Necmettin Erbakan University Press TIGA Briefing Series/04
Editor
Dr. Gökhan BOZBAŞ Author
Dr. İmad KADDURA Graphic & Design Büşra UYAR
Muhammed Sami TEKİN Mustafa ALTINTEPE e-ISBN
978-605-4988-56-3
Necmettin Erbakan University Press Yaka Mah. Yeni Meram Cad. Hasım Halife Sok. No: 11/1 Meram / Konya/ TURKEY 0332 221 0 575 - www.neuyayin.com May, 2020
* All rights of this piece are reserved to Necmettin Erbakan University. No part of this piece may be scanned, uploaded, reproduced, distributed, or transmitted in any form or by any means whatsoever without written permission from the author.
* All responsibility of the information and comments contained in this piece belong to the author.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution- NonCommercial 4.0 International License.
Content
Dr. İmad Kaddura
Basra Körfezi Ülkelerinin Covid-19 Salgını ile Mücadelesi Sağlık, Ekonomi ve Güvenlik Sorunları ...3
ةرودــق دماع
.د11
...نمألاو داصتقالاو ةحصلا في تلاؤاست :91-ديفوك ةئحالج ةيبرعلا جيللخا لود ةباجتس�ا
Dr. İmad Kaddura
Abstract ...17
Basra Körfezi Ülkelerinin Covid-19 Salgını ile Mücadelesi Sağlık, Ekonomi ve Güvenlik
Sorunları
Körfez İş Birliği Konseyi üyesi ülkelerin tamamı Koronavirüs (Covid-19) salgınından etkilenmiştir.
Bu salgının, dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi, bu ülkelerde de sağlık, ekonomik, stratejik, güvenlik ve toplumsal etkiler bıraktığında şüphe yoktur.
Bu makale salgının başlıca etkilerini incelemektedir.
Salgın toplum sağlığını ciddi bir şekilde hedef almaktadır. Körfez ülkeleri bu salgından sağlık açısından ve özellikle Maşrık ve Mağrib’deki diğer Arap ülkeleriyle kıyaslandığında vaka sayısı bakımından ciddi şekilde etkilendikleri görünmektedir. Bu makalenin yazım tarihi itibariyle takriben vaka sayıları şu şekildedir:
Suudi Arabistan; 33731, Birleşik Arap Emirlikleri; 16240, Katar;
18890, Kuveyt; 6567, Bahreyn;
4199, Umman; 3112.1 Körfezde vaka sayısının diğer Arap ülkelerine göre fazla olması pek çok farklı ülke vatandaşlarının körfez ülkelerinde yaşamasından kaynaklanıyor olabilir çünkü; bölge, gelişen sektörlerin ciddi işgücü ihtiyaçlarından dolayı, vasıflı ve vasıfsız yabancı işgücü için bir cazibe merkezidir. Ayrıca bu ülkeler, Korona krizinin ilk aylarında, krizden en çok etkilenen Avrupa’da yaşayan çok sayıda vatandaşını
[1] “Covid-19 coronavirus pandemic,” Erişim:
29/04/2020, https://www.worldometers.info/
coronavirus/
ülkelerine dönmek üzere çağrıda bulunmuşlardır. Böylece bu aktif seyahat hareketi salgının daha da artmasını sağlamıştır.
Bununla birlikte, salgının tesiri, körfez ülkelerinde toplam vefat sayılarının onlarla ifade edilebilecek düzeyde olduğundan, ortaya ciddi bir tablonun çıkmadığı görülmüştür.
Bunun sebeplerinden biri körfez toplumlarının yaş yapısının genç olmasıdır. 14 yaş altı grubun toplam nüfusa oranı; %20, 15- 64 yaş grubunun oranı; %78’ten fazladır. 65 yaş üstü grubun oranı ise %2.2’yi geçmemektedir.2 Bununla birlikte, körfez ülkeleri güçlü sağlık sistemlerine ve bu salgından etkilenen hastaları kaldırabilecek büyük kapasiteye ve bunları destekleyen mali güce, kaliteli sağlık tesislerine ve dünyanın farklı ülkelerinden kalifiye doktor ve
[2] 2018«
(Körfez İşbirliği Konseyi Ülkelerinde Nüfus İstatistikleri, Senelik Rapor, Kasım 2018) Erişim: https://bit.ly/2xiwIr3 Basra Körfezi Ülkelerinin Covid-19 Salgını ile Mücadelesi Sağlık, Ekonomi ve Güvenlik Sorunları
Dr. İmad Kaddura
Büyük oranda genç nüfusa sahip olan Körfez ülkelerinde ortaya çıkan vaka ve ölüm oranları diğer ülkelerin verileri ile karşılaştırıldığında, Korona salgının Körfez ülkelerinde daha az etkili olduğu görülebilmektedir.
جيللخا لولد نواعتلا سلمج لود في ةينكاسلا تاءاصحإلاا برفمون /نياثلا نيشرت ،نياثلا رادصإلاا ،يونس� ريرقت ،«ةيبرعلا
hemşirelere sahiptirler. Örneğin Katar, erken dönemde Korona salgınına özel, 12500 civarı kapasiteye sahip sahra hastanesi kurmuştur.3 Ayrıca bütün körfez ülkeleri devlet hastanelerinin ve sağlık merkezlerinin büyük bir bölümünü Korona vakalarını tedavi etmeye ayırmıştır.
Ancak körfez ülkelerindeki sağlık sektörü doktorlar ve hemşireler öncelikli olmak üzere, vasıflı yabancı işgücüne, ikincil olarak ise milli işgücüne dayanmaktadır. Küresel bazda bu meslekleri ülkelerin kendine çekme talebinin yükselmesi öngörüsüyle, gelecekte göreceli bir işgücü azlığı ortaya çıkabilir. Örneğin Birleşik Devletler sağlık çalışanları için çalışma vizelerinin önündeki kapıları süresi beş yıla varan iş sözleşmeleri suretiyle genişçe açmıştır.4 Avrupa ülkeleri de kolaylıklar sağlayarak ve vatandaşlık kapısını açık tutarak bu meslek gurubunu kendine çekmekten geri durmamaktadırlar. Avrupa ülkelerinin salgın sırasında karşılaştığı asıl açmaz ani talep artışına cevap verebilecek tıbbi personelden yoksun oluşlarıdır. Doktorların ve hemşirelerin pek çoğu personel eksikliğini telafi etmek uğruna uzun saatler çalışmak zorunda kalmışlardır. Bu nedenle tıbbi personelin körfez ülkelerinden batı ülkelerine gitmesi ihtimali bir problem oluşturmakta ve bu durum gelecek senelerde üstesinden gelinmeye muhtaç bulunmaktadır.
Ekonomik etkilerine gelince, bütün dünya ülkelerinin ekonomik olarak salgından etkilendiğinde şüphe yoktur. Bu durumda, OECD Japonya ve Avrupa Birliği gibi gelişmiş ülkeler için büyüme oranını %1’in altına düşürmeyi öngörmektedir.5 Körfez ülkeleri de bu resesyon ya da ekonomik
[3] (Eş-Şark Dergisi, Doha), Erişim: 28/04/2020, https://bit.ly/35jcgmG
[4] US Department of State, Bureau of Consular Affairs, “Update on Visas for Medical Profession- als,” April 8, 2020, at: https://bit.ly/2xgLjTR
[5] OECD, “Coronavirus: the world economy at risk,” OECD Economic Outlook, Interim Report March 202, at: https://www.oecd.org/economic-outlook/
ةحولدا ،قشرلا ةديرج
durağanlık kapsamının dışında değildirler. Ancak bu ülkeler büyük ekonomik sarsıntılar karşısında tamamen kırılgan değildirler fakat yeterli seviyede güçlü de sayılmazlar. Bu ülkeler petrol ve doğalgazın ana kaynaklarına sahip olmaları sebebiyle ekonomik olarak nispeten güçlü durmaktadırlar çünkü; küresel rezervlerin %40’ı burada bulunmaktadır. Kanıtlanmış petrol rezervleri 480 milyar varile ulaşırken, doğalgaz rezervleri ise 1,38 trilyon kübik seviyededir.
Günlük petrol üretimi 23 milyon varil iken doğalgaz üretimi ise 420 milyar metreküptür.6 Körfez ülkeleri ayrıca toplam değeri 8 trilyon dolara ulaşan dünya ulusal varlık fonlarının yaklaşık 3 trilyon dolarını ellerinde bulundurmakta olup bu dünya çapında bütün ulusal varlık fonlarının üçte birinden fazlasına denk gelmektedir. 7.5 milyarlık dünya nüfusuna nispeten körfezin toplam nüfusunun sadece 56 milyon olduğunu hesaba kattığımızda bunun büyük bir oran olduğu anlaşılacaktır.7
[6] “OPEC Share of World Crude Oil Re- serves,” Erişim: 20/4/2019, https://bit.ly/2sC- mTC0; BP Statistical Review of World Energy, Erişim: 20/4/2019, https://on.bp.com/36j1D2E [7] Sovereign Wealth Fund Institute, Erişim:
20/04/2020, https://bit.ly/2FHGAeD; World Bank, World Development Indicators database, Erişim: 20/4/2019, https://data.worldbank.org/
country
Diğer taraftan, Korona salgınının özellikle uzun bir süre devam etmesi durumunda körfez ekonomileri üzerinde ciddi etkileri doğurabilir.
Pek çok fabrika, sosyal yaşam ve muhtelif ulaşım araçlarındaki kesinti dünya genelinde enerji tüketimini düşürmüş, petrol ve gaza olan talebi azaltmıştır. Petrolün varilini 20 dolar civarına, doğalgazın birim satış fiyatını 2 dolar aşağısına düşüren de bu olmuştur. Körfez ülkelerinin yıllık bütçelerinde enerji kaynaklarının ana gelir kalemi durumunda olması, hatta bazı ülkelerde bütçenin
%90’ına ulaşması ise ortaya ciddi sonuçların çıkabileceğini göstermektedir.
Aynı zamanda bu bütçelerin içerisinde petrolün varil fiyatının 80 dolar seviyelerinde olacağı öngörüsü ile hazırlanmış olması, büyük bütçe açıklarının ortaya çıkabileceği anlamına gelmektedir.
Yakın gelecekte, fiyatların bu seviyelerde devam etmesi durumunda ise ekonomik hayat ve gelişme planlarında göreceli tesirler yapacaktır. Korona salgınının etkileri şimdiye kadar bu ülkeleri salgınla mücadelede büyük miktarlar harcamaya mecbur etmiştir.
Örneğin; yaklaşık değerlerle ifade Korona salgını, petrol
ve doğalgaz fiyatlarının dip yapmasıyla Körfez ekonomileri üzerinde ciddi kayıplara sebep olabilir.
Dünya ekonomisi içerisinde çok büyük oranda değere sahip olan Petrol ve Doğalgaz, Körfez ülkelerinin ana kaynakları olması sebebiyle, Körfez ülkeleri halen dünya ekonomisinin üçte birin kontrolünde bulundurmaktadır.
edecek olursak, Suudi Arabistan 32 milyar dolar, BAE 27 milyar, Katar 21 milyar, Umman 21 milyar, Bahreyn 11 milyar ve Kuveyt 1.62 milyar dolar ayırdılar.8 Körfez ülkeleri salgının uzun süre devam etmesi durumunda kayıplar yaşasalar bile aynı zamanda petrol gelirlerine bağımlılıklarını azaltmaya ve temel ihtiyaç maddeleri üretiminde kendi kendine yeterliliği artırarak enerji fiyatlarındaki düşüşten korunmaya odaklanarak gelirlerinde yeni dengeler kurabilir ve durumdan istifade de edebilirler.
Salgının bu ülkelerdeki yabancı işgücünü etkilediğinde ise şüphe yoktur. Örneğin; Kuveyt üç aylık bir süre içerisinde 250.000 işçiyi salgın sonrası döneme kadar işten çıkarmayı planladığını açıkladı.
40.000 civarında Pakistanlı ise salgının etkilerinden dolayı BAE’den ayrılma talebinde bulundu. Suudi Arabistan ise gayrı resmi olarak ülkede bulunan binlerce Etiyopyalıyı sınır dışı etti.9
Geçtiğimiz yüzyılın doksanlarında kuvvetle başlayan ‘’Küreselleşme’’
[8] https://bit.ly/351xKUP; https://bit.
ly/34U18MN; https://bit.ly/2Kr38m5 [9] (Er-Ra’y Dergisi, Kuveyt), Erişim: 16/04/2020, https://bit.
ly/3bOBgoa ; (El-Arabiyye Net, Dubai), Erişim: 19/04/2020, https://bit.ly/ 2yc tBkO; (BBC Arapça, Londra), Erişim: 14/04/2020, https://bbc.in/2YhBnVk
dalgası, Korona salgını karşısında ülkelerin aldığı tam ve kısmi kapanma kararları, her ülkenin kendi temel ihtiyaçlarını gidermeye çalışması, yardımlarda pek çok ülkenin yetersiz kalması ve büyük devletlerin salgınla mücadelede kullanılan maske, dezenfektan ve solunum cihazı gibi tıbbi malzemelere sahip olmada yarış içerisine girmesi sebeplerinden ötürü şiddetle etkilenmiş olabilir Küreselleşmenin karşısında devletler için ‘’Yerlilik’’ bir diğer ifadeyle; özellikle gıda ve tıbbi temel ihtiyaç maddeleri temininde kendi kendine yeterliliğin önemi ortaya çıkmıştır.
Ekonomi sektörünün içinde bulunduğu zorlukla, gıda, ilaç ve temel üretim maddeleri üretmeyen ülkelerin malzeme eksiklikleri, karışıklıklar ve belki de ekonomilerinin çökmesiyle karşı karşıya kalacağını ortaya koymuştur.
Temel ihtiyaçlara sahip bulunan ülkeler ise ayakta kalmakla birlikte, zor durumda bulunan İtalya ve İspanya gibi ülkelerin tedarikçisi oldular. Bu sebeple, uluslararası sınırların kapatılmasının sonucu olarak yerli üretimin körfez ülkeleri için özel bir öneminin olduğu da Uluslararası sınırların
kapatılmasının bir sonucu olarak, yerli üretimin ne kadar önemli olduğu Körfez ülkeleri tarafından iyice anlaşılmıştır.
Korona salgını, körfez ülkelerinin bölgesel ve ortak mücadeleyi ortaya koyabilmeleri açısından, Körfez İş Birliği Konseyi’nin tekrar aktif hale getirilmesinin önemini ortaya koymuştur.
تيوكلا ،يارلا ةديرج ي ب�د ،تن ةيبرعلا ندنل ، ي ب�رع يس ي ب� ي ب�
ortaya çıkmıştır. Halen körfez ülkeleri büyük bir finansal güce sahip olmakla birlikte, vasıflı ve vasıfsız işgücünü kendilerine çekebildikleri gibi bu finansal güçle teknoloji, eğitim programları, teknoloji üretecek kapasite ve beceri ile teknolojinin geliştirilmesi ve bakımını satın alabilecek durumdadırlar. Ancak bu şekilde, bu sektörlerde çalışan yerli ve yabancı işçilerin ücretlerinin ve buna bağlı olarak artması sebebiyle pahalı endüstriyel ve tarımsal ürünlerin üreticisi haline geleceklerdir. Bu durumda, Çin, Hindistan, Endonezya, Malezya, Vietnam gibi büyük Asya ekonomileriyle rekabet mümkün olmayacaktır. Bu daim ikilemin üstesinden gelebilmek için ise kaliteli ve ucuz ürünler üretebilen, esasen kol gücünden ziyade teknolojiye dayanan endüstriyel ve tarımsal modeller kurulması gerekmektedir. Körfez ülkelerinin Zengin parasal kaynaklarından faydalanarak kendilerine has bir üretim modeli geliştirip geliştiremeyecekleri ise gelecekte önemli bir zorluk olarak ortaya çıkmaktadır.
Diğer taraftan, Korona krizi ‘’Bölgeselliğin’’ önemini ortaya çıkardı. Salgın hastalık, Körfez İş Birliği Konseyi’nin tekrar aktifleştirilmesine duyulan ihtiyacın önemini artırmıştır. Bu konsey, geçmiş anlaşmalarda pek çok önemli siyasi koordinasyonu düzenleyen bölgesel Arap örgütlerinden en önemlisidir. Konseyin iş birliği yoluyla anlaşmazlıkları çözmedeki başarısızlığı sonucunda, özellikle 2017 yılındaki körfez krizinden günümüze kadar bölgesel iş birliği düzeyinde bölgesel etkisini ve gücünü kaybetmiştir.
Korona salgını, bölgedeki devletlerin kendi aralarında koordinasyonu tesis etme ve krizlere ortak cevap vermede duyulan bölgesel koordinasyonun öneminin ortaya çıkmasıyla; dolayısıyla Körfez İş Birliği Konseyinin ve işlevsel mekanizmalarına ve faaliyetlerine iade-i itibar edilmesinin önemini ortaya çıkarmıştır.
Askeri ve güvenlik konularına gelince, salgından sonra petrol fiyatlarında
yaşanan ani düşüş ve sonrasında körfez ülkelerinin stratejik önemini kaybetmesi ile birlikte pek çok soru ortaya çıkmıştır. Örneğin;
büyük devletler öncelikli olarak ilgi gösterdikleri kadar artık bu bölgeyle ilgilenmemektedirler. Aslında bu ifade, daha önce belirttiğimiz gibi, iktisadi açıdan doğru olmadığı gibi coğrafi stratejik açıdan da pek doğru sayılmaz. Körfez ülkelerinin küresel güçlere nispeten güçleri dört unsurda yatar: Finansal yatırımların kaynağı olan petrol ve doğalgaz, sanayi malları için büyük tüketici pazarları olmaları ve uluslararası jeopolitik harita üzerinde önemli bir coğrafi bölgeye sahip olmalarıdır.
Coğrafi konumu büyük bir öneme sahiptir; çünkü büyük ülkeler körfez bölgesiyle sadece kâr, zarar ve pazarların önemine odaklanan liberal iktisatçı bir perspektiften değil, aynı zamanda gerçekçi bir ekonomik perspektiften ilgilenmektedirler. Yani hakimiyet ve statü için rekabet üstünlük ve güç esaslarına dayanmaktadır.
Dolayısıyla körfez bölgesinin önemi sadece ekonomi ile alakalı olmayıp, aynı zamanda devletlerin güç ve statü için yaşadıkları rekabetle alakalıdır. Örneğin; ABD’nin körfez bölgesini İran’ın, Çin’in, Hindistan’ın ya da Rusya’nın egemenliğine bırakarak çekilmesi ihtimal dahilinde değildir. Çünkü bu durum devletlerin güçlerini uluslararası güç dengesinde artırıp, ABD’nin gücünü ise azaltmaktadır. Bu sebeple, körfez bölgesi Korona salgınından ya da diğer sebeplerden kaynaklanan enerji fiyatlarının düşüşüne rağmen, uluslararası güç dengesinde halen
büyük önem taşımaya devam etmektedir.
Korona salgını esnasında bazı körfez ülkelerinin salgın karşısında dayattığı küçük ve büyük ölçekli ambargolar sebebiyle önemli bir iç güvenlik etkisi ortaya çıkmış olabilir.
Hükümetler için de kapsamlı bir sokağa çıkma yasağının, güvenlik durumlarını kontrol altına alabilmek için krizler karşısında başarılı bir şekilde uygulanabilecek bir yöntem olduğu ispatlanmıştır. Ancak körfez ülkeleri daha önce hareketliliği ve seyahati kısıtlayan, bir araya gelmeyi engelleyen ve sosyal mesafeyi gerektiren ve beraberinde cezai yükümlülükleri ortaya koyan bir kısıtlamayı korona salgınının yayılması öncesinde hiç tecrübe etmemiştir. Bunun sonucu olarak ortaya çıkan bu sosyal gereksinim ise sadece bu katı uygulamanın başarısını test etmek değil, aynı zamanda bütün toplumun buna uymasını sağlayabilmek olmalıdır.
Bölgesel etkilerine gelince, bölge üzerinde askeri ve güvenlik konularında önemli etkilerinin
Körfez, Petrol ve Doğalgaz fiyatlarının düşmesine rağmen, uluslararası güç dengesinde, halen önemli bir paya sahiptir. Çünkü;
Körfez bölgesinin önemi sadece sahip olduğu ekonomik güç ile sınırlı olmayıp, aynı zamanda uluslararası güç ve statü rekabetinde sahip olduğu rol ile ilişkilidir.
olduğu görülmektedir. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, 8 Nisan 2020 tarihinde, Yemen’de ateşkes ilan etmiştir. Daha sonra bunu bir ay ilave süre ekleyerek uzatmıştır.10 Bu da 2015’den beri ilk defa karşılıklı olarak ilan edilen ateşkes olma özelliğini taşımaktadır. Korona salgınının ortaya çıkardığı etkilerin ortaya çıkardığı sonuçlar bununla sınırlı kalmamıştır. Aynı şekilde petrol fiyatlarındaki düşüş de Korona sebebiyle olmuştur. Savaş harcamaları oldukça masraflıdır ve güçlü bir ekonomi ile desteklenmedikçe askeri olarak başarı mümkün değildir. Körfez ülkeleri, Husilerin uzun vadeligerilla taktikleri kullandığı Yemen savaşı gibi uzun süren savaşlar yapmaktan ziyade, demografik, ekonomik ve askeri anlamda İran gibi geleneksel tehditlere ve terör örgütleriyle mücadelede savunma gücü modelinin bir örneğidir.
Korona salgını bölgedeki askeri ve mali kaynakları tüketen uzun savaş politikasını tekrar gözden geçirme fırsatı sunmaktadır.
Sosyal ve toplumsal düzeyde ise, Korona salgınının Körfez ülkelerindeki sosyal hayat tarzının değişikliğinde ve tüketimin azalmasında son derece ciddi etkilerinin olması muhtemeldir. Körfez ülkelerindeki büyük ticari kompleksler, restoranlar, kahvehaneler ve açık alanları gibi sosyal mekanların çokluğu ve alım gücünün yüksek olması, yoğun şekilde günlük veya yarım günlük toplanma ve buluşmalara sebep olmaktaydı. Salgının yayılması ile birlikte aile ile evde yeterli vakit geçirmenin öneminin tekrar hatırlanmasına yol açmıştır. Ancak henüz şu ana kadar bilinmeyen ise salgından sonra işlerin normale dönmesinin ardından ortaya çıkacak toplumsal reaksiyonun nasıl olacağıdır. İnsanlar alıştıkları hayat tarzlarını değiştirebildikleri yönünde bir ders çıkaracaklar mı? Ya da verecekleri reaksiyon tam ters yönde mi, yani eski düzene geri dönüş şeklinde mi olacak?
Bu sosyal etkinin aynı zamanda bir ekonomik yansıması da bulunmaktadır.
Körfez ülkelerinde tüketim, eğlence ve turizm talebini karşılamak için kurulmuş büyük şirketler ve pek çok işletmeler vardır. Bu tüketici faaliyetlerine milyarlarca dolar yatırım yapılmış ve on binlerce insan buralarda
[10] (CNN Arapça), Erişim: 24/04/2020, https://cnn.
it/3bIPGGiةيبرعلاب نإ نإ يس
istihdam edilmiştir. Tüketim tarzını değiştirmek iki tarafı keskin bir kılıç etkileri doğurabilir. Bir yönüyle finansal kaynakların tüketilmesini temsil eder, ancak aynı zamanda da işletme sahipleri ve binlerce çalışan için büyük kayıpları temsil etmektedir. Şayet bunun etkileri hafifletilmezse, ileride bütünüyle toplumları kapsayabilecek ekonomik bir yavaşlamaya ve gerilemeye girilmesi kaçınılmaz olabilir. Satın alma gücü ve işsizlik, Borsa’da yaşanan kayıplar, yerel üreticiler gibi ürünlerini satabilecekleri güçlü pazarlara ihtiyaç duyan diğer sektörleri de etkileyebileceği anlamına gelmektedir.
Son olarak, siyasi düzeyde, Korona salgını devletlerin küresel ve bölgesel krizler karşısında birlikteliklerinin önemini göstermiştir. Kısmi ve toplu kapatmalarla birlikte devletler halka zaruri sağlık ve gıda hizmetleri götürmek ve duran pek çok ekonomik faaliyetler yerine ise maddi destekler sağlamak durumunda kaldılar. Buna ek olarak, temel yardım eksikliği sebebiyle çıkabilecek olası kargaşa zamanında, hükümetlerin güvenliği sağlaması ve hayati hizmetlerin devamının sağlanmasının önemi de ortaya çıkmıştır. Körfez ülkeleri
de şu ana kadar temel ihtiyaçları karşıladıkları gibi zarar gören sektörleri telafi etmek için büyük ekonomik teşvikler sağlamaya çalıştılar. Salgının uzun süre devam etmesi halinde bu önemin kısa ömürlü olacağına dair beklentiler bulunmakla birlikte, salgın ve doğal afetler dayanışmanın ve birlikteliğin önemini ortaya koymaktadır. Körfez ülkeleri de Korona salgını sırasında politik olarak birliktelik içerisinde bir tavır ortaya koydular ve salgının sağlık ve ekonomi alanlarındaki etkilerini kontrol altına almaya muktedirler. Bu ülkeler genel olarak rant sağlayıcı devletler olup, vatandaşlarını korumaya ve devletin ülke ekonomisini finanse etmesine esasen bağımlı konumdadırlar.
Korona salgını kapsamında uygulanan kısmi yasakların, güvenliği kontrol altında tutmak gibi, kriz zamanlarında başarıyla uygulanabilecek bir yöntem olduğu anlaşılmaktadır.
Salgın ve doğal afetler, toplumun dayanışma ve birliktelik içerisinde hareket etmesine sebep olabilir, ancak bu gibi kriz durumları neticesinde toplum üzerinde ortaya çıkan maddi ve manevi zorluklar ile mücadelede yeterli destek sağlanamaz ise olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir.
ةيبرعلا جيللخا لولد نواعتلا سلمج لود عيجم تضرعت نأ� في كش لاو .(91-ديفوك) ناوروك سويرف ةئحالج لود ةيقب ماك ،لولدا هذه لىع اًرثاآ� كرت ءباولا اذه ةيجيتاتر�الاو ةيداصتقالاو ةيحصلا دعصلا لىع ،لماعلا تايرثأ�ت همأ� لةاقلما هذه دصرتو .ةيعتماجالاو ةينمألاو .ةئحالجا هذه
ةجرلدبا ةماعلا ةحصلا فدتهسسي ءباولا اذه فصوب اذبه ظوحلم كلشب جيللخا لود ترثأ�ت دقف ،لىوألا يربكلا تبااصإلاا ددع ثيح نم اًديدتحو ،اًيصح ءباولا برغلماو قشرلما في ىرخأ� ةيبرع لودب ةنراقم اًيبسن لةاقلما هذه ةباتك تىح تبااصإلاا تغلب دقف .ينيبرعلا ،ةباصإا 18890 ونح ةيدوعسلا ةيبرعلا ةكلملما :لياتلكا رطقو ،ةباصإا 16240 ونح ةدحتلما ةيبرعلا تارامإلااو ،ةباصإا 33731 ونح تيوكلاو ،ةباصإا 3112 ونح .1ةباصإا 4199 ونح نماُعو ،ةباصإا 6567 ونح نيرحبلاو ةنراقم جيللخا في تبااصإلاا ديازت بابس�أ� دوعت دقو لود في ةيرثك تايسسنج دوجو لىإا ةيبرعلا لولدا ةيقبب ةيبنجألا لةماعلل ةبذاج ةقطنلما هذه دعت ثيح ،جيللخا ةيونمتلا تاعاطقلا تاجاح ببسب ةرهالما يرغو ةرهالما للاخ تلعم لولدا هذه نأ� ماك .لةماعلا يديألل ةفكا ةيربك دادعأ� ةداعإا لىع ناوروك ةمزأ� نم لىوألا روهشلا
[1] “Covid-19 coronavirus pandem- ic,” accessed 29/4/2020, at: https://www.
worldometers.info/coronavirus/
ةيبوروألا لولدا في ةصابخو ،جرالخا نم ايهنطاوم نم ،ّثم نمو .ةءوبولما لولدا ثركأ� نم دعت تيلا ةسيئرلا شيفت لىع ةمزألا ةيادب في ةطشنلا رفسلا ةكرح ترّثأ�
.بركأ� ونح لىع ءباولا
ةأ�طولا يربك نكي لم اًيصح ءباولا يرثأ�ت نإاف ،لكذ عمو تايفولا ددع زواجتي لا ذإا ؛تايفولا ددع ثيح نم تاشرع عضب ءباولا اذه ببسب جيللخا لود عيجم في دعت ةيجيللخا تاعتملمجا نأ� لكذ بابس�أ� نمو .طقف ذإا ؛نكاسلل ةيرْمُعلا ةبيكترلا ثيح نم ةباش وأ� ةيتف غلبتو ،%02 ةنس� 41 نود ام نكاسلا ةبسسن غلبت نم ثركأ� ةنس� 46-51 ينب همرماعأ� غلبت نم ةبسسن ةنس� 56 قوف رماعألا ةبسسن زواجتت لا نمايب ،%87 جيللخا لود رفاوتت ،لكذ نع ًلاضفو .2طقف %2.2 ددعل ةيربك ةيباعيت�ا ةردقو ،ةيوق ةيصح ةمظنأ� لىع تاردقلا رفاوت لكذ في اهدعاسيو ،ءباولا اذبه ضىرلما ةرهام لةماع دوجوو لةهؤم ةيصح تآ�شنم دوجوو ةيلالما ليب� لىعف .لماعلا لود فلتمخ نم ينضرممو ءابطأ� نم ةصاخ ةيناديم تايفشتسم اًركبم رطق تدعأ� ،لاثلما ريسر 00521 ونح ةيباعيت�الا اتهقاط لصت ناوروكب تصصخ دق جيللخا لود عيجم نأ� نع ًلاضف .3ديدج
[2] لولد نواعتلا سلمج لود في ةينكاسلا تاءاصح إلاا«
برفمون /نياثلا نيشرت ،نياثلا رادصإلاا ،يونس� ريرقت ،«ةيبرعلا جيللخا :في ،8102https://bit.ly/2xiwIr3
https:// :في ،0202/4/82 ،ةحولدا ،قشرلا ةديرج [3]
bit.ly/35jcgmG
:91-ديفوك ةئحالج ةيبرعلا جيللخا لود ةباجتس�ا نمألاو داصتقالاو ةحصلا في تلاؤاست
ةرودــق دماع .د
ثيح نم اًيربك نكي لم ناوروك يرثأ�ت دعت ةيجيللخا تاعتملمجاف ،تايفولا ددع نكاسلل ةيرْمُعلا ةبيكترلا ثيح نم ةيتف
ليلمحا عينصتلا ةيهمأ� جيللخا لولد ينبت ببسب ةيلولدا دودلحا قلاغإا ةجيتن ءباولا
لةماعلا بناج لىإا ،ينضرممو ءابطأ� نم ةدفاولا ةرهالما لةماعلا لىع ا ً�ا�أ� دتمعي جيللخا لود في يحصلا عاطقلا نكلو بيسسن صقن نع ًلابقتسسم ناوروك ءباو رفسي دقف نهلما هذه باطقتس�ا لىع اًيلماع بلطلا دعاصت عمو .ةينطولا سخم ونح دتتم لعم دوقع برع ةئفلا هذهل لمعلا تايرشأ�ت مامأ� اًع�او بابلا تحتف ، ًلاثم ،ةدحتلما تيالاولاف ؛ايهف لةضعلماف .ةيسسنلجا اهحنم ابمرو ابهاطقتس�لا تلايهست يمدقتب ا ًضيأ� ةيبوروأ� لود موقت نأ� دعبتسي لاو .4تاونس�
ةدياتزلما تاجالحا بيلت نأ� انهكيم تيلا ةيبطلا رداوكلا صقن هي ءباولا ءانثأ� ةيبرغلا لولدا اتهناع تيلا ةيس�ا�ألا ،لكذبو .صقنلا ضيوعتل لةيوط تاعا� لمعلا لىع ينضرملماو ءابطألا نم يرثك برجأ� ام ؛تايفشتسملل ةئجافلما اذهل ةباجتس�الا بلطتي ام ؛ةيبرغلا لولدا لىإا جيللخا لود نم رداوكلا هذه ضعب لاقتنا لتماحا في يدحتلا نكمي .لةبقلما تاونسسلا في هتلجاعمو يدحتلا نواعتلا ةمظنم عقوتت ذإا ؛ءباولبا اتهاداصتقا ترثأ�ت لماعلا لود عيجم نأ� في كش لاف ،يداصتقالا يرثأ�تلا امأ�
.5بيوروألا داتحالاو نباايلا لثم ةمدقتلما نالدبلا في %1 نم لقأ� لىإا ونملا ةبسسن ضفخنت نأ� ةينمتلاو يداصتقالاو ًياداصتقا ةشه تسيل لولدا هذه نكلو .يداصتقالا شماكنالا وأ� دوكرلا اذه نم ةانثتسسم جيللخا لود تسيلو انهأل ًياداصتقا ةيوق ىقبت لولدا هذهف .ةيافكلا هيف ابم ةيوق تسيل هسفن تقولا فيو ،ةيربك تازهل ضرعتت ثيبح طفنلا تاطايتحاف ،ةيلماعلا تاطايتحالا نم %04 ونح ايهف نكمي ثيح ،لماعلا في زاغلاو طفنلل سيا�ألا ردصلما ،بعكم مدق نويليرت 1.38 لىإا لصتف يعيبطلا زاغلا تاطايتحا امأ� ،ليمرب رايلم 084 غلبت نآلا تىح ةدكؤلما
ثركأ� لولدا هذه زوتح ماك .6بعكم ترم رايلم 024 ونح زاغلاو ،ليمرب نويلم 32 طفنلا نم ميويلا جاتنإلاا غلبيو
[4] US Department of State, Bureau of Consular Affairs, “Update on Visas for Medical Profession- als,” April 8, 2020, at: https://bit.ly/2xgLjTR
[5] OECD, “Coronavirus: the world economy at risk,” OECD Economic Outlook, Interim Report March 202, at: https://www.oecd.org/economic-outlook/
[6] “OPEC Share of World Crude Oil Reserves,” accessed 20/4/2019, at: https://bit.ly/2sCmTC0;
BP Statistical Review of World Energy, accessed 20/4/2019, at: https://on.bp.com/36j1D2E
3 ونح يأ� ؛لماعلا في ةيدايسسلا قيدانصلا محج ثلث نم لماعلل رلاود تناويليرت 8 لصأ� نم رلاود تناويليرت في نكاسلا محج نأ� انملع نإا ةيربك ةبسسن هيو ؛هكل نكا� مجبح ةنراقم ةمسن نويلم 65 طقف غلبي جيللخا .7ةمسن تارايلم 7.5 غلابلا لماعلا
تاداصتقا لىع ا ًضيأ� ةراض رثاآ� له ناوروك ءباو نكل ىدأ� دقف ،لةيوط ةترف هرارتمس�ا لاح في ةصابخو ،جيللخا يرثك لطعت ببسب لماعلا في ةقاطلا كلاتهس�ا ضافنخا ،ةفلتلمخا لقنلا لئا�وو نكاسلا ةكرحو عناصلما نم في رّثأ� ام وهو ؛زاغلاو طفنلا لىع بلطلا ضافنخا لىإا ،طفنلا ليمبرل اًرلاود 02 ونح لىإا راع�ألا ضافنخا نكميو .يعيبطلا زاغلا عيب ةدحول نيرلاود نم لقأ� لىإاو في سيا�ألا دنبلا ّدعت ةقاطلا رداصم نأ� في يدحتلا هذه ضعب في لصي ذإا ؛ةيجيللخا ةيونسسلا تنازاولما ،هسفن تقولا فيو .تنازاولما نم %09 ونح لىإا لولدا رع� سا�أ� لىع تنازاولما هذه ضعب تينب دقف تاضيفتخ نأ� نيعي ام ،ليمبرلل اًرلاود 08 وحنب طفنلا ةيداصتقالا ةايلحا في اًيبسن رثؤي امم ؛اهدهشت دق ةيربك وحنلا اذه لىع راع�ألا ترتمس�ا نإا ةيونمتلا ططلخاو هذه ناوروك رثاآ� تبرجأ� ماك .بيرقلا لبقتسسلما في ،نآلا تىح ءباولا ةجهاولم ةيرثك لاومأ� قافنإا لىع لولدا ،رلاود رايلم 23 ونح ًلاثم ةيدوعسلا تصصخ طقف 12 نماعو ،اًرايلم 12 رطقو ،اًرايلم 72 تارامإلااو رايلم 1.62 تيوكلاو ،اًرايلم 11 نيرحبلاو ،اًرايلم
[7] Sovereign Wealth Fund Institute, ac- cessed 20/4/2020, at: https://bit.ly/2FH- GAeD; World Bank, World Development In- dicators database, accessed 20/4/2019, at:
https://data.worldbank.org/country
اذإا رئاسخ دبكتت دق لولدا هذه نأ� غمرو .8رلاود دق هسفن تقولا في انهإاف ،لةيوط ةترف ءباولا يرثأ�ت رتمس�ا ،ةيلالما اتهاداريإا في نزاوت ثادحإا ةيحنا نم ديفتسست ليخادم لىع دتماعالا ليلقت لىع ثركأ� يزكترلبا لكذو دتماعالا عيس�وتو ،يداصتقالا عيونتلا دتماعاو ،طفنلا ضافنخا رثاآل ًيادافت ةيروضرلا تاجالحا جاتنإا في تيالذا في يرثأ�ت ءباولل نأ� في ا ًضيأ� كش لاو .ةقاطلا راع�أ�
تيوكلا تنلعأ� نآلا تىفح ؛لولدا هذه في ةدفاولا لةماعلا لماع فلأ� 052 نع ءانغتس�لال ططتخ انهأ� نع ًلاثم ونح مدقتو ،ءباولا دعب ام ةنس� لىإا روهش 3 للاخ ببسب تارامإلاا ةرداغلم بلطب نياتسسكبا فلأ� 04 ينيمقلما ينيبويثإلاا فلاآ� ةيدوعسلا تلّحرو ،ءباولا رثاآ�
.9ءباولا شيفت روف ةيعشر يرغ ةفصب
تأ�دب تيلا Globalization «ةلموعلا« ةجوم لعلو نم ةدشب ترثأ�ت دق ضيالما نرقلا تاينيعست ذنم ةوقب ةيئزلجاو ةيكللا تاقلاغإلاا ببسب ناوروك ءباو ءاّرج لةود كل ترثأ�تس�ا نأ� دعبو ،لولدا ابه تماق تيلا تادادمإلاا في صقن رهظو ،ةيس�ا�ألا اتهاجابح لولدا ينب سفانتلاو لب ،لولدا نم ديدعلل ةيروضرلا ةصصلمخا ةيبطلا داولما لىع لوصلحا لىع ىبركلا سفنتلا ةزجهأ�و تماقعلماو تامماكلا لثم ءباولا ةجهاولم ةيهمأ� لولدل ترهظ ،لكذ ذنم ًلادبو .يعانطصالا تالذا لىع دتماعالا يأ� ،Localization «ةيللمحا«
.ةيبطلاو ةيئاذغلا ةصابخو ،ةيروضرلا تاجالحا ةيبلت في
[8] https://bit.ly/351xKUP; https://bit.
ly/34U18MN; https://bit.ly/2Kr38m5 https://bit.ly/3bOB- :في ،0202/4/61 ،تيوكلا ،يارلا ةديرج [9]
؛https://bit.ly/2yctBkO :في ،0202/4/91 ،بيد ،تن ةيبرعلا ؛goa https://bbc.in/2YhBnVk :في ،0202/4/41 ،ندنل ،بيرع سي بي بي
تاداصتقا لىع ةراض رثاآ� له ناوروك ءباو طفنلا لىع بلطلا ضافنخا ببسب جيللخا ماهراع�أ� ضافنخا ّثم نمو ،زاغلاو
سيا�أ� ردصكم ةيوق جيللخا لود ىقبت محج ثلث ونح زوتحو زاغلاو طفنلل لماعلا في ةيدايسسلا قيدانصلا
لولدا نأ� ةيداصتقالا تاعاطقلا تاقلاغإا تتبثأ� دقف ،ةيس�ا�ألا ةيعلسلا داولماو ءاولداو ءاذغلا جتنت لا تيلا ،تباارطضاو ،تادادمإلاا صقنل ةضرع نوكت فو�
اهل رفاوتت تيلا لولدا امأ� .اتهاداصتقا راينها ابمرو تحبصأ�و لب ،تدصم دقف ،اًيتاذ ةيس�ا�ألا تاجالحا ايلاطيإا لثم ءباولا شيفت هجاوت ىبرك لولد اًدوزم ليلمحا عينصتلا ونح هاتجالا نأ� ينبت ،لكلذ .اينابس�إاو دودلحا قلاغإا ةجيتن جيللخا لود ىلد ةصاخ ةيهمأ� له ،ةيربك ةيلام تاردق اًيلاح ايهلد جيللخا لودف .ةيلولدا جمابرلا ليوتمو ،ايجولونكتلا ءاشر اهللاخ نم عيطتسستو ،ايجولونكتلا ليغشت ابهلطتي تيلا تاراهلماو ةييملعتلا ةرهالما لةماعلا بذج عيطتسست ماك .اتهنايصو ،اهريوطتو .ةرهالما يرغو
ةظهبا ةيعارزو ةيعانص تاجتنلم ةجتنم حبصتس� انهكل اهرفوت تيلا تلادبلاو روجألا عافترا ببسب نثملا لةماعلل لكذكو ،تاعاطقلا هذه في ينلماعلا ايهنطاولم ةسفانم عيطتسست لا ،ثم نمو .جرالخبا ةنراقم ةدفاولا دنهلاو ينصلا لثم ةيربكلا ةيويس�آلا تاداصتقالا هذه لىع بلغتللو .اهيرغو مانتيفو يايزلامو ايسسينودنإاو ةيعانص جذانم سي�أ�ت نم اهل دب لا ،ةئمالدا لةضعلما نم ثركأ� ايجولونكتلا لىع سيا�أ� كلشب دتمعت ةيعارزو ةيلاع ةدوج تاذ تاجتنم مدقت ثيبح ،لةماعلا ةوقلا لود لغتسست نأ� في يدحتلا نكميو .نثملا ةصيخرو ركاتباو ءانب في ةيلالما ةرفولا صرف نم ىقبت ام جيللخا ةمزأ� ترهظأ� ،ىرخأ� ةجه نم .ابه صاخ جياتنإا جذونم فاضأ� دقف ،Regionalism «ةملقألا« ةيهمأ� ناوروك نواعتلا سلمج طيسشنت ةداعإا ةيهمأل رخآ� اًبب� ءباولا
ةيبرع ةييملقإا ةمظنم همأ� وهو ،ةيبرعلا جيللخا لولد دوقعلا في ةديدع ةممه تا�ايس� قيسسنت لىع تلعم برع هتاعازن لح في سللمجا قافخإلا ةجيتنو .ةقباسلا لىع هتوقو ييملقإلاا هخمز نم اًيرثك دقف هنإاف ةينواعت تايلآ�
في ةيجيللخا ةمزألا ذنم ةصابخو ،ييملقإلاا نواعتلا ديعص ةيهمأ� ناوروك ءباو فشك دقو .نآلا تىحو 7102 ماع ءافتكالا قيقتحو تامزألل ةباجتس�لال ييملقإلاا قيسسنتلا رابتعالا ةداعإا ةيهمأ� ثم نمو ،يملقإلاا لود ينب يماف .لهعم تايلآ�و نواعتلا سلمج تاس�ؤم ليعفتل
نع ةيرثك تلاؤاست تيرثأ� دقف ، ًياركسعو اًينمأ� امأ�
راينها رثإا ةيجيتاتر�الا اتهيهمأ� جيللخا لود نادقف دعت لم ىبركلا لولدا نأ�بو ،ءباولا دعب طفنلا راع�أ�
.اًقبا� ايهلإا هيلوت تنكا يلذا ردقلبا ةقطنلما هذبه ةتممه ةيحانلا نم ةقيقد يرغ لةوقم هذه دعت ،عقاولا في نم لكذكو ،اًقبا� ناشرأ� ماك ،ةصلالخا ةيداصتفالا ةبسسنلبا جيللخا لود ةيهمأ�ف .ةيجيتاتر�ويلجا ةيحانلا طفنلا :صرانع ةعبرأ� في نكمت ةيلولدا ىوقلا لىإا قاو�أ� انهأ�و ،ةيلالما تارثمات�لال ردصم انهأ�و ،زاغلاو عقوم تاذ انهأ�و ،ةعنصلما تاجتنملل ةيربك ةيكلاتهس�ا نإا .ةيلماعلا ةيجيتاتر�ويلجا ةطيرلخا لىع ممه فيارغج ىبركلا لولدا نأل ؛ةيربك ةيهمأ� اذ ىقبي يرخألا صرنعلا ليابريل يداصتقا روظنم نم سيل جيللخا ةقطنبم تمته قاو�ألا ةيهمأ� لىعو ةراسلخاو بحرلا لىع زكري فصر نأ� يأ� ؛يعقاو يداصتقا روظنم نم ا ًضيأ� انمإاو ،طقف نمو .ةوقلاو قوفتلا اه�ا�أ� ةنكالماو ةنيمهلا لىع سفانتلا ،بسفح يداصتقالا نىعلمبا جيللخا ةيهمأ� قلعتت لا ،ّثم نم سيلف .ا ًضيأ� ةنكالماو ةوقلا لىع سفانتلا في انمإاو طيسشنت ةداعإا ةيهمأ� ناوروك ءباو ضحوأ�
ةيبرعلا جيللخا لولد نواعتلا سلمج ءافتكالا قيقتحو تامزألل ةباجتس�لال ييملقإلاا
في ةيربك ةيهمأ� بستكي لازي لا جيللخا راع�أ� ضافنخا غمر يلماعلا ةوقلا نايزم ةطبترم تسيل هتيهمأ� نأل ةقاطلا سفانتلبا ا ًضيأ� انمإاو ،طقف داصتقلابا ةنكالماو ةوقلا لىع ليولدا
دنهلا وأ� ينصلا وأ� ناريإا ةنيمه لىإا ةحاسلا ليختل جيللخا نم باحسنلابا ةدحتلما تيالاولا موقت نأ� ، ًلاثم ،لتملمحا جيللخا نإاف ،ّثم نمو .ةدحتلما تيالاولا فعضيو ،ليولدا ةوقلا نايزم في لولدا هذه ةوق ززعي لكذ نأل ،ايس�ور وأ�
هيرغ تىح وأ� ناوروك ءباو ببسب ةقاطلا راع�أ� ضافنخا غمر يلماعلا ةوقلا نايزم في ةيربك ةيهمأ� بستكي لازي لا .بابس�ألا نم لود ضعب هتضرف يلذا ئيزلجاو لماشلا رظلحا ببسب اًممه اًيلمح اًينمأ� اًيرثأ�ت ترهظأ� دق ناوروك ةئحاج لعلو نم تامزألا في حاجنب قّبطي نأ� نكيم ءارجإا وه لماشلا رظلحا نأ� تاموكحلل تبث دقف .ءباولا ءانثأ� جيللخا لود بّرتج لم ذإا ؛ةينمألا عاضوألا طبض لجأ�
،لقنتلاو ةكرحلل ًلاماش اًرظح اًقبا� جيللخا يعتماجالا دعابتلل ا ًضرفو ،عمجتلل اًعنمو ةيئاضقلا لةئاسلما لةئاط تتحو نوناقلا كمبح .ناوروك سويرف راشتنا دهع في لاإا ،ةيئانلجاو ،لكذ نع تجانلا يعتماجالا سكاعنالا نإا ،طقف مراصلا ءارجإلاا اذه حانج رابتخبا سيل نكاسلا عيجم ماتزلا نم دكأ�تلا في ا ًضيأ� انمإاو .هب اًينمأ� اًيرثأ�ت ةقطنلما تدهش دقف ،اًييملقإا امأ�
ةيدوعسلا تنلعأ� ذإا ؛اًممه ًياركسعو ينعوبس�أ� ةدلم رانلا قلاطإا فقو تارامإلااو ثم ،0202 ليربأ� /ناسين 8 في نيملا في ةرم لوأ� هذهو .10اًيفاضإا اًرهش هديدتمب تماق .5102 ماع ذنم دحاو بناج نم ةنده نلعت
،ةفكلم برلحاف .ا ًضيأ� ناوروك ببسب طفنلا راع�أ� ضافنخا لكذكو ،ناوروك ةئحاج يرثأ�ت تيادتح لكذ بابس�أ� نمو تاديدتهلا دض ةيعافد ةوقل اًجذونم ، ًياركسعو ًياداصتقاو اًيفارغويمد ،جيللخا لود دعتو . ًياركسع ابهسسك نكيم لاو مدختسسي تيلا نيملا برح لثم لةيوط ًباورح ضوتخ نأ� نم ثركأ� ،باهرإلاا ةفحكالم وأ� ، ًلاثم ناريإا نم ةيديلقتلا ة�ايس� في رظنلا ةداعإا لجأ� نم ةصرف ناوروك ءباو حتاأ� دقو .دمألا لةيوط تبااصعلا برح تايتكت نويثولحا ايهف .ةقطنلما في ةيلامو ةيركسع دراوم تفنزتس�ا تيلا لةيوطلا برلحا لود في اًدج طشنلا يعتملمجا ةايلحا طنم يريغت في لةتممح تايرثأ�ت ناوروك ءباول نوكي دق ،يعتماجالا ديعصلا لىع ،عماطلماو ،ةيربكلا ةيراجتلا تاعملمجا لثم ،ةديدلجا يعتماجالا ءاقللا نكامأ� ةرفو ببسبف .كلاتهس�الا ليلقتو جيللخا عمجتلاو ءاقللا حبصأ� دقف ،جيللخا لود في ةيئاشرلا ةردقلا وأ� ةيلالما ةرفولا ببسبو ،نكام كل في اهعاونأ�ب هياقلماو .لزانلما في فكا تقو ءاضقو ةسرألا ةيهمأ�ب يركذت ةداعإا لىإا ءباولا راشتنا ىدأ� لكلذ .اًفثكم ميويلا هبسش وأ� ميويلا اذه نوكيس� له :ءباولا دعب ام اتهعيبط لىإا رومألا ةدوع بقع لعفلا ةدر وه نآلا تىح هرابتخا تمي لم ام نكل
https://cnn.it/3bIPGGi :في ،0202/4/42 ،ةيبرعلبا نإا نإا سي [[0]
؟ةداتعلما متهايح طانمأ� نم اويرغيف سانلا هملعتي ا ً�رد لىإا ةدوعلا يأ� ؟ةيسسكع نوكتس� لعفلا ةدر نأ� مأ�
.ةقباسلا طانمألا ،ا ًضيأ� يداصتقا سكاعنا له يعتماجالا يرثأ�تلا اذه نإا في اهسي�أ�ت تم ةيربك تكاشرو ةيرثك لماعأ� كانهف هيفترلاو كلاتهس�الا لىع بلطلا ةيبلتل جيللخا لود هذه في تارلاولدا تارايلم رثمات�ا تم دقل .ةحايسسلاو فلاآلا تاشرع فيظوت تمو ،ةيكلاتهس�الا تاطاشنلا ؛نيدح وذ فيس� كلاتهس�الا طنم يريغت لعلو .ايهف ،ةيلالما دراولما فانزتس�ا نم ّدلحا ةجه نم لثيم وهف باصحأل ةيربك رئاسخ لثيم هسفن تقولا في هنكلو رمألا سكعني دقو .فئاظولا فلاآ� رئاسخو لماعألا يداصتقا ؤطابت لىإا لوحتيل هرثاآ� ةلجاعم تمت لم نإا اًقحلا ةيئاشر ةوق دجوت لا امدنعف ؛اتهمرب تاعتملمجا لمشي دق لوطت دق رئاسخ لكذ نيعي ،فئاظو دجوت لاو ليلمحا جاتنإلااو ،تاصروبلا لثم ،ىرخأ� تاعاطق فيصرتل ةيوق قاو�أ� دوجو لىإا جاتيح يلذا ئشانلا .ةديدلجا تاجتنلما
ناوروك ءباو رهظأ� ،سيايسسلا ديعصلا لىع ،اًيرخأ�
ةيكللا تاقلاغإلاا عفم .تامزألا في لولدا ك�اتم ةيهمأ�
بوعشلل مدقت نأ� نم لولدل دب لا نكا ،ةيئزلجاو ةيلام تاضيوعتو ةيئاذغو ةيصح ةيروضر تامدخ نع ًلاضفو .ةيداصتقالا ةطشنألا نم يرثك فقوت نع يمظنتو نمألا يرفوتب تاموكلحا مايق ةيهمأ� ترهظ ،لكذ ببسب تباارطضا عقت دق تقو في ةيتايلحا نوؤشلا جيللخا لود نىثتسسُت لاو .ةيس�ا�ألا تادادمإلاا صقن ةيربك ةيداصتقا زفاوح يرفوت تلواح دقف ،لكذ نم
تاجايتحالا تّبل ماك ،ةرضرتلما تاعاطقلا ضيوعتل تلاوقم ةثم نأ� نم غمرلا لىعو .نآلا تىح ةيس�ا�ألا رضرتس� ام ناعسرو ةينآ� ةيهمألا هذه نأ� لىإا بهذت ثراوكلاو ءباولا نإاف ،لةيوط ةترف ءباولا رتمس�ا اذإا ك�تمالاو نماضتلا لىإا ًةداع يدؤت ،عقاولا في ،ةيعيبطلا ءانثأ� جيللخا لود ترهظ دقوو .تامزألا تاقوأ� في نآلا تىح ةرداق هيو ،اًيس�ايس� ةك�تمام ناوروك ةئحاج هيو ،ةيحصلاو ةيداصتقالا ءباولا رثاآ� ءاوتحا لىع يننطاوملل ةياعرلا يرفوت لىع دتمعت ؛ةيعير لود ةيانهلبا .سيا�أ� كلشب داصتقلال لةولدا ليوتمو
رظلحا نأ� ترهظأ� ناوروك ةئحاج نأ� نكيم ءارجإا وه ئيزلجا وأ� لماشلا لجأ� نم وأ� تامزألا في حاجنب قّبطي ةينمألا عاضوألا طبض
،ًةداع ،ةيعيبطلا ثراوكلاو ءباولا تاقوأ� في ك�تمالاو نماضتلا لىإا يدؤت تايعادت لىإا يدؤت دق انهكل ،تامزألا راضرألل لولدا بجتسست لم نإا ةيبل�
ايهلع ةبتترلما
COVID-19 pandemic has made a significant impact on the Persian Gulf countries, in various ways. This article discusses the critical effects of the pandemic, on the region. The repercussions created by the pandemic is particularly worrying in the fields of health care, economy, strategy, security and society. What could be considered good news is that the gulf countries are trying their best to compensate the affected sectors, in addition to continuation of the basic services, in reassurance of their governance capabilities. On the other hand, even though the lack of demand for the region’s foremost export, i.e. oil and natural gas, has caused damages in the region’s economies, this may -in the future- play a role in teaching the Persian Gulf countries a lesson about the fragilities of their economies and perhaps lead them into diversifying their economies. In terms of the societal impacts of the pandemic; in the case of a prolonged pandemic, it seems that the current, social way of life in the gulf may find itself in a need to change.
Despite some of the geopolitical rifts already present in the region continue to constitute challenges, until now; the political divergences did not manifest themselves in the fight against the COVID-19 pandemic.
Which proved that solidarity in situations like these is crucial.
Abstract
