2
KONUŞMA
Öğr. Gör. Müyesse GÖĞÜŞ
SES VE SOLUNUM
Konuşmanın güzel olmasını sağlayan unsurlardan en önemlisi doğru soluk almayı ve konuşurken soluk çıkışını kontrol edip nefesi idareli kullanmayı
bilmektir. Bunun için de doğru solunumu öğrenmek gerekir.
Bel kasları ve diyaframın enerjik hareketleri ile ciğerlerimize dolan hava, alveol denilen hava keseciklerini şişirir.
Bu sırada kan oksijenle etkileşir ve oksijen kana geçer.
Nasıl Nefes Alıyoruz?
4
Kan bu oksijenle beslenir ve vücut faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan karbonmonoksit gazı,
karbondiokside dönüşerek yine nefes yoluyla dışarı atılır ve kan temizlenmiş olur.
Ses ise ciğerlerimizden diyafram etkisiyle
boşalmaya başlayan havanın ses tellerine çarpıp onları titretmesi ile gerçekleşir.
Nasıl Nefes Alıyoruz?
SES VE SOLUNUM
Sesin gücü ve kalitesi ciğerlerimizden yükselip ses tellerini titreten havanın şiddetine ve kapasitesine bağlıdır.
Soluk alırken ciğerlerimiz genişler, soluk verirken de büzülür. Konuşma soluk verirken gerçekleşen bir harekettir. Sesimizin güçlü ve etkili olabilmesi için soluğumuzun güçlü ve kontrollü olması gerekir.
Nasıl Nefes Alıyoruz?
6
Akciğerlerimiz diyaframın esnekliği sayesinde aşağı doğru genişleyebilir.
Diyafram, göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran kasa verilen isimdir. Bu organ göğüs kafesine bağlıdır ve solumda görev alır.
Soluk aldığımızda kasılır ve düzleşir, göğüs boşluğunun hacmi artar, iç basınç düşer ve akciğerlere hava dolar.
Solunum Çeşitleri
SES VE SOLUNUM
Nefes verdiğimizde gevşer ve kubbeleşir. Bebekler dünyaya gelişlerinde ciğerlerine ilk kez hava
doldurarak çığlık atarlar bu, diyafram kasının yüksek kapasitede kullanabileceğinin bir göstergesidir.
Bebeklerin nefes alırken karınlarının yükseldiğini, nefes verirken de içeri doğru hareketlendiğini görürüz.
Yıllar geçtikçe diyafram kasını yanlış kullanmak ya da hiç kullanmamak bu özelliğin kaybolmasına neden olur.
Solunum Çeşitleri
8
Göğüs Solunumu
Ciğerlerin üst kısmı ile yapılan solunumdur.
Nefes alırken omuzlar hareket eder, ciğerlerin üst kısmı genişler, vücuda gerekli olan oksijen yeterince alınamaz. Diyafram aşağı doğru inmediği için ciğerler genişlemez.
Ciğerlere yeterli oksijen alınamadığı için konuşma olumsuz etkilenir. Güçlü, etkili ve güzel bir konuşma yapılamaz.
Solunum Çeşitleri
SES VE SOLUNUM
Diyafram Solunumu
Akciğerlerin tam kapasite doldurulmasıyla yapılan bu solunumda, diyafram hareketli olduğu ve körük gibi açılıp kapandığı için güçlüdür.
Diyafram doğru kullanılabildiğinde, karın boşluğu mümkün olan en alt bölgeden genişletilerek akciğerlerin normal şartlarda kullanılmayan alt bölgeleri de devreye sokulur ve akciğerlerin yukarıya doğru değil, aşağıya doğru genişlemesi sağlanır.
Solunum Çeşitleri
10
Diyafram Solunumu
Bu sırada omurga kaslarıyla boyun kasları da diyaframa yardımcı olurlar.
Diyafram nefesinde, diyafram kubbelenip düzleşerek, havayı düzeni bir şekilde boşaltır.
Bu ritmik hareketi kontrol etmek için, ayakta bir elin avucunu göğsün üst kısmına, diğerini de alt tarafına dayamalıdır.
Böylece, diyafram bölgesindeki avucun, hava basıncı ile dışarı doğru itildiği hissedilmelidir.
Solunum Çeşitleri
SES VE SOLUNUM
Diyafram Solunumu
Bir çiçeği koklarken, hayret ve korku anında, yatarken alınan nefes, doğal diyafram nefesidir.
Diyafram nefesi alınırken omuzlar yukarı kaldırılmamalı ve göğüste gözle görülür bir hareket olmamalıdır. …
Doğru nefes almayı öğrenebilmek için bol bol egzersiz yapmak önemlidir.
Solunum Çeşitleri
12
İletişim, sözlü ya da sözsüz biçimde gerçekleşen bir alma, aktarma ve tepkide bulunma eylemidir.
İletişimin içeriğini oluşturan somut unsurlar ve soyut unsurlar bir ileti olarak dil becerileri ve beden dili yardımıyla çevreden alınır, anlamlandırılır ve karşı tarafa çevreye aktarılır.
Birey yaşadığı toplumsal ortama sahip olduğu dil becerileri (okuma, dinleme, konuşma, yazma) sayesinde daha kolay uyum sağlar.
KONUŞMA NEDİR?
Dilsel ve iletişimsel bir etkinlik olan konuşma;
düşüncelerin ve duyguların görülür ve işitilebilir simgeler aracılığıyla düzenli bir biçimde bizi dinleyenlere iletilme işidir.
Bir anlamda dinleyicide sözel bağlamda bir yankı uyandırmaktır.
Konuşma;
dildeki seslerin konuşma organları (dudak, dil, çene, yumuşak damak, ses telleri gibi.)
aracılığıyla akustik sinyaller haline getirilmesidir ve motor bir süreçtir.
14
Bireyi toplumsallaştıran konuşma edimi; zihnin, söz kalıbına döktüğü ve şekillendirdiği düşüncelerin, duyguların seslendirilmesidir.
Diğer bir ifadeyle konuşma, sözlerin sesler yardımıyla ifade edilişidir ve bireyin yaşadığı
dünyada kendini ifade edebilmedeki başarısı sesini ve dilini kullanabilme becerisiyle yakından ilişkilidir.
KONUŞMA NEDİR?
Konuşma insan beyninde oluşan en basitten, en karmaşığa bütün düşüncelerin çeşitli renk ve
derinlikler verilerek sesler yoluyla bestelenmesidir.
Çünkü insan bedeni kendisinden dünyanın en güzel seslerinin duyulabileceği bir enstrüman yani bir müzik aleti gibidir.
Bu nedenle de nefesimizi, sesimizi, doğru güzel ve etkileyici bir biçimde kullanıp her sesi gerekli ve
doğru bir zamanlamayla çıkartıp konuşmamızı adeta besteleyebiliriz.
16
Konuşma bir harekettir.
Bir roman yazarının başarısı nasıl ki kullandığı biçemle hayal gücümüzü harekete geçirir, bizi başka bir dünyaya götürüp, o dünyada yaşatırsa, iyi bir konuşmacı da kullandığı sözcüklerle, ses tonuyla, vurgulama ve tonlamalarıyla
beynimizde bir resim çizer.
Konuşma bir düşünce alışverişidir ve yaşantılarımızı başkalarıyla paylaşmamıza aracılık eder.
Demokratik bir toplumda toplumsal yaşama katılım bu yolla gerçekleşir.
KONUŞMA NEDİR?
Düşüncelerimizi, duygularımızı, olaylar ve sorunlarla ilgili görüşlerimizi konuşma aracılığı ile
açıklayabiliriz.
Etkili ve güzel konuşabilmek bir beceridir ve bunun için doğuştan gelen konuşmaya yeteneğinin bir beceri haline dönüştürülmesi eğitilmesi gerekir.
18
İnsanların iletişim kurmak için kullandıkları en yaygın ve en önemli araç konuşmadır.
Araştırmalar, günümüz insanının zamanının
%50 ile %80’lik gibi büyük bir bölümünü iletişim kurarak geçirdiklerini; insanların iletişim kurma zamanının ortalama;
• %45’ini dinleyerek
• %30’unu konuşarak,
• %16’sını okuyarak
• %9’unu ise yazarak geçirdiğini ortaya koymuştur.
KONUŞMANIN ÖNEMİ
Konuşma olmadan dinlemenin olmayacağı göz
önünde bulundurulsa gün içinde yaklaşık %75lik bir zaman dilimi konuşma etkinliği ile geçiriliyor
denilebilir.
Gerek iş gerekse özel hayatta başarılı olabilmek, düzgün ve etkili konuşabilmeye, insanlarla iletişim kurabilmeye bağlıdır.
Bu da gelişmiş bir konuşma becerisine sahip olmayı gerektirir.
Günümüzde radyo, televizyon, sinema, internet, cep
20
Güzel konuşmak bir sanattır.
Güzel konuşan insanlar, çevrelerini kısa sürede etkileme, kendi duygu ve düşüncelerini kolay
ifade edebilme ve böylece karşılarındaki insanlar tarafından kabul edilme gücüne sahiptirler.
Bu insanlar dost sohbetlerinin aranan isimleridirler.
Güzel konuşmak hem özel hayatta hem de iş hayatında kendini kabul ettirmenin ve başarının sırrıdır.
KONUŞMANIN ÖNEMİ
İş hayatında başarılı olabilmek için kişinin kısa
sürede kendisini karşısındakine tanıtmaya, işiyle ilgili bilgisini ve becerisini göstermeye yetkin olması
gerekir ki bu da konuşma becerisiyle yakından ilgilidir.
Konuşma siyasi yaşam için de önemli bir beceridir.
Siyasetin içinde aktif rol üstlenen bir siyasetçi, nerede nasıl konuşulacağını iyi bilmelidir.
22
Güzel konuşma ya da söz söyleme sanatı yani
«retorik« siyasetçilerde ve yöneticilerde bulunması gereken önemli bir niteliktir.
Güzel konuşma sanatının özelliklerinin bir kısmı yani sesin rengi, tonu gibi unsurlar kişinin doğasıyla gelen nitelikler olmasına karşın daha sonra eğitimle
geliştirilebilen özelliklerdir.
KONUŞMANIN ÖNEMİ
Siyasi konuşmalar hem aday imajını etkileyen hem de kampanya mesajlarının iletimini sağlayan önemli bir iletişim aracıdır.
Ses tonu, politikacının ;
• heyecanını,
• öfkesini,
• deneyimini
• kişiliğini ima eden pek çok mesaj taşır.
Özellikle konuşmanın inanılırlığı büyük ölçüde sesin kullanımına bağlıdır.
24
Konuşma yetisi doğuştan gelmekle beraber, doğru ve etkili konuşma eğitim ile elde edilen bir beceridir.
Konuşma eğitimi alışkanlıklar ve gelenekler doğrultusunda aile içinde başlamaktadır.
Toplumu oluşturan bireylerin kişilik özelliklerinin ve zihinsel becerilerinin geliştirilmesi doğrultusunda, konuşma eğitiminin çocukluk döneminden itibaren verilmesi gerekmektedir.
KONUŞMA EĞİTİMİ
İleri yaşlarda bu eğitimin verilmesi daha zordur ve daha fazla çaba gerektirir.
Güzel ve etkili konuşma yapabilmek için, öncelikle konuşmayı oluşturan organlar ve fonksiyonlarını bilmek gerekir.
Güzel – etkili – anlaşılır konuşmada, «ses»
temel koşuldur.
Kişinin ses niteliklerini ve yeteneklerini tanıması, alıştırmalar yoluyla sesini geliştirmesi, ihtiyaç varsa bu konularda eğitim alması gerekir.
26
Konuşma eğitimi;
bireyin konuşurken sesini doğru, etkili ve güzel kullanmasını amaçlayan, doğru artikülasyon ve doğru diksiyon alışkanlığı kazandırmaya yönelik bir ses eğitimi türüdür.
Konuşma becerisi, yalnızca belli bir takım kuralları ezberlemeyle olmaz. Konuşma becerisini geliştirmek için;
• bol bol uygulama yapmak,
• iyi konuşan konuşmacıları dinlemek,
• onları model almak yani yaparak ve deneyerek öğrenmek gerekir.
KONUŞMA EĞİTİMİ
Konuşmada konu ve konunun nasıl anlatıldığı kadar konuşanın ses tonu, diksiyonu, vurgulama ve
telaffuzu da çok önemli konulardır.
Konuşmada anlamı vurgulama konusunda yardımcı bir özellik de vücut dilini doğru ve güzel
kullanabilmektir.
Vücudumuz duyguları ifadede ve konuşmayı etkili kılmada en önemli yardımcımızdır. Ancak onu nasıl kullanacağımızı bilmemiz gerekir.
28
Çoğu insan kendi sesinin farkında olmaz. Bu nedenle sesindeki olumlu ve olumsuz niteliklerin de
ayırımına varamaz ve beklenen gelişim sağlanamaz.
Güzel bir konuşma eğitimi, zihinsel ve fiziksel boyutlar dikkate alınarak bir bütün halinde yapılmalıdır.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ
Konuşma sesleri ciğerlerden gelen havanın ağız boşluğunda biçimlendirilmesiyle oluşur. Bu
anlamıyla konuşma, biçimlendirilmiş nefestir denilebilir.
Seslerin özel şekilleri artikülasyon ya da boğumlama denilen hareketlerle verilir.
Boğumlanarak şekillenen sesler kalıplar haline getirilerek anlamlandırıldığında sözcükler, anlamlı birimler halinde düzenlendiğinde ise cümleler oluşur ve sonuçta konuşma eylemi gerçekleşir.
30
Boğumlama (Artikülasyon)
Kelimeleri oluşturan hecelerin, heceleri oluşturan seslerin tam yerinden ve süresine uygun olarak söylenmesidir.
Topluluk karşısında konuşan bir kişinin, söylediği sözcüklerin anlaşılması için bağırması gerekmez.
Bunun için sadece sözcüklerin doğru boğumlandırılması yeterli olacaktır.
Ses şiddeti yetersiz olan pek çok kişi, doğru boğumlamaları nedeniyle sözcükleri rahatlıkla karşısındaki kişi ya da kişilere aktarabilmektedir.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ Boğumlama (Artikülasyon)
Net, anlaşılabilir bir konuşma iyi bir artikülasyon ile mümkündür.
Ancak hiçbir dinleyicinin dikkati, abartılmış bir artikülasyon tarafından dağıtılmamalıdır.
Bu nedenle artikülasyon fark edilmez olmalı, sözcüğün üretilmesi anlamın önüne
geçmemelidir.
Doğru bir boğumlama için düzenli olarak çalışmak gerekmektedir.
32
Boğumlama (Artikülasyon)
Güzel ve etkili bir konuşabilmek için
konuşmacının bir çok özelliğe sahip olması gerekir.
Bunlardan konuşma becerisiyle ilgili olanlar şöyle özetlenebilir:
• Ahenkli ve etkili konuşma yeteneğine sahip olmak
• İyi bir telaffuza (boğumlama) sahip olmak
• Türkçeyi kurallarına uygun kullanabilmek
• Jest ve mimiklerde, beden dilinde aşırıya kaçmamak
• Gerektiğinde iyi bir dinleyici olmak
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ İyi bir konuşma yıkıcı değil yapıcı olmalıdır
Konuşma insanları etkilemek için önemli bir araçtır.
Ancak amacına uygun olarak
gerçekleştirilmelidir. İster halk ya da topluluk önünde, ister arkadaş eş dost çevrelerinde
konuşalım, bizi dinleyenlerin inançlarını, değer yargılarını göz önünde bulundurmalıyız.
Yapıcı konuşma, dinleyicilerin inançlarını, değer yargılarını, düşüncelerini olumlu bir yönde
değiştirmeyi amaçlar.
34
İyi bir konuşma, ilginç ve değerli konuları kapsamalıdır
Seçeceğimiz konunun hem kendimiz için, hem de dinleyiciler için ilginç olması gerekir.
İlgi duymadığımız bir konuda rahatça konuşamayız.
Konuşmanın düzeyini belirlemede de seçilen konunun büyük bir payı vardır.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ İyi bir konuşma, konuşmacının kişiliği ile bütünleşmelidir
Konuşmacının kişisel nitelikleri ile konuşma arasında sıkı bir etkileşim vardır. Sözgelimi, yalancılığı, ikiyüzlülüğü herkesçe bilinen birinin
“yalancılığın kötülükleri” üzerinde yapacağı bir konuşma, kimseyi inandırmaz.
Bunun gibi, dinleyici konuşmacının kişisel görünüşüyle sözleri arasında da bir bağlantı kurmak ister.
Bu yüzden, konuşmanın inandırıcılığında
36
İyi bir konuşma, belli bir amaca yönelik olmalıdır Amaç, dinleyiciler üzerinde konuşmacının
bırakmak istediği etkidir.
Dinleyicilerimize neyi vermek istiyoruz; onları neye, hangi gerçeğe yönelteceğiz?
Konuşmamız süresince bu soruları göz önünde tutmak zorundayız. Bu amaca, yönelmeden yapacağımız konuşma, dağınık, etkisiz kalacak, dinleyicilerimizde bir karşılık uyandırmayacaktır.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ
İyi bir konuşma, konuşmayı etkileyen etkenleri çözümleyerek oluşmalıdır
Konu, dinleyici, ortam ve konuşmacı ayrı ayrı ve bir bütün olarak değerlendirmeli,
çözümlemelidir.
Üzerinde konuşacağımız konunun boyutları
nelerdir? Dinleyicilerimiz yönünden önemi nedir?
Kimler için konuşacağız?
Konuşacağımız kişilerin toplumsal, kültürel, ekonomik durumları, yaş, cinsiyet özellikleri nedir?
38
İyi bir konuşma, konuşmayı etkileyen etkenleri çözümleyerek oluşmalıdır
Nerede, ne kadar süreyle konuşacağız?
Konuşmamızı hazırlama ve düzenleme
aşamasında bu soruları göz önünde tutmazsak başarılı konuşma yapamayız.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ
İyi bir konuşma sağlam bir konuşma yöntemi üzerine kurulmalıdır
Yöntemimizi amacımıza ve konuşma öğelerini değerlendirmemize göre seçeriz.
Genellikle konuşmalarda dört ana amaç ve bu amaçlara yönelik dört ana yöntem vardır:
Tartışma, savunma, öğretme ve duygulandırma.
Amaçla yöntem arasındaki bağlantıyı kurmak, başarılı bir konuşmanın ön koşullarından biridir.
40
İyi bir konuşma dinleyicilerin ilgi ve dikkatini toplayabilmelidir
İlgi ve dikkatin diri ve canlı kalması ,
dinleyicilerimizi güdülendirmeye ve onların meraklarını ayakta tutmamıza bağlıdır.
Bu da öncelikle dinleyicilerimizi iyi tanımakla, söylediklerimizle onların ilgileri arasındaki bağlantıyı kurmakla sağlanır.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ
İyi bir konuşma sağlam bilgilere dayanmalıdır
Hangi konuyu seçersek seçelim, o konu üzerinde rahatça, doğal bir biçimde konuşabilmemiz,
konunun gerektirdiği bilgileri, araç ve gereçleri edinmemize bağlıdır.
42
İyi bir konuşma, canlı bir dil, hareketli bir üslup gerektirir
Canlı, diri, amacımıza uygun sözcükleri seçme, bunları cümle içinde yerli yerine yerleştirme, her birinin ses ve anlam hakkını verecek doğru
söyleme, konuşmamızın, etkisini, güzelliğini arttırır.
Cümlelerimiz için de bu böyledir. Kısa, yoğun, hareketli cümleler kurma, bunlar arasındaki geçişleri doğal bir biçimde sağlama anlatışımızı canlılaştırır.
GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN İLKELERİ
İyi bir konuşma, etkili bir ses tonu, el ve yüz hareketleri gerektirir
Etkili bir ses tonuna dayanmayan, el ve yüz hareketleriyle beslenip renklenmeyen bir
konuşma, ölü bir konuşmadır. Sözcüklerin anlam ve duygu yükü, ses tonumuzla, el ve yüz
hareketlerimizle zenginleşir.
Sesimizi iyi kullanarak başarılı bir konuşma yapabilmek için konuşma öncesi ses açma egzersizleri yapabiliriz.
44
İyi bir konuşma için konuşmacı olumlu bir yüz ifadesi takınmalıdır.
• Konuyu iyi bilmeli
• Kime, kaç kişiye ve nerede konuşacağını iyi bilmeli
• Konuşmada kullanılacak dökümanlar önceden gözden geçirilmeli
• Hatırlatıcı notlar hazırlanmalı ama esas metinin tamamı okunmamalı
• Konuşma ortamına uygun, sade ve özenli giyinilmeli
• Konuşma öncesi ses açma egzersizleri yapılmalı
Ünite 2
Teşekkürler
Öğr. Gör. Müyesse GÖĞÜŞ
