BORSA İSTANBUL
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, bilindiği gibi Borsa İstanbul olarak yeniden
yapılandırıldı.
Murat Özbolat
Ankara Üniversitesi Beypazarı MYO
1. Sermaye piyasasının faydaları nelerdir?
a) Halkı tasarrufa teşvik eder
b) Tasarrufların menkul kıymetlere yatırılması suretiyle halkın ekonomik kalkınmaya etkin bir şekilde katılımını sağlar
c) Mal ve hizmet üreten sanayiciye ve girişimciye düşük maliyetle kaynak elde tutma imkanı sunar
d) Sermayenin tabana yayılmasını sağlar
e) Yapılan yatırımlarla işsizlik sorununun çözümüne katkıda bulunur f) Özel sektörü güçlendirir
g) Gayri safi milli hasılayı büyütür
h) Özelleştirmelerin daha kolay ve istenilen düzeyde yapılmasına imkan sağlar
i) Halka arzları nicelik ve nitelik bakımından arttırır.
3. Menkul kıymetler borsalarının ekonomik işlevleri nelerdir?
a) Devamlı ve düzenli işleyen bir pazarın oluşması b) Ekonomiye kaynak yaratması
c) Sermaye mülkiyetini geniş bir toplum tabanına yayması
d) Ekonominin göstergesi olması
e) Uzun vadeli yatırımların kısa vadeli tasarruflarla finansmanını sağlaması
f) Menkul kıymetlerle ilgili bilgilere kolay ulaşılması
g) Güven yaratması
6. Borsa İstanbul’un kuruluş amacı nedir?
Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ve ilgili mevzuat çerçevesinde,
Sermaye piyasası araçlarının,
Kambiyo ve kıymetli madenler ile taşların
SPK’ca uygun görülen diğer sözleşmelerin, Belgelerin ve kıymetlerin
Serbest rekabet şartları altında kolay ve güvenli bir şekilde,
Şeffaf, etkin, rekabetçi, dürüst ve istikrarlı bir ortamda alınıp satılabilmesini sağlamak.
Bunlara ilişkin alım-satım emirlerini sonuçlandıracak şekilde bir araya getirmek
Bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylaştırmak
Oluşan fiyatları tespit ve ilan etmek üzere piyasalar, pazarlar, platformlar ve sistemler ile teşkilatlanmış diğer pazar yerleri oluşturmak, kurmak ve geliştirmek,
bunları ve başka borsaları veyahut borsaların piyasalarını yönetmek ve/veya işletmektir.
Borsa İstanbul A.Ş. (Borsa İstanbul) borsacılık kapsamında aşağıdaki faaliyetleri yürütür.
a) Kota alınma, kottan çıkarılma ile borsada işlem görme ve işlem görmenin durdurulması
b) Emirlerin iletilmesi ve eşleştirilmesi
c) Gerçekleştirilen işlemlere ilişkin yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesi
d) Borsada işlem yapma yetkisinin verilmesi e) Disiplin düzenlemelerinin yürütülmesi f) Borsa gelirleri ile bunların tahsili
g) Uyuşmazlıkların çözülmesi
h) Borsa, borsanın pay sahipleri ve/veya piyasa işleticisi arasındaki muhtemel çıkar çatışmalarının önüne geçilmesi
i) Borsaların, işletim, denetim ve gözetim sistemleri j) Piyasa oluşturma, işletme ve yönetilmesi
Borsa İstanbul’da hangi piyasalar mevcuttur?
Borsa İstanbul’da menkul kıymetlerin işlem gördüğü beş piyasa mevcuttur:
a) Pay Piyasası
b) Borçlanma Araçları Piyasası c) Gelişen İşletmeler Piyasası
d) Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası
e) Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası
a. Pay Piyasası
(Hisse Senetleri Piyasası)
Çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin işlem gördüğü Borsa İstanbul Pay Piyasası, yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.
Pay Piyasası, Borsa kotuna alınan veya alınmayan payların ve ilişkili-bağlı menkul kıymetlerin (Rüçhan Hakkı Kuponu, Borsa Yatırım Fonu, Varant, Sertifika vs.) Borsa İstanbul Yönetim Kurulu tarafından açılan çeşitli pazarlarda işlem gördüğü piyasanın genel adıdır.
Borsa İstanbul-Pay Piyasası halka arz ile başlar. Öncelikli olarak halka arz nasıl yapılmaktadır, kısaca bu konuyu inceleyelim.
2.1. Halka Arz Nedir?*
Şirket paylarının piyasalar içerisinde işlem görmesi için çağrı ve ilan yoluyla satışının açıklanmasına halka arz denir. SPK tanımına göre;
sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması, halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi, halka açık anonim ortakların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının ve hisse senetlerinin satışı denilmektedir.
Halka arz işlemine konu olabilecek araçlar kıymetli evraklardır.
Şirketlerin kendi paylarını halka arz edebilmeleri için bazı özellikleri taşıması gerekmektedir. Anonim şirketler ve bazı kamu kuruluşlarının özellikleri halka arz işlemleri yapmalarını sağlayabilmektedir.
*Kaynak: http://www.borsahocasi.net/2016/01/halka-arz-nedir-neden-ve-nasil-yapilir.html
2.2. Halka Arz Neden Yapılır?
Şirketlerin yürüttüğü işlemleri sürdürebilmesi için kaynak zenginliğine ihtiyaç duyar. Bu kaynakların oluşumunu farklı yönlerden gerçekleştirebilir. Şirketlerde bu kaynakların edinilme şekli üç yolla gerçekleşir. Bunlar; öz kaynaklar, şirketin faaliyetlerinden elde ettiği kaynak ve yabancı kaynaklardır. Halka arzın yapılması için birçok sebep varken, başlıca sebep kaynak ihtiyacını karşılamaktır. Kaynak ihtiyacı ve diğer sebepleri biraz inceleyelim
Finansman Sağlamak için Halka Arz
Mali Durumu Güçlü Hale Getirmek
Şirkete Likidite Sağlaması
Şirketin Tanınması
Artı Finansman Kaynakları ve Kredibilite Artışı
Şirketin Kurumsallaşması
Nitelikli İş Gücüne Ulaşma Kolaylığı
Şirket Kurucuları ve Ortaklarına Sağladığı Faydalar
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
Halka arz yöntemine başvurmak isteyen şirketler, bu açılımı iki şekilde yapabilmektedir. Bu yöntemler portföyden satış ve sermaye artırımıdır. Portföyden satış; mevcut payların halka arzı da denilen bu yöntem, daha önceden halka sunulmuş payların tekrar halka arz edilmesidir. Sermaye artırımı; yeni pay ihracatı da denilen yöntem, beli şekil ve şartlar doğrultusunda sermaye artırımı yapılır ve paylar halka sunulur. Bu iki yöntem birliktede kullanılabilmektedir. Halka açılma işleminde belli bir mevzuata uyulma zorunluluğu vardır. Bir şirket paylarını halka arz etmek istiyorsa gerçekleştirmesi gereken durumlar aşağıdaki gibidir.
a. Ön Hazırlık
b. Borsaya Başvuru
c. Borsa ve Kurul Tarafından İncelemelerin Gerçekleştirilmesi d. Kurul’a Görüş Gönderilmesi
e. Payların Halka Arz Edilmesi
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
a. Ön Hazırlık
Halka arzına karar veren şirket, öncelikle bir aracı
kurumla anlaşma yapar. Aynı zamanda şirket için
gerekli olan denetlemeler ve raporlamaların
hazırlanma sürecini işleme koyar. Gerekli
denetimler, raporlamalar ve hazırlıklar
tamamlandıktan sonra sermaye piyasası
mevzuatına uygun hale gelmesiyle Kurul’a başvuru
gerçekleştirilir. Kurul’dan gelen uygun görüş
sonucunda şirket yönetim kurulunun da onayı
alınır.
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
b. Borsaya Başvuru
Borsanın istediği bilgi ve belgeler hazırlanarak,
payların Kurul kaydına alınmasıyla birlikte
borsaya başvuruda bulunur. Payların halka arz
edilmesi sonrasında borsaya kote edilmesi ve
borsada işlem görebilmesi için başvurusunu
gerçekleştirir.
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
c. Borsa ve Kurul Tarafından İncelemelerin Gerçekleştirilmesi
Yapılan başvuru sonucunda verilen bilgi ve belgeler doğrultusunda, Kurul ve borsanın uzmanları tarafından ziyaretler gerçekleştirilir.
Firmanın tüm üretim, fabrika, merkez ofislerin
ziyareti gerçekleştikten sonra uzmanlar
tarafından raporlamalar oluşturulur. Bu raporlar
belli mercilere sunularak sonuçlanması beklenir.
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
d. Kurul’a Görüş Gönderilmesi
Şirketin ziyaretine gelerek, yerinde incelemeler yapan uzmanlar tarafından hazırlanan raporlar değerlendirilir. Şirket paylarının borsada işlem görüp göremeyeceği konusunda kararlar alınır.
Sonrasında alınan kararlar Kurul’a ulaştırılır.
Sonrasında kurul tarafından halka arz izahnamesi
yazılır. Şirketin payları da kurul tarafından
kayıtlara alınır.
2.3.Halka Arz Nasıl Yapılır?
e. Payların Halka Arz Edilmesi
Kayda alınan paylar sonucunda şirketin borsada işlem görebildiğine ve halk açıldığına dair Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilanı yapılır.
Böylelikle şirketin payları, borsa içerisinde satış işlemlerine başlanabilir.
Bu işlemler sonucunda halka arz prosedürleri tamamlanmış olur ve şirket payları piyasa içerisinde değerlerini belirlemeye başlar. Şirketin karlılık getireceğini düşünen yatırımcılar, şirket hisselerini satın alarak şirket finansal kaynaklarına gelirler sağlamaya başlar. Aynı şekilde yatırımcıda şirketin başarılı işlemleri karşısında, hem payının değeri üzerinden hem de yılsonunda açıklanan karlılık oranı üzerinden gelirini elde eder.
HALKA ARZ İŞLEMİ BİRİNCİL PİYASA İŞLEMİDİR.
