Konuşma Öğretimi
Konuşma
Konuşma; duygu, düşünce ve isteklerin
seslendirilmesidir. Konuşmacı konuşma içeriğinin anlamını, yaptığı vurgu ve duraklarla aydınlatarak;
jest ve mimik gibi ögeleri de konuşmasına katarak sözün anlamını güçlendirebilir.
Konuşma becerisinin kazandırılması:
• Konuşma becerisinin kazandırılması için bütün derslerde ve ders dışı etkinliklerde uygun fırsatlar yaratılmalıdır.
• Kalabalık sınıflarda her öğrencinin daha çok konuşmasını sağlamak için küme çalışmalarından yararlanılmalıdır.
• Ayrıca konuşma becerisini geliştirmek için açık oturum, panel,
tartışma, piyes, dramatizasyon gibi öğrencilerin aktif olarak katıldığı etkinlikler düzenlenmelidir.
• Öğrencilere karagöz, kukla oyunları oynattırmak ve yazılı piyesler temsil ettirmek de serbest konuşmayı geliştirmede etkin bir yoldur.
Konuşma Türleri
1. İkna etmek için konuşma 2. Eleştirel konuşma
3. Katılımlı konuşma 4. Tartışma
5. Kendini karşısındakinin yerine koyarak konuşma 6. Güdümlü konuşma
7. Kelime ve kavram havuzundan seçerek konuşma 8. Serbest konuşma
9. Yaratıcı konuşma
1. İkna etmek için konuşma
• İkna, bir konu hakkındaki fikirlerin dinleyiciler tarafından kabul edilmesini ve benimsenmesini sağlamaktır.
• İkna etme yönteminde, fikirleri destekleyen kaynaklara, güvenilir delillere, sayısal verilere yer vermek; sesini ve beden dilini etkili kullanmak önemlidir.
• Bu yöntem uygulanmadan önce kaynaklara ulaşmaları ve delilleri toplamaları için öğrencilere süre verilmelidir.
2. Eleştirel konuşma
• Belirli bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlarıyla ve tarafsız bir bakış açısıyla değerlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini
geliştirmektir.
3. Katılımlı konuşma
• Dinleyicileri konuşma sürecine katarak konunun
anlaşılmasını kolaylaştırmak ve konuya farklı bakış açıları getirmektedir.
• Dinleyicileri konuşma sürecine katmak amacıyla konuşma yer yer esintiye uğratılarak dinleyicilerin duygu, düşünce ve sorularını iletmeleri sağlanır.
• Bu amaçla konunun ilgi çekici yönleri üzerinde durulmalı, sorular sorularak dinleyicinin konu üzerinde düşünmeleri sağlanmalıdır.
4. Tartışma
Öğrencilerin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerisini
geliştirmektir. Oluşturulan jüri tarafsız olmalıdır.
Tartışmacı;
• Tartışma sırasında konuşmacının sözünü kesmemeli,
• Konu dışına çıkmamalı,
• Verdiği örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmalı,
• Tartışmanın, bir amaç değil, gerçeği bulmak için bir araç olduğunu akıldan çıkarmamalı, karşılıklı saygı ve hoşgörü içerisinde olmasına özen göstermelidir.
5. Kendini karşısındakinin yerine koyarak konuşma
• Konuşmada, karşısındakinin değer yargılarını, duygu ve düşüncelerini
anladığını hissettirerek etkili bir iletişim kurmaktır.
6. Güdümlü konuşma
• Öğrencilerin bir konu hakkındaki bilgilerini, duygularını ve düşüncelerini etkili bir
şekilde anlatma becerilerini geliştirmektir.
• Öğretmen tarafından belli bir konu seçilerek sınıfın gündemine alınır.
7. Kelime ve kavram havuzundan seçerek konuşma
• Öğrencilerin öğrendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlatımlarında kullanmalarını sağlayarak söz varlıklarını ve ifade güçlerini zenginleştirmektir.
• Öğretmen tarafından kelime ve kavramların yer aldığı bir havuz oluşturulur.
• Öğrenciler konuşma konularına bağlı olarak bu havuzdan seçtikleri kelime ve kavramları kullanarak bir konuşma yaparlar.
8. Serbest konuşma
• Öğrencilerin herhangi bir konudaki duygu,
düşünce ve hayallerini sözlü olarak ifade güçlerini geliştirmektir.
• Öğrencilere kendilerini ifade etme fırsatı vermek için haftalık ders saatinin bir kısmı serbest
konuşmaya ayrılmalıdır.
9. Yaratıcı konuşma
• Öğrencilere bir konu verilir. Her öğrenci bir önceki arkadaşının konuyla ilgili
söylediklerinden hareketle konuşarak farklı bir bakış açısı getirir.
Tümevarım:
Öğrencilerin sınıflama, genelleme, kanıtlama, akıl yürütme, sorun çözme, bilimsel ve eleştirel düşünme gibi becerilerini geliştirir. Bu yöntem çeşitli şekillerde uygulanabilir. Örneğin;
• Bir konu seçilerek sınıf gruplara ayrılır. Her grup konuyu farklı bir açıdan ele alır. Konu hakkındaki farklı bakış açıları sınıflanır ve bunlardan yola çıkılarak genel bir yargıya varılır.
• Bir kavram havuzu oluşturulur. Öğrenciler gruplara ayrılır ve her grup
havuzdan bir kavram seçer. Grup üyeleri konunun özel bir yanını ele alır.
Görüşler birleştirilerek kavramla ilgili genel bir yargıya varılır. Her gruptan bir kişi varılan genel yargıyı sınıfa açıklar.
Tümdengelim:
• Öğrencilerin bilimsel düşünme ve yaratıcılık yönlerini geliştirmek, eleştirel düşünmelerini sağlamak, sorun çözme ve akıl yürütme becerilerini geliştirir.
• Herhangi bir konuda genel bir görüş örnek olarak verilir.
• Bu görüş sınıf içinde tartışılır.
• Konunun genelinden hareketle özel bir yönü ön plana çıkarılarak konuşulur.
Konuşma Kusurlarının Düzeltilmesi:
• Toplum içinde konuşmaya alışmamış, çekingen, konuşurken şaşırıp kekeleyen öğrencilere önceleri basit, daha sonra düzeylerine uygun sorular
sorulmalıdır. Bu öğrencilerin ilgi alanları
belirlenmeli, bildikleri konularda konuşmalarına
imkan tanınmalı ve olumlu pekiştireçler verilmelidir.
• Bazı sesleri zorlukla çıkaran ya da kelimeleri yanlış söyleyen öğrenciler üzerinde ders dışında bireysel çalışmalar yapılmalıdır.
• Çok alçak sesle ya da çok yüksek sesle konuşan öğrencilere (işitme sorunu yoksa) uygun ses tonuyla konuşma alışkanlığı kazandırmak gerekir. Bu
alışkanlığı kazandırmak amacıyla öğrencilerin, metinleri sesli okumaları, piyeslerde, dramatizasyonlarda rol almaları, tartışma ortamlarına
katılmaları ve bu etkinlikler yoluyla bol bol konuşmaları sağlanmalıdır.
• Konuşmasında yöresel ögeler bulunan öğrencilere metinleri yüksek sesle okutmak, seslerini teybe kaydedip dinletmek gibi etkinlikler yapılabilir.
Okul dışında radyo ve televizyon programlarını dinlemelerini sağlamak da yararlı olacaktır.
• Konuyla ilgisiz konuşan, yanlış kelimeler kullanan öğrenciler, cesaretleri kırılmadan uyarılmalıdır. Yanlış kullanılan kelimelerin yerine uygun
olanlar, sınıfın ve öğretmenin yardımıyla öğrencilere buldurulup kullandırılmalıdır.
Öğrencilerin anlatım çalışmalarının kapsamını, söz varlıkları ve cümle kurma becerileri belirler. Bu nedenle onlara yaşadıkları
olaylar anlattırılmalı, hayal güçlerini harekete geçirecek konularda konuşmaları desteklenmelidir. Ayrıca resimler, fotoğraflar ve
karikatürler de anlatım çalışması için yararlanılabilecek ve her zaman başvurulabilecek eğitim araçlarıdır. Resimlerin
anlattırılmasında, öğrencilerin hayal gücünün geliştirilmesi için, resim ve karikatürdeki bazı anlam boşluklarının öğrencilere
tamamlatılması uygun olur.
Konuşma ve beden dili:
• Bedeninizin giyim ve hareketlerinizle taşıdığı mesaj, kelimeler dilinize dökülmeden önce insanlara ulaşır.
• İlk izlenimin insanlarda 30-40 saniye içinde oluştuğu,
karşınızdakinde sempati yaratmak için en uygun zamanın ise, ilk 4 dakika olduğu kabul edilmektedir.
• Konuşmalarınız eğer beden dilinizle çelişki oluşturuyorsa, sizi dinleyen ve izleyenler için inandırıcılığınız
sarsılacaktır.
• Gerçeği yansıtan, daima beden dilinizin söyledikleridir.
Konuşmada vücudun kullanılmasında dinleyici üzerinde
olumsuz izlenim bırakmamak için şunlara dikkat etmeliyiz:
• Elleri cebinize sokmayınız. Ellerin başparmaklarını cebinize sokarak konuşmayınız.
• Elleri yavaş veya hızlı bir şekilde ceket düğmelerinde dolaştırmayınız.
• Ayaklar üzerinde öne ve geriye doğru esnemeyiniz.
• Burun veya kulağı karıştırmayınız.
• Konuşurken dudakları şapırdatmayınız.
• Saçların arasından parmakları geçirerek taramayınız.
• Yüzüklerle, küpeyle oynamayınız; kızgınlığınızı vurguladığınız zaman, yüzünüzde de kızgınlık ifadesi bulunmalıdır.
• Dik durunuz ya da oturunuz. Bu sizi canlı ve kararlı gösterir. Tek ayağınızın üstüne ağırlık vererek durmayın. İki elinizle kürsünün üstüne abanmayın.
• Yüzünüzü sözlerinizle uyumlu hale getiriniz.
