Ö retim Eleman ve Ö retmen Adaylar n n Birbirlerine Yönelik Alg lar : Transaksiyonel Analiz Aç s ndan Bir De erlendirme

(1)

zet

Bu araflt›rmada Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesinin çeflitli bölümlerinde ö¤renim görmekte olan ö¤retmen adaylar› ve ders vermekte olan ö¤retim elemanlar›n›n ideal ö¤retim eleman›, ideal ö¤renci, var olan ö¤renci ve var olan ö¤retim eleman›na yönelik alg›lar› karfl›laflt›rmal› olarak saptanmaya çal›fl›lm›flt›r. Araflt›rma grubunu ö¤retmen aday› 312 [132’si (% 42.3) erkek, 179’u (% 57.4) k›z] ve 33 ö¤retim eleman›

[14’ü ( % 42.4) erkek, 19’u (% 57.6) kad›n olup yaﬂlar› 28-41 aras›nda (x=42,74)]

oluflturmufltur. Çal›flmada insan davran›fllar›n› ve iletiflimi temelde çocuk, yetiflkin ve ebeveyn olmak üzere üç farkl› ego durumu ile aç›klamaya çal›flan transaksiyonel analiz (etkileflimsel anal- iz) yaklafl›m› temel al›nm›flt›r. Ö¤retim elemanlar› ve ö¤rencilerin söz konusu alg›lar› Ego Durumlar› Ölçe¤i ile de¤erlendirilmifltir. Elde edilen bulgular ö¤retim eleman› ve ö¤retmen adaylar›n›n, ideal ö¤retim eleman› ve ideal ö¤renci alg›lar›n›n birbiri ile benzerlik gös- terdi¤ine dikkat çekerken ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤renciyi daha çok çocuk ego durumunda, ö¤retmen adaylar›n›n ise var olan ö¤retim eleman›n› daha çok ebeveyn ego durumunda de¤erlendirdiklerine iflaret etmektedir. Bulgular, mevcut literatür ve

transaksiyonel analiz kuram› çerçevesinde tart›ﬂ›lm›ﬂt›r.

Anahtar Kelimeler

Transaksiyonel Analiz, Ego Durumlar›, Ö¤retmen Aday›, Ö¤retmen, Ö¤retim Eleman›, ‹letiﬂim.

Adaylar›n›n Birbirlerine Yönelik Alg›lar›: Transaksiyonel Analiz

Aç›s›ndan Bir De¤erlendirme

Müge AKBA⁄*, Levent DEN‹Z*

* Yrd. Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Bölümü Ö¤retim Üyesi.

(2)

E¤itim Bilimleri Bölümü Göztepe 81040, ‹stanbul Elektronik Posta: makbag@marmara.edu.tr

Yay n ve Di er al malar ndan Se meler

Akba¤, M. (2001, July). An examination of the relationship between ego states of Transactional Analysis, coping styles and negative automatic thoughts among university students. Paper presented at 22nd International Conference of STAR (The International Society for Stress and Anxiety

Research), Palma de Mallorca, Spain.

Kulaks›zo¤lu, A., ﬁirin A., Akba¤, M., Dilmaç, B., Öztürk, H., Kay›, ‹. & di¤erleri (2000). Serbest zamanlar› de¤erlendirme alt komisyon raporu. S. Usta-Say›ta & M. R.

ﬁirin (Yay. Haz.), I. ‹stanbul Çocuk Kurultay› ‹stanbul Çocuk Raporu içinde (s. 441-448).

‹stanbul: ‹stanbul Çocuklar› Vakf› Yay›nlar›.

Ayd›n, B. & Akba¤, M. (1997). Aﬂ›r› Rekabetçi Tutum Ölçe¤i’nin ülkemiz koﬂullar›na uyarlanmas›. II. Ulusal E¤itim Sempozyumu bildiri kitab› (s.198-205). ‹stanbul: Marmara

Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi Yay›nlar›

Erturan, N. & Akba¤, M. (1997). Spastik, otistik ve zihinsel engelli çocuklar›n annelerinin ve kardeﬂlerinin kayg› düzeyleri aras›ndaki iliﬂkinin incelenmesi. Marmara

Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Dergisi, 9, 227-236.

Akba¤, M. & Hesapç›o¤lu, M. (1996). E¤itimde özgürlükçü paradigma. Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Dergisi, 8, 1-13.

Akba¤, M. (1995). Liseli ergenlerin anne-baba tutumlar›na iliﬂkin alg›lar› ile uyum düzeyleri aras›ndaki iliﬂkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim

Bilimleri Dergisi, 7, 1-15.

Yard. Doç. Dr. Levent DEN‹Z Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Bölümü Göztepe 81040, ‹stanbul

Elektronik Posta: ldeniz@marmara.edu.tr Yay n ve Di er al malar ndan Se meler

Deniz, L.(1998). Ça¤dafl ö¤retmen, baflar›l› ö¤retmen, iyi ö¤retmen: Ö¤retmen aday- lar›n›n görüfllerine dayan›larak yap›lan bir ön de¤erlendirme. Marmara Üniversitesi Atatürk

E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Dergisi, 10, 83-95.

Savran, C., Balc›, Z.K. & Deniz, L. (1997, Aral›k). Wonderlic Personnel Test. The Global Business Development Group (Küresel ‹ﬂ Geliﬂtirme Grubu) taraf›ndan düzenlenen

Motivasyon ’97: Üçüncü Uluslararas› ‹nsan Kaynaklar› Yönetimi Konferans›nda sunulan bildiri, ‹stanbul.

‹nan, N. U. & Deniz, L. (1997, Kas›m). S›n›f ö¤retmenli¤i bölümlerine al›nan ö¤rencilerin bilgisayar ön yeterliliklerine yönelik bir araﬂt›rma. I. Uluslararas› Ö¤retmen Yetiﬂtirme Sempozyumunda

sunulan bildiri, Çanakkale.

Deniz, L.(1997). Sanal bilgi yollar›nda psikolojiye yolculuk. Ça¤daﬂ E¤itim, 235, 23-24.

Deniz, L.(1995). Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar tutumlar›. Marmara Üniversitesi Atatürk E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Dergisi, 7, 51-60.

Deniz, L.(1995). Bir mikroö¤retim uygulamas› ve de¤erlendirilmesi: Hekim e¤itici- lerin e¤itimi hizmetiçi e¤itim kursunda yap›lan uygulama. Marmara Üniversitesi Atatürk

E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Dergisi, 7, 61-66.

(3)

Ö¤renci-ö¤retmen iliflkisinin niteli¤i e¤itim sürecinin hemen her ka- demesinde ö¤retme-ö¤renme etkinli¤inin verimli olabilmesi için temel teflkil etmektedir. Sürecin do¤as› gere¤i ö¤retme ifllevi bir kifli taraf›ndan gerçeklefltirilirken, ö¤renme baflka bir kiflinin içinde oluflmaktad›r. Dolay›s›yla, iki kifli aras›nda özel bir iliflkinin kurul- mas› gerekmektedir. Mukhopadhyay ve Saxena’›n (1981) da belirt- ti¤i gibi ö¤retim sürecinde ö¤retmenler ö¤rencilerin sadece entelektüel geliflimini de¤il, sosyal ve duygusal geliflimini de desteklerler. Bu destek ve çabalar›n amac›na ulaflabilmesi için ö¤retmen-ö¤renci aras›ndaki s›n›f içi iletiflimin uyumlu ve mümkün oldu¤unca çat›flmadan uzak olmas› beklenir.

Bu ba¤lamda, konu s›n›f içi iletiflim süreçleri aç›s›ndan çeflitli de- neysel ve betimsel nitelikteki araflt›rmalarla irdelenmifltir. Araflt›r- malardan bir k›sm› ö¤retmen davran›fllar›n›n akademik baflar›, ö¤- renme, motivasyon ve ö¤renci davran›fllar› gibi de¤iflkenler üzerin- deki etkisini incelerken (Kim, 1994; fiahin, 1997; Thomas, 1994 ), bir di¤er k›sm› da etkili ö¤retmenlik davran›fllar› ve iletiflim becerileri (Bangir, 1997; Hughes, Cavell & Willson, 2001; Öner, 1999;

Özgit, 1991; Simmons, 1993) üzerinde odaklanm›flt›r. Bu çal›flmalarda, s›n›f içi sözlü ve sözsüz iletiflim becerileri özellikle ö¤retmenin beden dilini kullanma becerileri ile ö¤renci duygular›n› kabul- lenmesi, övgü becerisi, soru sorma becerisi, s›n›f› yönetme becerisi gibi boyutlar aç›s›ndan ele al›nm›flt›r. Bu araflt›rmada ise, di¤er araflt›rmalardan farkl› olarak ego durumlar›n› temel alan transaksi-

Adaylar›n›n Birbirlerine Yönelik Alg›lar›: Transaksiyonel Analiz

Aç›s›ndan Bir De¤erlendirme

^*

Müge AKBA⁄, Levent DEN‹Z

* Bu araﬂt›rman›n bir bölümü, 23-26 Ekim 2002 tarihleri aras›nda K›br›s Yak›n Do¤u Üniversitesinde yap›lan XI. Ulusal E¤itim Bilimleri Kongresi’nde bildiri olarak sunulmuﬂtur.

(4)

yonel analiz (etkileflimsel analiz) yaklafl›m› kuramsal temel al›nm›fl- t›r. Transaksiyonel analizi (TA) s›n›f içi iletiflim aç›s›ndan ele alan çeflitli çal›flmalara rastlanmakla birlikte ülkemizde bu çal›flmalar›n (Çam, 1995, 1997a, 1997b) s›n›rl› oldu¤u görülmektedir.

1960’l› y›llarda Eric Berne taraf›ndan gelifltirilen transaksiyonel ana- liz (TA) yaklafl›m›, insan davran›fllar› ve iletiflim sürecini temelde ego durumu ad› verilen yap›larla aç›klamaya çal›flmaktad›r. Psikolojinin iletiflim, geliflim, kiflilik, psikopatoloji ve dan›flma/terapi alanlar›yla ilgili bilgileri içeren TA kuram›, insan› olumlu olarak ele alan insan- c›l bir yaklafl›md›r. Kurama ad›n› veren transaksiyon kavram›, kifliler aras› iletiflimde bir uyar›c› ve bir tepkiden oluflan birimdir. Baflka bir deyiflle; iki kimsenin belli ego durumlar› aras›nda gerçekleflen, bir uyar›c› ve bir tepkiden oluflan iletiflim birimine transaksiyon ad› veril- mektedir (Akkoyun, 1998).

Bir di¤er temel kavram olan ego durumu kavram› Berne (1988) taraf›n- dan ‘What Do You Say After You Say Hello?’ (Merhaba Dedikten Sonra Ne Dersiniz?) adl› kitab›nda bir davran›ﬂ modeli ile iliﬂkili olan tutarl›

duygu ve düflünce örüntüsü olarak tan›mlanmaktad›r. Berne, kiflili¤i ego durumlar› ile aç›klamaya çal›fl›rken Freud’un id, ego ve süper ego kavramlar›n›n etkisinde kalm›fl olmakla birlikte bu yap›lar id, ego ve süper ego gibi hipotetik yap›lar olmay›p gözlenebilir niteli¤e sahiptir (Dusay & Dusay, 1984). Literatürde ego durumlar›n›n varl›¤›n› ka- n›tlamaya yönelik baz› ampirik çal›flmalar da mevcuttur. Bunlardan Heyer (1987), bir çal›flmas›nda ego durumu kuram›n›n geçerli¤ini test etmifl, ego durumlar›n›n varl›¤›n› ve genel popülasyonda ölçüle- bilir yap›lar oldu¤unu ortaya koymufltur.

Ego durumlar› yap›sal ve fonksiyonel olmak üzere iki ayr› modelle incelenmektedir.Yap›sal analize göre her bireyin kiflili¤inde ebeveyn (E), yetiflkin (Y), çocuk (Ç) olmak üzere üç ego durumu bulunmaktad›r (fiekil 1).

E

Y

Ç

ekil 1Ego Durumlar›n›n Yap›sal Analizi (Berne, 1968, s. 25)

(5)

Yap›sal analizde ebeveyn, yetiflkin ve çocuk ego durumlar›n›n her birinin içinde ne oldu¤u ile ilgilenilir. Ebeveyn ego durumu, bireyin yaflam›n- da karfl›laflt›¤› ebeveyn figürlerinin duygu, düflünce ve davran›fl örüntü- leri tak›m›d›r. Çocuk ego durumu, bireyin kendi çocuklu¤undan izler tafl›yan duygu, düflünce ve davran›fl örüntülerinden oluflur. Yetiflkin ego durumu ise, flu andaki gerçe¤e uygun olan ve di¤er iki kategoriden özerk duygu, düflünce, davran›fl örüntülerini içerir (Akkoyun, 1995).

Fonksiyonel analiz daha çok gözlenen davran›ﬂlar›n s›n›fland›r›lmas›

ile ilgilenir. Kifliler aras› iliflkiler ve iletiflim psikolojisi aç›s›ndan ba- k›ld›¤›nda ego durumlar›n›n fonksiyonel analizde ele al›nmas› gerekmektedir. Çünkü iletiflimde iki kifli aras›nda ne olup bitti¤ine bakar- ken, kiflilerin içinde ne oldu¤u ile de¤il ne yapt›klar›yla ilgilenmemiz söz konusudur. Fonksiyonel analizde ego durumlar› Elefltirel Ebeveyn (EE), Koruyan Ebeveyn (KE), Yetiflkin (Y), Do¤al Çocuk (DÇ), Uygulu Çocuk (UÇ) olmak üzere befle ayr›lmaktad›r (Akkoyun, 1998).

Fonksiyonel analizde yer alan beﬂ ego durumunun tan›mlar› ﬂöyledir (Akkoyun, 1998; Dolliver & Mixon, 1977; James & Jongeward, 1993):

Koruyan ebeveyn ego durumu ilgili, özen gösterici, koruyucu, sempa- tik, ba¤›fllay›c›, destekleyici, flefkatli, endifleli, di¤erlerinin geliflimini destekleyici davran›fllarla kendini göstermektedir.

Eleﬂtirel ebeveyn ego durumu ise inatç›, güçlü, ön yarg›l›, prensipli, cezaland›r›c›, görev yükleyici, kusur bulan, s›n›r koyan, otoriter, ge-

KE EE

DÇ UÇ Y

ekil 2 Fonksiyonel Analizde Ego Durumlar›

(6)

lenekleri sürdürmeye yönelik davran›fllar› içermektedir. Elefltirel ebe- veyn ego durumlar› bask›n kifliler her fleyi bilen görüntüsü sergilerler. Sa- na kaç kere söyledim?, Bunu asla yapma!, Tekrar olmas›n tarz›nda emir ifade eden cümlelerle aptal, tembel, iyi, güzel gibi onaylay›c› ya da elefltirici etiketle- meleri s›kl›kla kullan›rlar.

Yetiﬂkin ego durumu gerçe¤e uygun, problem çözmeye yönelik, uyum- lu, ön yarg›s›z, mant›kl›, olas›l›klar› de¤erlendirebilen davran›ﬂlar›

içermektedir. San›r›m..., Fikrimce..., Haydi araflt›ral›m, Ne zaman?, Nas›l?, Niçin?, Kim? gibi ifadeler Yetiflkin ego durumu bask›n kifliler taraf›ndan s›kl›k- la kullan›l›r. Bu ego durumu ebeveynden gelen beklentilerle çocuk ego durumundan gelen istekler aras›nda denge kurar. Kiflili¤in bu bö- lümü di¤er ego durumlar›n›n uyarmas›yla harekete geçmektedir.

TA’ya göre problem çözme enerjisi çocuk, nesnel verileri iﬂleme gücü ise Yetiﬂkin ego durumundad›r.

Do¤al Çocuk ego durumu yarat›c›l›k, spontanl›k, hareketlilik, neﬂelilik, hayattan zevk alma, merak ve ben-merkezli olma gibi özelliklerle aç›-

¤a ç›kmaktad›r.

Uygulu çocuk ego durumu ise ya boyun e¤me ya da isyan etme davran›fllar› ile kendini gösterir. Bu davran›fllar otomatik olarak ortaya ç›kar. Bu ego durumunda bireyler, ebeveyn figürlerinin birini refe- rans alarak tepki gösterirler. Boyun e¤en çocuk çal›flkand›r, usludur, kurallara uyar, kendisinden beklenildi¤i gibi davran›r ve çekingendir.

Bu bireyler doyumu daha çok düfllerinde arayan kiflilerdir ve eyleme zor geçerler. ‹syankâr ya da asi çocuk ise temelde baflkalar›n›n bek- lentilerinin tam tersini yapmak fleklinde bir tav›r belirler.

TA’ya göre, sa¤l›kl› bir kiflilik için, her bir ego durumunun katk›s› ge- rekmekle birlikte tepkilerimizin Yetiflkin ego durumunun denetiminde olmas› öngörülmektedir. Böyle bir birey, baflkalar›na karfl› iyi bir anne baban›n özellikleri olan dürüst ilgi ve kararlara, bir yetiflkin özel- li¤i olan sorun çözme ak›c›l›¤›na ve mutlu, sa¤l›kl› bir çocu¤un özel- likleri olan yarat›c›l›k, merak ve sevecenlik gibi özelliklere sahiptir.

TA’da tüm bu özelikler bütünleflmifl yetiflkin kavram›na dek düflmektedir (James & Jongeward, 1993).

‹letiflim boyutundan bakt›¤›m›zda TA kuram›na göre bireyler hangi ego durumu daha çok geliflmifl ise o ego durumuna özgü davran›flla- r› iletiflim sürecine yans›tma e¤ilimindedirler. Dusay & Dusay (1984) bu durumu egogram ve sabitlik hipotezi kuram›yla aç›klamaya çal›flm›flt›r.

Egogram, herhangi bir bireyin fonksiyonel analizdeki beﬂ ego duru-

(7)

munun ne kadar enerji içerdi¤ini bar grafi¤i yard›m›yla gösterir. Gra- fikteki yüksek kolonlar göreceli olarak, o ego durumunda di¤erlerine göre daha fazla zaman ve enerji harcand›¤›n› gösterirken alçak kolonlar için tam tersi geçerlidir. Yani bir ego durumunun di¤erlerine göre daha çok enerji yüklü olmas› o ego durumunun daha s›k kulla- n›lma olas›l›¤›na iflaret etmektedir. Konuya aç›kl›k getirmek bak›- m›ndan, flekil 3’de bir egogram örne¤i sunulmufltur.

Çan e¤risini and›ran bu egogram, psiflik enerji oldukça düzenli bir bi- çimde da¤›ld›¤›ndan iyi dengelenmifl enerji sistemine sahip bir kiflilik yap›s›na iflaret etmektedir. Bu durum bireyin iletiflimdeki davran›flla- r›na da yans›yacakt›r (Dusay, 1972). Dusay ve Dusay’e (1984) göre, egogram sabitlik hipotezi ile ifller. Bu hipoteze göre, bir kiflinin sahip oldu¤u psiflik enerji sabit olup, ego durumlar› aras›nda yer de¤ifltir- me özelli¤i gösterir. Dolay›s›yla bir ego durumundaki enerji yo¤unlu-

¤u artt›¤›nda di¤er ego durumlar›ndaki enerji yo¤unlu¤u azal›r. Kifli aktif bir flekilde ego durumlar›ndaki enerji dengesini de¤ifltirmeye ka- rar vermedi¤i sürece egogram› sabit kal›r.

Ö¤retmen-ö¤renci iliflkisine döndü¤ümüzde, bu iliflkiyi TA aç›s›ndan irdeleyen Mukhopadhyay ve Saxena (1981) ö¤rencilerin e¤itsel he- deflere ulaflmada motive edilebilmesi için ö¤retmenin daha çok Koru- yan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu ile desteklenen Yetiflkin ego duru- munu kullanmas› gerekti¤ini vurgulamaktad›rlar. E¤itim ortamlar›n- da gerekmedikçe Elefltirel Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumlar›na yer verilmemesi tavsiye edilmektedir. Ancak bu durumun bir genelleme oldu¤u da unutulmamal›d›r. Bu görüfl, e¤itim ortamlar›nda ö¤rencilere y›k›c› elefltiriden çok destekleyici mesajlar gönderilmesini öngö- ren ö¤renme kuramlar›yla da paralellik göstermektedir.

Eleﬂtiren Koruyan Yetiﬂkin Do¤al Uygulu

Ebebeyn Ebebeyn Çocuk Çocu›k

ekil 3 Çan E¤risi Biçimindeki Egogram

(8)

Yurt d›fl›nda ve ülkemizde yap›lan baz› çal›flmalarda ö¤retmenlere etkili iletiflim becerileri kazand›rmak amac›yla TA’ya dayal› e¤itim programlar› uygulanmas›n›n olumlu sonuçlar verdi¤i dikkati çek- mektedir (Çam, 1997a; Harbin, 1975; Patterson & Sikler, 1974;

Wolfgang & Brudenell, 1982). Bu çal›flmalarda TA e¤itimi, ö¤retmenlerin ö¤rencilerine daha çok ebeveyn ego durumunu sergile- diklerini fark etmelerini ve ö¤rencilerle Yetiflkin ego durumunu da kullanarak iliflki kurmay› ö¤renmelerini sa¤lam›flt›r. Ülkemizde ya- p›lan betimsel nitelikteki baflka bir çal›flmada ise (Çam, 1997b) ö¤- retmen adaylar›n›n daha çok Koruyan Ebeveyn ve Yetiflkin ego durumu kaynakl› istendik ö¤retmen davran›fllar› sergiledikleri ortaya ç›k- m›flt›r. Ancak veriler, sadece bireyin kendini de¤erlendirmesi yoluyla elde edilmifltir. Bu araflt›rmada ise farkl› bir yöntem izlenmifl ve ö¤retmen adaylar›n›n ve kendilerini mesle¤e haz›rlayan ö¤retim elemanlar›n›n birbirlerini idealde ve hâlihaz›rda nas›l alg›lad›klar›

sorusuna cevap aranm›flt›r. Bu tür bir de¤erlendirmenin iletiflime özgü çift yönlü süreci daha isabetli ortaya koyaca¤› düflünülmüfl- tür. ‹letiflim sürecinin sa¤l›kl› yürümesi ya da iletiflim çat›flmalar›- n›n do¤mas›nda bireylerin ald›klar› mesajlar› nas›l alg›lad›klar›

önemli bir faktördür. Araflt›rman›n özellikle ö¤retmen yetifltiren bir kurumun ö¤renci ve ö¤retmenleri üzerinde gerçeklefltirilmesi- nin nedeni, ö¤rencilerin süreç esnas›nda sadece ö¤retmenlik mesle- kî bilgilerini de¤il uygun ö¤retmenlik davran›fllar›n› da kazanma- lar›n›n gereklili¤i ve bunda ö¤retim eleman›n›n tart›fl›lmaz bir ro- lü olmas›d›r. Çal›flmada öncelikle ö¤retmen adaylar› ve ö¤retim elemanlar›n›n ayr› ayr› ideal ve var olan ö¤retim eleman› ve ö¤renciyi alg›lamalar›, ard›ndan ö¤retmen aday› ve ö¤retim elemanlar›- n›n ideal ö¤renci, var olan ö¤renci, ideal ö¤retim eleman›, var olan ö¤retim eleman› alg›lar›n›n farkl›lafl›p farkl›laflmad›¤› irdelenmifltir. Literatürde bu desende bir çal›flmaya rastlanmam›fl olmas›n›n konuya farkl› bir bak›fl aç›fl› getirece¤i ve ö¤retmen e¤itiminde etkili ö¤retmenlik davran›fllar›n›n kazand›r›lmas›nda yap›lacak çal›flmalara ›fl›k tutaca¤› düflünülmüfltür.

Y ntem Evren ve rneklem

Genel tarama modeline uygun desenlenen bu araflt›rman›n örnekle- mini, 2000-2001 ö¤retim y›l›nda Marmara Üniversitesi Atatürk E¤i- tim Fakültesinin farkl› bölümlerinin son s›n›f›nda okumakta olan toplam 312 ö¤renci ile bu bölümlerde okuyan ö¤rencilere ders vermekte olan 33 ö¤retim eleman› oluflturmufl, örneklemin seçimi oran- t›s›z küme örnekleme yoluyla yap›lm›flt›r.

(9)

Örneklemi oluflturan ö¤rencilerin 132’si (% 42.3) erkek, 179’u (% 57.4) k›z olup bir ö¤renci cinsiyetini belirtmemifltir. Yafl ortalamas› 22.25’dir.

Ö¤rencilerin % 15.4’ü Rehberlik ve Psikolojik Dan›ﬂmanl›k, % 6.1’i Matematik, % 10.9’u Fizik, % 10.3’ü Resim, % 7.4’ü Tarih, % 10.6’s›

Almanca, % 8’i Müzik, % 7.4’ü Co¤rafya, % 11.2’si Kimya, % 12.8’i

‹ngilizce bölümünde ö¤renimine devam etmektedir.

Ö¤retim eleman› grubunun 14’ü ( % 42.4) erkek, 19’u (% 57.6) ka- d›n olup yaﬂlar› 28-41 aras›nda (x=42,74) de¤iﬂmektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n % 24.2’si fen, % 39.4’ü sosyal, % 36.4’ü sanat alanlar›nda ders vermekte olup % 18.2’si ö¤retim görevlisi, % 6.1’i dok- toral› ö¤retim görevlisi, % 30.3’ü yard›mc› doçent, % 21.2’si doçent,

% 24.2’si profesör unvan›na sahiptir. Ayr›ca grubun % 24.2’si bir- beﬂ y›l aras›, % 75.8’i ise beﬂ y›ldan fazla ders verme deneyimine sahiptir. Ders verilen y›l say›s› ortalama olarak 12.39’dur.

Veri Toplama Ara lar

Çal›flmada, araflt›rmaya kat›lanlar›n özelliklerini betimlemek üzere ö¤renciler için cinsiyet, yafl, okuduklar› bölüm; ö¤retim elemanlar›

için ise cinsiyet, yafl, ders verdikleri bölüm, unvan ve kaç y›ld›r ders verdikleri gibi sorulardan oluflan Kiflisel Bilgi Formu’ndan yararlan›l- m›flt›r. Ö¤retim eleman› ve ö¤retmen adaylar›n›n ideal ö¤retmen, ideal ö¤renci, var olan ö¤retmen ve var olan ö¤renci alg›lar› bu araflt›r- mada transaksiyonel analiz yaklafl›m›n›n temel kavramlar› olan ego durumlar› aç›s›ndan incelendi¤inden Ar› (1989) taraf›ndan gelifltiri- len Ego Durumlar› Ölçe¤i kullan›lm›flt›r.

Ego Durumlar l e i: Ülkemizde ego durumlar›n›n de¤erlendirilme- sine yönelik ilk çal›flma, Akkoyun ve Bacanl› (1990) taraf›ndan yap›l- m›flt›r. Bu çal›flmada Gough ve Heilbrun (1949) taraf›ndan gelifltiri- len ve üç yüz s›fattan oluflan S›fat Tarama Listesi’nin (Adjective Check List) ego durumu alt ölçekleri kültürümüze uyarlanm›flt›r. Daha sonra yurt d›fl›ndan uyarlanan ölçeklerin kullan›fll› olmamas› nedeniyle kendi kültürümüze uygun bir ölçek oluflturman›n gereklili¤inden ha- reketle Ar› (1989) taraf›ndan bu araflt›rmada kullan›lan Ego Durumlar›

Ölçe¤i geliﬂtirilmiﬂtir.

Ölçek, insan› niteleyen doksan befl s›fattan oluflmaktad›r. Uygulamada kifliden serbest seçme tekni¤i ile kendisini tan›mlayan ve kendisinin bir özelli¤i olarak gördü¤ü s›fatlar› iflaretlemesi istenmektedir. Ölçekteki her s›fat›n her ego durumu için 0-4 aras›nda de¤iflen befl ayr› de¤eri bulunmaktad›r. Bu de¤erler, alt› kiflilik bir hakem grubunun bir s›fata her ego durumu için verdikleri puanlar›n ortalamalar›d›r. Ölçe¤in puanla-

(10)

ma süreci bir seri ifllemden geçmektedir. Öncelikle iflaretlenen her s›fa- t›n befl ayr› ego durumu için ald›¤› puanlar toplanarak befl ayr› toplam puana ulafl›l›r. Daha sonra bu puanlar her ego durumu için ölçekten al›nabilecek en yüksek puana (katsay›ya) bölünür. Bu ifllemden elde edilen befl ego durumu puan› toplan›r ve her bölme sonucunun bu genel toplama bölünmesiyle her ego durumunun bir bütün içindeki oran- lar›n› gösteren ego durumu puanlar› elde edilir. Befl ego durumu puanlar›n›n toplam› 1’e eflittir ve puanlar arac›l›¤›yla egogram çizilebilmek- tedir (Ar›, 1989). Egogram ego durumlar›n›n birbirlerine göre kullan›l- ma oran›n› veya olas›l›¤›n› göstermektedir. Bir egogramda en yüksek de¤eri alan ego durumunun di¤erlerine göre daha fazla geliflti¤i ve dolay›s›yla bireyin bu ego durumunu kullanma olas›l›¤›n›n da daha fazla olaca¤› belirtilmektedir (Akkoyun, 1998; Bacanl›, 1991). Bu durum bireyin kifliler aras› iletiflim sürecine de yans›yacakt›r.

Ölçe¤in psikometrik özelliklerine bak›ld›¤›nda; geçerlik çal›flmalar›n- da mant›ksal ve istatistiksel yaklafl›mdan yararlan›lm›flt›r. Mant›ksal geçerlikte transaksiyonel analiz (TA) konusunda doktora düzeyinde ders vermifl veya çal›flma yapm›fl sekiz uzman ölçe¤i oluflturacak s›fatlar›n seçiminde görünüfl ve kapsam geçerlili¤i aç›s›ndan yard›mc› ol- mufllard›r. Ayr›ca ölçe¤i oluflturan s›fatlar›n puanlanmas›nda yararla- n›lan alt› hakemin de¤erlendirmeleri aras›ndaki yüksek tutarl›l›k da mant›ksal geçerlik aç›s›ndan yeterli bir kan›t say›lm›flt›r. Ego Durum- lar› Ölçe¤i’nin benzer ölçekler geçerli¤inde Akkoyun ve Bacanl›

(1988) taraf›ndan Türkçeye uyarlanan S›fat Tarama Listesi kullan›l- m›flt›r. Her iki ölçe¤in benzer alt ölçekler aras›nda elde edilen korelasyon katsay›lar› 0.70 ve 0.93 aras›nda de¤iflmektedir (Ar›, 1989). Öl- çe¤in güvenirlik çal›flmas› test tekrar test yöntemi ile yap›lm›fl, iki uygulama aras›ndaki korelasyon katsay›lar› alt ölçekler itibar›yla 0.74 ve 0.83 aras›nda de¤iflmifltir. Güvenirlik çal›flmas›n›n ikinci aflamas›n- da hakemlerin her ego durumu için verdikleri puanlar aras›ndaki ko- relasyon, s›n›flar içi korelasyon tekni¤i ile hesaplanm›fl, bu hesaplama- lar sonucu hakem de¤erlendirmeleri aras›nda befl alt ölçek için 0.89 ve 0.96 aras›nda de¤iflen tutarl›l›k katsay›lar› elde edilmifltir (Ar›, 1989).

Yap›lan çal›flmalar ölçe¤in araflt›rmalarda kullan›lmas› için gerekli özelliklere sahip oldu¤unu göstermektedir. Ölçek ülkemizde bireylerin ego durumlar› ile di¤er kiflilik özellikleri ve de¤iflkenler aras›ndaki iliflkileri belirlemek (Akba¤, 2000; Alisinano¤lu, 1995; Ar›, 1989;

Çam, 1995, 1997b), çiftlerin birbirlerini alg›lamalar›n› (Baﬂtu¤, 1993) ve ayr›ca baz› kavramlara atfedilen özellikleri de¤erlendirmek (Bacanl›, 1992, 1995a, 1995b; Bacanl›, Ahokas & Best, 1994) ama- c›yla kullan›lm›ﬂt›r.

(11)

Bu araflt›rmada Ego Durumlar› Ölçe¤i deneklere ideal ö¤retim elema- n› ve ö¤renci ile var olan ö¤retim eleman› ve ö¤renciyi de¤erlendirebil- meleri için farkl› yönergelerle dört ayr› form hâlinde verilmifltir. Ö¤- retim eleman› ve ö¤retmen adaylar› ayn› zamanda kendileri için dü- zenlenen Kiflisel Bilgi Formu’nu da ölçekle birlikte doldurmufllard›r.

lem

Veri toplama iﬂlemi tamamland›ktan sonra ölçekler Excel 6.0 istatis- tik program›nda de¤erlendirilmiﬂ, elde edilen ego durumu puanlar›

SPSS 10.0 program›na aktar›larak vardamsal istatistiklerin yap›lma- s›na geçilmifltir. Öncelikle ego durumu alt ölçeklerinden al›nan ortalamalar yard›m›yla egogramlar oluflturulmufltur. Ard›ndan ö¤retim elemanlar›n›n ve ö¤retmen adaylar›n›n ayr› ayr› ideal ve var olan ö¤- retim eleman› ile ideal ve var olan ö¤renciyi alg›lamalar› aras›ndaki farklar grup içi de¤erlendirmelerde kullan›lan ba¤›ml› grup t testi ile analiz edilmifltir. ‹deal ve var olan ö¤retim eleman› ve ö¤renciye yö- nelik alg›lar›n ö¤retim eleman› ve ö¤renci aç›s›ndan farkl›laflma durumunu de¤erlendirmek için de ba¤›ms›z grup t testi kullan›lm›flt›r.

Bulgular

retmen Adaylar n n deal ve Var Olan retim Eleman n Alg - lamas na Y nelik Bulgular

ﬁekil 4’e göre ö¤retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤retim elema- n› alg›lar›n› ego durumlar› aç›s›ndan gösteren egogramlar›n birbirinden farkl› oldu¤u görülmektedir. ‹deal ö¤retim eleman›na iliﬂkin

egogram incelendi¤inde en yüksek ortalamaya Yetiflkin ego durumu- nun sahip oldu¤u, Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu ortala- malar›n›n onu takip etti¤i, Elefltirel Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumu ortalamalar›n›n ise nispeten daha düflük oldu¤u dikkati çekmektedir.

0,16 0,23 0,24 0,19 0,17

0,13 0,14 0,18 0,17 0,2

‹deal Ö¤retim Eleman›

Varolan Ö¤retim Eleman›

ekil 4 Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›

(12)

Di¤er taraftan ö¤retmen adaylar›n›n var olan ö¤retim eleman›na ilifl- kin alg›lar›n› yans›tan egogramda tam tersine Elefltirel Ebeveyn ve onu ta- kiben Uygulu Çocuk ego durumu en yüksek ortalamalar› al›rken en dü- flük ortalama Koruyan Ebeveyn ego durumuna aittir. Yetiflkin ve Do¤al Ço- cuk ego durumu ortalamalar› da Elefltirel Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego du- rumu ortalamalar›ndan düflüktür.

Tablo 1’de görüldü¤ü gibi ba¤›ms›z grup t testi sonuçlar›na göre ö¤- retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤retim eleman› alg›lar› beﬂ ego durumu puan ortalamas› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›klar göstermekte- dir (p < .01).

retmen Adaylar n n deal ve Var Olan renciyi Alg lamas na Y nelik Bulgular

fiekil 5’te görüldü¤ü gibi ö¤retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤- renci alg›lar›na iliflkin egogramlar birbiri ile benzerlik göstermekte- dir. ‹deal ö¤renciye iliflkin egogramda en yüksek ortalamay› Yetiflkin ego durumu alm›fl ve onu Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu Tablo 1

Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›n›n Karﬂ›laﬂt›rma Sonuçlar›

(n=312, sd=311)

‹deal Ö¤retim Var Olan Ö¤retim

Eleman› Eleman›

x ss x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 0,15 0,02 0,3 0,07 -29,22*

Koruyan Ebeveyn 0,23 0,01 0,14 0,05 30,53*

Yetiﬂkin 0,24 0,01 0,18 0,04 23,26*

Do¤al Çocuk 0,19 0,03 0,17 0,04 -14,77*

Uygulu Çocuk 0,17 0,01 0,20 0,03 5,99*

*p<.01

Ego Durumlar› t de¤eri

0,17 0,22 0,24 0,19 0,16

0,16 0,23 0,22 0,19 0,18

‹deal Ö¤renci Var Olan Ö¤renci

ekil 5 Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤renci Alg›lar›

(13)

takip etmifltir. En düflük ortalamay› ise Uygulu Çocuk ego durumu al- m›fl ve onu Elefltirel Ebeveyn ego durumu izlemifltir. Buna karfl›l›k var olan ö¤renci alg›s›n› yans›tan egogramda ideal ö¤renci egogram›ndan farkl› olarak en yüksek ortalamay› Koruyan Ebeveyn ego durumu alm›fl ve onu yetiflkin ve Do¤al Çocuk ego durumu takip etmifl, en düflük or- talama ise yine ideal ö¤renci egogram›n›n tam tersine Uygulu Çocuk ego durumuna aittir ve onu Elefltirel Ebeveyn ego durumu takip eder.

Tablo 2’de görülen ba¤›ms›z grup ttestine göre ö¤retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤renci alg›lar› Do¤al Çocuk ego durumu ortalamas›

d›ﬂ›nda di¤er dört ego durumu aç›s›ndan anlaml› farkl›l›klar göster- mektedir (p<.01).

retim Elemanlar n n deal ve Var Olan retim Eleman n Alg - lamas na Y nelik Bulgular

ﬁekil 6’ya göre ö¤retim elemanlar›n›n ideal ve var olan ö¤retim eleman› alg›lar›n› yans›tan egogramlar birbiri ile benzerlik göstermekte- dir. ‹deal ö¤retim eleman› alg›s›n› yans›tan egogramda; en yüksek or- Tablo 2

Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤renci Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

(n=312, sd=311)

‹deal Var Olan

Ö¤renci Ö¤renci

x ss x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 0,17 0,02 0,16 0,03 4,99*

Koruyan Ebeveyn 0,22 0,01 0,23 0,02 -3,80*

Yetiﬂkin 0,24 0,01 0,22 0,02 15,54*

Do¤al Çocuk 0,19 0,02 0,20 0,03 -0,58

Uygulu Çocuk 0,16 0,02 0,19 0,02 -13,61*

*p<.01

0,18 0,22 0,24 0,18 0,16

0,17 0,23 0,24 0,18 0,17

‹deal Ö¤retim Eleman›

Varolan Ö¤retim Eleman›

ekil 6 Ö¤retim Elemanlar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›

(14)

talamay› yetiflkin ve onu takip eden ortalamay› Koruyan Ebeveyn ego durumu al›rken en düflük ortalama Uygulu Çocuk ego durumuna ait olup onu Elefltirel Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumlar› takip etmektedir.

Ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤retim eleman›n› de¤erlendirmeleri- ni yans›tan egogramda ego durumlar› say›sal de¤erlerde farkl›l›k gös- termekle birlikte ayn› s›rada da¤›l›m göstermektedir.

Tablo 3’e bak›ld›¤›nda ise; ö¤retim elemanlar›n›n ideal ve var olan ö¤retim eleman› alg›lar› sadece yetiﬂkin ve Uygulu Çocuk ego durumla- r› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›klar göstermektedir(p<.05).

retim Elemanlar n n deal ve Var Olan renciyi Alg lamas na Y nelik Bulgular

ﬁekil 7’ye göre ö¤retim elemanlar›n›n ideal ve var olan ö¤renci alg›- lar›na ait egogramlar birbirinden farkl›l›k göstermektedir. ‹deal ö¤- rencinin ego durumlar› aç›s›ndan tan›mland›¤› egogram incelendi¤in- de Yetiﬂkin ego durumunun en yüksek ortalamay› ald›¤›, onu koruyu- Tablo 3

Ö¤retim Elemanlar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

N=33, sd=32

‹deal Var Olan

Ö¤renci Ö¤renci

x ss x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 0,18 0,02 0,17 0,03 1,56

Koruyan Ebeveyn 0,22 0,01 0,23 0,02 -1,91

Yetiﬂkin 0,25 0,01 0,24 0,01 2,13*

Do¤al Çocuk 0,18 0,03 0,18 0,03 0,46

Uygulu Çocuk 0,16 0,02 0,17 0,02 -2,30*

*p<.05

0,18 0,21 0,25 0,18 0,15

0,19 0,18 0,16 0,2 0,25

‹deal Ö¤renci Varolan Ö¤renci

ekil 7 Ö¤retim Elemanlar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤renci Alg›lar›

(15)

cu ebeveyn ego durumunun izledi¤i, en düflük ortalamaya ise Uygulu Çocuk ego durumunun sahip oldu¤u dikkati çekmektedir. Elefltirel ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu ortalamalar›, Elefltirel Ebeveyn ego durumu ortalamas› daha yüksek olmak üzere birbirine yak›n olup Koruyan Ebeveyn ego durumunu izlemektedir. Di¤er taraftan ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤renciyi alg›lamalar›n› gösteren egogramda tam tersine Uygulu Çocuk ego durumu en yüksek ortalamay› al›rken Ye-

tiflkin ego durumu en düflük ortalamay› alm›flt›r. En yüksek ortalama- dan en düflü¤e do¤ru ego durumlar›n›n egogramdaki da¤›l›m›n› ifade etmek gerekirse Uygulu Çocuk ego durumunu Do¤al Çocuk, onu da s›ra- s›yla Elefltirel Ebeveyn ve Koruyan Ebeveyn ego durumlar› izlemektedir.

Tablo 4’e göre ise ö¤retim elemanlar›n›n ideal ve var olan ö¤renci al- g›lar› Eleﬂtirel Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu d›ﬂ›nda di¤er ego du- rumlar› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k göstermektedir (p<.01).

retim Eleman ve retmen Adaylar n n deal retim Eleman - n Alg lamas na Y nelik Bulgular

fiekil 8’de görüldü¤ü gibi ö¤retim elemanlar›n›n alg›s›na göre ideal ö¤retim eleman› tan›mlamas›nda en yüksek ortalamay› Yetiflkin ego durumu alm›fl ve Koruyan Ebeveyn ego durumu onu takip etmiflken, en düflük ortalamay› Uygulu Çocuk ego durumu, onu takip eden ortalama- y› da Elefltirel Ebeveyn ego durumu alm›flt›r. Do¤al çocuk ego durumu or- talamas›n›n ise Uygulu Çocuk ve Elefltirel Ebeveyn ego durumu ortalamala- r›ndan yüksek oldu¤u dikkati çekmektedir. Ö¤retmen adaylar›n›n ideal ö¤retim eleman›n› tan›mlamalar›na iliflkin egogram incelendi-

¤inde s›ralaman›n ayn› oldu¤u gözlenmektedir.

Tablo 4

Ö¤retim Elemanlar›n›n ‹deal ve Var Olan Ö¤renci Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

n=33, sd=32

‹deal Var Olan

Ö¤renci Ö¤renci

x ss x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 0,19 0,02 0,19 0,06 -0,46

Koruyan Ebeveyn 0,21 0,01 0,18 0,05 3,19*

Yetiﬂkin 0,25 0,01 0,16 0,05 8,23

Do¤al Çocuk 0,18 0,03 0,20 0,05 -1,46

Uygulu Çocuk 0,15 0,02 0,25 0,06 -6,60*

*p<.01

(16)

Tablo 5’te görüldü¤ü gibi, iki grubun ideal ö¤retim eleman› alg›s› sa- dece Eleﬂtirel Ebeveyn ve Koruyan Ebeveyn ego durumu ortalamalar› aç›s›n- dan anlaml› bir farkl›l›k göstermektedir (p<.01).

retim Eleman ve retmen Adaylar n n Var Olan retim Ele- man Alg lamas na Y nelik Bulgular

ﬁekil 9 incelendi¤inde iki grubun var olan ö¤retim eleman› alg›lar›na iliﬂkin egogramlar›n birbirinden oldukça farkl› oldu¤u görülmekte- dir.Ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤retim eleman›n› tan›mlad›klar›

egogramda s›ras›yla yetiflkin ve Koruyan Ebeveyn ego durumlar› en yük- sek ortalamalar› al›rken, en düflük ortalama Uygulu Çocuk ve Elefltirel Ebe- veyn ego durumlar›na aittir. Do¤al çocuk ego durumu puan ortalama- s› ise yetiflkin ve Koruyan Ebeveyn puan ortalamalar›n› izlemektedir. Bu- na karfl›n ö¤retmen adaylar›n›n var olan ö¤retim eleman›n› alg›lama- lar›n› gösteren egogramda, tam tersine Elefltirel Ebeveyn ve onu takiben Uygulu Çocuk ego durumu en yüksek ortalamaya sahipken en düflük ortalamay› koruyan ebeveyn, onu takiben Do¤al Çocuk ego durumu al- m›flt›r. Yetiflkin ego durumu bu iki ego durumuna göre daha yüksektir.

Tablo 5

Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal Ö¤retim Eleman› Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

Ö¤retim Ö¤retmen

Eleman› Aday›

n x ss n x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 33 0,18 0,02 312 0,15 0,02 -4,21*

Koruyan Ebeveyn 33 0,22 0,01 312 0,23 0,01 3,50*

Yetiﬂkin 33 0,25 0,01 312 0,24 0,01 -1,76

Do¤al Çocuk 33 0,18 0,03 312 0,19 0,02 1,71

Uygulu Çocuk 33 0,16 0,02 312 0,16 0,01 1,73

*p<.01

0,18 0,22 0,24 0,18 0,16

0,16 0,23 0,24 0,19 0,17

Ö¤retim Eleman›

Varolan Ö¤retim Eleman

ekil 8 Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal Ö¤retim Eleman› Alg›lar›

(17)

Tablo 6’ya göre Do¤al Çocuk ego durumu d›ﬂ›nda di¤er ego durumlar›

aç›s›ndan ortalamalar aras›nda anlaml› farkl›l›klar mevcuttur (p<.01).

retim Eleman ve retmen Adaylar n n deal renciyi Alg lamas na Y nelik Bulgular

fiekil 10’a göre iki grubun ideal ö¤renci alg›lar› birbiri ile benzerlik gös- termektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n ideal ö¤renciyi tan›mlayan egog- ramlar›na bak›ld›¤›nda Yetiflkin ego durumunun ve onu takiben Koruyan Ebeveyn ego durumunun en yüksek ortalamay› ald›¤›, Uygulu Çocuk ego durumunun en düflük ortalamaya sahip oldu¤u gözlenmektedir. Eleflti- rel ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu ortalamalar› birbirine yak›n olup Koruyan Ebeveyn ego durumunu izlemektedir. Ö¤retmen adaylar›n›n ide- al ö¤renciye ait egogram›nda da yetiflkin ve onu takiben Koruyan Ebeveyn ego durumu en yüksek ortalamay› al›rken Uygulu Çocuk ego durumu en düflük ortalamaya sahiptir. Yetiflkin ve Koruyan Ebeveyn ego durumu orta- lamalar›n› Do¤al Çocuk onu da Elefltirel Ebeveyn ego durumu izlemektedir.

Tablo 6

Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

Eleman› Aday›

n x ss n x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 33 0,17 0,03 312 0,3 0,07 9,22*

Koruyan Ebeveyn 33 0,23 0,02 312 0,14 0,05 -9,88*

Yetiﬂkin 33 0,24 0,01 312 0,18 0,04 -7,90*

Do¤al Çocuk 33 0,18 0,03 312 0,17 0,04 -0,96

Uygulu Çocuk 33 0,17 0,02 312 0,20 0,03 4,89*

*p<.01

0,17 0,23 0,24 0,18 0,17

0,3 0,14 0,18 0,17 0,2

Ö¤retim Eleman›

Ö¤retmen Aday›

ekil 9 Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n Var Olan Ö¤retim Eleman› Alg›lar›

(18)

‹deal ö¤renci alg›s› aç›s›ndan her iki grubun ego durumu ortalamala- r› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark olup olmad›¤› ba¤›m- s›z grup t testi ile test edilmiﬂ, analiz sonuçlar› Tablo 7’de verilmiﬂtir.

Tablo 7’de görüldü¤ü gibi, gruplar›n ideal ö¤renci alg›lar› Do¤al Çocuk ego durumu d›ﬂ›nda di¤er ego durumlar› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k- lar göstermiﬂtir.

retim Eleman ve retmen Adaylar n n Var Olan renciyi Al- g lamas na Y nelik Bulgular

fiekil 11 incelendi¤inde iki grubun var olan ö¤renci alg›lar›na iliflkin egogramlar›n birbirinden oldukça farkl› oldu¤u görülmektedir. Ö¤- retim elemanlar›n›n var olan ö¤renciyi tan›mlad›klar› egograma göre Uygulu Çocuk ve Do¤al Çocuk ego durumlar› en yüksek ortalamaya sahip- tir. En düflük ortalaman›n Yetiflkin ego durumuna ait oldu¤u dikkati çekmektedir. S›ras›yla Elefltirel Ebeveyn ve Koruyan Ebeveyn ego durumlar›

ise Do¤al Çocuk ego durumu ortalamas›n› izlemektedir. Ö¤retmen

0,18 0,21 0,25 0,18 0,15

0,17 0,22 0,24 0,19 0,16

Ö¤retim Eleman›

Ö¤retmen Aday›

ekil 10 Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal Ö¤renci Alg›lar›

Tablo 7

Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹deal Ö¤renci Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

Eleman› Aday›

n x ss n x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 33 0,18 0,02 312 0,17 0,02 -2,78**

Koruyan Ebeveyn 33 0,21 0,01 312 0,22 0,01 2,54**

Yetiﬂkin 33 0,25 0,01 312 0,24 0,01 -4,66**

Do¤al Çocuk 33 0,18 0,03 312 0,20 0,02 1,79

Uygulu Çocuk 33 0,15 0,02 312 0,16 0,02 2,20*

*p<.01

(19)

adaylar›n›n var olan ö¤renci alg›lar›n› gösteren egogramda ise Koru- yan Ebeveyn ve onu takiben Yetiﬂkin ego durumu en yüksek ortalamalar›

al›rken en düﬂük ortalama Eleﬂtirel Ebeveyn ego durumuna ait olup onu Uygulu Çocuk ve Do¤al Çocuk ego durumu ortalamalar› izlemektedir.

Tablo 8’de görüldü¤ü gibi Do¤al Çocuk ego durumu d›ﬂ›nda di¤er ego durumlar› aç›s›ndan ortalamalar aras›nda anlaml› farkl›l›klar tespit edilmiﬂtir (p<.01).

Tart ma

Ö¤retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤retim eleman› alg›lar›na yönelik bulgulara bak›ld›¤›nda ö¤retmen adaylar› ideal bir ö¤retme- nin a¤›rl›kl› olarak s›ras›yla yetiflkin, Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumlar›n› sergilemesi gerekti¤ini belirtmifllerdir (fiekil 1). Bu bek- lenti, literatürde ö¤retmenden beklenen istendik davran›fllar› içeren ego durumlar›n› tan›mlayan uzmanlar›n görüflleriyle (Mukhopadh- yay & Saxena, 1981) tutarl›l›k göstermektedir. Ayr›ca bu da¤›l›m

Ebebeyn Ebebeyn Çocuk Çocuk

0,19 0,18 0,16 0,20 0,25

0,16 0,22 0,22 0,19 0,18

Ö¤retim Eleman›

Ö¤retmen Aday›

ekil 11 Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n Var Olan Ö¤renci Alg›lar›

Tablo 8

Ö¤retim Eleman› ve Ö¤retmen Adaylar›n›n Var Olan Ö¤renci Alg›lar›na ‹liflkin Karfl›laflt›rma Sonuçlar›

Eleman› Aday›

n x ss n x ss

Eleﬂtirel Ebeveyn 33 0,19 0,06 312 0,16 0,03 -4,31*

Koruyan Ebeveyn 33 0,18 0,05 312 0,22 0,02 8,63*

Yetiﬂkin 33 0,16 0,05 312 0,22 0,01 13,02*

Do¤al Çocuk 33 0,20 0,05 312 0,19 0,03 -1,08

Uygulu Çocuk 33 0,25 0,06 312 0,18 0,02 -11,12*

*p<.01

(20)

Dusay’in (1984) çan e¤risi biçiminde normal da¤›l›m gösteren egogram›yla da benzerlik içindedir. Ö¤retmen adaylar›n›n var olan ö¤retim eleman› alg›lar› ise bunun tam z›dd›d›r. Ö¤retmen adaylar› ö¤ret- menlerini ilk s›rada Elefltirel Ebeveyn onu takiben Uygulu Çocuk ego du- rumlar›nda en yüksek düzeyde; yetiflkin, Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumlar›nda nispeten daha düflük düzeyde alg›lam›fllard›r. ‹statistiksel olarak da anlaml› olan bu bulgu, var olan ve idealde alg›la- nan ö¤retim eleman› aras›ndaki bariz fark› yans›tmas› aç›s›ndan dikkat çekicidir. Yap›lan istatistiksel analizler, bu fark›n befl ego durumu aç›s›ndan da anlaml› oldu¤unu göstermifltir (Tablo 1).

Ö¤retmen adaylar›n›n ideal ve var olan ö¤renciyi alg›lamas›na yöne- lik bulgular ise birbiriyle benzer olup, Dusay’in (1984) çan e¤risi bi- çimindeki egogram›na yak›n bir da¤›l›m göstermektedir (ﬁekil 5).

Ö¤retmen adaylar› ideal ö¤rencinin öncelikle yetiflkin, daha sonra Ko- ruyan Ebeveyn ego durumunda davranmas›n› beklerken, var olan ö¤ren- ciyi Koruyan Ebeveyn ego durumunda en yüksek düzeyde alg›lam›fllar- d›r. Elefltirel ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumlar› ise s›ralama aç›s›n- dan her iki egogramda da en düflük düzeye sahiptir. Ö¤rencilerin var olan ö¤renciyi yani kendilerini ideal ö¤renci alg›s›na göre Yetiflkin ego durumundan çok Koruyan Ebeveyn ego durumuna yak›n hissetmeleri il- ginç bir bulgudur. Bu bulgu, ülkemizde üniversite ö¤rencileri üzerinde yap›lan di¤er çal›flmalar›n sonuçlar›yla da tutarl›k göstermektedir (Akba¤, 2000; Akkoyun & Bacanl›, 1990; Bacanl›, 1992; Çam,1995, 1997b). Ayr›ca Dökmen (1994) de bir kitab›nda Türk toplumunun ye- tiflkinden çok bir ebeveyn ve çocuk toplumu oldu¤unu dile getirmektedir. Ya- p›lan istatistiksel analizler, ö¤retmen adaylar›n›n var olan ve ideal ö¤- renci alg›lar›n›n Do¤al Çocuk ego durumu d›fl›nda di¤er ego durumlar›

aç›s›ndan anlaml› farkl›l›klar gösterdi¤ini ortaya koymufltur (Tablo 2). Ö¤retmen adaylar› kendilerini ideal ö¤renci tan›mlamalar›na göre Uygulu Çocuk ve Koruyan Ebeveyn ego durumunda daha yüksek, yetiflkin ve Elefltirel Ebeveyn ego durumunda daha düflük alg›lam›fllard›r. Do¤al ço- cuk ego durumunda anlaml› bir farkl›l›¤›n gözlenememesi, kültürü- müzde genel olarak do¤al çocu¤a özgü davran›fllar olan spontanl›k, yarat›c›l›k, merak gibi davran›fllardan ziyade uslu, kurallara itiraz et- meyen, kendisinden beklenildi¤i gibi davranan Uygulu Çocuk tepkileri- nin benimsenmesiyle aç›klanabilir. Nitekim yap›lan baz› çal›flmalarda (Akba¤, 2000) Uygulu Çocuk ego durumu Do¤al Çocuk ego durumundan daha yüksek ç›km›flt›r. Bu çal›flmada da ö¤renciler var olan ö¤renciyi bu iki ego durumunda birbirine yak›n alg›lam›fllard›r.

Ö¤retim elemanlar›n›n ideal ve var olan ö¤retim eleman› alg›lar› ile ilgili bulgular incelendi¤inde elde edilen egogramlarda ego durumla-

(21)

r›n›n s›ralan›fl› benzerlik göstermekte olup (fiekil 6) Dusay’›n (1984) normal da¤›l›m egogram›na yak›n bir profil çizmektedir. Buna göre ö¤retim elemanlar› hem ideali hem de var olan› yetiflkin, Koruyan Ebe- veyn ve Do¤al Çocuk ego durumlar›nda yüksek, beklendi¤i gibi Uygulu Çocuk ve Elefltirel Ebeveyn ego durumunda düflük alg›lam›fllard›r. ‹statis- tiksel olarak ise sadece yetiflkin ve Uygulu Çocuk ego durumlar›nda an- laml› farkl›l›k gözlenmektedir (Tablo 3). Bu bulgu, ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤retim eleman›n› ideal ö¤retim eleman›na daha ya- k›n alg›lad›klar›na iflaret etmektedir. Ö¤retim elemanlar›n›n bu alg›- lar› ayn› zamanda Mukhopadhyay ve Saxena’n›n (1981) ö¤retmenle- rin s›n›f ortam›nda Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumu ile des- teklenen Yetiflkin ego durumunu daha fazla kullanmalar› yönündeki görüflleriyle de örtüflmektedir.

Bir baflka bulgu, ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤renci alg›s›n›n ideal ö¤renci alg›s›ndan oldukça farkl› oldu¤unu göstermifltir. Ö¤retim elemanlar›n›n ideal ö¤renci alg›lar› Dusay’in (1984) egogram› ile ör- tüflürken, var olan ö¤renciye Yetiflkin ego durumundan çok Uygulu Ço- cuk ego durumuna ait davran›fllar› atfetmifllerdir.

‹deal ö¤retim eleman› alg›s›na ait gruplar aras› karfl›laflt›rma sonuç- lar›, hem ö¤retim elemanlar›n›n hem de ö¤retmen adaylar›n›n ideal ö¤retim eleman›n› ego durumlar›n›n da¤›l›m s›ras› aç›s›ndan benzer flekilde de¤erlendirdiklerine iflaret etmektedir. Bu da¤›l›m, Dusay’in (1984) egogram› ve Mukhopadhyay ve Saxena’n›n (1981) görüflleriy- le de uyum içindedir. ‹statistiksel analizlerde sadece koruyan ve Elefl- tirel Ebeveyn ego durumlar›nda anlaml› farkl›l›k ç›km›flt›r. Buna göre, ö¤retmen adaylar› ö¤retmenlerini Koruyan Ebeveyn ego durumunda da- ha fazla görmek isterken, ö¤retim elemanlar› ideal ö¤retim eleman›- na Elefltirel Ebeveyn ego durumu özelliklerini daha fazla yüklemektedir.

Ö¤retim eleman› ve ö¤retmen adaylar›n›n var olan ö¤retim eleman›

alg›lar› birbirinden oldukça farkl›d›r. Ö¤retim elemanlar› var olan ö¤retim eleman›n› s›ras›yla yetiflkin ve Koruyan Ebeveyn ego durumla- r›nda en yüksek, Uygulu Çocuk ve Elefltirel Ebeveyn ego durumlar›nda en düflük düzeyde, baflka bir deyiflle ideal ö¤retim eleman› tan›mlar›na daha yak›n alg›larken ö¤retmen adaylar› tam tersine Elefltirel Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumunda en yüksek düzeyde alg›lamakta, onu s›- ras›yla yetiflkin, Koruyan Ebeveyn ve Do¤al Çocuk ego durumlar› izlemek- tedir (fiekil 9). Elde edilen analiz sonuçlar› da Do¤al Çocuk ego durumu d›fl›nda iki grubun var olan ö¤retim eleman›na yükledikleri ego durumlar› aras›nda anlaml› farkl›l›k oldu¤unu göstermektedir (Tablo 6). Buna göre ö¤retmen adaylar› ö¤retim elemanlar›n› Elefltirel Ebeveyn

(22)

ve Uygulu Çocuk ego durumunda anlaml› bir flekilde yüksek, yetiflkin ve Koruyan Ebeveyn ego durumunda ise düflük düzeyde alg›lam›fllard›r.

Baﬂka bir deyiﬂle, ö¤retmen adaylar› var olan ö¤retim eleman›na problem çözme, mant›kl›l›k, uyumluluk, objektif olma gibi özellikler- den çok otoriter, cezaland›r›c›l›k, ön yarg›, geleneksel ve hükmedici olma, kurallara uyma gibi özellikleri yüklemektedirler.

Ö¤retim eleman› ve ö¤retmen adaylar›n›n ideal ö¤renciyi tan›mlamalar› benzer olup, her iki grubun egogramlar› Dusay’in (1984) egogra- m› ile tutarl›l›k göstermektedir (fiekil 10). Da¤›l›mdaki bu benzerli¤e ra¤men istatistiksel analizler, ö¤retim elemanlar›n›n ö¤retmen aday- lar›na göre ideal ö¤renciyi yetiflkin ve Elefltirel Ebeveyn ego durumunda daha yüksek, Koruyan Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumunda daha dü- flük düzeyde alg›lad›klar›na iflaret etmektedir. Baflka bir deyiflle ö¤retim elemanlar› ideal ö¤renciye p›s›r›kl›k, çekingenlik, pasiflik, geri durma ve afl›r› duyarl›l›k gibi özelliklerden çok problem çözme, ak›l- c›l›k, aktif olma, bask›n olma gibi özellikleri yak›flt›rmaktad›rlar.

Bir di¤er bulguya göre ise, gruplar›n var olan ö¤renci alg›lar› birbirinden oldukça farkl›d›r (fiekil 11). Ö¤retim elemanlar› var olan ö¤- renciyi Uygulu Çocuk ve ard›ndan Do¤al Çocuk ego durumlar›nda en yük- sek, Yetiflkin ego durumunda en düflük düzeyde alg›lam›fllard›r. Ö¤ret- men adaylar› ise kendilerini tam tersine Koruyan Ebeveyn ve onu takiben Yetiflkin ego durumunda en yüksek, daha sonra s›ras›yla Elefltirel Ebeveyn ve Uygulu Çocuk ego durumunda daha düflük düzeyde de¤erlendirmifl- lerdir. Elde edilen istatistiksel analiz sonuçlar› da bu bulguyu destek- ler niteliktedir. Ö¤retim elemanlar› ö¤retmen adaylar›na göre var olan ö¤renciyi elefltirel ebeveyn, Do¤al Çocuk ve Uygulu Çocuk ego duru- munda daha yüksek, Koruyan Ebeveyn ve Yetiflkin ego durumunda daha düflük düzeyde tan›mlam›fllard›r. Bu bulgu, ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤renciyi pasiflik, çekingenlik, kurallara uyma gibi Uygulu Çocuk davran›fllar› ile beraber merakl›, e¤lence peflinde koflan ve kont- rolsüz davran›fllarla kendini gösteren Do¤al Çocuk özelliklerine daha yak›n alg›lad›¤›n› göstermektedir.

Araﬂt›rmadaki çarp›c› bulgular dikkate al›nd›¤›nda ö¤retim eleman›

ve ö¤retmen adaylar›n›n ideal ö¤retim eleman› ve ö¤renci tan›m›nda büyük oranda hemfikir olduklar›n› söylemek mümkündür. Ö¤retim elemanlar›n›n var olan ö¤renciyi daha çok çocuk ego durumunda, ö¤- retmen adaylar›n›n da var olan ö¤retim eleman›n› daha çok ebeveyn ego durumunda alg›lamalar›, buna karfl›n her iki grubun da kendilerini ideal özelliklere yak›n de¤erlendirmeleri do¤rultusunda ç›kan çelifl- kili bulgudan hareketle, s›n›f içi iletiflimin istendik düzeyde oldu¤unu

(23)

söylemek pek olas› gözükmemektedir. Durmuflçelebi’nin (1996) yap- t›¤› bir araflt›rmada da ö¤retim elemanlar›n›n kendilerini ideal ö¤retim ele- man› olarak de¤erlendirdikleri, ancak kendilerine ait bu yarg›n›n ö¤- renci görüflleriyle desteklenmedi¤i ortaya ç›km›flt›r. Bu bulgu da, bu çal›flman›n sonuçlar›yla tutarl›l›k içindedir. Elde edilen bu sonuçlar do¤rultusunda ileriye dönük olarak flu öneriler getirilebilir:

Araflt›rmada ö¤retim eleman› ve ö¤retmen adaylar›n›n hâlihaz›rda birbirlerini ve kendilerini alg›lamalar› aras›nda tespit edilen farkl›l›k- lar, bu fark›n kayna¤›n› belirlemek üzere de¤iflik araflt›rma desen- leriyle incelenebilir. Bu araflt›rmada, ö¤retmen adaylar› ve ö¤retim elemanlar› birbirlerini a¤›rl›kl› olarak bir ego durumunda alg›larken di¤er taraf kendini ayn› ego durumunda de¤erlendirmemektedir.

Dolay›s›yla ö¤retmen-ö¤renci davran›fllar›n›n s›n›f ortam›nda kay- dedilip analiz edilmesine yönelik ‘case study’ tarz›ndaki çal›flmalara ihtiyaç oldu¤u düflünülmektedir.

Ego durumlar›n›n analizi ya da tespit edilmesi ya kendini de¤erlendirme ya da davran›ﬂlar›n gözlemlenmesi ﬂeklinde olmaktad›r (Akkoyun,1998).

Bir kifli karfl› taraf›n çocuk ego durumunda oldu¤unu söylüyorsa iletiflimde kendisinin ebeveyn ego durumunda olmas› ihtimali yüksektir.

Dolay›s›yla özellikle ö¤retmen adaylar›n›n s›n›f yönetimi derslerinde s›n›f içi etkili iletiflim becerileri kazanmaya yönelik olarak TA ve ego durumlar› hakk›nda bilgilendirilmeleri, ego durumlar›n›n fark›na varmalar› ve s›n›f içi etkileflimde uygun olan ego durumlar›n› kullanmalar›n› sa¤- layacak e¤itim programlar›ndan geçirilmeleri tavsiye edilir. Nitekim ül- kemizde ve yurt d›fl›nda yap›lan baz› çal›flmalarda (Çam, 1997; Harbin, 1975; Patterson & Sikler, 1974) TA’ ya dayal› olarak verilen iletiflim becerileri e¤itimi, ö¤retmenlerin ö¤rencilerine daha çok ya Koruyan Ebeveyn ya da Elefltirel Ebeveyn ego durumundan davrand›klar›n› fark etmelerini ve Yetiflkin ego durumunu da kullanarak iletiflim kurmay› ö¤renmelerini sa¤- lam›flt›r. Alandaki ö¤retmenler de, hizmet içi e¤itim programlar› düzen- lenerek bu konuda desteklenmelidir. Ö¤retmen adaylar›n› yetifltiren ö¤- retim elemanlar›n›n da model olmalar› aç›s›ndan ö¤rencilerini daha çok Yetiflkin ego durumuna davet edebilmeleri için bu tür bir e¤itimden geç- melerinin uygun olaca¤› düflünülmektedir. Nitekim YÖK’ün öncelikli olarak doktora e¤itimini sürdürmekte olan ö¤retim elemanlar›na baz›

pedagojik formasyon derslerini almay› flart koflmas›ndan hareketle TA yaklafl›m› ilgili derslerde içeri¤e dahil edilebilir.

Bunun yan› s›ra, ö¤retmen davran›fllar› ve s›n›f içi iletiflimin TA aç›s›ndan ilkö¤retim ve orta ö¤retim düzeyinde de incelenmeye de¤er bir konu oldu¤u düflünülmektedir.

(24)

and Their Instructors toward Each Other: A Transactional Analysis

Evaluation

Müge AKBA⁄*, Levent DEN‹Z**

Abstract

The quality of communication between a teacher and a student is one of the major fac- tors that affects the efficiency of teaching-learning activities. In this research, the perceptions of student-teachers and their instructors at Marmara University, Atatürk Faculty of Education, have been comparatively investigated in terms of ideal/actual faculty- teacher and student. The sample consisted of 312 student-teachers and 33 fac- ulty-teachers. The research was theoretically based on Transactional Analysis, a theory that explains human behavior and communication with three ego states as Child, Adult and Parent. The data from the faculty-teachers and student- teachers were collected by The Ego State Inventory developed by Ar› (1989) and included perceptions toward each other, ideal /actual faculty-teacher and student. The major findings were as follows: The perceptions of student / faculty- teachers showed similarities regarding ideal faculty- teacher and student. Faculty teacher perceived actual students higher in Child ego state whereas student-teachers perceived actual faculty- teacher higher in Parent ego state.

Findings were discussed in relation to Transactional Analysis and their educational consequences.

Key Words

Transactional Analysis, Ego States, Faculty-teacher, Student-teacher, Communication.

* Correspondence: Assist. Prof., Marmara University Atatürk Faculty of Education Department of Educational Sciences, Göztepe 81040 ‹stanbul, Turkey.

E-mail: makbag@marmara.edu.tr

** Assist. Prof., Marmara University Atatürk Faculty of Education Department of Educational Sciences E-mail: ldeniz@marmara.edu.tr

(25)

The quality of teaching-learning activities mostly depend on the quality of teacher-student interactions. Mukhopadhyay and Saxena (1981) indicated that in the process of learning teachers not only facilitates the intel- lectual development but also the emotional and social developments. The interaction between a student and a teacher should be in harmony and far from any conflict. There are abundant research in the literature on the sub- ject of student-teacher interactions within classroom. Whereas some of these studies are focused on the effect of teacher behavior on student achievement, learning, motivation, and student behavior (Kim, 1984; ﬁahin, 1997; Thomas, 1994), others investigated the effective teaching behavior and communication skills based on different the- oretical bases (Bangir, 1997; Hughes, Cavell & Willson, 2001; Öner, 1999; Özgit, 1991; Simmons, 1993). One of these communication theories is Transactional Analysis (TA).

Transactional Analysis was developed by Eric Berne in the beginning of the 60’s. The theory tries to explain human behavior and communication process with ego states of the individuals. Berne (1988) explains ego state, in his book, What Do You Say After You Say Hello?, as

…coherent systems of thought and feeling manifested by corresponding patterns of behav- ior. (p. 11). Ego states have been studied by different researchers and it has been found to be a measurable and observable phenomenon within general population (Dusay & Dusay, 1984; Heyer, 1987).

Each person has three ego states that are separate and distinct sources of behavior: The Parent ego state, the Adult ego state and the Child ego state. In an other classification, in terms of interpersonal relations and communication psychology, ego states are divided into five categories as Critical Parent, Nurturing Parent, Adult, Natural Child and Adapted Child ego states (Berne, 1968; Dolliver & Mixon, 1977; James

& Jongeward, 1993). According to TA, human behavior should be under the control of Adult ego state, although we need the support of each ego states for a healthy personality.

Mukhopadhyay and Saxena (1981) investigated communication processes between students and teachers in terms of TA and recommended that teachers should mainly use the Adult ego state support- ed by both the Nurturing Parent and Natural Child ego states in order to motivate their students in reaching their educational goals.

It is also recommended that the Critical Parent and Adapted Child ego states should not be used widely in educational settings. Some TA-based group-studies lend support in increasing effective communication skills among teachers (Çam, 1997; Harbin, 1975; Patterson

& Sikler, 1974; Wolfgang & Brudenell, 1982). In these studies,