SOSYAL REHABİLİTASYON
YAŞAMDA ANLAM ve YAŞLILIK SÜRECİ
• «Psikoloji biliminin salt amacı artık sadece sorun çözmek değil insanın olumlu yönlerini güçlendirme olmalıdır.»
• Pozitif psikoloji akımı psikolojinin amacının sadece olumsuzu vurgulamak ve düzeltmek olmadığını, aynı zamanda olumluyu açığa çıkarmak, yaymak hatta toplumu olumlu özellikler üzerinden yeniden inşa etmek olduğunu savunur.
• Yaşlılık dönemine uyum sağlamayı kolaylaştıran yaşamdaki anlam düzeyidir.
YAŞAMDA ANLAM ÜZERİNE KURAM ve MODELLER
• LOGOTERAPİ
– Kurucusu Viktor E. Frankl
– Yaşamda gizli, derin ve kişisel anlamlar mevcuttur.
– Her insan hayatının belli dönemlerinde öznel olarak kendi anlamını kendisi oluşturur ve içerikler değişse de, insanın doğuştan getirdiği en temel güdüsü anlam oluşturma ihtiyacıdır.
Devam…
– İnsanın acılarından da anlam çıkarması gerekliliği Frankl’a göre insan olmanın en temel parçasıdır.
– «Mutlu olmaya çalışmak mutluluğun kaçmasına neden olur, çünkü mutluluk anlamla gelir.»
• ANLAM OLUŞTURMA MODELİ
– Steger tarafından geliştirildi.
– 3 bileşenden oluşur:
1. Tutarlılık/Bütünlük: Yaşamın bilişsel açıdan bireye anlamlı gelmesi, geriye dönüp bakıldığında yaşamdaki bağlantılarının ya da parçaların birbirini tamamlaması, genel anlamda yaşadıklarımızın, deneyimlerimizin, başımıza gelen olayların bir bütünlük içinde anlamının olması duygusudur.
Erikson’un Psikososyal Gelişim Dönemleri
• Gelişim yaşam boyu devam eden bir süreç
• 8 gelişim dönemi
• Her yaşta, o yaşa bağlı krizler yaşanır
• Krizler sağlıklı biçimde çözülürse dönem başarı ile geçilir.
12/18/2021 8
DÖNEM KRİZ ORTAM SONUÇ
BEBEKLİK (0-1,5 yaş)
ÇOCUKLUK (1,5 -3 yaş)
3- 6YAŞ
6- 12 YAŞ
ERGENLİK (12-18 yaş) YETİŞKİNLİK (18-30 yaş) OLGUNLUK
(30-60 yaş)
YAŞLILIK (60- ve üzeri)
TEMEL GÜVEN X GÜVENSİZLİK
ÖZERKLİK X UTANÇ-KUŞKU
GİRİŞKENLİK X SUÇLULUK
BAŞARI X AŞAĞILIK DUYGUSU
ÖZDEŞİM KURMA X ROL KARMAŞASI
YAKINLIK X YALNIZLIK
ÜRETKENLİK X DURGUNLUK
EGO BÜTÜNLÜĞÜ X
UMUTSUZLUK
AİLE
AİLE
AİLE
OKUL-
KOMŞULAR
AKRAN GRUPLARI
SEVGİ EŞ SEÇİMİ
YENİ AİLE- İŞ
TÜM İNSANLIK
ÇOCUĞUN, ANNE BABASINA VE ÇEVRESİNE OLAN GÜVENİ GELİŞİR
ZAMANINDA VE DÜZENLİ VERİLEN
TUVALET EĞİTİMİ İLE KENDİNİ KONTROL EDEBİLME DUYGUSUNUN GELİŞİMİ
LİDERLİK, İŞLERDE GİRİŞKENLİK, AMACA GÖRE HAREKET ETME
ÇALIŞKANLIK, DEĞERLİ HİSSETME, TAKDİR, BAŞARI VE YETERLİK DUYGUSU KAZANIR
ÖZDEŞİM YOLUYLA SAĞLIKLI KİMLİK KAZANIMI
MESLEK EDİNMEYE ÇALIŞIR. YAKIN İLİŞKİLER KURMA YETENEĞİ GELİŞİR.
AİLE DIŞINDAKİ DÜNYAYLA TOPLUMLA VE GELECEK KUŞAKLARLA İLGİLENİR.
BİREY YAŞAMINA DÖNÜP BAKTIĞINDA
BİR TATMİN HİSSİ DUYAR.
2. Amaç: Bireyin yaşamında genel bir hedefinin, ulvi bir amacının ya da yönünün olduğunu bilmesidir.
• Bireyin yaşam yolculuğunda nereye gittiğini bilmesi yönünü ona göre belirlemesi.
3. Önem: Bireyin her sabah uyanmak için kendisine söylediği ya da inandığı bir nedenin olması. (Japonlar buna ikigai diyor)
• Anlam arayışının bir zorluk, stres ya da travmatik bir olayla karşılaşıldığında, olayı nedenselleştirme ve anlamlandırma sürecinde kritik bir rol oynadığı saptanmıştır.
• Yani başımıza gelen olumsuz nitelikte olayların nedenlerini ve gerekçelerini daha fazla
«anlama»ya çalışırız.
– Neden ben? Neden şimdi? Hepsi benim suçum mu? Gerçek sorumlu kim? soruları…
• Bu soruları yanıtlama süreci anlam yaratmamızı da sağlar, bu yolla stresli olaylarla başa çıkmış oluruz.
• Frankl, yaşamın her anında, hem özel hem genel durumda, özellikle acılarla başa çıkarken, bireyin yaşı ne olursa olsun, o olaylarda da anlam bulunması gerektiğini söyler.
• Yaşlılık dönemi anlam kaybının daha fazla oluşabileceği ve anlamın yeniden yapılandırılması gerektiği bir dönemdir.
• Erikson, 8. aşama Ego bütünlüğü X umutsuzluk
• Eş kaybı, kronik hastalıklar…
• Bazen geride kalmanın suçluluk duygusu sarar bazen de yalnızlık ölümden daha acı gelir.
• Yaşlı birey her gün yataktan kalkmak için zorunlu hissettiği gerekçeler dışında gerçek anlamda sahici bir neden bulamayabilir, varoluşunun değerli ve kıymetli olduğuna ilişkin bilinç ve farkındalık giderek azalabilir.
• Paralel bir şekilde yaşlı bireylerin yaşamlarına devam etmek için amaçları da giderek azalabilir.
• Onları yaşama bağlayan önceki iş ya da sosyal sorumlulukları ve dolayısıyla beklentileri ve motivasyon düzeyleri düşebilir.
• Yaşlı bireyleri değerli hissettirecek, kendilerinden bir parça bulabilecekleri, sorumluluk hissettikleri anlamlı bir proje ya da hedef çok yetersizdir.
KAYNAKÇA
• Dursun, P. (2018), «Yaşamda Anlam ve Yaşlılık Süreci», E. Özmete& G. Baştuğ (Ed.) Yaşlılarda Psikolojik ve Sosyal Rehabilitasyon, s. 89-103, Hedef CS Basın Yayın, Ankara.
