis : Papağan, güvercin, tavuk ve diğer kuşlar,

 Ruam : At, katır, eşek (Tek tırnaklılar),

 Tularemi : Kemiriciler, tavşan, kene,

 Tüberküloz : Sığır, kuş,

 Veba : Fare, tavşan, diğer kemiriciler,

 Dermatofit(mantar) : Köpek, kedi, sığır ve tüm hayvanlar,

 Salmonella : Kümes hayvanları, sığır, koyun,domuz,

 Ekinekok(kist hidatik) : Köpek, kurt, koyun, sığır, domuz,

 Deli dana : Sığır, keçi, koyun, kümes hayvanları, domuz gibi,

 Tenya : Sığır, domuz,

 Bit, Pire, Kene : Kedi, köpek, keçi, koyun ve tüm hayvanlar,

 EBOLA : Maymun, yarasa,

Şarbon

Şarbon basili Şarbon püstülü Şarbon kurutu

21

Tülaremi ülseri

(Tavşan humması)

Zoonotik Hastalıklarda

Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler

 Şarbonlu et ve deriye dokunulmamalı, imha edilmeli,

 Hayvanlara kuduz aşısı yapılmalı,

 Şüpheli ısırıklarda yara sabunlu suyla iyice yıkanmalı, kuduz aşısı uygulamalı,

 Kuduz hayvan ilgililer denetiminde öldürülüp, derince gömülmeli ve dezenfekte edilmeli,

 Sütler kaynatılmadan ya da pastörize edilmeden tüketilmemeli,

 Peynir en az 3 ay soğukta(soğuk hava deposu) bekletildikten sonra tüketilmeli(Brüsellozis),

 Tereyağ pastörize edilmiş olmalı,

 Et ve yumurtalar iyi pişirilmeli,

 Vektörler ve kemiricilerle mücadele edilip, yok edilmeli,

 Hayvan sağlığı hizmetleri iyileştirilmeli ve yaygınlaştırılmalı,

 Bireysel temizlik ve el yıkamaya özen göstermeli,

 Bireylerin sağlık eğitimine özen göstermeli,

23

DEĞERLENDİRME SORULARI

 Su ve besinlerle bulaşan enfeksiyonların genel özelliklerinden en önemli 4’ünü yazınız.

 Su ve besinlerle bulaşan enfeksiyonlardan 10’unun adını yazınız.

 Su ve besinlerle bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için bulaşma yoluna yönelik önlemlerden en önemli 5’ini yazınız.

 Hava yoluyla bulaşan enfeksiyonların genel özelliklerinden en önemli 4’ünü yazınız

 Hava yoluyla bulaşan enfeksiyonlardan 10’unun adını yazınız.

 Hava yoluyla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için bulaşma yoluna yönelik önlemlerden en önemli 5’ini yazınız.

 Zoonotik(hayvanlardan insanlara geçen enfeksiyonlar) hastalıkların genel özelliklerinden en önemli 4’ünü yazınız

 Zoonotik hastalıklardan 10’unu ve bulaştıran hayvanın adını yazınız.

 Zoonotik hastalıklardan korunmak için bulaşma yoluna yönelik önlemlerden en önemli 5’ini yazınız.

 Bağırsak parazitleri nelerdir? Adlarını yazınız.

 Bağırsak parazitlerinin belirti ve komplikasyonları nelerdir? Yazınız.

 Akut Romatizmal Ateş’in marjinal bulguları(hastalık grubu) nelerdir? Adlarını yazınız.

 Akut Romatizmal Ateş’e yol açan enfeksiyon hastalıkları nelerdir? Adlarını yazınız.

24

KAYNAKLAR

 Onul, B., (1980). “İnfeksiyon Hastalıkları”. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını. Sayı 391. Altıncı Basım.

 Çetin, E,T., (1976).”İnfeksiyon Hastalıkları,” İstanbul: İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Ders Kitapları. Cilt 10, Sermet Matbaası.

 Aksakoğlu, G., (1983). “Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş İlkeleri”, Ankara: Hacettepe Üniversitesi- Dünya Sağlık Örgütü Hizmet Araştırma Ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını no;3.

 Akın, L., Bertan M.,(1997). “Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü”. Halk Sağlığı Temel bilgiler (Editör:Münevver Bertan, Çağatay Güler). Ankara: Güneş Kitabevi.

 Case Definitions for Surveillance of Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)”. Erişim: www. Who.

İnt/Crs/Sars/Casedefinition/en/.24.09.2003.

 “Deli Dana Hastalığı”. Erişim: http://www.doktorhakan.com/osa/gs/so7.html.24.09.2003.

 Gültan, K., (1978). “Bulaşıcı Hastalıklar Ders Notları”, (Yayımlanmamış), Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı.

 Akdur,R., Piyal,B.,Çlışkan,D.,Ocaktan,E.,(2011). Halk Sağlığı, (Ed: Birgül Piyal). 1.bs. Ankara : Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Yayın No:92.

 Çalışkan, D., (2011). “Bulaşıcı hastalıklar”, Halk Sağlığı, (Ed: Birgül Piyal). 1.bs. Ankara : Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Yayın No:92.

 Güler, Ç., Akın, L(Ed.)., (2006). “Halk Sağlığı Temel Bilgiler”. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.

 Akın, L., (2006). “Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü”.Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Güler, Ç., Akın, L(Ed.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.

 Önder, Ö. R., (2004). “Halk Sağlığı”.KPSS-SB Kamu Personeli Seçme Sınavı Sağlık Bilimleri. 2.bs. Ankara: Selim Kitabevi.

 Önder, Ö. R., (2004). “Bulaşıcı Hastalıklar(İnfeksiyon Hastalıkları)”. KPSS-SB Kamu Personeli Seçme Sınavı Sağlık Bilimleri. 2.bs. Ankara: Selim Kitabevi.

 Dirican, R., (1990). “Toplum Hekimliği (Halk Sağlığı) Dersleri”. Ankara: Hatiboğlu Yayınları. No: 57.

 http://www.google.com 21.08.2012.

 http://www.saglik.tr 21.08.2012.

 http://www.genbilim.com 21.08.2012.

25

TEŞEKKÜRLER SAĞLIKLI GÜNLER

Çifte Minareli Medrese Yere Batan Sarayı(Su sarnıcı) (Erzurum) (İstanbul)

26