kocaeli üniversitesi hukuk fakültesi dergisi

(1)

Temmuz 2016 - Sayı: 14

Kentsel Dönüşüm

Özel Sayısı üniversitesi

hukuk fakültesi dergisi

(2)

Hukuk Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. Abdülkadir ŞENKAL Editör

Doç. Dr. Hakan ÇEBİ İletişim Adresi

Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Umuttepe Yerleşkesi

İzmit / KOCAELİ Tel: +90 (262) 303 26 02 Faks: +90 (262) 303 26 03 İletişim: hukuk@kocaeli.edu.tr Elektronik Ağ: www.kocaeli.edu.tr

Kapak & Sayfa Tasarımı Emre KIZMAZ

Yayın Seçkin Yayıncılık A.Ş.

Mustafa Kemal Mah. 2158. Sok. No: 13 Çankaya / ANKARA

Tel: 0312 435 30 30 Faks: 0312 435 24 72

ISSN 1301-8043 Basım Yeri | Yılı Ankara | Şubat 2017

Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,

altı ayda bir yayımlanan ulusal, süreli ve hakemli bir dergidir.

Dergide yayımlanan yazılarda ileri sürülen görüşler yazarlara aittir.

(3)

YAYIN KOMİSYONU / EDITORIAL BOARD

Prof. Dr. Gürsel ÖNGÖREN (Kocaeli Üniversitesi) Doç. Dr. Hakan ÇEBİ

Doç. Dr. Sezer ÇABRİ Arş. Gör. Burcu İRGE Arş. Gör. Duygu DEMİREL

Arş. Gör. Erbil BEYTAR

Prof. Dr. E. Saba ÖZMEN (Okan Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet BAHTİYAR (Yeditepe Üniversitesi)

Prof. Dr. Gürsel ÖNGÖREN (Kocaeli Üniversitesi) Prof. Dr. Zehrettin ASLAN (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Halil KALABALIK (Sakarya Üniversitesi)

Prof. Dr. Ali Cem BUDAK (Kocaeli Üniversitesi) Prof. Dr. Şükran ŞIPKA (Kemerburgaz Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. İbrahim AĞSAKAL (Kocaeli Üniversitesi) Dr. Merve ACUN MEKENGEÇ (Yakın Doğu Üniversitesi)

(4)

Riskli Alanda Tapu Tahsis Belgesi Bulunan Gecekondu Sahiplerinin Hakları Rights of the Squatters Having Certificate of Title Deed on Risky Areas

Eslem AYAZ ... 9 6306 Sayılı Kanunun 6. Maddesinin Birinci Fıkrası Kapsamında Uzlaşmayan Azınlığın Arsa Payının Satışına İlişkin Talebin İdarece İncelenme Usulü Üzerine Bir Değerlendirme An Analysis of Official Examination Process of Enforced Sale Request About Minory Share According to Law No. 6306 Article 6/11

Ayşe DENİZHAN ... 31

Afet Riski Altındaki Alanlarda Kentsel Dönüşüm Yetkisi Area Under the Power of Urban Regeneration in Disasters Risk

Ali Nadir DÖNMEZ ... 57

Riskli Yapılarda Ortak Karar Protokolüne Karşı Açılan Davalar ve Hâkimin Müdahalesi The Cases Against the Agreed Decision Protocol About the Risky Structures and the Intervention of the Judge

Meryem GÜNAY ... 105 Riskli Alanlarda Maliklerin Uygulamasında 2/3 ile Kararlar Alınması ve Bu Alınan Kararlar Doğrultusunda İdarenin Kararları Uygulama Olanağı ve Görevi

Making Decision by 2/3 at Owners’ Implementation in Risky Area, and Through These Decisions Probability of Carrying into Effect Sentences by Administration and Duty of Administration Engin KOÇAKLI ... 135 Riskli Alanlarda Yapılan Dönüşümde Belediyelerin veya Belediye Şirketlerinin Riskli Alanı Kısmen veya Tamamen İnşaat Şirketlerine Tahsisi ve İnşaat Şirketlerine Maliklerle İnşaat Sözleşmesi Yapma Hakkı Tanımasının Kamu İhale Hukuku Kapsamında İrdelenmesi From the Perspective of Public Procurement Law, Analysis of the Total or Partial Allocation of Risky Districts to the Construction Companies by the Municipalities and Municipal Companies and Construction Companies’ Right to Sign Building Contracts with the Owners in the Transformation of Risky Districts

Cemal YÜKSEK ... 161

(5)

* Maltepe Üniversitesi Adalet MYO Öğretim Görevlisi (alinadirdonmez@gmail.com)

Kentsel Dönüşüm Yetkisi

a a a a

l a ^*

Özet:

İnsanların elverişli konut hakkı ve bu hakkın getirdiği gereksinimler, bir arada yaşama ihtiyacı kent- leşmenin temelini oluşturmaktadır. Kentsel dönüşüm de insanların bu ihtiyaçlarına değişen ve gelişen dünya şartlarına ayak uydurmaları için bir yol ve yöntem sunmaktadır. Bu yol ve yöntem ise ülkemizin deprem kuşağında yer alması ve yakın tarihte oldukça acı tecrübeler yaşamış olduğundan dolayı Afet Riski kavramından hareketle temellendirilmiştir. Afet riski dediğimiz ise Riskli alan, Riskli yapı kavramları öncelikle karşımıza çıkmaktadır. Riskli yapı kavramı afet riski açısından değişim ihtiyacındaki konut yapısı incelendiğinde şuan ve yakın gelecekte çok sık kullanılacak bir değişimin simgesi olacaktır. Bu çalışmada da, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve bu kanunun uygulama yönetmeliği başta olmak üzere Belediye Kanunu ve İmar Kanunu bağlamında, afet riski taşıyan alanlardaki kentsel dönüşüm yetkisi ve bu yetkinin riskli yapıların ve riskli alanların tespitinden başlamak suretiyle yıkım süreci ve yeniden inşası aşamalarındaki yetkili idareler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel Dönüşüm, Kenti Dönüştürme, Afet Riski ve Önlenmesi, Kentleşme, Riskli Alan, Riskli Yapı, İmar Planlama Yetkisi, Riskli Yapı Tespiti.

Abstract:

Human right to adequate housing and there quirements imposed by this right is the basis of urbanization need to live together. Urban transformational so offers people a way and method to adapt to changing conditions and to the needs of the developing world. Because this way and the method is to take place in our country's earthquake zone and recently experienced quite bitter experience Disaster Risk is based on the concept of movement. If we Disaster risk of risky areas, primarily the concept of risk structure emerges. When the building housing the need for change in terms of disaster risk reduction concepts will be examined risk structure symbol of a change no wand in the future will be used very often close. In this study, 6306 No. Disaster Risk in the Municipal Code and Zoning Law context, especially the implementing regulations of this Act and on Transformation Areas Under the law, urban renewal authority in the field of disaster risk and authority of the risk structure and by starting from the identification of risk areas destruction process and again the authorities in the construction phase are analyzed.

Keywords:

Urban Transformation, Converting the City, Disaster Risk Reduction and Prevention, Urbanization, Risk Areas, Risk Structures, Urban Planning Authority, Risk Structure Determination.

(6)

Kentsel dönüşüm, uygulanma süreci ve etki alanları bakımından birçok hak ve özgürlüğü doğrudan ve nitelikli etkileme potansiyeline sahiptir. İn- sanların barınma hakkı ve yerleşme özgürlüğü kapsamında, yasal sınırlar içe- risinde ya da sonradan yasallık kazanmak suretiyle oluşturdukları yerleşim yerlerinin beklentileri karşılamaktan uzak olması ya da zaman içerisinde uzak kalması, bu alanlarda bir dönüşümü kaçınılmaz kılmaktadır.

Bir kentsel yerleşimden beklenenler, düzenli olması, sağlıklı yaşama imkân sağlaması ve estetik bir değerinin bulunması şeklinde üç temel hedefi gerçekleştirmesi olarak sıralanabilir. Düzenli, sağlıklı ve estetik bir şehirleş- meyi esas almayan bir yerleşim yerinde, kamu hizmeti ve görevlerinin gereği gibi icra edilmesi mümkün olmayacağı gibi, ruh ve beden sağlığını koruyan bir yaşam olanağı da sağlanamayacaktır. Bu temel sorunların ortadan kaldı- rılması, sorunların ortaya çıkmasının önlenmesi ya da mutlu ve sağlıklı bir toplum yaşamının gerçekleştirilmesi düzenli, sağlıklı ve estetik şehirleşmeyle mümkün olacaktır. Bu noktada, düzenli, sağlıklı ve estetik bir kentleşmenin varlığı temel bir toplumsal ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır¹.

Esas olan, yerleşim yerlerinin ilk kuruluşlarında düzenli, sağlıklı ve estetik kentleşmenin gereklerine göre kurulması olmakla birlikte, çeşitli neden- lerle bu koşullar sağlanamamış olabileceği gibi, bu özellikler sonradan da yi- tirilmiş olabilir. Düzenli, sağlıklı ve estetik kentleşme hedeflerinden kısmen ya da tamamen uzaklaşılması durumunda bu niteliklerin tekrar kazanılması yönünde bir çaba ortaya konulması kaçınılmazdır. Düzenli, sağlıklı ve estetik bir şehirde yaşama ihtiyacı içerisinde olan bireyler, bu ihtiyaçların karşılan- masına yönelik olarak kendileri çaba üretmeye çalışsalar dahi, bu çabaların beklenen sonuçları tam anlamıyla ortaya çıkarması genel olarak mümkün ol- mayacaktır.²

Düzenli, sağlıklı ve estetik bir şehir yaşamının sağlanması hedefine ula- şılmasında yapılaşma faaliyetlerinin tabi olduğu hukuki düzenin kamusal gö- rünümü bu alanda idarenin de devreye girmesini zorunlu kılmaktadır. Düzen- li, sağlıklı ve estetik kentleşme denilen süreçte, imar planlarının hazırlanması, imar programlarının şekillendirilmesi, yapı ruhsatı ve iskân (yapı kullanma izin belgesi) sürecinin gözetim ve denetimi gibi konular, idarenin aktif olarak

1 Anayasa koyucu, 1982 Anayasasının 23. maddesinde yerleşme özgürlüğünün sınırlandırılmasını düzenlerken, düzenli ve sağlıklı şehirleşmenin bilimsel ve hukuki bir gereklilik olduğuna vurgu yapmak suretiyle, bu gereklilikleri yerleşme özgürlüğünün sınırlanmasından özel sınırlandırma sebebi olarak kabul etmiştir.

2 ÇOLAK, Nusret İlker, “Kentsel Dönüşüm ve Uygulanma Şekilleri”, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ocak 2013, Sayı: 7, s. 4.

(7)

rol alması gereken süreçlerdir. Düzenli, sağlıklı ve estetik bir kent yaşamının oluşturulmasına yönelik süreçte idareye tanınan yetkilerin kapsamı, yerleşik bir alanın düzenli, sağlıklı ve estetik şehirleşme gereklerine göre dönüştürül- mesi sürecinde idarenin etkin rol almasını gerektirmektedir.

Kanun koyucu, birçok hak ve özgürlüğü doğrudan ya da dolaylı olarak et- kileyecek dönüşüm sürecindeki yetki unsurunu, kurum, kuruluş ve diğer idari birimleri de dikkate alarak, idarelere dağıtmak suretiyle düzenlemiştir. Bu çalışmada, İdare Hukuku, İmar Hukuku ve son dönemde sıkça dillendirilen bir alan olan Kentsel Dönüşüm Hukuku bağlamında toplumun yoğun ilgisini çeken kentsel dönüşüm kavramı, amaç ve gerekçeleri üzerinde durularak bu dönüşüm sürecindeki yetki kavramı detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

l a a ı a ı

Tarihsel süreç içerisinde kentler, bazı dış faktör ve dinamiklerin etkisiyle sürekli dönüşüme uğramışlardır. Bu dönüşüm ve buna bağlı olarak yaşanan değişim süreci, on dokuzuncu yüzyılda başlayan sanayileşme ve beraberinde getirdiği diğer gelişmeler ile birlikte hızlanmış, dahası bu değişim ve dönü- şüm olgusu, o güne kadar kentlerin tecrübe etmediği mekansal, toplumsal ve hatta ekolojik sorunları da beraberinde getirmiştir³.

Kentsel dönüşüm, yerleşime konu olmuş bir yapı ya da alan üzerinde gerçekleştirilecek değişim olarak tanımlanmaktadır. Ekonomik, sosyal veya kamusal gereklilikler bakımından beklentileri karşılamayacak hale geldiği düşünülen alanlarda bir dönüştürme yapılması, bu konuda teşviklerin yanında kimi zorlayıcı tedbirlerin de devreye konulması suretiyle gerçekleştirilecek olması “dönüşüm” kavramının önemini ortaya koymaktadır.

l a a ı

Kentsel Dönüşüm, diğer bir adı ile Kentsel Yenileme, İmar Terimleri sözlüğünde; “kamu girişimi ya da yardımıyla, yoksul komşulukların temizlenmesi⁴, yapıların iyileştirilmesi, korunması, daha iyi barınma, çalışma ve dinlenme koşulları, kamu yapıları sağlanması amacıyla, yerel tasar⁵ ve izlen- celer uyarınca, kentleri ve kent özeklerinin tümünü ya da bir bölümünü, gü-

3 ÇAKALLI, Mehmet Emin, Kentsel Yenilemede Bir Araç Olarak Kentsel Dönüşüm Projeleri ve İlgili İdari Yargı Kararları, Adalet yayınevi, Ankara, 2013, s. 17.

4 KELEŞ, Ruşen, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 2004, s. 188. (Yoksulluk yuvalarının temizlenmesi, yoksulluk yuvalarının ve gecekonduların ortadan kaldırılması ve yoksul kitlelerin daha iyi yaşam koşullarına sahip kılınmasıdır.)

5 PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali, Türkçe Sözlük, Arkadaş Yayıncılık, İstanbul, 1995, s. 1460. (Tasar, bir düşüncenin, bir yapıtın gerçekleşmesi için uyulması gereken düzen ya da bu düzeni gösteren çizim olarak tanımlanmıştır.)

(8)

nün değişen koşullarına daha iyi çevre verebilecek duruma getirme” olarak tanımlanmıştır⁶.

Amerika ve İngiltere’de çok gelişmiş şehirlerin sürekli rahatsızlık veren kentsel sorunlarının çözümü için izlenen hükümet politikalarını ifade etmek için de kullanılan kentsel dönüşüm kavramı⁷, kısaca, şehirleşmenin beraberinde getirdiği sorunların çözümüne yönelik yenileme, geliştirme ve koruma projeleri olarak tanımlanabilmektedir⁸.

Kentsel dönüşüm ya da kenti dönüştürme uygulamalarının kavramsal bo- yutunun ortaya konulmasında, dönüşüm ya da dönüştürme uygulamalarına hangi yönden bakıldığı da önemlidir. Sosyolojik açıdan kentsel dönüşüm ya da kenti dönüştürme kavramı farklı bir boyutta karşımıza çıkarken şehir planlama açısından daha farklı bir anlam içerecektir. Kentsel dönüşüm ya da kenti dönüştürme kavramının hukuki boyutunda, sorunlu kentsel mekânların so- runlarının giderilmesi suretiyle daha yaşanılabilir bir ortamın sağlanması an- laşılmaktadır. Hukuki yönüyle dönüşüm ya da dönüştürme, kentin kalitesinin arttırılması ve sorunlarının giderilmesi şeklinde bir kavramsal içeriğe sahiptir.

Bir başka ifade ile kentsel dönüşüm, kent yapısının uğradığı pek çok fark- lı müdahalenin; yenileme, yeniden geliştirme, canlandırma, sağlıklaştırma, koruma, iyileştirme gibi müdahalelerin genel bir ifadesidir⁹.

Aynı şekilde bir başka görüşe göre, kentsel dönüşüm, çeşitli edenlerle eskimiş, köhneleşmiş ve bozulma sürecini yaşamakta olan kentin önemli bir bölgesinin yaşama kazandırılması sürecidir¹⁰.

Kentsel dönüşüm uygulamalarının kavramsal boyutunda, 5393 sayılı Be- lediye Kanununun 73. maddesinde¹¹ yer alan düzenleme doğrultusunda yapı- lacak uygulamanın hak ve özgürlükler üzerinde muhtemel olumsuz etkileri dikkate alınarak, daha sorunsuz bir ifade olarak “dönüşüm” tercih edilmiştir.

6 ÜNAL, Erol / DUYGULUER, Feridun / BOLAT, Ersin, İmar Terimleri, Ankara, 1998, s. 103.

7 LAM, Kara, Revitalisation From Inside Out: The Attempts to Move Towards an Urban Renaissan- ce ın the Cities of the United States and the United Kingdom, Connecticut Journal of International Law, Fall 2003, s. 159; Naklen ÜSTÜN Gül, Kentsel Dönüşüm Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2014, s. 3.

8 YASİN, Melikşah, “Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Hukuki Boyutu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 18, S. 60, 2005, s. 105-106.

9 ÖZKAN YAVUZ, Özgül, “Kentsel Turizm: Bir Kentsel Dönüşüm Stratejisi”, TMMOB Şehir Plancıla- rı Odası, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, Yıldız Teknik Üniversitesi Oditoryumu, İstanbul, 11-13 Haziran 2003, s. 323.

10 KARAMAN, Aykut, “Dönüşüm Projelerinde Kentsel Tasarımın Rolü”, Uluslar arası 14. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempzoyumu, Kentsel Yenileşme ve Kentsel Tasarım, Mimar Sinan Üni- versitesi, İstanbul, 28-30 Mayıs 2003, s. 4.

11 ÇAKALLI, s. 105.

(9)

Kanunun bu düzenlemesi, kentsel alanlarda yaşanacak dönüşüm ya da dönüş- türmenin adı olarak genel kabul görmüştür¹².

Farklı nedenlerden ötürü zaman süreci içinde eskimiş, köhnemiş, yıpran- mış ya da kimi durumlarda terk edilmiş, vazgeçilmiş kentsel dokunun, günün sosyo-ekonomik ve fiziksel koşulları göz önünde tutularak değiştirilmesi, dö- nüştürülmesi, ıslah edilmesi ve yeniden canlandırılarak kente kazandırılması olarak da ifade edilebilir¹³.

Dönüşüm, doğal süreçler içerisinde, zorlama olmadan, kendi dinamikleri içerisinde mevcut durumdan bir başka duruma geçişi ifade eder. Dönüşüm, değişimin doğal olarak yaşanmasının adıdır. Belli bir plan ve takvime bağ- lanmış bir değişimi dönüşüm olarak ifade etmek isabetli olmayacaktır. Dış et- kenlerin devreye girdiği, planlı bir şekilde ve hedeflenen şekle ulaşmak üzere oluşturulan bir takvim söz konusu ise bu durumu dönüşüm olarak tanımlamak ne kadar mümkündür?¹⁴ Dönüşüm, dış müdahaleler söz konusu edilmeden, en azından zorlama tedbirleri uygulanmadan gerçekleşecek bir iyi yönde deği- şim olması durumunda, dönüşüm olarak kabul edilebilir.

Kamu gücü kullanılarak, dönüştürülen alanda yerleşik kişilerin başta mülkiyet hakkı olmak üzere, kimi hak ve özgürlükleri baskılanarak ya da rıza- sı dışında ortadan kaldırılarak, bir plan ve takvime göre bir hedef belirlenerek gerçekleştirilecek değişimin adı dönüşüm olamamalıdır. Böyle bir yaklaşım üzerinden gerçekleştirilen kentsel alan yenilenmesinin adı kenti dönüştürme olmalıdır. Yasa koyucu, özellikle zorlayıcı idari tedbirlerle, kentsel alanlarda dönüşüm sağlamak üzere ortaya koyduğu düzenlemelerde kentsel dönüşüm adını kullanmamasına, hatta afet riskinin giderilmesine yönelik yürütülecek idari faaliyetleri düzenleyen Kanunda “dönüştürülme” ifadesi Kanunun ismi olarak açıkça kullanılmasına rağmen¹⁵, kentin yenilenmesine yönelik faaliyet-

12 AYDIN, Mustafa, Deprem Gerçeği ve Kentsel Dönüşüm-2, s. 2 vd. http://www.izmir.gov.tr/or- tak_icerik/izmir/KYM_PDF/Deprem%20Gerçeği%20VE%20Kentsel%20Dönüşüm.pdf (E.T.:

23.12.2012).

13 ÇAKALLI, s. 105.

14 Ekonomik, sosyal ve fiziki olarak yaşamı zorlaştıran kent kesimlerinin bu niteliklerinin ortadan kaldırılması suretiyle daha yaşanır hale getirilmesi hedefine doğru gerçekleştirilen planlı bir de- ğişimden bahsedilecekse bunun adının kentsel dönüştürme olacaktır. Öğretide kentsel alanlarda yaşanacak değişimin pozitif ya da negatif olmasına bakılmaksızın kentsel dönüşüm ifadesi tercih edilmektedir. Kentsel alanlarda yaşanan değişimin pozitif ya da negatif olmasının bir anlamı olmayacaksa dönüşüm diye yeni bir kavram ortaya koymaya neden gereksinim duyulmaktadır.

Kentsel alanların niteliklerini artırması ya da kaybetmesi aynı kavramla ifade edilecekse bunun adı kentsel değişim olmalıdır. ATAÖV, Anlı / OSMAY, Sevim, Gecekondulaşmayı Türkiye’de kent- sel dönüşümün ilk örneği olarak kabul etmektedir. Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım, METU, JFA, Yıl: 2007, Sayı: 2, s. 57-82.

15 Kentsel alanların dönüştürülmesiyle ilgili olarak, kamusal zorlamaların devreye girdiği iki model- den birinin adı; 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, diğe-

(10)

lerin genel olarak adının kentsel dönüşüm olarak ifade edilmesi doğru bir yak- laşım değildir. Bu noktada, 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesinde tanımlanmış bulunan ve yıpranan bir kentsel alanın dönüştürülmesinde bir model olarak karşımıza çıkan kentsel dönüşüm uygulamasının bütün dönüş- türmelerin genel adı olarak kabul edilmesi ve kullanılması kavramsal olarak yerinde olmayan bir tercihtir.

Kentin dönüştürülmesi uygulaması, plansız yapılanmış ya da planlı ya- pılanmakla birlikte zaman içerisinde ekonomik, soysal ve fiziki bakımdan yetersiz hale gelmiş bir kentsel mekânın taşımakta olduğu riskler ortadan kaldırılarak güncel ihtiyaçlar doğrultusunda yenilenmesine kenti dönüştürme denir¹⁶. Kenti dönüştürme uygulamasında risklerin ortadan kaldırılması ve ih- tiyaca cevap verebilirliğin sağlanması ön plana çıkmaktadır.

l y la ala ı ı l

Kenti dönüştürme uygulamaları söz konusu olduğunda, dönüştürmeye konu alanda yapılacak uygulamaların hak ve özgürlükler üzerinde olumsuz etkiler doğurması kaçınılmazdır. Başta mülkiyet hakkı olmak üzere, yerleşme hakkı, barınma hakkı, elverişli konu hakkı vb. haklar yapılacak uygulamadan etkilenecektir¹⁷. Kentin dönüştürülmesi sürecinde bireysel hak ve özgürlükle- rin uygulamadan etkilenecek olması, yapılacak uygulamanın gerekçelerinin açıkça ortaya konulmasını ve hedeflerinin netleştirilmesini zorunlu hale ge- tirmektedir. Bu zorunluluk doğrultusunda yasa koyucu, idareye kenti dönüş- türme konusunda yetki verirken bu yetkinin hangi gerekçelere dayalı olarak kullanılacağını da açıkça ortaya koymak zorundadır.

Kenti dönüştürme uygulama ihtiyacının ortaya çıkmasının arkasında yer alan sosyo-ekonomik konular dönüştürmenin bir gereksinim olarak kabul edilmesini sağlamakla birlikte yapılacak uygulamanın birincil gerekçele- ri olarak kabul edilemeyecektir. Dönüşüm ya da dönüştürmenin gerekçeleri arasında, kentsel yaşamda karşımıza çıkan olumsuzların ortadan kaldırılması,

rininki ise 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanundur. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hak- kında Kanun, başlıkta dönüştürme kavramını kullanmasına rağmen, üçüncü bölümde 7. madde başlığı “Dönüşüm Gelirleri” olarak düzenlenmiştir. Dönüştürme mi yoksa dönüşüm mü olduğu konusunda var olan genel kafa karışıklığı kanun koyucu üzerinde de etkili olmuştur.

16 AYDIN, Kentsel dönüşümü/kenti dönüştürmeyi; “ekonomik, fiziksel, işlevsel ya da çevresel açı(lar)dan bozulmuş bir kentsel alanın, devletin bilinçli müdahalesi sonucu, koşullarının bütün- leşik yaklaşımlarla iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanan politika, plan, program ve projelerin tümünü kapsayan bir uygulama süreci” olarak tanımlamaktadır. Deprem-Dönüşüm-2, s. 2.

17 Kenti dönüştürme uygulamalarının hak ve özgürlük üzerine etkileri konusunda bakınız: ERGUN, Cem / GÜL, Hüseyin, Barınma Hakkının İhlal Edilme Sürecinde Kentsel Dönüşüm Projeleri, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, http://www.sosyalhaklar.net/2010/bildiri/ergun.pdf (E.T.:

23.12.2012).

(11)

can ve mal emniyeti bakımından var olan risklerin önlenmesi ve kentsel ya- şam kalitesinin artırılmasına yönelik olarak şehrin niteliklerinin artırılması hedefleri öncelikli gerekçelerdir.

l l la

Kenti dönüştürme konusunda kentin fiziksel yetersizliğine bağlı olarak afet riskinin can ve mal güvenliği üzerinde oluşturduğu baskı yer almaktadır. Yapılış sürecinde yaşanan denetimsizlikler ya da zaman içinde ortaya çıkan yıpranma- lar nedeniyle riskli hale gelmiş yapıların ya da yapılaşma alanının niteliklerin- den kaynaklanan riskler nedeniyle tehlikeli hale gelmiş bölgelerin, sahip olduğu tehlikenin bertaraf edilmesine yönelik olarak dönüştürme uygulamasının yapıl- ması idarenin varlık nedeni olan görevler kapsamında bulunmaktadır.

Tehlike arz eden yapıların ortadan kaldırılması belki can ve mal emniyeti bakımından güvenliği sağlamaya yönelik bir tedbir olarak yeterli kabul edilse dahi, yıkılması ya da yıktırılması yönünde kamusal uygulama yapılan bina ya da alanda yerleşik bulunan kişilerin mağdur olması riskini de beraberinde getirecektir. Bu anlamda kanun koyucu, idareye ilave bir sorumluluk yükle- yerek, riskin önlenmesinin yanında yapıların sağlıklaştırılması veya yenilenmesi yönünde uygulamaların da yapılmasını öngörmüştür.

16.5.2012 tarih ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştü- rülmesi Hakkında Kanunun amaç başlığını taşıyan 1. maddesinde yer alan düzenlemeye bakıldığında, bir bölgenin afet riski altında bulunması ya da tek bir yapının riskli olması durumunda dönüştürülme sürecinin devreye gireceği belirtilmektedir.

l Sa lı lı l Sa la a ı

Yerleşim alanlarının düzenli, sağlıklı ve estetik olarak şekillendirilmesi imar planlama ve uygulama yetkilerinin temelini oluşturmaktadır. Bu temel doğrultusunda, kentsel alanda 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesi kapsamında yapılacak yenilemelerin temel gerekçesi şehrin yapılaşma süre- cinde düzenli, sağlıklı ve estetik yapılaşma koşullarının gerçekleştirilememiş ya da sonradan kaybedilmiş olmasıdır. Bu anlamda idareler, yapılaşma faali- yetlerini düzenleme ve denetleme yetkisinin temel gerekliliğine ulaşma adına kentin dönüştürülmesine yönelik yetkiler kullanacaktır.

a ı a l a lı la ı ı a ı

1982 Anayasasının 63. maddesinde Devlete verilmiş olan görevlerden biri taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik olarak idari teşkilat kurulması ve faaliyetlerde bulunulmasıdır.

(12)

Devletin tarihi, kültürel ve doğal varlıkları koruma görevi, sürekli bir idari teş- kilat ve görev olarak yerine getirilmekle birlikte, taşınmaz kültür varlıklarının ko- runmasında kamu gücü kullanılarak belli bir alanda dönüşüm yapılması gerekliliği doğması durumunda, yenilemeler yapılması yasal dayanağa kavuşturulmuştur.

5366 Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Ko- runması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunla idareye verilen yetkinin gerekçesi, sit alanı ilan edilerek alan ölçeğinde topluca korunmasına karar verilen alanlarda ortaya çıkan sosyal, ekonomik ve mekânsal olumsuzlukların giderilmesine yönelik olarak idareye tanınan dönüştürme yetkisinin gerekçesi taşınmaz kültür varlıklarının korunması ifade edilmiştir.

l y la ala ı ı a ı

Kenti dönüştürme uygulamalarının gerekçeleri göz önüne alındığında, amaç ve hedefleri de somut bir şekilde anlaşılmaktadır. Gerekçede ortaya ko- nulan eksiklik, aksaklık ya da risklerin ortadan kaldırılması suretiyle kamu yararının sağlanması dönüştürme ve dönüşüm uygulamalarının amacını, bah- se konu sorunların giderilmesi ise uygulamaların hedeflerini oluşturmakta- dır. Bununla birlikte, kentsel dönüşüm ya da kenti dönüştürme faaliyetlerinin hedeflerinin toplumsal yaşama ve şehre sağlamış olduğu fayda bakımından sıralamak mümkündür. Bu sıralama özetle;

- Kent içindeki terk edilmiş çöküntü alanlarının canlandırması suretiyle ekonomik, sosyal ve idari sorunların çözüme kavuşturulması sağlanacaktır.

- Kentin sağlıklı ve etkili bir şekilde geliştirilmesi mümkün olacaktır. Şehrin sağlıklı yapılaşamamış olması ya da sonradan bu niteliğinin kaybedilmesi, üstesinden gelinmesi gereken bir sorun olarak karşımıza çıkmakta olduğun- dan, kentsel dönüşüm ya da kenti dönüştürme uygulamalarında sağlıklı hale getirilme veya etkili bir şekilde geliştirilme hedefler arasında yer alacaktır.

- Kent ekonomisinin güçlendirmesi, kentsel dönüşüm ya da dönüştürme- nin ekonomik boyutunu ifade etmektedir. Kenti dönüştürme girişimle- rinin başarılı olup olmamasından belirleyici faktör konunun ekonomik yeterliliğe sahip olup olmasıdır.

- Kentsel yaşam kalitesinin ve toplumda yaşam tatminin artırılması yer almaktadır. Kent yaşamının insanları mutlu etmesi, beklentilere ve stan- dartlara uygun bir yapılanmanın hâkim olmasıyla mümkün olacaktır¹⁸.

18 KÖKTÜRK, Erol / KÖKTÜRK, Erdal, “Türkiye’de Kentsel Dönüşüm ve Almanya Deneyimi”, 11.

Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, An- kara 2-6 Nisan 2007, http://erolkokturk.net/FileUpload/ks85423/File/2007-04-2__6_turkiye_de_

kentsel_donusum_ve_almanya_deneyimi.pdf (E.T.: 20.07.2016).

(13)

l ı a la la a l Sayılı a a a ı

Afet riski, deprem ülkesi olan Türkiye’nin temel şehirleşme sorunların- dan biridir. Yaşanan depremlerde yaşanan can ve mal kayıpları, yapılaşma sü- recinin planlamadan başlayarak iskân izninin alındığı ana kadar denetlenmesi sonucunu doğurmuştur. Yeni yapılaşma sürecinin yakından takip edilmesine ek olarak, mevcut yapı stoklarının ve yerleşik kent kısımlarının dönüştürül- mesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Afet riskinin önlenmesine yönelik olarak, kanun koyucu idareyi gerekli yetkilerle donatan bir düzenleme getirerek süre- ci hızlandırmak istemiştir. Afet riski olarak özellikle deprem riskinin büyük- lüğü, yasa koyucuyu bu yönde bir düzenleme yapmaya itmiştir.

16.05.2012 tarih ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştü- rülmesi Hakkında Kanun, idareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda kamu gücü kullanılarak bir dönüşümün zorlanmasına imkân sağlamıştır. Zor- lama tedbirleri içermesinden dolayı Kanunun adı içerisinde dönüştürme kav- ramı yer almaktadır. 6306 sayılı Kanundan önce çıkarılmış çeşitli düzenleme- lerde kentsel dönüşümün sağlanmasına yönelik olarak tabii seyir içerisinde sonuç alınması istenilmişse de beklenen düzeyde bir iyileşme sağlanamamış- tır. Bu noktada kanun koyucu, kentin dönüştürülmesin yönünde muhatapla- rın zorlanmasını ve hedefe ulaşılmasını esas alan bir yaklaşımla düzenleme yapma yoluna gitmiştir.

B. Afet Riskinin Belirlenmesinde Kavramlar

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un konusu; ülke ve kent ölçeğini göz önünde bulundurarak deprem (yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetler tehlikesi altında bulunan riskli alan ve riskli yapıları dönüştür- mektir.

Ancak TÜİK 2014 verilerine göre İstanbul’da yaklaşık 2 milyon, top- lamda ise ülkemizde yaklaşık 6 milyondan fazla yapı bulunmaktadır¹⁹. Bu yapıların %60’ı 20 yaş üzerindedir. Yani deprem standartlarına göre yapılma- mıştır. İstanbul’daki binaların %60’ı ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılmış yapı (kaçak yapı) olup, bunun yaklaşık %27’si acilen boşaltılmalı ve yıkılma- lıdır. Var olan yapıların üçte biri riskli alanlarda olduğundan veya riskli yapı kapsamında olduğundan, bu süreçte yapılacak olan “riskli yapı ve riskli alan tasfiyesi” değil, toptan ya da kentsel dönüşmektir. Hatta kentsel dönüşüm yerine “ülkesel dönüşüm” bile diyebiliriz.

19 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16085 (E.T.: 10.03.2016).

(14)

Kanun tasarlanırken yapılacak çalışmaların etki alanı, ülkesel ölçekte ve kentsel ölçekte düşünülerek “kentsel dönüşüm” kavramı içinde topluma su- nulmuştur.

Kanun riskli yapıları bulunduğu alanlarda dönüştürmek gayesindedir. Buna

“yerinde dönüşüm” diyoruz. Riskli alanlar ise yeniden kurgulanacak, bir kısım konutlar ve işyerleri yeniden inşa edilecek, yeni yapılanlar eski oturanlara verile- cek, bir kısım bölge halkı da risksiz alanlara taşınacaktır. Riskli alanların taşına- cağı risksiz alanlara teknik olarak Kanunda “rezerv yapı alanı” adı verilmiştir²⁰.

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Ka- nun 2. maddesinde şu tanımları getirmiştir.

1. Riskli Alan

Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya idare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alanı.

Ya ı la ı

Bu Kanun uyarınca gerçekleştirilecek uygulamalarda yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere, TOKİ’nin veya İdarenin talebine bağlı olarak veya resen, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenen alanları.

l Ya ı

Riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü tamamlamış olan ya da yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere da- yanılarak tespit edilen yapı²¹.

l ı a la la a Y

Afet riski altındaki alanlarda öncelikle imar planlama yetkisini kentsel dönüşüm kapsamında incelenmesi gerekmektedir. Sonrasında da kentsel dönüşüm türlerinde yetkili olan idareler ve uygulama alanlarının tespitinde yetkili idareler sırasıyla ele alınacaktır. Bu aşamalardaki idarelerin belirlen- mesiyle birlikte 6306 sayılı afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hak- kında kanun kapsamında yetkili idareler de son olarak incelenecektir.

20 ÖNGÖREN, Gürsel / ÇOLAK, Nusret İlker, Kentsel Dönüşüm Hukuku – Kentsel Dönüşüm Reh- beri, Öngören Hukuk Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2013, s. 138; ÖNGÖREN, Gürsel / ÇOLAK, Nusret İlker, Kentsel Dönüşüm Rehberi, Öngören Hukuk Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2015, s. 28.

21 ÖNGÖREN / ÇOLAK, Kentsel Dönüşüm Hukuku – Kentsel Dönüşüm Rehberi, s. 139; ÖNGÖ- REN / ÇOLAK, Kentsel Dönüşüm Rehberi, s. 29.

(15)

a la la a Y l a a ı a a la la a Y

Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında imar planlarının yapılması, bir alanın kentsel dönüşüm projesi kapsamında kalıp kalmayacağına ilişkin karar yetkisinin hangi idareye ait olduğu konusu 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 5104 sayılı Kuzey Ankara Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu²², 775 sayılı Gecekondu Kanunu, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, 644 sayılı Çevre Bakanlığı Kuru- luş Hakkında KHK ve son olarak 6306 sayılı Afet Riskli Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile düzenlenmiş bulunmaktadır.

y l ll a lı l a la la a

Yetkileri

a. Büyükşehir Belediyesinin Yetkileri

5393 sayılı Belediye Kanunu 73. maddeye göre; söz konusu belediyenin büyükşehir belediyesi olması halinde, bu alanlarda kentsel dönüşüm/gelişim projesi ilan etmeye ve amaca yönelik bir imar planları yapmaya büyükşehir belediyeleri yetkilidir.²³

Belediye Kanunu 73/4. maddeye göre ise kenti iyileştirme ve güzelleştir- me amacıyla yapılacak olan kentsel dönüşümde imar planı yapma konusunda özel bir düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenleme imar planlama yetkisi Be- lediye Kanunu madde 73/4’te yer aldığı üzere; “büyükşehir belediyeleri tara- fından yapılacak kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine ilişkin her ölçekteki imar planı, parselasyon planı, bina inşaatı ruhsatı, yapı kullanma izni ve benzeri tüm imar işlemleri ve 03.05.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmaya büyükşehir belediyeleri yetkilidir²⁴.”

Belediye Kanununda yer alan bu iki düzenleme ışığında kentsel dönüşüm ile ilgili büyükşehir belediye sınırları içindeki 1/5000’lik nazım planları ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarını büyükşehir belediyelerinin yapacağı görülmektedir. Neticede bu konuda ilçe belediyelerinin imar planlama yetkisi büyükşehir belediyelerine geçmiştir.²⁵

22 ÜNAL, Yücel, Türk Şehir Planlama ve İmar Mevzuatının Kentsel Dönüşüm ve Deprem Ağırlıklı İncelenmesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008, s. 39.

23 ÖNGÖREN / ÇOLAK, Kentsel Dönüşüm Hukuku – Kentsel Dönüşüm Rehberi, s. 224.

24 OY, Osman / NAZİK, Selahattin, Kentsel Dönüşüm Kapsamında Rezerv Yapı Alanı - Riskli Alan ve Riskli Yapılar, Beta Yayıncılık, İstanbul, Ocak 2014, s. 53.

(16)

b. Büyükşehir Belediye Sınırları Dahilindeki İlçe Belediyelerinin Yetkileri

Büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçe belediyelerinin doğrudan kentsel dönüşüm projeleri uygulayabilmesi ve bu doğrultuda imar planı yapabilme yetkisi yoktur. Ancak büyükşehir belediyesinin uygun görmesi halinde, ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projelerini uygulayabilecek- tir. Fakat ilçe belediyelerinin kenti güzelleştirme, iyileştirme ve sağlıklılaştırma hakkındaki kentsel dönüşümle ilgili 1/1000 ölçekli uygulama imar planı yetkisi Belediye Kanunu 73/4 maddesi uyarınca büyükşehir belediyesine geçmiştir²⁶.

c. İl ve İlçe Belediyelerinin Yetkileri

5393 sayılı Belediye Kanunu madde 73 ile belediye sınırları içinde kalan yerlerde veya mücavir alanlarda kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinin belediye tarafından ve belediye meclisi kararı ile uygulanacağı belirtilmiştir.

Belediyelerce, kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine konu olacak alanlar, belediye meclis kararı ile belirlenirler. Bu karar belediye meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınır ve bu kararın ilân edilmesi gerekir. Bir yerin kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilân edilebilmesi için; o yerin belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması ve en az ellibin metrekare olması şarttır. Kamunun mülkiyetinde olan yerlerde ise kentsel dö- nüşüm ve gelişim alanı ilanı ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi sonucu Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenir. 5393 sayı- lı Belediye Kanunu madde 73’te, 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Kanunun 17. maddesiyle değişikliğe gidilmiş ve bu maddenin birinci fıkrasının üçüncü cümlesinde yer alan “yapılabilmesi Bakanlar Kurulu kararına bağlıdır” ibare- si “yapılabilmesi için ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakan- lığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca bu yönde karar alınması şarttır”

şeklinde değiştirilmiş ve metne işlenmiştir. Böylelikle kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilebilmesi için ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı aranmıştır.

Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilanı hakkındaki yetkilerden sonra imar planı yapma yetkilerine geçelim:²⁷

İl ve ilçe belediyelerinde yapılacak olan kenti güzelleştirme, iyileştirme ve sağlıklaştırma amaçlı kentsel dönüşümde Belediye Kanunu 73. maddede özel bir düzenleme olmadığından dolayı imar planları yapma konusundaki genel yetki kuralları geçerlidir. 1/5000 ölçekli nazım imar planları ilgili belediye tarafından yapılır. Her belediye kendi sorumluluk alanında kalan alanda

(17)

nazım imar planı hazırlama konusunda yetkilendirilmiştir. Uygulama imar planlarında ise asıl yetki belediyelere aittir. 1/1000 ölçekli uygulama imar planı yapma yetkisi belediyelerindir. Belde, ilçe, il ayrımı yapılmaksızın tüm belediyeler bu konuda yetkilendirilmişlerdir.

d. Toplu Konut İdaresinin Yetkileri

775 sayılı Gecekondu Kanunu madde 19; “Islaha muhtaç veya tasfiyesi gereken gecekondu bölgeleri ile yeniden halk konutu veya nüve konut yapı- mına tahsis edilecek sahaların seçimi, haritalarının hazırlanması, imar ve ıslah planlarının düzenlenmesi, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın denetimi altın- da, ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, hazırlanan harita ve planları redde, düzeltilmek üzere geri göndermeye, oldu- ğu gibi veya değiştirerek onaylamaya ve lüzum gördüğü hallerde bu hizmetleri kendisi yapmaya veya yaptırmaya yetkilidir” demek suretiyle; Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın gecekondu alanındaki yetkilerini belirtmiştir²⁸.

e. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Yetkileri

644 Sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hak- kında Kanun Hükmünde Kararname’nin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin ğ bendinde “Gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması ne- deniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dahil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek; Bakanlıkça belirlenen finans ve ticaret merkezleri, fuar ve sergi alanları, eğlence merkezleri, şehirlerin ana giriş düzenlemeleri gibi şehirlerin marka değerini artırmaya ve şehrin gelişme- sine katkı sağlayacak özel proje alanlarına dair her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı ve yapı projelerini yapmak, yaptırmak, onaylamak, ka- mulaştırma, ruhsat ve yapım işlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak, yapı kul- lanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyeti kurulmasını temin etmek;

2/3/1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağ- lamak” denilmek suretiyle genel olarak kentsel dönüşümde imar planlarının ve TOKİ²⁹ Başkanlığı tarafından yapılacak her türlü uygulamaya ilişkin planların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılacağı belirtilmiştir³⁰.

29 OY / NAZİK, s. 53.

(18)

Bu düzenleme ile Gecekondu Kanunu madde 19’daki, TOKİ’nin imar planlama yetkisi çelişmekte ve çakışmaktadır. Kanunlar arasında uyum bir tür hukuk mühendisliği olduğundan, hukuk mühendisliği yolu ile bu uyum- suzluğun giderilmesi gerekir. Burada en doğru çözüm TOKİ’nin imar planlama yetkisi yerine Bakanlığın içindeki ilgili bir kuruluşun yetkili kılınmasıdır.

Bakanlığın içinde bulunan planlama konusunda genel yetkili olan Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü ile tüm özel amaçlı planlama işleri yapılması sağ- lanırken kaynak israfı da önlenebilecektir.

Kanun koyucu yine 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kuruluşu Hakkında KHK madde 2 (ı) bendindeki düzenleme ile, depreme karşı daya- nıksız yapılar ile imar mevzuatına plan, proje ve eklerine aykırı yapıların ve bunların bulunduğu alanların dönüşüm projelerini ve uygulamalarını yapmak veya yaptırma yetkisini ve 7. maddedeki Mekânsal Planlama Genel Müdür- lüğünün görevleri arasında (e) bendinde sayılan “2’nci maddenin birinci fık- rasının (ı) bendinde belirtilen konularla ilgili olarak her ölçekteki imar planı ve imar uygulamalarını, kentsel tasarım projelerini yapmak, yaptırmak ve onaylamak” 11. maddede Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Mü- dürlüğünün görevleri arasında sayılan “dönüşüm, yenileme ve transfer alan- larının belirlenmesi, dönüşüm alanı ilan edilen alanlardaki yapıların tespiti ile arsa ve arazi düzenleme ve değerleme iş ve işlemlerinin yapılmasını sağ- lamak; dönüşüm uygulamalarında hak sahipliği, uzlaşma, gerektiğinde acele kamulaştırma, paylı mülkiyete ayırma, birleştirme, finansman düzenlemele- rinde bulunma, dönüşüm alanları içindeki gayrimenkullerin değer tespitlerini yapma ve Bakanlıkça belirlenen esaslar ve proje çerçevesinde hak sahipleri ile anlaşmalar sağlama, gerektiğinde yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ver- me, kat mülkiyeti tesisi, tescili ve imar hakkı transferi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek” yetkisini Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na tanımıştır.

Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün görevlerini düzenleyen 644 no.lu KHK’nın 7. maddesinin (h) bendi “İdarelerin ihtilafı halinde, genel imar düzeni ve uyumunu sağlamak üzere, her türlü etüt, harita ve imar planı, plan değişikliği, plan revizyonu, parselasyon planı hazırlanması, onaylanması ve uygulanmasında koordinasyon sağlamak, ihtilafları gidermek, gerektiğinde ih- tilaf konusu işi resen yapmak, yaptırmak ve onaylamak” ve (ı) bendi “Her tür ve ölçekteki fiziki planların birbiriyle uyumunu ve mekânsal strateji planları hedeflerine ve kararlarına uygunluğunu sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak, ilgili idareler tarafından Bakanlıkça verilen süre içinde yapılmayan il çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak ve resen onaylamak” düzenlemeleri içermektedir. 644 sayılı KHK’nin 7/h ve (ı) bendi hükümleri tüm mevzuatla birlikte incelendiğinde; kentsel dönüşümde illerde ve ilçelerde belediye meclisleri imar planlarını yetkili oldukları ölçeklerde yapabilirken ve büyükşehirlerde tüm

(19)

ölçekteki imar planlarını hazırlamak (ilçe belediyelerinin uygulama imar planı yetkileri ortadan kaldırılarak) büyükşehir belediyesinin yetkisinde iken; tüm bu yetkiler eğer arzu ediliyorsa ve hizmet gereklerine uyuyorsa Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından bu yerel yönetim birimlerinden alınabilmektedir. Özellik- le imar planı hazırlamak yetkisi konusunda, belediyeler ve Bakanlık arasında ihtilafı çözmek ve planların birbiriyle uyumunu sağlamak görevi Bakanlığın bir birimi olan Mekansal Planlama Genel Müdürlüğüne verildiğinden isterse Bakanlık kenti iyileştirme, güzelleştirme ve sağlıklılaştırma amaçlı kentsel dö- nüşümde tüm yetkileri elinde toplayabilmektedir³¹.

Yı a a a l l a ı a la ı a ı a lı l a la la a Y

Büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyeleri sınırları içindeki ilçe ve ilk kademe belediyeleri, il, ilçe belediyeleri ve nüfusu 50.000′in üzerinde- ki belediyelerce ve bu belediyelerin yetki alanı dışında il özel idarelerince, yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş; kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurullarınca sit alanı olarak tescil ve ilan edilen bölgeler ile bu bölge- lere ait koruma alanlarının, bölgenin gelişimine uygun olarak yeniden inşa ve restore edilerek, bu bölgelerde konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturulması, tabiî afet risklerine karşı tedbirler alınması, tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanıl- masını amaçlayan³² 5366 Sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Var- lıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun 16.6.2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

İmar planları yerine geçen yenileme projeleri hakkında konuyu şu şekilde inceleyebiliriz:

a. Büyükşehir Belediyelerinin Yetkileri

5366 sayılı Kanunun 2. maddesine göre, büyükşehirlerde ilçe belediye meclislerince yenileme alanı olarak tespite ilişkin kararlar büyükşehir belediye meclisince onaylanması halinde Bakanlığın teklifi ile Bakanlar Kuruluna sunulur ve Bakanlar Kurulu projenin uygulanıp uygulanmamasına üç ay için- de karar verir. Alınan karar doğrultusunda yenileme projesini ilgili belediye yapar veya başka bir kamu kurum ve kuruluşu veya gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine yaptırarak uygular. Bu alanlarda Toplu Konut İdaresi ile ortak uygulama yapılabileceği gibi, Toplu Konut İdaresine de uygulama yaptırıla- bilir.

32 ÜSTÜN, s. 106.

(20)

Büyükşehirlerde, büyükşehir belediyeleri tarafından başlatılmayan uygulamalar ilçe belediyelerince tek başına veya müşterek olarak yapılır veya yaptırılır³³. Büyükşehirlerde, büyükşehir belediyeleri tarafından başlatılmayan uy- gulamaların, ilçe belediyelerince tek başına veya müşterek olarak yapılacağı veya yaptırılacağı ifade edilmekte olup bu düzenleme büyükşehir belediyele- riyle ilçe belediyeleri arasında yetki sorunu yaşanmasına neden olabilecektir³⁴.

b. Büyükşehir Belediyesi Sınırları Dahilindeki İlçe Belediyelerinin Yetkileri Büyükşehirlerde yenileme alanının tespitine ilişkin ilçe belediye meclislerince alınan kararlar, büyükşehir belediye meclisince onaylanması halinde Bakanlığın teklifi ile Bakanlar Kuruluna sunulur ve Bakanlar Kurulu projenin uygulanıp uygulanmamasına üç ay içinde karar verecektir.

Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Uygulama Yönetmeliği madde 17 uyarınca büyükşehir belediye sınırları içinde büyükşehir belediyelerinin yapa- caklarının dışında kalan yenileme avan projesi, ilçe belediye meclislerinde ka- bulünden sonra büyükşehir belediye başkanınca onaylanarak yürürlüğe girer³⁵.

c. İl ve İlçe Belediyelerinin Yetkileri

Belediyelerde belediye meclisinin üye tam sayısının salt çoğunluğu ile yenileme alanları belirlenir. Büyükşehirler dışındaki belediyelerde belediye meclisince alınan kararlar Bakanlar Kuruluna sunulur.

Alınan karar doğrultusunda yenileme projesini ilgili belediye yapar veya başka bir kamu kurum ve kuruluşu veya gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine yaptırarak uygular³⁶. Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yeni- lenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Uygulama Yönetmeliği madde 17 uyarınca, uygulama projeleri yetkili belediye meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer. Bu alanlarda Toplu Konut İdaresi ile ortak uygulama yapıla- bileceği gibi, Toplu Konut İdaresine de uygulama yaptırılabilir.

d. İl Özel İdaresinin Yetkileri

Belediye sınırları dışında kalan mücavir alanlarda, il özel idarelerinde il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğu ile yenileme alanlarını belirler.

34 YASİN, Melikşah, “Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Hukuki Boyutu”, s. 119.

36 YASİN, Melikşah, “Tarihi Mekanların Dönüştürülmesi Sürecinde Mahalli İdarelerin Rolü”, Legal Hukuk Dergisi, Y. 4, S. 45, Eylül 2006, s. 2714.

(21)

İl genel meclisince alınan bu kararlar Bakanlar Kurulu’na sunulur³⁷. Alınan karar doğrultusunda yenileme projesini ilgili il özel idaresi yapar veya başka bir kamu kurum ve kuruluşu veya gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine yap- tırarak uygular. Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Uygulama Yönet- meliği madde 17 uyarınca, uygulama projeleri yetkili il özel idaresi meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile valinin onayı ile yürürlüğe girer. Bu alanlarda Toplu Konut İdaresi ile ortak uygulama yapılabileceği gibi, Toplu Konut İdaresine de uygulama yaptırılabilir³⁸.

e. Koruma Kurulunun Yetkileri

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu madde 7 gere- ğince “korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının ve doğal sit alanlarının tespiti, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili ve faaliyetleri etkilenen kurum ve kuruluşların görüşü alınarak” yapılacak ve

“yedinci maddeye göre tescil edilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlık- larının korunma alanlarının tespiti ve bu alanlar içinde inşaat ve tesisat yapılıp yapılamayacağı konusunda karar alma yetkisi” koruma kurullarına ait olacak- tır. Bu şekilde doğal sit alanı tespiti Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olan koruma kurulları tarafından yapılacaktır.

Yine Uygulama Yönetmeliğinin 17. maddesine göre belediye ve il özel idarelerince yapılan avan projeler, koruma bölge kurulu kararından sonra meclis kararı ve belediye başkanı veya vali onayı ile yürürlüğe girer. Yenile- me uygulama projeleri de koruma bölge kurulu onayına tabidir³⁹.

f. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Yetkileri

Yenileme alanları ile ilgili 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Ta- şınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hak- kında Kanun ile; belediye meclisi, il genel meclisi veya büyükşehir belediyesi meclislerince karar alındıktan sonra, bu kararların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın teklifi ile Bakanlar Kurulu tarafından onaylanacağı düzenlen- miştir. Yasal düzenlemeden anlaşıldığı üzere, burada Çevre ve Şehircilik Ba- kanlığı bir filtre görevi de görmektedir.

Yenileme alanı ilan edildikten sonra bu alan hakkında imar planının işle- vine sahip olan yenileme projeleri; ilgili yere göre belediye, büyükşehir belediyesi veya il özel idaresince yapılır veya yaptırılır. Uygulama Yönetmeliği-

38 ÜSTÜN, s. 107.

(22)

nin 17. maddesine göre; yetkili idareler tarafından yapılan veya yaptırılan yenileme avan projesi koruma bölge kurulu kararını müteakip yetkili idarelerin meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile; belediyelerde belediye başkanının, il özel idarelerinde valinin onayı ile yürürlüğe girer. Büyükşehir belediye sınırları içinde büyükşehir belediyelerinin yapacaklarının dışında kalan yenileme avan projesi, ilçe ve ilk kademe belediye meclislerinde ka- bulünden sonra büyükşehir belediye başkanınca onaylanarak yürürlüğe girer.

Yenileme uygulama projeleri, yenileme avan projeleri esas alınarak hazırlanır ve koruma bölge kurulunca onaylanmasını takiben uygulanır⁴⁰.

6306 sayılı Kanun için çıkarılan Uygulama Yönetmeliğinin 19/5 bendine göre de; afet riskini içeren riskli yapı alanı, riskli alanlar ve rezerv alanlardan oluşan uygulama alanında, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile 16/6/2005 tarihli ve 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatıla- rak Kullanılması Hakkında Kanun kapsamında kalan alanlardan bulunması hâlinde, Bakanlık tarafından yapılacak olan imar planlarında alanın sit statüsü de gözetilerek, Kültür ve Turizm Bakanlığının görüşü alınır. Doğal olarak bu planlar normal imar planı değil, koruma amaçlı imar planı olacaktır.

Bu noktada yıpranan tarihi ve kültürel taşınmazların yenilenmesi amaçlı kentsel dönüşüme ilişkin çeşitli eleştiriler getirilebilir⁴¹.

5366 sayılı Kanunun amaçları arasında geçen, “konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturulması” yönündeki düzenleme ile mevcut imar durumlarına aykırı yenileme projelerinin ortaya çıkması söz konusu olabilir. Bu sakıncayı önlemek için 5366 sayılı Kanun kapsamındaki yenileme projeleri, mevcut imar planları ile birlikte harmanlanarak çözülmelidir. 5366 sayılı Kanun’un 1. maddesindeki düzenlemeye bakarsak, mevcut imar plan- larına uygun yenileme projeleri yapılmasını gerektiğini söyleyebiliriz. Ka- nun kapsamındaki kentsel dönüşüm projelerinin; belirlenen bölge ve koruma alanlarında münferit bazda uygulama yapacağı ve imar planında belirlenen ilkelere uygun bir şekilde konut, ticaret vs. donatı alanları oluşturacağı anla- şılmalıdır. Aksi durumda, yapılmış olan imar planında öngörülmeyen durum- ları mevcut kılacak kentsel dönüşüm projesinin hukuka aykırı olduğundan bahsetmek gerekecektir. Nitekim, Danıştay’da çeşitli kararlarında, mevcut imar planlarında öngörülen amaca aykırı olarak yapılan uygulamaların hukuka aykırı olduğunu açıkça zikretmiştir. Yine Danıştay’ın kararlarına göre, imar uygulaması yapılabilmesi için mutlaka uygulama imar planı bulunma- sı gereklidir. Diğer bir ifade ile, koruma alanlarına ilişkin uygulamaların ve

(23)

bu uygulamaları konu alan projelerin yapılabilmesi de, koruma amaçlı imar planlarının varlığına ve yapılacak uygulamaların hukuka uygunluğu da yenileme projelerinin söz konusu planlardaki düzenlemelere uygun olmasına bağlı olacaktır⁴².

l a lı l a la la a Y

a. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Yetkileri

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 19. maddesi ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kuruluşu Hakkında KHK’nin 2. maddesinin (ğ) bendi değiştirilmiş ve “Gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması nedeniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dahil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapı- lacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek; Bakanlıkça belirlenen finans ve ticaret merkezleri, fuar ve sergi alanları, eğlence merkezleri, şehirlerin ana giriş düzenlemeleri gibi şehirlerin marka değerini artırmaya ve şehrin gelişmesi- ne katkı sağlayacak özel proje alanlarına dair her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı ve yapı projelerini yapmak, yaptırmak, onaylamak, kamulaştırma, ruhsat ve yapım işlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyeti kurulmasını temin etmek; 2/3/1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Baş- kanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat iş- lerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak” düzenlemesi ile kentsel dönüşüm alan- larının imar planları ile uygulamaların yapılması yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na verilmiştir⁴³.

Yine 6306 sayılı Kanun’un 6. maddesinin 5 no.lu bendinde Bakanlık;

riskli yapılara, rezerv yapı alanlarına ve riskli yapıların bulunduğu taşınmaz- lara ilişkin her tür harita, plan, proje, arazi ve arsa düzenleme işlemleri ile toplulaştırma yapmaya ve imar haklarını başka bir alana aktarmaya yetkilen- dirilmiştir⁴⁴.

Netice olarak, afet riski içeren alanlardaki kentsel dönüşümdeki imar planlarının hazırlanmasında, özel bir Kanun olan 6306 sayılı Kanunun 6/5 maddesi ve 644 sayılı KHK’nin 2/ğ maddesi ve 6306 sayılı Kanunun Uy-

(24)

gulama Yönetmeliği madde 18⁴⁵ ile “riskli alan ve rezerv yapı alanı ile riskli yapıların bulunduğu taşınmazlara ilişkin her tür ve ölçekteki planı resen yapmaya, yaptırmaya ve onaylamaya” denilmek suretiyle Bakanlık genel yetkili kılınmıştır. Uygulama Yönetmeliği 18. maddenin 4. fıkrasında ise belediye, büyükşehir belediyesi, büyükşehirlerdeki ilçe belediyeleri ve il özel idarelerinin ve hatta arazi ve bina sahiplerinin dahi imar planı hazırlayabilecekleri hükme bağlanmıştır. Ancak idarece veya ilgililerince gerektiğinde kentsel ta- sarım projesi ile birlikte hazırlanan plan teklifleri; planlama alanı ve yakın çevresinin meri planları ve mevcut durumu gösterir bilgi ve belgelerin, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri ile birlikte Bakanlığa iletileceği düzenlenmiştir.

Bakanlıkça uygun görülen plan teklifleri, aynen veya değiştirilerek onaylana- caktır. Burada hazırlayacakları imar planlarını ilgili idareler kendi meclislerinden geçirmek durumundadırlar. Yönetmelik madde 18/4’de arazi sahibi ve riskli bina sahiplerinin hazırlatacakları imar planlarının ise; öncelikle yetkili olan belediye veya il özel idaresine sunulma ve orada meclislerden geçirme zorunluluğu olmadığından, bu kişiler hazırladıkları imar plan değişikliklerini, ekine ilgili belediyelerin görüşünü koyarak doğrudan Bakanlığa yollayacak- lardır⁴⁶.

b. Belediyelerin (Büyükşehir, İl, İlçe) ve İl Özel İdarelerinin Yetkileri

6306 sayılı Kanun’un 6/12. maddesinde “Bakanlık, bu Kanunda belirti- len iş ve işlemlere ilişkin olarak TOKİ’ye veya İdareye yetki devrine ve bu iş ve işlemlerden hangilerinin TOKİ veya İdare tarafından yapılacağını belir- lemeye yetkilidir” denilmek suretiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın afet amaçlı kentsel dönüşümle ilgili plan yapma yetkisini eğer gerekiyorsa veya uygun görüyorsa TOKİ veya İdareye (yani belediye ve il özel idarelerine) devredebilmesi öngörülmüştür. Bakanlığın yetkilerini devretmesi ile Kanun metninde sayılan bu yetkilerin, devredildiği kuruma göre TOKİ veya İdare tarafından kullanılabilmesinin yolu açılmıştır⁴⁷.

Belediye Kanunu’nun 73. maddesinde, büyükşehir belediyelerinin⁴⁸ deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabileceği düzenlenmiştir. Belediye Kanunu madde 73/4’e göre;

“büyükşehir belediyeleri tarafından yapılacak kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine ilişkin her ölçekteki imar planı, parselasyon planı, bina inşaat ruhsatı, yapı kullanma izni ve benzeri tüm imar işlemleri ve 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanma-

45 OY / NAZİK, s. 54.

48 ÜSTÜN, s. 83-84.

(25)

ya büyükşehir belediyeleri yetkili”dir. Bu düzenleme doğrultusunda kentsel dönüşüm ile ilgili büyükşehir sınırları içindeki 1/5000’lik nazım planları ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarını büyükşehir belediyeleri yapacaktır.

İlçe belediyelerinin imar planlama yetkisi büyükşehir belediyelerine geçmiş- tir. Büyükşehir olmayan belediyeler açısından imar planı yapmak açısından özel bir düzenleme olmadığından genel yetki kuralları geçerlidir. Bu doğrul- tuda büyükşehir olmayan il ve ilçe belediyeleri kendi alanlarında 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planları yapabileceklerdir.

Öte yandan 6306 sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği 18. madde 4.

fıkrasında ise dolaylı olarak afet riskini önleme amaçlı kentsel dönüşümde il ve ilçe belediyeleri, büyükşehir belediyesi, büyükşehirlerdeki ilçe belediyeleri ve il özel idarelerinin ve hatta arazi ve bina sahiplerinin dahi imar planı hazırlayabilecekleri hükme bağlanmıştır. Ancak idarece veya ilgililerince ge- rektiğinde kentsel tasarım projesi ile birlikte hazırlanan plan teklifleri; planlama alanı ve yakın çevresinin meri planları ve mevcut durumu gösterir bilgi ve belgelerin, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri ile birlikte Bakanlığa iletileceği düzenlenmiştir. Bakanlıkça uygun görülen plan teklifleri, aynen veya değişti- rilerek onaylanacaktır. Burada hazırlayacakları imar planlarını ilgili idareler kendi meclislerinden geçirmek durumundadırlar.

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uy- gulama Yönetmeliği madde 18/3’te büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde- ki ilçe belediyelerince hazırlanan imar planı teklifleri hakkında ilgili büyükşe- hir belediyesinin görüşü alınacağı düzenlenmiştir. Büyükşehir belediyesinin onbeş gün içinde görüş vermemesi halinde ise uygun görüş verilmiş sayıla- caktır⁴⁹.

6306 sayılı Kanun; deprem de dahil olmak üzere afet riski içeren tüm kentsel dönüşüm uygulamalarını kapsamaktadır. Ancak Belediye Kanunu’nun 73. maddesi 2005 yılında çıkarıldığı haliyle kenti iyileştirme ve sağlıklaştır- ma amaçlı kentsel dönüşüm içinde deprem riskini de kapsamaktadır. Bu iki düzenlemedeki imar yetkileri birbiriyle yarışmaktadır. Bu yüzden bizce Be- lediye Kanunu 73. madde kapsamından deprem amaçlı kentsel dönüşümün çıkarılması yararlı olacaktır.

c. Diğer Kurum ve Kuruluşların Yetkileri

Yine Uygulama Yönetmeliğinin 19/5 maddesi gereğince; uygulama ala- nında, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile 16/6/2005 tarihli ve 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşın- maz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkın-