BÖLÜM 4: KARADAĞ‟DA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA
4.5 AraĢtırmanın Bulguları
4.5.2 Karadağ‟daki Kadınların ÇalıĢma Hayatındaki Yeri Ġle Ġlgili Bilgileri
64
Tablo 19. Örneklem Grubunun Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu
ÇalıĢma Durumu Frekans Yüzde Geçerli
Yüzde
Toplam Yüzde
Memur 36 24,5 24,8 24,8
Aylık Gelir Ġçin ÇeĢitli ĠĢler 43 29,3 29,7 54,5
Evden ĠĢler 25 17,0 17,2 71,7
Diğer 35 23,8 24,1 95,9
Hiç çalıĢmadım 6 4,1 4,1 100,0
Toplam 145 98,6 100,0
Tablo 19‟deki verilere göre, kadın giriĢimcilerin daha önce hangi iĢte çalıĢtıkları incelendiğinde; %43‟ünün (%29,3) aylık gelir için çeĢitli iĢler; %36‟ının (%24,5) memur, %25‟ının (%17) evden iĢler ve %35‟ının (%23,8) diğer iĢlerde bulunmaktadır. Kadın giriĢimciler özel ve kamu sektöründe tecrübe kazanmıĢ iĢlerini kurmuĢlardır.
65
Tablo 21‟teki verilere göre, ankete katılan kadınların çoğunun kamu sektöründe ya da özel sektörde bulunduğu görülmektedir. % 32,7'lik bir oranla istihdam edildiğini görüyoruz, ancak ankete katılan kadınların %29,9 'u Ģirketi hiç bir destek almadan kurduğu görülüyor.11,6'sı kocasının Ģirketini yönetmektedir, % 32,7‟sı "Diğer" yanıtı seçmiĢti ve % 8.2'si ise aile Ģirketlerinde çalıĢmaktadır. Elde edilen verilere dayanarak, Karadağ'daki kadınların hala kendi Ģirketlerinin kurulmasını tercih etmediklerini ve giriĢimciliği teĢvik etmek için ek tedbirler gerektiğini fark edebiliriz.
Tablo 21. Örneklem Grubunun Firma Kuruluş Şekli
Firma KuruluĢ ġekli Frekans Yüzde Geçerli
Yüzde
Toplam Yüzde
Kendim Sıfırdan Kurdan 44 29,9 30,3 30,3
Aile ġirket 12 8,2 8,3 38,6
EĢimin ġirketi 17 11,6 11,7 50,3
Bu Ģirkette sadece çalıĢanım 24 16,3 16,6 66,9
Diğer 48 32,7 33,1 100,0
Toplam 145 98,6 100,0
Tablo 22. Örneklem Grubunun Kuruluş Sermayesi Temini KuruluĢ Sermayesi Frekans Yüzde Geçerli
Yüzde
Toplam Yüzde
KiĢisel Tasarruf 20 13,6 13,8 13,8
Akraba/ArkadaĢ Borçlanma 11 7,5 7,6 21,4
Banka Kredisi 29 19,7 20,0 41,4
KarĢılıksız Destek 12 8,2 8,3 49,7
Diğer 57 38,8 39,3 89,0
Devlet Ģirketi 16 10,9 11,0 100,0
Toplam 145 98,6 100,0
Tablo 22‟e göre, araĢtırmaya katılan kadın giriĢimcilerin iĢletmelerinin kuruluĢ sırasında destek aldıkları incelendiğinde; 29‟inin (%19,7) „Banka Kredisi‟, 27‟unun (%13,6) „KiĢisel tasarruf‟tan, 57‟sinin (%38,8) diğer iĢletmelerden kuruluĢ sermayesi
66
temini edilmiĢtir. Kadın giriĢimcilerin destek ve bilgi noktasında en önemli olanın banka olduğu söylenebilir.
Tablo 23‟e göre, araĢtırmaya katılan kadın giriĢimcilerin giriĢimci olmalarını etkileyen nedenler incelendiğinde; kadın giriĢimcilerin önemli bir çoğunluğu (%42,2)
„aileye ek bir gelir sağlamak‟ yanıtını vermiĢtir.
Tablo 23. Örneklem Grubunun Girişimci Olmaya Yönlendiren Nedenler GiriĢimci Olmaya Yönlendiren
Nedenler;
N Frekans S.Sapma Ortalama
Aileye Ek Bir Gelir Sağlamak 62 42,2 ,495 ,42
ĠĢ Yükümlülüklerini Yerine Getirmek 12 8,2 ,276 ,08
Sosyal ĠliĢkileri GeliĢtirmek 9 6,1 ,241 ,06
Patron Olmak 16 10,9 ,313 ,011
Ekonomik Bağımsızlık 34 23,1 ,424 ,23
Esnek ÇalıĢma Saatleri 12 8,2 ,276 ,08
Ideallerimi GerçekleĢtirmek 16 10,9 ,313 ,11
Zengin Olma Arzusu 5 3,4 ,164 ,03
Aile ġirketinin Sürekliliğini Sağlamak 10 6,8 ,253 ,07
Ekonomik bağımsızlık (%23,1); kendi iĢinin patron olmak ve ideallerimi gerçekleĢtirmek (%10,9) giriĢimcilerin “giriĢimci” olmalarında etkisi olmuĢtur.
Zengin olma arzusunun olmadığı söylenebilir. Kadın giriĢimcinin hem anne hem de giriĢimci olduğunu göz önüne alırsak, esnek çaliĢma saatlerinin (%8,2) bir sebeb olduğu görülmektedir. ĠĢ yükümlülüklerini yerine getirmek (%8,2), aile Ģirketinin sürekliliğini sağlamak (%6,8), yanıtı vermiĢtir.
Tablo 24‟de kadın giriĢimcilerin iĢlerini yaparken karĢılaĢtıkları zorlukları göstermektedir. ÇalıĢmaya katılımcıların% 36,7'si "Diğer" yanıtını seçtiği için, aĢağıdaki bahsedilen nedenlerin hiçbiri kadınların kendi iĢlerini yürütme konusunda büyük bir etkisi olmadığı söylenebilir. Firmasını kurarken karĢılaĢtığı zorluklar % 19'u aynı anda üç sebep vardır: sermaye temini, uygun eleman temini ve uygun materyal temini. Karadağ'da çalıĢan personel sıkıntısı, gerçek dayanağı olmayan iĢsiz yeni çalıĢanlar için bir mazeret olarak alınabilir. Pazarda tanınmamıĢ olmak ve uygun yer seçiminin zorluklar getirdiği, bir giriĢime baĢlarken genel olarak birçok giriĢimcinin yaĢadığı güçlükler olduğu söylenemez, araĢtırmaya göre 147
67
katılımcıdan sadece 3 kiĢi böyle sorunlarla karĢı karĢıya kalmıĢtır. Kadın giriĢimcilerin% 8.8'i iĢ dünyasına açılmanın zorluklarından biri olarak iĢ tecrübesi eksikliğini seçmiĢ ve % 7,5'i ise uygulama ve bilgi birikiminden ötürü iĢ deneyiminin eksikliğiyle ilgili olarak “yetersiz bilgi” yi seçmiĢtir. Bunun nedeni olarak kadın giriĢimcilerin büyük çoğunluğunun, faaliyetlerine baĢlamadan önce yeterli bilgi ve finans almamaları gösterilebilir.
Tablo 24. Örneklem Grubunun Firmasını Kurarken Karşılaştığı Zorluklar
N Frekans S.Sapma Ortalama
Sermaye Temini 22 15 ,359 ,15
Bürökratil ĠĢlemler 28 19,0 ,395 ,19
ĠĢ Tecrübesi Eksikliği 13 8,8 ,286 ,09
Bilgi Eksikliği 11 7,5 ,265 ,08
Uygun Yer Seçimi 4 2,7 ,164 ,03
Kiraların Yüksek Olması 20 13,6 ,338 ,13
Uygun Eleman Temini 28 19,0 ,395 ,19
Pazarda TanınmamıĢ Olmak 3 2,0 ,195 ,02
Uygun Materyal Temini 28 19,0 ,142 ,02
Diğer 54 36,7 ,484 ,37
Tablo 25. Örneklem Grubunun İş Yürütürken Karşılastığı Zorluklar
Tablo 25‟e göre; Karadağ bölgesini de içine alan küresel ekonomik kriz nedeniyle, kadın giriĢimcilerin% 23.2'si Dengesiz Piyasayı önemli bir sorun olarak görmektedir.
Vergi ödemenin 55'ının (% 22) ve Borç Ödemeleri 45'ının (%18) zorluğu çekiyor diye yanıtlamıĢtır.
N Yüzde Vaka Yüzdesi
Dengesiz Piyasa 58 23,2 47,2
Borç Ödemeleri 45 18,0 36,6
Vergi Ödemeleri 55 22,0 44,7
Kredi Alma Zorluğu 18 7,2 14,6
Elemanlar ile Ġlgili Sorunlar 21 8,4 17,1
MüĢterilerle Ġlgili Sorunlar 14 5,6 11,4
Ticaret Tecrübesi Eksikliği 8 3,2 6,5
Aile Sorunları 4 1,6 3,3
Toplumun Geneleksel Baskısı 2 0,8 1,6
Diğer 25 10,0 20,3
Toplam 250 100,0 203,3
68
Tablo 26.
Likert Ölçeği;
Frekans Yüzde
Kümülat if Yüzde
Ortalam a
Standard Sapma
'Toplumun Kadın GiriĢimciliğinin GeliĢimi Üzerinde Olumsuz Bir Etkisi Vardır'
Kesinikle Katılmıyorum 28 19,0 19,0
Katılmıyorum 13 8,8 27,9
Kararsızım 60 40,8 68,7
Katılıyorum 29 19,7 88,4
Kesinikle Katılıyorum 17 11,6 100,0
Toplam 147 100,0 2,96 1,241
„Karadağ'daki Kadınların GiriĢimciliğinin GeliĢtirilmesi Avrupa Birliği'ne GiriĢ ġartlarından Birini SağlamıĢ Oldu‟
Kesinikle Katılmıyorum 9 6,1 6,1
Katılmıyorum 4 2,7 8,8
Kararsızım 31 21,1 29,9
Katılıyorum 21 14,3 44,2
Kesinikle Katılıyorum 82 55,8 100,0
Toplam 147 100,0 4,10 1,198
„Sosyal Statüm ĠĢimi OluĢturmamda Bana Yardımcı Oldu‟
Kesinikle Katılmıyorum 23 15,6 15,6
Katılmıyorum 9 6,1 21,8
Kararsızım 67 45,6 67,3
Katılıyorum 17 11,6 78,9
Kesinikle Katılıyorum 31 21,1 100,0
Toplam 147 100,0 3,14 1,267
„Yüksek Vergiler Kadın
GiriĢimciliğinin GeliĢmesini Engelliyor;‟
Kesinikle Katılmıyorum 10 6,8 6,8
Katılmıyorum 2 1,4 8,2
Kararsızım 33 22,4 30,6
Katılıyorum 26 17,7 48,3
Kesinikle Katılıyorum 76 51,7 100,0
Toplam 147 100,0 4,06 1,192
„Eyalet Yasaları Kadın
GiriĢimciliğinin Yeterli GeliĢimini Desteklemiyor;’
Kesinikle Katılmıyorum 15 10,2 10,2
Katılmıyorum 11 7,5 17,7
Kararsızım 58 39,5 57,1
Katılıyorum 23 15,6 72,8
Kesinikle Katılıyorum 40 27,2 100,0
Toplam 147 100,0 3,41 1,250
„Kadın GiriĢimciler Cinsiyet
Ayrımcılığına Sahip Olmayan
ÇalıĢanlarıyla Sağlıklı Bir ĠliĢki Kuruyor.‟
Kesinikle Katılmıyorum 9 6,1 6,1
Katılmıyorum 5 3,4 9,5
Kararsızım 46 31,3 40,8
Katılıyorum 21 14,3 55,1
Kesinikle Katılıyorum 66 44,9 100,0
Toplam 147 100,0 3,87 1,203
„ Kadın GiriĢimciler Hem ÇalıĢıp Hem De Ailelerine Zaman ÇalıĢıp Hem De Ailelerine Zaman Ayırmakta Sorun
YaĢamamaktadır’
Kesinikle Katılmıyorum 10 6,8 6,8
Katılmıyorum 2 1,4 8,2
Kararsızım 74 50,3 58,5
Katılıyorum 16 10,9 69,4
Kesinikle Katılıyorum 45 30,6 100,0
Toplam 147 100,0 3,55 1,136
„Toplumsal Cinsiyet EĢitsizliği Nedeniyle Maddi Ġmkan Bulmak Zordur.‟
Kesinikle Katılmıyorum 48 32,7 32,7
Katılmıyorum 10 6,8 39,5
Kararsızım 46 31,3 70,7
Katılıyorum 18 12,2 83,0
Kesinikle Katılıyorum 25 17,0 100,0
Toplam 147 100,0 2,72 1,455
„Erkek GiriĢimciler Kadın
GiriĢimcilerden Daha Fazladı‟
Kesinikle Katılmıyorum 8 5,4 5,4
Katılmıyorum 7 4,8 10,2
Kararsızım 26 17,7 27,9
Katılıyorum 22 15,0 42,9
Kesinikle Katılıyorum 84 57,1 100,0
Toplam 147 100,0 4,15 1,169
„Aynı ĠĢ Ġçin Erkeklerden Daha Az MaaĢ Aldım;‟
Kesinikle Katılmıyorum 43 29,3 29,3
Katılmıyorum 6 4,1 33,3
Kararsızım 48 32,7 66,0
Katılıyorum 8 5,4 71,4
Kesinikle Katılıyorum 42 28,6 100,0
Toplam 147 100,0 3,01 1,559
‘Kadın GiriĢimciler Ġçin Sosyal Statünün Ġstikrarı Ve Bir EĢin Ekonomik
Bağımsızlığı Büyük Önem
TaĢımaktadır.‟
Kesinikle Katılmıyorum 11 7,5 7,5
Katılmıyorum 1 ,7 8,2
Kararsızım 24 16,3 24,5
Katılıyorum 35 23,8 48,3
Kesinikle Katılıyorum 76 51,7 100,0
Toplam 147 100,0 4,10 1,177
„EĢim ĠĢ Hayatında Bulunmamı Tamamen Destekliyor‟
Kesinikle Katılmıyorum 14 9,5 9,7
Katılmıyorum 40 27,2 37,2
Kararsızım 18 12,2 49,7
Katılıyorum 73 49,7 100,0
Kesinikle Katılıyorum 145 98,6
Toplam 2 1,4 3,94 1,287
70 4.5.3 Likert Ölçek Değerlendirmesi
Likert ölçekleme tekniği ile ilgili beĢli cevaplama (Kesinlikle Katılmıyorum, Katılıyorum, Kararsızım, Katılıyorum, Kesınikle Katılıyorum) kategorileri ve puan/sayısal „Kadın giriĢimcilerin faaliyetleri sırasında karĢılaĢtıkları güçlükleri‟
belirlemek amacıyla yapılan analizler sonucunda değerlendirme likert ölçek puanlama aralıkları dikkate alınarak yapılmıĢtır. AraĢtırmaya katılanların çoğunun % 98,6'sının iĢ hayatında kocalarindan tam olarak destek görmüĢtür. Her zaman kocaların kadınların bir iĢin ilerlemesine engel çıkardığına dair Ģüpheler vardır. Daha önce Tablo 4.7'de göz önüne alındığında, araĢtırmacıların karĢı cinsten yüksek eğitim seviyesinde olduğunu, kadınlara yönelik erkek desteğinin nedeninin tam olarak ne olduğuyla ilgili bir korelasyon olabileceği düĢünebilir.Ancak eĢlerinin desteğine bakılmaksızın araĢtırmacılar kendilerini diğer engeller üzerinde bulmuĢlardır.
Tablo 26. inceleyince: Yüksek vergiler %51.7, toplumun kadın giriĢimciliğinin geliĢimi olumsuz bir etkisi vardır. % 11,6'i oranla ve Karadağ hükümeti desteğiyle memnun olmadıkları toplam %10,2 oranla bulunmaktadır.
Bununla birlikte, iĢ dünyasındaki kadınlardan daha fazla erkeğin kadınların 84'ünün (% 57.1) Karadağ pazarında erkeklerin baskın olduğu gerçeğiyle tamamen aynı fikirdeydik. Kadınların% 21,1'i, sosyal yaĢamlarının baĢarıları üzerinde büyük bir etki yarattığını,% 15.6'sının da bu ifadeyle tamamen aynı fikirdeydiklerini kabul etmiĢtir.
Katılımcıların% 55.8 'inin' Karadağdaki kadınların giriĢimçilüğünü geliĢtirilmesi Avrupa Birliği'ne giriĢ koĢullarından birini sağlamıĢ oldu 'gerçeğiyle tamamen aynı fikirdeydiler.
Kar söz konusu olduğunda, kadınların % 28.6'sı aynı iĢ için daha az ücret ödendiğini,% 29.3'ünün de bu konuda tam olarak aynı fikirde olmadığını düĢünürken, katılımcıların % 32,7'si kararsız kararını seçmiĢtir.
Katılımcıların % 50.3'ü, bir kadın giriĢimcinin bir aile ve bir iĢ olarak aynı Ģeyi elde edebilmesi, % 30.6'sının hala olumlu bir görüĢe sahip olması ve bir kadının evde ve
71
iĢ yerinde iyi bir yönetici olabileceği konusunda tam bir fikir birliğine sahip olma konusunda isteksiz davranmıĢtır. Katılımcıların % 44,9'u erkeklerin ve kadınların istihdamında bir fark yaratmayacağına inanmaktadır. Katılımcıların toplumsal cinsiyet eĢitsizliği nedeniyle maddi bulma zordur'un % 17'sinin iddia ettiği gibi, % 32'si bu kabul edilemez bir gerekçe olarak değerlendirmektedir.