Sermaye Piyasası
Sermaye piyasası orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır.
Sermaye piyasası mali piyasa kavramından daha dar ve teknik bir nitelik taşır ve genellikle mali piyasa kavramı içinde yer alır.
Sermaye piyasasının tipik özelliği ve para piyasasından ayrıldığı en belirgin niteliği bu piyasanın orta ve uzun vadeli fonlardan oluşmasıdır. Bu vade bir yıldan fazla olmalıdır. Sermaye piyasasından sağlanan krediler genellikle, işletmelerin bina, makine ve teçhizat gibi duran varlıklarının finansmanında kullanılır.
Para piyasasında olduğu gibi, sermaye piyasasının kaynakları da tasarruf
sahiplerinin birikimleridir. Sermaye piyasasının en önemli ve yaygın araçları pay
senetleri (hisse senetleri) ve borçlanma senetleridir (bono ve tahvil gibi). Riskini
yönetmek isteyen yatırımcılar için tasarlanmış türev ürünleri de sermaye piyasası
araçları arasında yer alır.
Daha önce görmüş olduğumuz finans sektörü kuruluşlarını düşünelim.
Bankacılık Sektörü
Finansal Kiralama Şirketleri Faktoring Şirketleri
Finansman Şirketleri
Hangi kurum tarafından düzenlenir ve denetlenir?
(Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) Sigorta Sektörü
Hangi kurum tarafından düzenlenir ve denetlenir?
(Hazine Müsteşarlığı-Sigorta Denetleme Kurumu/Sigortacılık Genel Müdürlüğü) SERMAYE PİYASASI KURUMLARI
Düzenleme? Faaliyetlere İzin Verme? Gözetim? Piyasa Gözetim ve Denetim?
Tedvir ve Yaptım Uygulama? Finansal Raporlama ve Bağımsız Denetim Standartları? Uyuşmazlık Çözme? Lisanslama Faaliyetleri
Hangi kurum tarafından düzenlenir ve denetlenir?
Sermaye Piyasası Kurulu
Sermaye Piyasası Kurulu, tasarrufların menkul
kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve
yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak ve sermaye
piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını,
tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını
düzenlemek ve denetlemek amacıyla 1981 yılında
çıkarılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile
kurulmuştur. Söz konusu Kanunu yürürlükten kaldıran
6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası
Kanunu ile Kurulun görev, yetki ve sorumlulukları
yeniden düzenlenmiştir.
Sermaye Piyasası Kurulu
Kurul idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişisidir ve kendisine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Kurulun ilgili olduğu Bakan, Başbakan tarafından görevlendirilen Bakan’dır. Kurulun merkezi İstanbul’dadır . Kurul merkezinin İstanbul’a taşınmasına ilişkin iş ve işlemler tamamlanıncaya kadar Kurulun merkezi Ankara’dır.
Sermaye piyasasının güven açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin/yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını sağlamak hedefleri doğrultusunda, Kurulun temel amaçları;
Sermaye piyasalarının ve kurumlarının işleyiş kurallarını belirlemek,
Piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak,
Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak,
Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır.
Kurul bu hedeflere Kanun, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak ulaşmaya çalışmaktadır.
Kaynak: Sermaye Piyasası Kurulu’nun görev, yetki ve sorumlulukları ayrıntı için http://www.spk.gov.tr/Sayfa/Index/0/0/1 ve kitabınızın sayfa 31
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları
1) Düzenleme
2) İzahname ve İhraç Belgesi Onayı 3) Faaliyetlere İzin Verme
4) Gözetim
5) Piyasa Gözetim ve Denetim 6) Tedvir ve Yaptırım Uygulama
7) Finansal Raporlama ve Bağımsız Denetim Standartları 8) Uyuşmazlık Çözme
9) Lisanslama Faaliyetleri
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 1) Düzenleme
Sermaye piyasası araçlarının ihracı, halka arz ve satışı,
İhraççıların kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ve gözetimi,
Halka açık ortaklıkların birleşmesi, bölünmesi ve önemli nitelikteki işlemleri ile pay alım teklifi ve ayrılma hakkı,
Kanuna tabi kurumlar için standart rasyolar belirlenmesi,
Sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyet esasları, izahname ve ihraç belgesi standartlarının belirlenmesi,
Türev araçların, bu araçların işlem göreceği borsalar ile bu piyasalarda çalışanların denetim ve faaliyet esasları,
Menkul kıymetlerin ödünç alınması, açığa satış,
Repo, sermaye piyasası araçlarının takas, saklama, kaydi değer haline getirilmesi, derecelendirme
Sermaye piyasasında gayrimenkul değerleme faaliyetinde ve yatırım tavsiyelerinde bulunacak kişi ve kuruluşların uyacakları esaslar,
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunacaklar ve sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve çalışanlarının mesleki eğitimi ve yeterliliğine ilişkin esaslar,
başlıca düzenleme konularıdır.
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 2) İzahname ve İhraç Belgesi Onayı
Kanun uyarınca halka arz olunacak veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin izahname, halka arz edilmeksizin ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin ise ihraç belgesinin Kurulca onaylanması zorunludur.
Bu kapsamda, ihraççılar, halka arz edenler ile menkul
kıymet, gayrimenkul ve girişim sermayesi yatırım
ortaklıkları tarafından halka arz veya ihraç olunacak
paylarına, borçlanma araçlarına, yatırım fonları tarafından
ihraç edilecek katılma belgelerine ve diğer çeşitli sermaye
piyasası araçlarına ilişkin izahname/ihraç belgesi onayı için
yapılan başvurular değerlendirilmektedir.
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 3) Faaliyetlere İzin Verme
a) Aracı Kuruluşlara Yönelik İzinler:
Aracı kurum ve bankaların sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmaları, merkez dışı örgüt açmaları, ortaklık yapılarının değişmesi, esas sözleşmelerinde değişiklik yapılması Kurul iznine tabi bulunmaktadır. Bu kapsamda Kurul iznine tabi olarak gerçekleştirilebilecek faaliyetler;
Menkul kıymetlerin alım satımına aracılık,
Halka arza aracılık,
Menkul kıymetlerin geri alma veya satma taahhüdü ile alım satımı (Repo-Ters Repo),
Portföy yöneticiliği,
Yatırım danışmanlığı,
Kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme İşlemleri,
Türev araçların alım satımına aracılık,
Döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı alım
satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetlerin yerine getirilmesi
başlıkları altında toplanabilir.
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 3) Faaliyetlere İzin Verme
b) Kolektif Yatırım Kuruluşlarına İlişkin İzinler
Kolektif yatırım kuruluşlarının işleyişleri ile kamuyu aydınlatma esaslarının daha sağlıklı ve şeffaf bir şekilde yürütülmesinin sağlanması amacıyla;
Yatırım fonlarının ve emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları, içtüzük onayı işlemleri, kurucu ve tür değişiklikleri, birleşmeleri, tasfiyeleri ile halka arz ya da nitelikli yatırımcılara satış işlemleri,
Yabancı yatırım fonu paylarının Türkiye’de satışı,
Menkul kıymet/gayrimenkul/girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının kuruluş/dönüşümleri, esas sözleşme değişiklikleri, kayıtlı sermaye sistemi tavan artırımı işlemleri, halka arz ya da nitelikli yatırımcılara satış işlemleri, statüden çıkma işlemleri ile belirli oranı aşan pay devirleri,
Portföy yönetim şirketlerinin kuruluşları, portföy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı ve fon katılma payı dağıtım faaliyetleri, yatırım kuruluşları ile acentelik tesis işlemleri, belirli oranı aşan pay devirleri,
Portföy saklama kuruluşlarının portföy saklama faaliyetleri
Kurul iznine tabi bulunmaktadır.
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 3) Faaliyetlere İzin Verme
c) Halka Açık Anonim Ortaklıklara İlişkin İzinler:
Gerek payları borsada işlem gören, gerekse diğer halka açık anonim ortaklıklarla ilgili olarak;
d) Bağımsız Denetim Kuruluşlarına İlişkin İzinler:
Türkiye Denetim Standartlarına göre ihraççıların ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya açıklanacak veya Kurul tarafından istenecek finansal tablolarının, Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığının, bağımsız denetçileri vasıtasıyla, defter, kayıt ve belgeler üzerinden incelenmesinden ve tespit edilen sonuçların rapora bağlanmasından sorumludur
e) Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin İzinler:
Derecelendirme faaliyeti Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşlarınca yerine getirilmektedir.
2013 yılı sonu itibariyle ülkemizde kurulan 6 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kredi derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere ve 3 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetinde bulunmak üzere yetkilendirilmiş bulunmaktadır. 4 uluslararası derecelendirme kuruluşunun da Türkiye’de bu faaliyetlerde bulunması kabul edilmiştir.
f) Gayrimenkul Değerleme Kuruluşlarına İlişkin İzinler:
Kurul ilgili tebliğler uyarınca gayrimenkullerin değerlemesini yapabilecek değerleme kuruluşlarından
sermaye piyasasında faaliyette bulunacaklara ilişkin şartları belirlemekte, bu şirketlerin kuruluş izinlerini
vermekte ve bu şartlara uyan kuruluşları listeler halinde ilan etmektedir. 2013 yılı sonu itibariyle 130
şirket gayrimenkul değerlemesi konusunda Kuruldan izin almış ve bu konuda faaliyet göstermektedir.
Sermaye Piyasası Kurulunun Temel Fonksiyonları 4) Gözetim
Kurul gözetim fonksiyonu kapsamında Kanuna tabi sermaye piyasası kurumlarının mali bünyeleri ve kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart rasyoları genel olarak ya da faaliyet alanları veya kurum türleri itibariyle belirleyebilmekte Kanun hükümleri gereğince elde ettiği veya kendisine tevdi edilen mali tablo ve raporlar ile diğer belgeleri inceleyip değerlendirerek, Kanunda belirtilen gerekli tedbirleri almaktadır.
Sermaye piyasasını ilgilendiren her türlü yayın, duyuru ve reklamları izlemekte, yanıltıcı ilan ve reklamları yasaklayarak gereği yapılmak üzere ilgili kuruluşlara bildirmektedir.
Halka Açık Anonim Ortaklıkların Gözetimi
Finansal Tabloların Revizyonu
Özel Durumların İzlenmesi
Genel Kurul Toplantılarına Katılım
Kolektif Yatırım Kuruluşlarının Gözetimi
Aracı Kuruluşların Gözetimi
Mali Duruma Yönelik Gözetim
İzleme Faaliyetleri
Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Gözetimi
Derecelendirme Kuruluşlarının Gözetimi
Gayrimenkul Değerleme Kuruluşlarının Gözetimi
Piyasa Gözetim ve Denetimi
