Karadağ’da kadın girişimciliğin kadınların çalışma hayatındaki yeri ve kadınları girişimciliğe yönelten faktörler karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri

T.C

ĠSTANBUL TĠCARET ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ĠġLETME ANABĠLĠM DALI

ĠġLETME YÜKSEK LĠSANS PROGRAMI

KARADAĞ’DA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠN KADINLARIN ÇALIġMA HAYATINDAKĠ YERĠ VE KADINLARI

GĠRĠġĠMCĠLĠĞE YÖNELTEN FAKTÖRLER KARġILAġTIKLARI SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ÖNERĠLERĠ

Yüksek Lisans Tezi

Naja MUKOVĠC 100044053

ĠSTANBUL, 2019

T.C

ĠSTANBUL TĠCARET ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ĠġLETME ANABĠLĠM DALI

ĠġLETME YÜKSEK LĠSANS PROGRAMI

KARADAĞ’DA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠN KADINLARIN ÇALIġMA HAYATINDAKĠ YERĠ VE KADINLARI

GĠRĠġĠMCĠLĠĞE YÖNELTEN FAKTÖRLER KARġILAġTIKLARI SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ÖNERĠLERĠ

Yüksek Lisans Tezi

Naja MUKOVĠC 100044053

DanıĢman: Doç. Dr. Ġsmet Kahraman ARSLAN

ĠSTANBUL, 2019

v

vi

Karadağ’daki Kadın GiriĢimciliğin ÇalıĢma Hayatındaki Yeri Ve Kadınları GiriĢimciliğe Yönelten Faktörler, KarĢılaĢtıkları Sorunlar

Ve Çözüm Önerileri

ÖZ

Kadın giriĢimciliği, ulusal ekonomilerin geliĢmesinde ve büyümesinde önemli bir rol oynamaktadır. Kadınlar hala Batı Balkanlar'da veya küresel olarak yüksek yönetim kademelerinde bulunmamaktadırlar. Bu araĢtırma kadın giriĢimcilerin durumunu ve bunların Karadağ gibi Batı Balkan ülkelerinde çalıĢma yerlerini sunacaktır.

ÇalıĢmanın temel amacı, toplumda giriĢimci kadın olmanın sorunlarını ortaya koymak ve temel çözümlerini bulmaktır.

ABSTRACT

Women's entrepreneurship plays an maturity part in the improvement and extension of national economies. Women in the Western Balkans are stil not at the elevated line of polity. This research will present the status of women entrepreneurs and their work in the Western Balkan countries such as Montenegro. The mission of the reseach is to concede the troubles of being an entrepreneur in society and to find basic solutions.

vii ĠÇĠNDEKĠLER

TABLO LĠSTESĠ ... xi

ġEKĠL LĠSTESĠ ... xiii

KISALTMA LĠSTESĠ ... xiv

GĠRĠġ ... 1

BÖLÜM 1: DÜNYADA GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ, GĠRĠġĠMCĠLĠK TÜRLERĠ VE TEMEL KAVRAMLAR ... 2

1.1 Dünyada GiriĢimciliğin Tarihsel GeliĢimi ... 2

1.2 Uygarliği Bulunmayan Toplumu ... 2

1.3 Köy Ekonomisi (Derebeylikler) ... 3

1.4 Kendi Emeğine Dayanan Kent Ekonomisi ... 3

1.5 Avrupa‟da Ġktisadi DüĢünceler ... 4

1 5.1 Merkantilizm ... 5

1.5.2 Fizyokrasi ... 5

1.5.3 Faydacılık, Kapitalizm ve Temel Kavramlar ... 6

1.5.4 Klasik Ġktisat ... 7

1.5.5 Yirminci Yüzyılda GiriĢimcilik ... 7

1.6 GiriĢimcilik Kuramı ve GiriĢimci Kavramının GeliĢimi ... 8

1.6.1 GiriĢimci ve Yönetici Arasındaki Farklılıklar ... 10

1.6.2 GiriĢimcinin Önemi ... 11

1.6.3 GiriĢimciyi BaĢarıya Götüren Özellikler ... 11

1.7 Farklı GiriĢimci Türleri ve GiriĢimcilik Faaliyetleri ... 12

1.7.1 Ticari GiriĢimciliği ... 12

1.7.2 Göçmen GiriĢimciler ... 13

viii

1.7.3 Sosyal GiriĢimcilik ... 14

1.7.4 Kurumsal GiriĢimcilik ... 14

1.7.5 Kamu GiriĢimciliği ... 15

1.7.6 YeĢil (Eko) GiriĢimcilik ... 16

1.7.7 Küresel GiriĢimcilik ... 16

1.8 Neden GiriĢimcilik? ... 17

1.9 GiriĢimcilerde BaĢarısızlık Sendromu ve BaĢarısızlık Nedenleri ... 18

1.10 GiriĢimcilik Kariyerinin Etkileyen Faktörler ... 19

1.10.1 Rol Modeli ve Sosyal Çevre ... 21

1.10.2 Din ve Eğitim... 21

1.10.3 YaĢ ... 22

1.10.4 ĠĢ GeçmiĢi ... 22

1.11 GiriĢim Hayat Eğrisi ... 22

1.12 GiriĢimcilerin Önündeki Engeller ve KarĢılaĢtıkları Zorluklar ... 24

1.13 GiriĢimcinin KarĢılaĢtığı Riskler ... 24

1.14 GiriĢimcilik Hataları ... 25

1.15 GiriĢimciliğin BaĢarı Förmülü ... 26

BÖLÜM 2: KADIN GĠRĠġĠMCĠLER VE KARġILAġTIKLARI SORUNLAR ... 28

2.1. Kadin GiriĢimci Tanımı ... 28

2.2 Kadın GiriĢimci Siniflandirmasi ... 29

2.3 Kadın GiriĢimcilerin KiĢisel Özellikleri... 30

2.4 Kadın ve Erkek GiriĢimcilerin ĠĢletmelerinin Özellikleri ve Arasındakı Farklar ... 31

2.5 Kadınları GiriĢimci Olmaya Ġten Nedenler ... 34

2.6 Kadın GiriĢimciliği Ġle Ġlgili Sorunlar ... 34

2.6.1 GiriĢimciliğin Kadının "Kimliksizlik" Sorunu ... 36

ix

2.6.2 Sermaye Eksikliği ... 37

2.6.3 Toplumun Geleneksel Ġnanç ve Baskısı ... 38

2.7 Feminizm Hak ArayıĢı ve Kadın ... 39

2.8 Kadınların Ekonomik Bağımsızlık Ġsteği ... 40

2.7.1 Mikro Kredi‟de Kadınların Hedeflenmesi ... 40

BÖLÜM 3: KARADAĞ‟DA KADININ GEÇMĠġTEN GÜNÜMÜZE TOPLUM IÇĠNDEKĠ YERĠ ... 43

3.1 Karadağ‟ın Tarihi Kısa Tanıtımı ... 43

3.1.1 Karadağ‟ın Genel Ekonomik Durumu ve Genel Bilgiler ... 44

3.2 Karadağ Tarihi Ġçerisinde Kadının Toplumdaki Yeri ... 46

3.3 Kadınlara KarĢı Ayrımcılık ... 49

3.4 Karadağ'daki Kadın ve Erkeklerin Durumuyla Ġlgili Ġstatistiksel Veriler ... 49

3.5 ĠĢ ortamındaki Karadağlı kadınlar ... 50

3.5.1 Karadağ'daki Kadın GiriĢimcilerin KarĢılaĢtığı Temel Zorluklar ve Öneriler ... 51

3.5.2 Çözüm Önerileri ... 52

3.6 Cinsiyet EĢitliği Sağlamak ... 52

BÖLÜM 4: KARADAĞ‟DA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA ... 56

4.1 AraĢtırmanın Amacı ... 56

4.2 AraĢtırmanın Önemi Ve Kullanılan Yöntem ... 56

4.3 AraĢtırmanın Örneklemi ve Dahil Edilen Kadınlar ... 56

4.4 Anket Formunun Ġçeriği ... 57

4.5 AraĢtırmanın Bulguları ... 57

4.5.1 Örneklem Grubunun Demografik Özellikleri ve GiriĢimci Olma Nedenleri ... 58

4.5.2 Karadağ‟daki Kadınların ÇalıĢma Hayatındaki Yeri Ġle Ġlgili Bilgileri ... 64

4.5.4 Kadın GiriĢimci'nin ġirket Türü ... 71

x

4.5.5 Ġhracat Blgileri ... 73

SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME ... 75

KAYNAKÇA ... 79

EK: ANKET FORMU ... 86

xi

TABLO LĠSTESĠ

Table 1. Kadın ve Erkek Girilimciler Arasındaki Farklar ... 32

Tablo 2: Karadağ Ġlgili Genel Bilgiler ... 44

Tablo 3: 2018‟de Karadağ'daki Yasama Organlarının BileĢimi; ... 50

Tablo 4: IRF'deki GiriĢimcilerin Finansman ġartları ... 51

Tablo 5. Örneklem Grubunun YaĢlarına Göre Dağılımı... 58

Tablo 6. Örneklem Grubunun Oturma Yeri ... 58

Tablo 7 Örneklem Grubunun Dini Ġnancı ... 59

Tablo 8. Örneklem Grubunun Eğitim Seviyesi ... 59

Tablo 9. Orneklem Grubunun Medeni Durumu... 59

Tablo 10. Örneklem Grubundan Evli Olanların EĢlerinin Eğitim Durumu ... 60

Tablo 11. Örneklem Grubundan Evli Olanların EĢlerinin Mesleği ... 60

Tablo 12. Örneklem Grubunun Çocuk Sahibi ... 60

Tablo 13. Örneklem Grubunun ÇalıĢma Durumu ... 61

Tablo 14. Örneklem Grubunun Kadın GiriĢimci Olanlar ... 61

Tablo 15. Örneklem Grubunun GiriĢimcilikle UğraĢmayı Sebebler ... 62

Tablo 16. Örneklem Grubunun Kadın GiriĢimci Olmayanlar ve Seçenekler ... 62

Tablo 17. Örneklem Grubunun Kadın GiriĢimciliği Olma Nedenler ... 63

Tablo 18. Örneklem Grubunun Ailesinde Bulunan GiriĢimciler ... 63

Tablo 19. Örneklem Grubunun GiriĢimci Olmadan Önce ÇalıĢma Durumu ... 64

Tablo 20. Örneklem Grubunun Mevcut Faaliyeti Ġle Ġlgilenmesi ... 64

Tablo 21. Örneklem Grubunun Firma KuruluĢ ġekli ... 65

Tablo 22. Örneklem Grubunun KuruluĢ Sermayesi Temini ... 65

Tablo 23. Örneklem Grubunun GiriĢimci Olmaya Yönlendiren Nedenler ... 66

Tablo 24. Örneklem Grubunun Firmasını Kurarken KarĢılaĢtığı Zorluklar ... 66

Tablo 25. Örneklem Grubunun ĠĢ Yürütürken KarĢılastığı Zorluklar ... 67

Tablo 26. Likert Ölçeği ... 68

Tablo 27. Örneklem Grubunun ġirket Türü ... 71

Tablo 28. Örneklem Grubunun Faaliyet BaĢlangıç Yıllar ... 71

Tablo 29. Örneklem Grubunun Faaliyet Bulunduğu Sektör ... 72

xii

Tablo 30. Örneklem Grubunun Personel Sayısı... 73

Tablo 31. Örneklem Grubunun Ġhracat Bilgiler ... 73

Tablo 32. Örneklem Grubunun Ġhracat Yaptığı Ülkeler ... 74

Tablo 33. Örneklem Grubunun Çözüm Yolları ... 74

xiii

ġEKĠL LĠSTESĠ

ġekil 1: GiriĢim Hayat Eğrisi ... 23 ġekil 2: Kadın GiriĢimcilerin Özelliği ... 30

xiv

KISALTMA LĠSTESĠ

AB Avrupa Birliği

CEDAW The Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women

EAGF European Agricultural Guarantee Fund

ĠRF Ġnvesticiono Razvojni Fond Crne Gore (Karadağa Yatırım Fonu)

KOBĠ Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢlemeler

MFN Most Favored Natıons

STA Serbest Ticaret AnlaĢması

STK Sivil Toplum KuruluĢlarlar

THY Türkiye Havayolları

UNDP United Nations Development Programme

UNĠCEF The United Nations Children's Fund

GĠRĠġ

GeliĢmiĢ ülkelerin ekonomilerini sürdürebilmesi için kadın giriĢimcilere ihtiyac duyduğu herkes tarafından bilinmektedir. Kadın giriĢimcilerin kendilerini geliĢtirmek için devletin sunduğu haklardan yararlanmak zorundadır. Kadın giriĢimci adaylarının geliĢimi için küresel fırsatlar yaratılmaya çalıĢılmıĢtır. Fakat kadın giriĢimciliği konseptinin oldukça 'yeni' olması ve toplumun önceliklerine ters olmasından dolayı sancalı dönemlerden geçmektedir. Bazı araĢtırmacılara göre kadın giriĢimciliği ve erkek giriĢimciliği arasında, doğası gereği gerçek bir ayrım olduğu söylense bile, kadınların hem tüm dünya ülkelerindeki hem Karadağ'da düĢük statülerini geliĢtirmek ve kadın giriĢimciliğini topluma kazandırmak adına bu konunun ayrı bir biçimde incelenip araĢtırılması ayrı bir önem arz etmektedir

Kadın giriĢimciliği, ulusal ekonomilerin geliĢmesinde ve büyümesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, nüfusun yarısını temsil etmelerine rağmen, kadınlar hala Batı Balkanlar'da veya küresel ekonomide yeterince söz sahibi değildir. Bu nedenle, bu araĢtırma kadın giriĢimciliğin durumunu ve Karadağ gibi Batı Balkan ülkelerinde çalıĢma Ģartlarının zorluklarından bahsetmektedir. ÇalıĢmanın temel amacı, toplumun olmanın sorunlarını bulmak ve aynı zamanda bu sorunluların temel çözümlerini bulmaktır.

ÇalıĢma ilk önce giriĢimciliği konusuyla ile baĢlamıĢtır. Dördüncü bölümünde ise Karadağ‟da kadınların çalıĢma hayatındaki yeri, giriĢimciliğe karĢılaĢtıkları zorluklar ve çözüm önerileri ortaya konmaya çalıĢılmıĢtır.

AraĢtırmada kadın giriĢimciliği kavramını açıkladıktan sonra, kadın ve erkek giriĢimcilerin arasındaki farklılıkları ortaya koymak ve kadın giriĢimciliğine ait bazı sayısal veriler hakkında bilgi verilmiĢtir. Kadın giriĢimcilerin baĢarı hedeflerine yürüdükleri bu yolda, karĢılaĢtıkları sıkıntılar üzerinde durulmuĢ ve sonuç olarak Karadağ'da kadın giriĢimciliğinin geliĢip büyümesi için bazı önerilere yer verilmiĢtir.

2

BÖLÜM 1: DÜNYADA GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ, GĠRĠġĠMCĠLĠK TÜRLERĠ VE TEMEL KAVRAMLAR

1.1 Dünyada GiriĢimciliğin Tarihsel GeliĢimi

Ġnsanoğlu tarih sahnesine çıktığı andan itibaren giriĢimcinin rolunu ortaya koymuĢtur. Her türlü olumsuzluğa rağmen insanoğlu aklı ile çeĢitli malzemler üretip ihtiyaçlarını bir Ģekilde karĢılamıĢtır. Ġlkel insanlar günümüz girĢimciliğin tüm faktörlerini kendi hal ve hareketlerinde barındırıyordu. Risk alıyor yeniliğe açık hale geliyordu. YaĢamını sürdürmek amacıyla bunları yapıyordu. Dolaysıyla giriĢimcilik insanlığın var oluĢu ile baĢlamaktadır (Marangoz, 2016:3).

Dünyada giriĢimciliğin geliĢimini önce, ekonomik evreleri anlamak mümkündür.

Buna göre (AĢkın, 2011:56):

 Uygarlığı bulunmayan toplumu,

 Köy ekonomisi (Merkez-kral ve Çevre-derebey),

 Kendi emeğine dayanan kent ekonomisi,

 Ġktisadi düĢünceler (15-19 Yüzyılında),

 Yirminci yüzyılda giriĢimcilik.

1.2 Uygarliği Bulunmayan Toplumu

Ġlkel toplumlarda insanların birlikte yaĢamaya baĢlamasını hayvan sürülerinden ayıran en önemli özellik akıl ve mantığın araç ve gereçlerde kullanımı ile kendini ayırmaktadır. Ġnsanoğlunun araç gereç kullanma bilgisi kazanmasından sonra yeni yeni sorunlarla karĢılaĢmıĢtır.

3

Gıda temini gıdanın farklı bölgelere gönderme ve bu gıdaların vahĢi hayvanlardan koruma gibi bir çeĢit problemler topluluğu ortaya çıkmıĢtır.

Ġnsanlığın ilk zamanlarında yaptığı en önemli giriĢimcilik faliyeti avcılık olmuĢtur.

TaĢ sopalar, mızrak gibi basit kesici aletler o zamanki insanlığın ilk araçları olduğu anlaĢılmaktadır. Düzenli Ģeklide avlanan iyi bir Ģekilde beslenen insanoğlunun zihninde önemli bir sıçrama göze çarpmaktadır. Çünkü zaman içinde kullanılan av malzemelerin daha kaliteli ve sonuç odaklı olduğu iyi bir Ģekilde bilinmektedir (ekodialog.com). Daha sonraları topluma dayalı tarım sistemi ile ihtiyaç fazlası ürünlerin güzel Ģekilde saklanması ile ihtiyaç fazlası malların pazarlarda takas yöntemi ile değiĢ tokuĢ adnı verdiğimiz yeni bir giriĢimciliğin ilk adımları atılmıĢtır (Durukan, 2006:26).

1.3 Köy Ekonomisi (Derebeylikler)

Avcılık ve toplayıcılık alanında yapılan geliĢmeler hem ekonomik hem de sosyal anlamda insanlığın yerleĢik hayata geçmesine önemli bir katkı yapmıĢtır (AĢkın, 2011:57). Tarıma dayalı köy ekonomisinde temel oluĢum derebeylik etrafında yapılan tarımlarla olmuĢtur. Yani yerleĢik hayata geçen insanoğlu o dönemin en güçlü varlıkları olan derebeyliklerin topraklarını vergi karĢılığında kullanma hakkına sahip olmuĢlardır. Derebeyler köylüleri koruma köylü de derebeylerin verdiği görevleri yerine getirmek zorundaydı.

1.4 Kendi Emeğine Dayanan Kent Ekonomisi

El sanatlarının baĢlangıç amacı insanların sadece doğa karĢısında var olmak adına doğaya karĢı içgüdüsel bir ihtiyaçtan dolayı ortaya çıkmıĢtır. Ġnsanlık kendini korumak için lif, bitki, kemik gibi malzemelerle günlük hayatlarını sürdürmek için çeĢitli el sanatı ürünleri geliĢtirmiĢtir (Gürcüm, Baykasoğlu, vd., 2018:374).

4

Kent ekonomisinde ekonomik faliyetlerin temel yapısı olan kentler, endüstri ve ticaret ile uğraĢmakta ve tarım ile uğraĢan kentlerden uzak durmaktaydılar. Bu durumda ürettikleri ürünleri çevre köylere satmaya, köylerden de yiyecek almaya baĢlamıĢlardır. Bu Ģekilde basit bir iĢ bölümü oluĢmuĢtur. Bunun neticesinden çeĢitli zanaatlar bölümleri ortaya çıkmıĢtır bunlar da kendi aralarında çeĢitli branĢlara ayrılmıĢtır (Marangoz, 2016:5).

11. yüzyılda az meslek grupları bulunmaktaydı. Her biri ayrı amaca yönelikti ama genel anlamda ortak niteliğe sahipti. Bundan sonraki yüzyıllarda meslekler kendi aralarında farklı bölümlere ayrılmıĢ her bölüm farklı nitelikte üretim yapmaya baĢlamıĢtır. Zaman içerisinden ticaretin geliĢmesiyle aile tezgahlarından yapılan üretimlerin yerini ücretli iĢçiler vasıtasıyla büyük tezgahlar almıĢtır. 13. ve 14.

yüzyıllara özel bankalar kurulmaya baĢlamıĢtır. Tarımın aksine sanayide yenilikler yavaĢ olsa da devam etmiĢtir. 16. ve 17. yüzyıllardaki yenilikler bir çoğu o zamanki teknoloji ile küçük iyileĢtirmelerden ibaretti. Bu yüzyıllarn sonra en büyük olay makinenin icat edilmesidir (AĢkın, 2011: 57-58).

1.5 Avrupa‟da Ġktisadi DüĢünceler

Modern çağda Avrupa ülkelerin ekonomik olarak iki amacı vardır:

 Ekonomik gücü kullanarak devleti güçlendirmek,

 Devletin gücünü kullanarak ekonomik geliĢmeyi ve ülkenin geliĢmesini sağlamak.

Ancak, devletler her Ģeyden önce gelir sağlamaya gayret ediyorlardı ve bu ihtiyaç onların çoğu zaman üretken faaliyetlere zararlı politikalar uygulamasına yol açıyordu (AĢkın, 2011:58).

5 1 5.1 Merkantilizm

1500 ile 1800 yılları arasında Batı Avrupa ülkelerindeki iktisadi fikir ve uygulamalar

„merkantilizm‟ olarak adlandırılmıĢtır. Merkantilizm dahil pek çok siyasi ekonomik ve dini olayların yaĢandığı Orta Avrupa tarihinde çok önemli bir yere sahipken temel amacı, hane halkının ihtiyacını ülke içindeki üretim faktörleri ile karĢılamak artanı ihraç edip ülke ekonomisine kıymetli madenlerin giriĢini sağlamaktır (Murat, 2017:3).

Merkantelizm temel ilkeleri Ģoyledir (canaktan.org):

 Amaç, para miktarını arttırmaktır;

 DiĢ ticarete önem verme ülke eknomisine kıymetli madenlerin giriĢini sağlamak;

 Merkantelizmin sanayileĢme anlayıĢı, nüfüs artıĢını de beraberinde getirir.

Emek arzının artıĢı ücretleri düĢüreceğinden sanayı üretimi ve ihracat artar;

 Paranın değeriyle ilgili olarak da madeni paraların ayarındaki değismelerin piyasalarda dengesizliğe yol açacağını savuban „kötü para iyi parayı kovar‟

ilkesi de bu dönemden kalan bir görüĢtür.

1.5.2 Fizyokrasi

Fizyokrasi merkantilizme karĢı olarak geliĢtirilen libereal kabul edilen bir yaklaĢım durumudur (Öz, 2018:32).

Fizyokratlara göre ekonomik sistemin temelini: tek verimli alan tarım olduğuna göre vergi, ihracat, değeri kaynağı, sermaye ve faiz sadece tarımdan dayanmalıdır (canaktan.org).

Fizyokratlara göre insan her davranıĢının yararı ve zararını hesaplamak ve diğer insanlarla iĢbirliği yapmanın insanlık için geliĢmenin temelini teĢkil eder. 'Bırakın yapsınlar bırakınız geçsinler' temel düĢüncenin veciz bir ifadesi olmuĢtur (AĢkın,

6

2011:59). Yine liberalizm ana düĢüncelerinden biri devletin ekonomik kısıtlamalar yapmasını gerektiğini, doğanın kendi düzeninin kendisinin sağlayacağını görüĢünün ortaya atmıĢlardır.

1.5.3 Faydacılık, Kapitalizm ve Temel Kavramlar

GiriĢimcilik kavramıyla kapitalizm kavramının anlam bakımından birbiriini tamamladığı düĢünülür. Çünkü kapitalizm özgür giĢimi ifade eder ancak tarih boyunca siyasi çekiĢmelerin ortak noktası olmuĢtur. GiriĢim anlayıĢı değiĢtikçe buna paralel olarak ekonomik algılar da değiĢime uğramaktadır (Özeren, 2015:11).

Bentham, Antik yunan faydacılık kavramını değiĢtirerek kiĢi sadece kendi mutluluğunu yükseltmek için çalıĢır. Herkes „kendi mutluluğunu yükseltmek için çalıĢır' düĢüncesini savunmuĢtur. Faydacılığa göre mutluluk hazzın varlığı ve acının yokluğu ile ortaya çıkar, somuttan ziyade sonuç odaklı olmayı hedefler. Adam Smith ekonomiyi bilimsel olarak ele alırken faydacılığı da öne çıkarır. Faydacılık akımının genel ilkeleri Ģunlardır (webders.net):

 Zevk ve mutluluk gerçek değeri olan temel kavramlardı;

 Eylemler mutluluğa katkı sağlıyorsa doğru, sağlamıyorsa yanlıĢtır;

 Herkesin mutluluğu eĢit değerdedir.

Toplumlar içinde inanc ve vicdanlardan kaynaklanan bazı etik değerler vardır.

Onlara göre davranıĢı evrensel ahlak yasasına karĢı çıkmaktadır.

Faydacılığın sonuç odaklılığı pragmatizmanın kapısını açmıĢtır. Pragmatizme göre bir düĢünce faydalı olduğu ölçüde doğrudur. Değerlerin pratik sonuçlara göre bağlanması evrensel doğrunun yerini faydanın alması ahlaki sistemin çökmesine yol açmaktadır. En önemli değer para olmuĢtur. Bilim eğer paraya dönüĢmüyorsa anlamsızdır. Bu sonuçla pragmatist yaklaĢım toplum düzenini değiĢtirmiĢtir. Bu felsefe, liberalizm ve kapitalizm gibi sistemlere dönüĢerek son Ģeklini almıĢtır (Özeren, 2015:12).

7 1.5.4 Klasik Ġktisat

XVIII. yüzyılda Ġngiltere‟de „endüstri devrimi‟ oluĢmaya baĢlamıĢtır. Makineler insan iĢ gücünün yerini almıĢ. Kentler‟den göçlerle ĢehirleĢme baĢlamıĢ zengin ve fakir arasındaki uçurum çok daha fazla artmıĢtır. Üretim alanındaki geliĢmeler ekonomik düĢünce yapısını kökünden değiĢtirmiĢtir. Klasik iktisat düĢüncesi kendisinden önceki düĢüncelerin aksine bireye ve bireysel giriĢimciliğe önem vermiĢtir (AĢkın, 2011: 59-60).

Bazı sosyal ve iktisadi düzenlerde kiĢiler diledikleri iĢi tutmak, diledikleri anda o iĢ kolundan ayrılmak diledikleri iĢ bölümüne yatırım yapmak konusundan serbestliğe sahiplerdi. Buna iktisat dilinde „teĢebbüs serbestisi‟ denilmektedir. Böyle bir durumda Ģahıslar diledikleri iĢ sahasına girip yarırım yapabildikleri gibi, diledikleri üretim modelinin seçip istedikleri yeniliği yapabilmektedir.

XIX. yüzyılın ortalarına gelinceye kadar çeĢitli eleĢtilere karĢı egemen düĢünce akımı klasik iktisadi teoridir. Devlet müdahalesine karĢı olduğu için, giriĢimci güce ve kurulucak piyasaya herhangi bir müdahaleyi kabul etmemektedir. Klasik teoriden itibaren özel giriĢim, giderek gelime ortamı bulup önem kazanmıĢtır (AĢkın, 2011:

59-60).

1.5.5 Yirminci Yüzyılda GiriĢimcilik

SanayileĢme süreci ile giriĢmci birey farklı bir nitelik kazanmaya baĢlamıĢtır.

GiriĢimci bireyin özündeki bu değiĢim aynı zamanda giriĢimcinin ekonomik değerini ve dolayısıyla toplumdaki önemini de arttırmıĢtır. Bu geliĢme neticesinden giriĢimci birey bir üretim faktörü olarak görülmeye baĢlanmıĢtır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ģirket sahipleri ve yönetimin birbirinden ayrılması, giriĢimci pozisyonun yeniden değerlendirilmesine neden olmuĢtur (Küçük, 2005:32-33).

Tarihi süreç içinde konuya bakıldığında, 1930 yıllar da yaĢanan ekonomik bunalım ve Ġkinci dünya savaĢı uygulamarında giriĢimcilik büyük oranda etkilenmiĢtir. 1929 ekonomik bunalımı, temel'de Amerika'da borsanın çökmesi ile baĢlamıĢ olsa bile, o

8

yıllarda dünyadaki ekonomik koĢulların, krizin büyüklüğü ve etkisine bakılırsa ''Büyük Dünya Bunalımı'' adını almayı hak etmiĢtir. Bu bunalım 50 milyon insanın iĢssiz kalmasına dünya üretimin % 42 azalmasına dünya ticaretinin de % 65 oranında azalmasına yol açmıĢtır (Marangoz, 2016:9).

1960‟lı yıllara kadar etksini önemli ölçüde hissetiren refah devlet uygulaması, merkeziyetçiliği, Ģirket yapısı olarak ölçek ekonomisini ve büyük iĢletmeti ön plana çıkarmıĢtır. 1970 li yıllarda birinci ve ikinci petrol bunalımı sonrasında yaĢanan geliĢmeler ekonominin keynesci politikalar uygulanmasıyla çözülemeyeceği anlaĢılmıĢtır. Mevcut sistem üretim ve riskler arasındaki zorluklarla baĢa çıkma konusunda yetersiz kalmıĢtır. Bu alanda yaĢananlara karĢın bilimsel alanda yapılan yenilikler buluĢlar biliĢim teknolojisinin yeniden yapılanmasına olanak kılmıĢtır.

Dünya ekonomisinde görülen bu yenilikler, toplumsal yapıyı olduğu gibi, iĢletme yapısını da değiĢtirmiĢtir. Katılımcı demokrasi anlayıĢı, organizason yapısı içinde bir takım değiĢimlere yol açmıĢtır (Çetindamar, 2002:34). Dünya çapında yaĢanan ekonomik değiĢimler siyasi değiĢimlere de yol açmıĢtır. Demokrasinin katılımcı yapısı, iĢletmelerde mekeziyetçiliğe dayalı, modüler bir yönetim biçimine dönüĢtürmüĢtür. „Daha az devlet, en iyisidir‟ görüĢünün onaylanmasına neden olmuĢtur (AĢkın, 2011:61).

1.6 GiriĢimcilik Kuramı ve GiriĢimci Kavramının GeliĢimi

GiriĢimcilik faaliyetleri, kapitalist ekonomide geliĢimin itici gücünü temsil eder.

Faliyete geçen veya faliyeti geniĢleyen her türlü yatırım üretime katkı sunmaktadır (Çokgezen vd., 2008:19). Tarih boyunca birçok araĢtırmacı girĢimciliği farklı farklı tanımlamıĢtır. Ġktisat teorisinde giriĢimciye yüklenen roller aĢağıdaki gibidir (Damgacıoğlu, 2011:21-22):

GiriĢimci belirsizlikle ilgili riski üstlenen bireydir, giriĢimci finansal sermaye tedarik eden bireydir, giriĢimci yenilikçidir, giriĢimci karar alıcıdır, giriĢimci endüstri lideridir, giriĢimci yenilikçidir, giriĢimci iktisadi kaynakları koordine ve organize

9

eden bireydir, giriĢimci bir iĢletmenin sahibidir, giriĢimci yatırımcıdır, giriĢimci alternatif kullanımlar arasında kaynakları tahsis eder. GiriĢimcilik sadece üretim sürecinde değil aynı zamanda tedarik zincirinin her aĢaması için yeniliklerin peĢinde olan bir anlayıĢa sahiptir (Öz, 2018:34).

Shumphetere göre giriĢimciler dinamik ve statik olmak üzere ikiye ayrılır. Dinamik giriĢimciler üründe, pazarda, tedarik fonksiyonunda, finans kaynaklarında, üretim tekniklerinde ve organizasyon Ģekillerinde yenilikçi ve yaratıcı olan ve ekonomik geliĢmenin öncülüğünü yapan kiĢilerdir. Statik giriĢimciler ise, dinamik giriĢimcilerin öncülüğünde açılan yolda onların izleyicileri olarak yürüyen ve ekonomik geliĢmenin boyutlarını geniĢleten kiĢilerdir ( ĠrmiĢ vd., 2010:10).

Karl Vesper (1980) giriĢimcilik kavramı Ģu Ģekilde ifade etmiĢtir: giriĢimci, ekonomistler, psikolglar, iĢadamları ve politikacılar tarafından farklı görülen kiĢidir (Yurtseven, 2007:57).

GiriĢimci, kaynakları elde eden, elinde tutan ve bunları doğru bir Ģekilde kontrol, koordine ederek belli amaç doğrultusunda fayda elde eden kiĢidir. Bunun temel bileĢenlerini: amaca inanç ve amaca istek olarak tanımlayabiliriz (Özeren ve Özgül, 2015:6).

Bugün bir çok çalıĢmada giriĢimcilik: ticari giriĢimciliğin yanı sıra kamu giriĢimciliği, sosyal giriĢimcilik,iç giriĢimcilik kavramlar ile değer yaratımı sonucuna odaklanılarak açıklanmaya çalıĢmaktadır. Ticari açıdan bakılığında, giriĢimci ekonomik mal veya hizmet üretmek, pazarlamak için üretim faktörlerini bir araya getiren, kar amacı güden ve giriĢimcilerinin sonucuna doğabilecek tüm risklere katlanan kiĢilerdir.

Ġktisatçılara göre giriĢimcilik (youtube.com/watch?v=Z-9fdmw-W4o);

 Öngörüde bulunarak iĢi planlayan,

 Ġnsan kaynaklarını örgütleyerek girdilerin iĢlenmesini sağlayan,

 Elde edilen çıktıyı karlılık yaratacak biçimde tüketicilerinin kullanımına sunma beceresi gösteren,

 Yenilikler ve yeni bir düzen getiren kiĢi.

10

GiriĢimci karlılığını değil, nakit akıĢını hedef almalı ve nakit akıĢını göz önünde tutmalı (Kawasaki, 2004:81).

ĠĢletme çevresi boyutlarına göre üç tür giriĢimcilik söz konusudur, bunlar: yerel giriĢimcilik, bölgesel giriĢimcilik ve uluslararası giriĢimciliktir. Yerel giriĢimcilik henüz yeni iĢe baĢlayan ve kendisinin en yakınında bulunan fiziki çevreye yönelik olan giriĢimciliktir. Bölgesel giriĢimcilik, iĢletme sermayesi ve iĢ hacmi yerel sermayeye göre daha geniĢ olan giriĢimcilik türüdür. Uluslararası giriĢimcilik özellikle küreselleĢme süreciyle beraber yaygınlaĢan, iĢletme sermayesi, iĢi yapan iĢ gören sayısı ve iĢ hacmı çok büyük olan giriĢimciliktir (ĠrmiĢ vd., 2010:11).

1.6.1 GiriĢimci ve Yönetici Arasındaki Farklılıklar

GiriĢimci kavramı,bir çok konuyu kapsar. Genel anlamıyla küçük iĢletme gruplarını kapsar. Ancak, unutulmaması gereken en önemli faktör giriĢimci ile küçük iĢletme yöneticiliği arasındaki farkı unutmamak gerekir (Yurtseven, 2007:62). Genellikle sermaye sahipleri, iĢveren, patron, yönetici, lider gibi kar amacı taĢıyan kavramların giriĢimcilikle aynı anlamlarda kullanıldığı görülmektedir. GiriĢimci hem patron hemde yöneticidir iyi bir giriĢimci eğer baĢarılı olmak istiyorsa bu iki vasıfı iyi bilmelidir. GiriĢimci ve yönetici nitelikleri arasında önemli farklılılar vardır (Yurtseven, 2007:61):

 GiriĢimci ekonomik mal ve hizmet üretmek ve/veya pazarlamak üzere, ya kendi sahip olduğu veya baĢka kaynaklardan sağladığı sermayeyi riske atar.

 GiriĢimci, giriĢimciliğe odaklanmıĢ bir kiĢidir.

GiriĢimci iĢletmenin amaç veya amaçlarına ulaĢması için pazarın ihtiyaç ve isteklerini ve bunlardaki geliĢmeleri en iyi biçimde bilen ve sezen kiĢi olmalıdır.

Yönetici iĢletme içindeki uğraĢıları sonucu doğabilecek zararları ve karları üstlenmemektedir. Yönetici, iĢletme sahibi adına, çoğunlukla meslekten bir kiĢidir ve iĢletme sahibine karĢı sorumluluk taĢımaktadır (Marangoz, 2016:45).

11 1.6.2 GiriĢimcinin Önemi

GiriĢimcilik, ülkelerin ekonomilerinde hayati öneme sahiptir (Yurtseven, 2007:61).

Bütün iĢletmeler, ellerindeki kaynakları örneğin; insan gücü, sermaye makine ve hammade gibi üretim faktörlerini, değiĢik farklı alarnlar arasında en uygun oranda dağıtmak ve verimli bir Ģekilde kullanmak gibi sorunlarla karĢılaĢabilir. ĠĢletme kaynaklarının bir alana yönlendirmek için yatırım Ģarttır. Yatırımlar iĢletmelerin en hareketli alanını boyutunu oluĢturur. Yatırım olmadan iĢletme olamaz (Gürdoğan, 2011:16).

GiriĢimciler oluĢturdukları katma değerler (Yener, 2017:1341);

 Ġstihdam oranlarını arttırmakta,

 Bölgelerin uyum ve iliĢkilerini sürdürerek rekabet ortamına katkı sağlamak,

 Ekonomik faaliyetlerde yenilik ve farklılaĢmayı sağlamak,

 Sosyal yapının istikrarını sağlayarak toplumu bütünleĢtirmekte,

 Bilgi temelli toplum için yeni teknolojileri sağlamaktadırlar.

1.6.3 GiriĢimciyi BaĢarıya Götüren Özellikler

GiriĢimciler, farklı düĢünen, olmadık Ģeyleri gören ve kariyerleri uğruna risk alan kiĢilerdir. Onların baĢarılı olmasında bir kaç etken var. Öne çıkmaları iĢin sağduyulu olmaları ve doğru zamanda doğru yerde risk almaları gerekir. GiriĢimcilerin baĢarılı nitelikleri Ģunlardır (GeyikTv):

 Her Ģeyden önce, sevdikleri iĢi yaparlar;

 BakıĢ açıları diğer insanlara göre daha geniĢ olduğundan, çok daha esnek yaĢam tarzlarına sahiptirler;

 Bir sorun olduğunda onu nasıl çözebileceklerini iyi bilirler ve bundan keyif alırlar;

12

 Ellerinde öyle bir güç var ki, sektör yaratabilir hatta mevcut sektörü bile değiĢtirebilir;

 Ġstedikleri her yerde çalıĢma olanakları vardır;

 Kendi iĢlerini yaparak da istihdam yaratabilirler;

 Kendileriyle gurur duyacak baĢarılara sahiptirler.

Doğanere göre, dünyada baĢarılı bir giĢimci olabilmek için bir giriĢimcinin sunacağı ürünün kalitesi her zaman amacın önüne koymanın önemini belirtir. GiriĢimci ürünü piyasaya sunmadan önce çevresini, piyasayı, rakipleri, ekonominin gidiĢatını sosyolojik oluĢumları takip etmelidir. Her yapacağı giriĢimden önce piyasayı analiz etmeli, ve riskleri enine boyuna ölçmelidir, zihnini buna göre yönlendirmelidir (Doğaner, 2006: 24-25).

1.7 Farklı GiriĢimci Türleri ve GiriĢimcilik Faaliyetleri

1.7.1 Ticari GiriĢimciliği

GiriĢimci riski göze alabilendir. Çağımızın yeni giriĢimci modeli ise internet giriĢimciliğidir. Bir internet giriĢimcisi elektronik aletleri iyi kullanabilen, sunacağı ürünü ve hizmeti internet ortamında satmak isteyen kiĢidir (selcuk.edu.tr).

Teknolojik geliĢme, dijitalleĢme ve internete dayanan yeni ekonomi karlılığını, istihdam hacmini, üretim kapasitesini kaybeden sektörlerin, bilginin kolay edinilebildiği, yaratıcılığın sınırsızca ve yeniliklerin kolayca uygulanabildiği, zaman, ulaĢım ve mekan sorununun olmadığı ve iletiĢimin kolay sağlanabildiği dinamik bir yapıya sahip olan internet ortamına taĢınmalarını gerektirmiĢtir. MüĢteri profili de, daha talepkar, tatminsiz ve bağımsız bir hale gelmiĢtir. Bu yüzden iĢletmelerin internete, internetteki faaliyetlerine ve web sayfalarına önem vermeleri bir zorunluluk haline gelmiĢtir (Yelkikalan vd., 1982:496).

Tüm bu verilen bilgiler ıĢığında yeni yüzyılın giriĢimciliği olarak lansmanı yapılan internet giriĢimciliği, sanal ortamda maddi bir beklenti hedefleyerek, proje

13

oluĢturmak ve oluĢturulan projeyi müĢterilere internet aracılığıyla sunmaktır.

Özellikle son ekonomik krizde „krize inat büyüyen sanal piyasa‟ olarak ifade edilen internet giriĢimciliği, çok daha fazla dikkat çekmeye baĢlamıĢtır.

Yirmi birinci yüzyılın yeni giriĢimcilik modeli internet giriĢimciliğidir. Ġnternet giriĢimcisi ise kendi fırsatlarını yaratan, takım oluĢturabilen, lider karakterli, yazılımdan iyi anlayan, elektronik aletleri iyi kullanabilen, kendi iĢine sahip olmak isteyen, yaratıcı fikirlere sahip, sunacağı ürün ve hizmeti internet ortamında satmak isteyen kiĢidir (Yelkikalan vd., 1982:496-498).

1.7.2 Göçmen GiriĢimciler

Göçmen giriĢimciliğe dair ilk çalıĢmalar köklerini ABD„den almaktadır. Özellikle 1800'lü yılların sonlarına doğru ABD göçlerin çeĢitli boyutlarda ve dönemlerde görüldüğü anlaĢılmaktadır. Özellikle ikinci dünya savaĢının ardından ortaya büyük bir iĢ gücü ihtiyacı sonucunda göçmenler akın akın ABD yerleĢip, çeĢitli branĢlarda giriĢimcilik faliyetlerinin birer parçası olmaya baĢlamıĢlardır (Güngördü, 2018:52- 53).

Göçmen giriĢimcilik, bir ülkede göçmen tüm gruplar tarafından gerçekleĢtirilen giriĢimciliğe atıfta bulunmaktadır. Göçmen giriĢimcilik, giriĢimcilik faaliyetlerinin göç edilen ülkede gerçekleĢtirilmesi, ekonomik ve sosyal değerin göçmenler eliyle ortaya çıkarılması sürecidir. Göçmen giriĢimci ise, küresel ve stratejik bir düĢünce ile üretim faktörlerini bir araya getiren, risk ve yönetimi üstlenen, değiĢim ve yeniliklere açık, nihai hedefi büyüme ve geliĢme olan küresel bir oyuncudur (NiĢanci, 2014:6).

Bir diğer tanımla, etnik giriĢimciler ev sahibi ülkede hem oradaki resmi göçmenler hem de kendileriyle aynı kökeni taĢıyan ancak resmi göçmen statüsünde bulunmayan kiĢiler aracılığı ile kendi iĢlerini kuran kiĢiler olarak da adlandırılabilirler. Gezen giriĢimci ev sahibi ülkede para kazanıp daha sonra kendi ülkesine dönmeyi planlayan kiĢiler olarak tanımlanmaktadır (Demirhan vd., 2017:53).

14 1.7.3 Sosyal GiriĢimcilik

ĠĢ dünyasının yüzünü değiĢtiren giriĢimciler gibi, sosyal giriĢimciler de toplumsal dönüĢümün değiĢim araçlarıdır. Öncelikli toplumsal sorunları, maddi fayda ve kar ön planda olmaksızın, çözümlemeyi ve problemi ceza ihtiyacı belirleyerek bu sorunları ortadan kaldırmak için kullanılır (Ergen, 2014:91). Tıpkı ticari giriĢimciler gibi baĢkalarının göremediğini görerek yeni fırsatlar yaratırlar, sistemleri değiĢtirirler ve yeni yaklaĢımlar bularak toplumun önemli sorunlarına çözüm getirirler.

Sosyal giriĢimciler bu yolculuklarında çok farklı araçlar kullanırlar. Bazıları hiçbir kurum kurmadan toplumsal hareketlere liderlik yaparken, bazıları sivil toplum kuruluĢları, bazıları kooperatif, bazıları ise sosyal giriĢim adı verilen sosyal fayda amaçlı Ģirket yapılarıyla çalıĢırlar (medium.com). Sosyal giriĢimcilik sürürebilir yöntemlerle bütün insanlığa yararlı faliyetleri amaçlar ve daha çok yoksullara yardım etmeye ve dıĢlanmıĢ hayatları iyileĢtirmeye çalıĢır (Ergen, 2014:93).

1.7.4 Kurumsal GiriĢimcilik

Kurum içi giriĢimciler hayatı kendi baĢına bir deneyim olarak ele alırlar. Mevki ya da paraya odaklanmadan misyonun getirdiği görevlere hizmet ederler (girisimsavascisi.org).

Kurumsal giriĢimcilik performans ve büyüme amacıyla çevredeki fırsatları değerlendirerek risk alma, inovasyon, proaktivite ve agresif rekabetçiliğe yönelik iĢletme düzeyindeki eğilim ve davranıĢların bütünüdür. BaĢka bir deyiĢle, bir iĢletmenin karar alma biçimlerine, yöntemlerine ve uygulamalarına, temel giriĢimci özelliklerini sergileyen stratejik oryantasyondur. Bu yaklaĢım paralelinde, giriĢimci örgütler risk alan, yenilikçi ve proaktif olarak görülürken, muhafazakâr firmalar riskten kaçan, daha az yenilikçi ve “bekle ve gör” politikasını izleyen kuruluĢlar olarak algılanmaktadır (Bulut vd., 2010:1393).

15 1.7.5 Kamu GiriĢimciliği

Dünya ekonomisinin 1970‟lerde içine girdiği bunalımla birlikte üretkenliğin ve verimliliğin azalması, araĢtırmacıların ilgisini kamu sektörüne ve kar amacı gütmeyen iĢletmelerin üzerine çevirmiĢtir. Bilindiği üzere kamu örgütleri vergi gelirleriyle elde edilen mali kaynaklarla yürütülen birimlerdir. Fakat ekonominin içinde bulunduğu durgun durum gelirlerin zamanla yeterliliğinin kaybolmasına neden olmuĢtur. Bu nedenle kamu sektörü üzerinde artan baskı, giriĢimci ve yenilikçi davranıĢların sergilenmesi zorunluluğunu doğurmuĢtur (Karaca vd., 2016:96).

 Kamu giriĢimlerinin sahibi devlettir ve devlet tarafından kontrol edilir.

 Kamu giriĢimleri ticari faaliyette bulunurlar (ÇoĢkun, 2010:88).

Kamunun hiyerarĢik ve stabil örgüt yapıları ekonomik türbülans durumuna daha fazla dayanamamıĢ ve kamu sektöründe yeniden ve yaratıcı yapılanmayı gerekli hale getirmiĢtir. Kamu giriĢimciliği kamusal sorunların çözümünde kullanılan insan gücü ve maddi kaynakların kullanımında ve yönetiminde daha etkin bir yöntem olarak benimsenmektedir (Karaca vd.,2016:96).

Kamu giriĢimciliğindeki temel felsefe, kamu örgütlerinin halka hizmet götürme noktasında katalizör olmak yerine, daha fazla sosyalleĢerek, rekabetçi, müĢteri odaklı, kendi mali fonlarını temin edebilen, kârlılığı yüksek yeni yatırımlar yapabilen, takım çalıĢmasına müsait, pazar odaklı daha az bürokratik yapılar oluĢturarak merkezkaç bir yönetim uygulayabilmeyi ifade etmektedir.

Moons (1998) ise, kamu giriĢimcisinin iĢlemsel giriĢimcilik ve davranıĢsal giriĢimcilik olmak üzere iki boyutunun bulunduğunu ifade etmiĢtir. Ayrıca literatürde, kamu giriĢimciliği pazar odaklılık ve yönetim güçlendirme ile etkinlik ve verimliliğin yükseltildiği bir alan olarak görülmektedir. Kamu giriĢimlerinin kurulmasının temel nedenleri arasında Ģu maddeler sayılabilmektedir:ekonomik kalkınmayı sağlamak ve yönlendirmek ve Gelir dağılımını düzenlemek (Karaca vd., 99-101). Kamu giriĢimciliğinde nihai amaç kar elde etmektir (Demirhan vd., 2017:56).

16 1.7.6 YeĢil (Eko) GiriĢimcilik

Kısaca doğa için doğan"ın korunması için yapılan giriĢimciliktir. Amaç temiz teknoloji, düĢük karbon kullanımı, enerji verimliliği, yenilebilir kaynaklar, ısı tasarrufu, geri dönüĢüm gibi kavramları kapsar. Bu saydıklarım ile giriĢimciliğin birleĢmesinden bu giriĢimcilik ortaya çıkmıĢtır (rizakadilar.net). Bir iĢin yeĢil giriĢimcilik kapsamında değerlendirilebilmesi için, bu iĢin sürdürülebilir üretime katkıda bulunması yani kısacası ekosistem çeĢitliliğine zarar vermeksizin katkıda bulunması gerekir.

YeĢil giriĢimciler ise, risk olarak çevreyi iyileĢtirme ve korumayı amaçlayan, doğal denge için yeĢil odaklı ürün, hizmet ve teknoloji üretilmesine katkı sağlayan bireylerdir. Bu bireyler, insan istek ve ihtiyaçlarına cevaplar ararken, çevresek faktörleri de göz önünde bulundururlar ve srumluluk bilinciyle, çevrenin korunmasına ve zarar verici faaliyetlerin engellenmesine de öncülük ederler (Kapusuz ve ÇavuĢ, 2017:112).

1.7.7 Küresel GiriĢimcilik

GiriĢimciler, diğer ülkelerdeki yönetilen büyük Ģirketlerle ortaklıklar kurarak hemen küresel alana çıkabilir. Ürünlerini sunacakları yeni pazarları araĢtırarak rekabet ortamında yer almayı hedeflemektedirler (Marangoz, 2016:81).

XXI. yüzyılda ülke ekonomileri artan nüfüs ile beraber birbiriyle daha yakın iliĢkiler kurarak, iĢletmelerin küresel ölçekte rekabet etmesine neden olmuĢtur. Gelecek piyasaların durumu geleceğe dönük küresel rekabet baskısı altında kalmaktadırlar.

Küresel giriĢimcilikte baĢarılı olan iĢletmeler, genellikle ürettikleri ve/veya pazarladıkları mal veya hizmetleri kendilerine ait marka ile tüketici ihtiyaçlarına uygun tasarlayıp dıĢ piyasada pazarlayabilen iĢletmelerdir. GiriĢimcilerin küresel ölçekte karĢılaĢtıkları üç ayrı sorun vardır. Bunlar (Marangoz, 2016:82):

17

 Uzaklık; Yeni giriĢimciler, dağıtım iĢlemleri ve uzak piyasalarla uğraĢabilecek altyapıdan genellikle yoksundur. Fiziksel uzaklık, zaman farklı oluĢturur ve bu da taĢımacılığı belirgin Ģekilde zorlaĢtırabilir.

 Bağlam; Ülkelerin politik, düzenleyici, hukuku, vergi, çevre ve iĢgücü sistemi farklıdır.

 Kaynaklar; Kaynak sıkıntısı çeken yeni giriĢimciler için yerine getrilmesi zor bir beklentidir.

1.8 Neden GiriĢimcilik?

GiriĢimcilerin neden iyi bir giriĢimci olduğunu anlamaya çalıĢan araĢtırmacılar, bunun en büyük nedenini motivasyon olduğunu belirtmiĢtirler (Güler, 2010:27).

Ekonomik krizden önce orta düzey yöneticiler üzerinde yapılan bir araĢtırma, bu kesimin sadece %15‟inin iĢinden memnun olduğu ve ayrılmayı düĢünmediği, % 61‟inin ise ilk fırsatta çalıĢtığı firmadan ayırlmayı düĢündüğü ortaya çıkmıĢtır. Yine aynı araĢtırma sonucuna göre iĢten ayrılmayı düĢündüren en önemli sebep, insanların kendi iĢini kurma isteğidir. Bugünkü koĢullarda, her geçen gün daha fazla çalıĢanın kendi iĢini yapmak, kendisi için çalıĢmak ve kendi iĢinde söz sahibi olmak için can attığı görünen bir gerçektir (Arslan, 2007:124).

Ġnsan kendi iĢini kurmak için fırsatın eline geçmesine bekler. Ama kendi iĢini kurduğu zaman her Ģeyden sorumlu olacaktır (Arslan, 2007:125).

GiriĢimci olmanın temel nedenleri bulunmaktadır (Yurtseven, 2007:65):

1. Kar sağlamak,

2. Kendi iĢinin patronu olmak, 3. KiĢisel duygularını tatmın etmek, 4. YaĢam tarzını değiĢmek.

GiriĢimciler zaman, uzmanlık ve para yatırımlarını karla karĢılayabilecekleri umuduyla bir iĢe baĢlar. Hiç kimse, para kaybetmek için bir iĢe baĢlamaz. Ancak, kar güdüsünün önemi ve derecesi farklıdır. Bazi giriĢimciler, bir an önce kar elde etmek

18

ister. Bazılarıysa, gelecek yönelimli davranır. Gelecekleri için servet ister veya yalnızca konforlu bir yaĢam sahibi olmak ister.

Bağımsız olma isteği, giriĢimciler için diğer önemli bir güdüdür. GiriĢimci, performans ve ödülü arasındaki direk iliĢkiyi görmek ister. KiĢilerin iĢten çıkarılma nedeni; onların bir iĢte çalıĢmak yerine, kendi iĢlerini kurmaya karar vermelerine neden olmaktadır. Bazı kiĢiler, iĢletme çevresinde kendisini bastırılmıĢ hissetmekte ve yaratıcılığını ortaya çıkarmak için değiĢim istemektedir (Yurtseven, 2007:65).

Birçok giriĢimci, kendi iĢini yönetmekten kiĢisel bir tatmın sağlamaktadır. MüĢteri ve çalıĢanlarla birlikte olma olanağı, bir baĢka tatmin kaynağıdır. GiriĢimcilik rölü, rutinlikten çok, baĢarı ve özgürlük duygusu sağlamaktadır. Son olarak; yaĢam biçimini seçme olanağı (Nerede yaĢayacak? Ne tür bir iĢ yapılacak? ÇalıĢma saatleri nasıl olacak?) , birçok giriĢimciye çekici gelmektedir (Yurtseven, 2007:66).

1.9 GiriĢimcilerde BaĢarısızlık Sendromu ve BaĢarısızlık Nedenleri

Yapılan bir hata, ilerleminin ölçüsüdür ve her iĢ doğal olarak belirli ölçüde risk içerir. GiriĢimcilikte baĢarı ve baĢarısızlık her zaman karĢımıza çıkan kavramlardır.

BaĢarılı olmak da baĢarısız olmak da bizim elimizde aslında. DıĢ etkenleri ve kendimizi kontrol edebiliyorsak bu "baĢarı" adını alacaktır (giriĢimcikafası.com).

Yapılan araĢtırmalara göre küçük iĢletmeler, büyük iĢletmelere göre daha fazla baĢarısız olmaya meyillidir. BaĢarısızlığın en önemli nedenlerinden biri finansal sorunlardır (Arslan, 2018:710).

BaĢarısızlıkla karĢılaĢınca bunu piyasa koĢullarına, hükümetin aldığı kararlara, faiz oranlarına, ya da elemanların yeteneksizliğine bağlarız. GiriĢimcilerin yeni kurdukları iĢlerde baĢarısızlık oranı ve sebepleri hakkında bilgi bulmak oldukça zordur. Bunun ana sebebi baĢarısızlığın standart bir tanımının olmayıĢıdır. Birçok giriĢim, farklı sebeplerden dolayı baĢarısız olabiliyor, yeni açılan birçok iĢletme kısa süre sonra kapanabiliyor. Bunların kapanıĢ sebepleri iyi bilinmemekle beraber, yaĢanan baĢarısızlıkların giriĢimcileri yollarından çevirmediği, baĢarılı iĢadamlarının

19

hayatları boyunca en az bir kere baĢarısız oldukları, birçok araĢtırmada ortaya konulan gerçeklerdir (Arslan, 2007:126).

Her Ģeyi erteleyen giriĢimciler, elbette baĢarısızlığa mahkum olacaktır. BaĢarının sırrı ise Kenosuke Matsushita‟nın kendi organizasyonuna verdiği Ģu basit ve kısa mesajla özetlenebilir: „Bir giriĢimci gibi düĢünün, kiralık bir el gibi değil‟ (Arslan, 2007:126).

GiriĢimcilikte baĢarısızlık nedenleri Ģöyle sıranabilir (giriĢimcikafası.com):

 Karar alıp verme zorluğu;

 ĠĢlerin yoğunluğundan dolayı yaĢanan stres;

 Özel hayatına gerekli vakti ayırmamak;

 Tecrübe eksikliği;

 Plansız olarak bir iĢe kalkıĢmak.

GiriĢimciler için zaman yönetimi de oldukça önemlidir. Bu süreç içerisinde bir atılım yapacaksa en uygun zamanı kollamalıdır. Diğer türlü giriĢimler baĢarısızlıkla sonuçlanabilir. GiriĢimcilikte baĢarının bir diğer ölçütü ise ekip çalıĢmasıdır. Eğer ki bir Ģirkette iĢler doğru yolda ilerliyorsa baĢarı da kendi kendine gelir. Ekibi idare etmesini, olumsuzluklara karĢı motive etmesini bilmeli ve gerektiğinde tüm sorumluluğu kendisi üstlenmelidir. Ekip çalıĢmasında biri diğerini tamamlar, eksiğini kapatır ve nihayetinde baĢarı gelir (giriĢimcikafası.com).

1.10 GiriĢimcilik Kariyerinin Etkileyen Faktörler

GiriĢimciliği etkileyen faktörler Ģu Ģekilde sıranabilir (sidepleyer.biz.tr):

 Finansal koĢullar;

 Ticari ve hukuki altyapı;

 Fiziksel altyapıya eriĢim;

 Devlet politikaları ve programları.

20

Finansal koşullar; GiriĢimcinin kaynakları aile bireyleri, bankaları ve finansal kuruĢları, devlet, sermaye piyasaları ve iĢ iliĢkisinde beraber çalıĢılan iĢletmelerdir.

Ticari ve hukuki altyapı; Genel olarak Ģirketlere yönelik mevzutlarda ve çalıĢma yasalarında yapılan düzenlemelerle sağlanmaktadır. Bunlar (sideplayer.biz.tr):

a. Yeni Ģirketlerin kurulması ve Ģirketlerin iĢleyiĢiyle ile ilgili düzenlemeler;

b. ĠĢçi alımları ve iĢçi çıkarmaları;

c. ÇalıĢma yasaları;

d. Patent ve telif haklarının baĢarılı uygulanması;

e. Rekabet.

Fiziksel altyapıya erişim; Yeni iĢletmelerin beslendikleri, tehlikelere en açık oldukları kuruluĢ aĢamasında hayatta kalabilmeleri için yardım aldıkları oluĢumlardır. Ġnkubatölerin amacı: iĢ ve istihdam yaratmak, baĢarılı iĢletmeler kurmak, bölgesel geliĢmeye ilerletmek, giriĢimciliği özendirmek ve diğer (sideplayer.biz.tr). Avrupadaki inkübatörlerin kuruluĢ fonunun kaynakları: Avrupa Birliği fonları, Ulusal fonları, ÖzeĢ kuruluĢ ve bankalardan sağlanan kaynaklar, Üniversite ve ARGE sağlanan kaynaklar.

Devlet politikaları ve programları (sideplayer.biz.tr);

a. Doğrudan yatırım (sabit, malzemeler yatırımlar), arazi, tesis, bina, makineler;

b. Dolaylı yatırımlar (teknoloji transferi, patent ve bilgi giderleri);

c. Dolaylı destekler (DanıĢmanlık hizmetleri, bilginin yaygınlaĢtırılması).

GiriĢimcilik faliyetlerinin ülkelerin ekonomilerindeki yadsınamaz rolü giriĢimcinin ve giriĢimsel karar verme sürecinin tanımlanmasını gerekli kılmaktadır (Yener, 2017:1341). GiriĢimcilik kariyerini etkileyen unsurlar: çocukluk dönemi aile çevresi, eğitim, kiĢisel değerler, yaĢ, iĢ geçmiĢi, güdülenme, rol modelleri, destek sistemleri, moral destek ağı ve profesiyonel destek ağı (Yurtseven, 2007:82).

21 1.10.1 Rol Modeli ve Sosyal Çevre

GiriĢimcinin çocukluk dönemi ve aile çevresiyle ilgili olarak araĢtırılan konular doğum sırası, anne-babanın mesleği ve sosyal statüsü, anne babayla olan iliĢkilerdir (Yurtseven, 2007:83). Bazı araĢtırmalar giriĢimcilerin, ailenin ilk çocuğu olduğunu gösteriyor. Ġlk doğan çocuk ya da tek çocuğu, özel bir ilgi gördüğünden, güçlü bir güven duygusuna sahip olduğu düĢünülür. Kendi iĢine sahip bir babanın olması, giriĢimci olmak için güçlü bir istek yaratmaktadır. GiriĢimci bir anneye sahip olmak da aynı sonuçlara neden olur ve o nedeniyle anne babayla olan iliĢki, anne- baba giriĢimci olsun ya da olmasın, bireyin giriĢimci isteğini oluĢturan önemli bir boyuttur (Yurtseven, 2007:83-84).

Aile, kendi değer, tutku ve heyecanlarını doğal olarak çocuğa yansıtır ve ona göre çocuk küçük yaĢlarda değerlere iliĢkin davranıĢlara alıĢır (Marangoz, 2016:73).

Örnek davranıĢlar sergileyen kiĢiler ''rol model''olarak tanımlanır ve rol model varken baĢarılı giriĢimcilerin bulunduğu ekonomik çevrelerde daha hızlı geliĢmektedir (Marangoz, 2016:77-78).

1.10.2 Din ve Eğitim

Din topluma getirdiği değer yükümleriyle, toplumun ekonomik ve hukuksal yapısında Ģekillenmesine etki etki eder. Max Veber'e göre kiĢiyi iyi bir mümin olmak adına çalıĢmaya yönelten güdüler olmuĢtur. Vebere göre dini değerler giriĢimci davranıĢlara yol açmaktadır.

Weber için bu etik, modern kapitalizmin ruhunun temel unsurdur ve dini değerler giriĢimci davranıĢa yol açmaktadır. GiriĢimcinin eğitimlerinin sadece geleceğin iĢ dünyası açısından değil, aynı yamanda beĢeri sermaye artıĢının sağlanması bakımından da önemli sonuçları bulunmaktadır (Marangoz, 2016:74-75).

22 1.10.3 YaĢ

YaĢın giriĢimcilik kariyeri sürecisinde etkisi araĢtırılmıĢtır. Bu sonuĢlara göre, giriĢimcilik yaĢıyla, kronolojik yaĢı farklılaĢtırmak gerekir. Kronolojik yaĢ açısından, çoğu giriĢimci kariyerlerine 22-25 yaĢ arasında baĢlamaktadır. Bu yaĢlar giriĢim için gereken deneyim, mali destek, enerji ve iĢletmeyi yönetmek için uygun olmayabilir.

Eğitim ve hazırlık varsa; giriĢimcilik kariyerine erken baĢlamak, geç baĢlamaya tercih edilmelidir. Genel olarak; erkek giriĢimciler, ilk önemli iĢlerini otuz yaĢının baĢlarında kurmaktadır. Kadın giriĢimciler için bu dönem otuz yaĢın ortalaırdır (Yurtseven, 2007:85).

1.10.4 ĠĢ GeçmiĢi

ĠĢ geçmiĢi yalnızca yeni bir iĢe baĢlama kararının alınmasına neden olan olumsuz yönüyle değil, aynı zamanda yeni bir iĢin baĢarılı olması ve büyümesi için de önemlidir. ĠĢ deyneyimi; mali kaynak elde etme, piyasa için en iyi ürün ve hizmeti geliĢtirme, iĢletme kurma, dağıtım kanallarını geliĢtirme ve pazara girmek için bir pazarlama stratejisi oluĢturma açısından da önemlidir (Yurtseven, 2007:85).

1.11 GiriĢim Hayat Eğrisi

GiriĢimin, bir ürün gibi, geliĢtiği varsıyalacak olursa, fikirden eyleme kadar süren zorlu süreçten geçen, sağlıklı bir hayat eğrisine kavuĢturması beklenir. GiriĢimin baĢlangıç döneminde, zararla kapatması beklenir. Bu aĢama sonrasında baĢa baĢ noktasına eriĢmesi ve büyüme aĢamasında kara geçmesi beklenir. Bu süreler kısa veya uzun sürebilir (Karabulut, 2009:33).

Diğer bir deyiĢle, giriĢimin hayat eğrisi normal bir süreçte izleyebileceği gibi, sağa veya sola çarpık bir seyir de izleyebilir. GiriĢimin hayat eğrisi aĢamaları ve her bir aĢamada elde edilen verim (çıktı/girdi) gelir, maliyet ve kar farlılık gösterebilir.

GiriĢim Hayata Eğrisi Ģekilde 1.1 göstermektedir:

23 Şekil 1: Girişim Hayat Eğrisi

Kaynak: (girişim.eğrisi.com).

GiriĢimin ilk baĢarısının sürdürülebilirliği, baĢarısızlık sorunlarının ise giderilmesi beklenir. GiriĢim sunuĢ döneminden sonra, büyüme aĢamasındaki baĢarısı, örgütsel yapının, hiyerarĢik düzenin ve uygun rekabetçi stratejilerin uygulanma baĢarısına uzun dönemli baĢarısı ve sürdürülebilirliği ise, sonra belirtileceği gibi daha çok örgüt içi giriĢimci ekiplerin yenilikçi çabalarına bağılıdır (Karabulut, 2009:34).

ġekil 1‟e göre „GiriĢim hayata eğrisi süreçi‟ Ģü Ģekilde sıralabilir:

a) Ġlk baĢtaki heyecan ve medya ilgisi;

b) Heyecan geçmeye baĢlar;

c) Uzun süre acı çekilir;

d) BaĢardık sanılır ama öyle olmadığı ortaya çıkar;

e) BaĢarı;

f) Para gelmeye baĢlar;

g) Yatırımcı kar etmeye baĢlar;

GiriĢimcinin „acı çeken aĢamasında‟ zorluklarla karĢılaĢmakta ve bu karĢılaĢtığı unsurlar farklı olabilirmektedir. Mesela, nakit akıĢındaki aksamalar, stres, güvensizlik, müĢteri bulma imkanı,üretim yok, eğitim ve bilgi eksikliği (fortune.com.tr).

24

1.12 GiriĢimcilerin Önündeki Engeller ve KarĢılaĢtıkları Zorluklar

GiriĢimcilerin karĢılaĢtıkları sorunlar temel olarak iki unsurdur: devlet kurumlarında, gümrüklerde ve belediyelerde karĢılaĢılan bürokratik engeller, ikincisi ise devlet politikaları (ĠrmiĢ vd, 2010:35).

GiriĢimciliğin geliĢmesinde bir baĢka engel ise, devlet politikalarıyla ya da giriĢimcilerin kolaya kaçması sebebiyle teknoloji icat etmek ve üretmek yerine daha ziyade teknoloji transferine yönelmeleridir. Böyle bir anlayıĢı ve uygulama, giriĢimsel bağlamda yenilik ve yaratıcılık vasıfları, dıĢardan gelecek teknolojinin imkan verdiği ölçüde olacağı gibi ayrica, teknoloji üreten giriĢimcilerin ortaya çıkmasını da yavaĢlatmaktadır (Titiz, 2002:57-64).

Kadın giriĢimcilerin karĢılaĢtıkları zorlukların baĢında ise; kredi alma zorluğu, aile sorunlar, ayrımcılık, giriĢimcilikte rol ve modellerin eksik olması gibi unsurlar çerçevesinde Ģekillenmektedir. Öte yandan, sosyal engeller ise; örgüt kültürü, liderlik, politika geliĢtirme ve uygulamada karĢılaĢılan engeller çıkmaktadır (techinside.com).

1.13 GiriĢimcinin KarĢılaĢtığı Riskler

GiriĢimcilerin karĢılaĢtığı riskleri Ģu Ģekilde sıralanabilir (Aydınlık, 2016:22-23):

Finansal risk: GiriĢimci birikiminin büyük bir bölümünü iĢe yatırdığından, ya da kendisi bu amaçla kullandığından iĢlerin kötü gitmesi durumunda kiĢisel bir iflas söz konusu olabilir.

Kariyer risk: GiriĢimcinin giriĢim çabalarının baĢarısız olması durumunda iĢ bulup bulamayacağı ya da eski iĢine geri dönüp dönmeyeceği konusunda, kafasında soru iĢaretleri vardır. Ġyi bir geliri, pozisyonu ve birikimi olan profesyonel bir yönetici iĢini bırakıp kariyerini riske atmak istemeyebilir.

Aile ve sosyal risk: Yeni bir iĢ, giriĢimcinin zamanının ve enerjisinin büyük bir bölümünü alacaktır. Bu durumda giriĢimcinin çevresine ve özellikle ailesine karĢı

25

olan sorumluluklarında aksamalar görülebilir. Evli ve çocuğu olan bir giriĢimci sosyal hayatına zaman ayıramadığı için, aile yaĢantısı etkilenebilecek ve hatta ailesine önemli zararlar verebilecektir.

Psikolojik risk: GiriĢimcinin maddi manevi yoğun stres altında kalması sebebiyle ciddi sorunlarla karĢılaĢma durumudur.

GiriĢimcinin vizyon sahibi ve etkili bir lider olması, yönetim yeteneğine sahip olması, değiĢime duyarlı olması, ekonomik çevreyi ve pazarı yakından izlemesi, yenilik yaratıcılık üretim, satıĢ ve pazarlama stratejleri geliĢtirmesi, mal ve hizmetlere iliĢkin öngörülerde bulunması, ulaĢabilir ve ölçülebilir hedefler belirlemesi vd. giriĢimcinin baĢarısı liderlik özellikleriyle yöneticilik yeteneklerini bönyesinde toplamasına bağlıdır. Nitekim giriĢimcinin güçlü yönlerinin yanı sıra, zayıf yönlerinin de olduğu bir gerçektir. ĠĢte bu yönlerin iyi yönetilmesi durumunda giriĢimci baĢariya ulaĢacaktır. Bunu ulaĢırken giriĢimci karĢılaĢacağı riskleri de göz ardı etmemelidir (Aydınlık, 2016:24).

1.14 GiriĢimcilik Hataları

Yönetim açısından iki kavram büyük önem taĢımaktadır. Doğru veya yetkin oluĢum ve etkin yönetim (Dess ve Mıller, 1993:51). GiriĢimcinin baĢarılı olabilmesi için sağlıklı bir hayat eğrisine kavuĢturulması gereklidir (Karabulut, 2009:36). Çoğu giriĢimci iĢe baĢladıkları andan itibaren farkında olmadan farklı sorunlarla karĢı karĢıya geliyor. GiriĢimcilik üzerine odaklanan konuların eğitimlerin genç giriĢimcilerin önündeki en büyük engelllerden sadece bir kaçından biridir. En sık karĢılaĢtıkları pek çok hatalar aĢağıdaki Ģekilde sıranabilir (webrazzi.com):

İş Fikrinin Uygulanabilir Olup Olmadığına Dikkat Etmemek; GiriĢimcilerin pek çoğu ilk düĢündükleri iĢ fikrinin mükemmel olduğuna inanmaktadırlar.Fakat bu fikirleri hayata geçirdikleri zaman hiç ummadıkları aksaklıklarla karĢı karĢıya kalmaktadırlar.

26

Gerçekçi Bir İş Planına Sahip Olmamak; ĠĢ planı hazırlamak okuldayken son günden yetiĢmesi gereken ödeve benzemez. ĠĢ planı; fikrinizin uygulanabilir ve devamlı olup olmadığını,bu iĢi kurduğumuz zaman riskleri gözden kaçıracağımız konuları enine boyuna düĢünmek zorundayız.

Doğru Ortaklıklar Seçmemesi; Birbirine karıĢtırarak ortaya çıkaracağınız deneyin ne olduğunu biliuorsanız bu bilgi ve tecrübenin eseridir. Dolayısıyla eğer ortaklık kuracağınız kiĢinin hal ve hareketlerini, iĢ tecrübesini ve toplum içerisinde güvenirliğini bilmek gerekir.

1.15 GiriĢimciliğin BaĢarı Förmülü

GiriĢimcilikte baĢarı faktöreri Ģu Ģekilde sınıflandırabilir (kisi.deu.edu.tr):

İş Olanağının Bulunması;

 Yatırım hiç yok ya da müĢteri beklentileri karĢılanmıyorsa,

 Pazar AraĢtırması – Gereksinimin Belirlenmesi – Yatırım,

 Mevcut ve potansiyel rakipler, ikame tehdidi ve pazar paylarına dikkat edilmeli.

Doğru Zamanlama:

 En uygun dönem seçilmeli,

 Durgunluk zamanı iĢgücü ücretleri düĢer, maliyetler azalır. Fakat satın alma gücü de azalacaktır.

 Kriz zamanı normal harcamalar artar, düĢük mallara olan talep yükselir Yeterli Öz Sermaye ve Kredi Olanakları;

 Kazanç için yatırım yapmak Ģarttır.

 Yatırım için gerekli sermaye giriĢimcide bulunmayabilir.

 Yatırım geri dönüĢ oranı ve borçlanma fiyatı kritik noktalardır.

 % 60 özsermaye ile karĢılanmalı, 6 ila 12 aylık faaliyeti kapsayacak düzeyde olmalıdır.

27 Yönetim Beceresi;

 Kurulan giriĢimdeki kaynakların planlanması, yönlendirilmesi ve eĢgüdümlenmesidir.

 Yönetim becerisi, tecrübe ile birleĢtirilirse yaĢanacak birçok sorun için çözüm üretilebilir.

Küresel düzünmek; Dünyayı bütüncül bir pazar olarak kabul edip bütün müĢterilere uygun hizmet/ürün geliĢtirm

Kuruluş Yerini Doğru Seçmek; MüĢteri kitlesi, potansiyel müĢteri, pazara ve piyasaya yakınlık, insan gücüne eriĢim, teĢvik edici ya da sınırlayıcı hukuki veya yasal düzenlemeler, bölge ve iklim koĢulları, hammaddeye eriĢim gibi etmenler göz önüne alınmalıdır.

Ekip oluşturmak;

 Rekabet gücünü elde tutabilmek iyi bir beĢeri sermayesine bağlıdır.

 Doğru ekip oluĢturmak istenen amaçlara ulaĢmayı kolaylaĢtıracaktır.

Sürekli Eğitim;

 Yeni bilgi, entelektüel sermayenin geliĢmesine olanak sağlar.

 Çevre koĢullarına uyum kolaylaĢır (kisi.deu.edu.tr).

28

BÖLÜM 2: KADIN GĠRĠġĠMCĠLER VE KARġILAġTIKLARI SORUNLAR

2.1. Kadin GiriĢimci Tanımı

Kadın giriĢimciliği, iĢ sürecinin örgütlenmesi, mal ve hizmet üretiminin planlanması, iĢ yerinin iĢletilmesi, kapatılması veya geliĢtirilmesine kendisi karar veren kiĢidir.

Üretim faktörlerinde yer alan ve kurduğu iĢletmeyi maksimum düzeye getirmeyi amaçlayan kiĢidir. Çocukların bakımı, kadının çalıĢma hayatındaki yerinin yadırganması, eğitim, meslek seçimi, kendi statüsüne göre uygun iĢ bulma güçlüğü ,geleneksel toplum yapısı içinde kadının çalıĢmasına yönelik ön yargıların olması kadın giriĢimcinin çalıĢma hayatına girmesine engel olan sebeplerden yanlızca bir kaçıdır.

Her çalıĢan kadın giriĢimci değildir, özellikle kendi mesleğini yapan kiĢilere kadın giriĢimci demek doğru olmaz (doktor, avukat, hemĢire, öğretmen vb).

Medha Dubhashi Vinze‟ye göre, kadın giriĢimci fırsatlara sahip olan ve vizyon sahibi, ticari zekalı, muazzam bir azim ve her Ģeyden önce sahip olduğu maceracı ruhu nedeniyle risk almak isteyen kiĢidir (shodhganga.inflibnet.ac.in).

1. Kadın giriĢimci olmanın temel Ģartlarından biri iĢletme yönetimini bilmek teknik konulara hakim olmaktır. Bu özellik kurulan Ģirketin hangi amaca yönelik kurulduğunu ve bu Ģirketin genel ve teknik özelliklerini kavramayı amaçlar.

2. Erkeklerin yoğun olduğu iĢ sektörlerinde çalıĢır. Ġyi iletiĢim kuran, problem çözme yeteneği geliĢmiĢ olan, hoĢgörülü olmasından dolayı iĢ hayatında baĢarılı olurlar.

3. Erkek egemenliğinin kurumları Ģekillendirdiği toplumlarda kadınlar her alanda;

siyasette , ekonomide bilimde engelleyici birtakım sınırlamalar yaĢamaktadırlar. Bu sınırlamalar kalktığı durumda kadınlar iĢ hayatına daha iyi adapte olup, daha iyi atılımlar gerçekleĢtireceklerdir (istekobi.com.tr).

29 2.2 Kadın GiriĢimci Siniflandirmasi

Kadın giriĢimciler farklı giriĢimcilik tipleri içinde sınıflandırmakdatır. Chakrabortiye göre kadın giriĢimciliği dörde ayrılmaktadır (slideshare.net): Ģans giriĢimciler, doğal giriĢimciler, oluĢturulan giriĢimciler, zorla giriĢimciler.

Şans girişimcileri; ĠĢlerini hazırlıksız, net hedefleri ve planları olmadan baĢlatanlardır ve kendi yollarına çıkan fırsatları yakalarlar.

Doğal girişimciler: Bir meslek sahibi olarak iĢe baĢlayan kiĢilerdir. ĠĢlerini önceden planlayan gruptur. Para kazanmak onların motive olma sebeplerinden biridir.

Oluşturulan girişimciler; „GiriĢimciliği GeliĢtirme Programı‟ gibi özel eğitim programları aracılığıyla teĢvik edilir ve eğitilir.

Zorla girişimcilik; Baba, koca ya da erkek kardeĢinin ölmesi üzerine iĢlerini devralması ile ortaya çıkan giriĢimciliktir. Temel olgusu beklenmeyen bir giriĢimcilik olayında kiĢiye zorla dayatılan bir giriĢimcilik metotudur (istekobi.com.tr).

Kadin GiriĢimci Türleri Ģu Ģekilde sınıflanabilir (Top, 2006:22):

1. Geneleksel Kadın Girişimci Tipi;

a) Para kazanmak ana motivasyonudur;

b) Hem iĢini hem de ailesini ön planla tutar;

c) ĠĢ görevlerini dengeleyen ve iĢini de fazla büyütmeyi düĢünmeyen giriĢimcidir.

d) Kadın giriĢimciler, çoğunlukla konuk evi, sekreterlik, bakım ajansı, restorant, yemek fabrikası ve kuaför salonuna sahip olmaktadırlar (Marangoz, 2016:218).

2. Aileci Kadın Girişimciler;

a) Aileci kadın giriĢimcilerde giriĢimciliğe niyet motivasyonu kendini geliĢtirmek ve ailesine destek olmak biçiminde bir güdüdür;

30

b) ĠĢletmesinin büyümesini öncelikli hedefleri arasına koyan (sabis.sakarya.edu);

c) Ana merkez yine eĢ, çocuk ve ailesidir.

d) Bu gruba dahil olan kadınlar müĢterilerle düzenli, uzun vadeli ve küçük ölçekli iĢleri yapmaktadırlar (Marangoz, 2016:218–219).

3. Yenilikçi Kadın Girişimci Tipi:

a) Genelikle yüksek eğitim görmüĢ ve ekonomik olarak bağımsızlığına düĢkün olan kadın giriĢimciler olarak tanımlanır;

b) Kadınlar kariyerine engel olan yerde kadınlık rolünü bırakır ve ordan tıpkı erkek giriĢimciler gibi iĢe baĢlarlar.

c) Teknojojiyi çok iyi algılarlar ve iyi Ģekilde de kullanırlar (Top, 2006:23).

2.3 Kadın GiriĢimcilerin KiĢisel Özellikleri

Kadın giriĢimciler bir çok ortak karakteristik özellikler taĢımaktadırlar bunlar:

baĢarma ihtiyacı, risk alabilme eğilimi, bağmsız olma arzusu, doğru karar verilmesi, geleceği görüp planlama yapabilme ve zamanın değerlendirmesi (Güney, 2008:459).

Ayrıca giriĢimcilik faaliyetini sürdüren kadınlar hırslı olma, risk alma, kendi iĢini kontrol etme gibi özellikler çerçevresinde de betimlenebilir (Marangoz, 2016: 220).

ġekil 2: Kadın Girişimcilerin Özelliği

Kaynakça: (slideplayer.biz.tr).

31

Kadın giriĢimcilerin kiĢisel özellikleri üç kapsamda ele alınabilir (slideplayer.biz.tr):

 Kadın giriĢimciliğin geliĢimine bakıldığında “kendi iĢinde çalıĢma” veya

“kendi hesabına çalıĢma” biçiminin giriĢimciliğin ön türü veya öncüsü olduğu bilinmektedir.

 Kadın giriĢimciler genelde bütün ülkelerde serbest meslek çalıĢanı ve küçük iĢletme sahibi konumundadır.

 Kadınlar enformel ekonominin önemli aktörleri olarak, formel mikro iĢletmeye daha az oranda sahiptir.

2.4 Kadın ve Erkek GiriĢimcilerin ĠĢletmelerinin Özellikleri ve Arasındakı Farklar

Kadın sahip olduğu iĢletmelerle erkeklerin sahip olduğu iĢletmeler arasındaki farkları anlamaya yönelik pek çok karĢılaĢtırmalı çalıĢma gerçekleĢtirilmiĢtir. Johson ve Storey (1993) tarafından Ġngiltere‟deki altı kentte gerçekleĢtiren çalıĢma, birkaç konu dıĢında bu iĢletmelerin pek fazla farklı olmadığını göstermiĢtir. Buna göre kadınlar erkek meslektaĢlarından daha yaĢlıdır, erkeklere oranla hem förmel eğitim, hem de iĢ deneyimi bakımından daha az kalifiyediler ve baĢlangıç sermayesini teminde ticari bankalardan daha az yararlanmıĢlardır (Gökakin, 2000:20).

Kadınlar tarafından yöneltilen firmalar ciro bakımından değilse de çalıĢtırdıkları eleman sayısı açısından daha küçüktür ve karlılık oranları daha düĢüktür. Johnson ve Storey perfomansı açısından kadınların ve erkeklerin sahip olduğu firmalar arasında fazlaca fark olmamakla birlikte, kadınlara ait firmaların daha istikrarlı olduğunu belirtmiĢtir (Gökakin, 2000:20).

Erkekler pek çok konuda olduğu gibi iĢletmecilik alanında da yeteneklerine kadınlardan çok daha fazla güvenmektedirler. Ayrica, erkeklerin deneyimleri genellikle, üretim, finans, teknik ve inĢat alanlardadır. Buna karĢın kadınların idari deneyimleri genellikle eğitim veya perakendecilik gibi hizmetler sektöründe orta düzey yöneticilik ile sınırlıdır. Destek grupları da birbirinden farklı. Erkekler mühasebeciler ve avukatlar gibi profesyonelleri destek grubu olarak göstermekte,