GÖZLEM
Gözlem Nedir
Gözlemin Önemi
Gözlem Yapmanın Faydaları
Gözlem Türleri
Deney
2
Gözlem Nedir?
Bir nesnenin, olayın veya bir gerçeğin niteliklerinin bilinmesi amacıyla, dikkatli ve planlı olarak ele alınıp incelenmesidir.(tdk)
Eğitim-öğretimde gözlem, varlık ve olayların kendi tabiî ortamlarında planlı ve amaçlı olarak izlenmesidir.
Gözlem yapma, beş duyu organı kullanarak verilerin toplandığı temel bir süreçtir.
Gözlem, hayat boyu devam eden bir etkinliktir.
Bilimsel bilgi edinmenin temel taşı gözlem yapabilme
becerisidir.
Gözlem Nedir?
Fen alanında çalışmak isteyen herkesin önce gözlem yapabilmeyi öğrenmesi gereklidir.
Gerçeğe en yakın bilgiler, olayın gerçekleştiği doğal ortamlarda gözlem yapılarak elde edilir.
Ancak gözlemler her zaman doğal ortamlarda gerçekleştirilemez.
Böyle durumlarda incelenecek olay laboratuvarda yapay olarak oluşturulur ve istenilen koşullarda gözlemlenir.
Fen laboratuvarlarının amaçlarından birisi de bu
gereksinimi karşılamaktır.
4
Gözlemin Önemi
Çocuklar çevresini gözlemleri ile öğrenir.
Çocuklarımızda gözlem yapma becerisini geliştirmek için yaş ve gelişim düzeyine göre sorular sorarak
yönlendirebiliriz.
Genel olarak gözlemlerle elde edilen bilgiler
biriktirilerek ve aralarında ilişki kurularak sınıflandırılır.
Ayrıca gözlemlerde neden sonuç ilişkisi ortaya çıkar.
Gözlem Yapmanın Faydaları
Zihin gelişimine katkıda bulunur.
Araştırma ve öğrenme merakını artırır.
Olay ve varlıkları doğru olarak öğrenmeyi sağlar.
Öğrencilerin bilinçli ve planlı çalışmasını sağlar.
Kalıcı, etkili ve doğru bilgiler edinir.
Çevrelerindeki olay ve varlıklara karşı daha duyarlı olurlar.
Dil ve mantık yürütme becerileri gelişir.
Kendilerine olan güvenleri artar.
Anlama ve anlatma becerileri gelişir.
6
Gözlem Türleri
Yapıldığı Yere Göre
Gözlemci Sayısına Göre
Özelliğine Göre
Süresine Göre
Gözlem Türleri-Yapıldığı yere göre
Okul içinde yapılan gözlemler:
Fen laboratuvarında mıknatısların aynı ve zıt kutupların davranışlarını gözleme.
Okul dışında yapılan gözlemler:
Markette malzemelerin nasıl sınıflandırıldığını
gözleme.
8
Gözlem Türleri-Gözlemci sayısına göre
Bireysel gözlemler:
Ali’nin fasulyeyi çimlendirirken yaptığı gözlemler
Grupça yapılan gözlemler:
2. grubun postaneye giderek telgrafın nasıl çekildiğini gözlemlemesi.
Sınıfça yapılan gözlemler:
Ayşe öğretmenin sınıfını hayvanat bahçesine
götürerek memeli hayvanlar arasındaki benzerlikleri
inceleme.
Gözlem Türleri- Özelliğine Göre
Nitel gözlemler: Duyu organları yardımı ile yapılan gözlemlerdir
Suyun kaynamasının gözlemlenmesi
Nicel gözlemler: Ölçü aracı kullanılarak yapılan gözlemlerdir.
Ali’nin Mehmet’ten 2 cm daha uzun olduğunu
cetvel ile ölçülerek gözlemlenmesi.
12
Gözlem Türleri- Süresine Göre
Ani gözlemler:
Yolda giderken düşen birini görme
Kısa süreli gözlemler:
Yağmurun yağışını bir saatliğine izleme
Uzun süreli gözlemler:
Ayın evrelerini bir ay süre ile izleme.
Dünyanın en uzun süre görünen gökkuşağı gözlemlendi Chou Kun-hsuan ve Liu Ching-huang tarafından kampüs binasının çatısından fark edilen gökkuşağı, saat 6:57'de başlayıp 3:55'e kadar toplam 8 saat 58 dakika sürdü. Kayıt
altına alınan bir önceki rekor 1994 yılında Yorkshire İngiltere'de 6 saat süren bir gökkuşağı idi
Tayvan
Gözlem metodunun daha iyi kullanımı için ilkeler
Gözlem planlı yapılmalıdır plansız gözlemin bilgi
oluşturması çok zordur>>>
(büyük bilimsel buluşlarda planlı gözlemin yeri büyüktür)
En sağlam ve unutulmayan bilgi doğrudan doğruya
nesnelerden ve olaylardan sağlanır>>>
(olaylar kendi doğal ortamında gözlemlenmelidirler)
Sınıfla beraber yapılan gözlemde öğrencilere neyi gözlemleyeceklerini anlatmamız gerekir aksi halde gözlem amacına ulaşmaz.
14
Radyo teleskop
Radyo bölgesindeki sinyal dalgalarını yakalayarak kuvvetlendiren, gözlem yapmak için ve gözlem yapmanın dışında çeşitli işler için de kullanılabilen alıcılardır. Radyo teleskoplar çanak şeklindedir ve
elektromanyetik spektrumda gözle göremediğimiz kısımları
yakalamamızı sağlar.
Çin Ulusal Astronomi Gözlemevinden yapılan açıklamaya göre, ülkenin Guicou eyaletinde 500 metre çapındaki Tienyen (Gök Gözü) adı verilen
Küresel Diyafram Radyo Teleskop (FAST) ile J1859-01 ve J1931-01 adlı iki atarca yıldız keşfedildi.
Atarca yıldız nedir?
Pulsar (atarca) “kalp gibi atan” manasına gelir. Pulsar, içinde bulundukları nebulaların çekirdeği ve kalbi hükmünde oldukları kadar, kalp atışları gibi harika fasıllarla (ritimlerle) uzaya radyo dalgaları gönderen nötron
yıldızlarıdır.
Ölçme ve Sayıları Kullanma
•
Ölçme Nedir?
•
Neden Ölçmeye İhtiyaç Duyarız?
•
Ölçmede Hata
•
Ölçme Birimleri Nelerdir?
18
Kuvvetin büyüklüğü
•
Ölçmeye Neden İhtiyaç Duyarız
?
•
Günlük Hayatta Neleri Ölçeriz ?
Ölçme Nedir?
En, boy , hacim , süre gibi nicelikleri kendi cinsinden seçilmiş bir birimle karşılaştırıp kaç birim geldiklerini belirtmektir.
Ölçme , geniş anlamıyla herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etmektir.
Ölçmede eşyanın olayların veya insanın ölçmeye konu olan niteliklerinin gözlenmesi, sayılması veya bir ölçme aracı ile karşılaştırılması vardır.
Ölçme işleminin sonucunda da ölçmeye konu olan niteliğin ya sayı ya derece yada sıfatlarla gösterilmesi vardır.
20
Ölçme Nedir?
• Ölçme verilerin niteliksel ve niceliksel olarak ifade edilmesidir.
•
Ölçme işleminin sağlıklı olabilmesi için ölçü aracı geçerli, güvenilir ve kullanışlı olmalıdır.•
Ölçüm yapan kişinin tarafsız olması gerekir.•
Öğrencilere çeşitli ölçme deneyleri yaptırılarak onların bilişsel, duyusal ve psikomotor becerilerinin gelişmesine yardımcı olunabilir.•
Örneğin masanın boyu, aracın hızı, kabın hacmi, suyun sıcaklığı gibi çeşitli ölçme etkinlikleri yapılabilir.Ölçmede hata
Her ölçüm o değişkenin gerçek değerinden biraz farklı olur. Ölçülen büyüklüğün gerçek değeri ile ölçme
sonuçlarından elde edilen değer arasındaki farka ‘hata’
denir.
Bu hatalar farklı nedenlerden kaynaklanır.
22
Ölçmede hata kaynakları
Ölçüm yapan kişiden kaynaklanan hatalar:
Ölçüm yapan kişinin yaşı, öğrenim durumu, bedensel engeli, dikkati, o anki ruh hali vb.
Ölçme yönteminden kaynaklanan hatalar:
Ölçme yaparken en uygun yöntem seçilmelidir. Futbol becerisini ölçmek için yazılı sınav uygun bir yöntem değildir.
Ölçme aracından kaynaklanan hatalar:
Aracın hatalı üretilmiş olması, yeterince hassas olmaması vb.
Ortamdan kaynaklanan hatalar:
Isı, basınç gibi dış ortamın araçlar üzerinde yapacağı değişiklikler ölçme aracını etkiler.
Birim Nedir?
• Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parça, o ölçme aracının birimi olarak kabul edilir.
• Ölçme işlemi sayı ve sembollerin yanında birimle de ifade edilir böylelikle anlaşılır olur.
• Örneğin: Ali sınavdan 60 puan aldı
• Bugünkü sıcaklık 21 ͦC
24
Birim Nedir?
Ölçülen büyüklük
Temel birimi Sembolü Ölçüm aracı
Uzunluk metre m metre
Kütle Gram g Gram/kilogram
Ağırlık Din/Newton Dyn/N Dinamometre
Hacim Metreküp m.m.m Metre
Zaman Saat sa Saat
Alan Metrekare m.m Metre
Sıcaklık Santigrat derece °C Termometre
Isı Kalori cal Kalorimetre
Potansiyel farkı Volt V Voltmetre
Akım şiddeti Amper A Ampermetre
Uzunluk ölçü birimleri
Metrenin katları
kilometre km 1km…..1000m
hektometre hm 1hm…...100m
dekametre Dam 1dam…..10m
Temel birim metre m
Metrenin as katları
desimetre dm 1dm….0,1m
santimetre cm 1cm…0,01m
milimetre mm 1mm….0,001m
Uzunluk Biriminin Kullanım Alanları
Olimpiyat
Boy ölçümü
Terzi
Mermercilerin taş ölçümünde
Perdeciler için uzunluk ölçümünde
Marangoz
Tapu görevlisi
Mimarlar
Alan ölçü birimleri
Metrekarenin Katları
kilometrekare km² 1km²...100.000m² hektometrekare hm² 1hm²…10.000m² dekametrekare dam² 1da²…1.000m²
Temel Birim metrekare m²
Metrekarenin As Katları
desimetrekare dm² 1dm²…0,01m²
santimetrekare cm² 1cm²…0,0001m²
milimetrekare mm² 1mm²…0,00001m²
Hacim Birimlerinin Kullanım Alanları
İnşaat sektörü
Emlakçılar
Tarla
Hacim ölçü birimleri
Metreküpün Katları
kilometreküp km³ 1km³…1000.000.000m³ hektometreküp hm³ 1hm³…1000.000m³
dekametreküp dam³ 1dm³…1000m³
Temel Birim metreküp m³
Metreküpün As Katları
desimetreküp dm³ 1dm³…0,001m³ santimetreküp cm³ 1cm³…0,0001m³ milimetreküp mm³ 1mm³…0,00001m³
30
Hacim ölçü birimleri
Litrenin Katları
kilolitre kl 1kl…..1000 l
hektolitre hl 1hl…..100 l
dekalitre dal 1dal……10 l
Temel Birim litre L
Litrenin As Katları
desilitre dl 1dl…..0.1 l
santilitre cl 1cl…..0.01 l
mililitre ml 1ml….0.001 l
Hacim Birimlerinin Kullanım Alanları
32
Ağırlık ölçü birimleri
Kilogramın Katları
kilogram kg 1kg….1000g
hektogram hg 1hg….100g
dekagram dag 1dag….10g
Temel Birim gram g
Kilogramın As Katları
desigram dg 1dg……0.1g
santigram cg 1cg…….0.01g
miligram mg 1mg...0.001g
Ağırlık Birimlerinin Kullanım Alanları
34
Isı birimleri
kilokalori kcal 1kcal…..1000cal
Temel Birim
kalori cal
milikalori mcal 1mcal….1000cal
mikrokalor i
qcal 1qcal……1000.00 0cal
Sıcaklık ölçü birimleri
SICAKLIK ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ
Saf suyun donma ve kaynama derecesine göre
Donma Kaynam
a Reamur
R 0 80
Santigrat
Derece C 0 100
Fahrenhayt F 32 212
Kelvin
K 0 (mutlak
sıfır) 273+t
36
Zaman ölçü birimleri
Saatin Katları
yıl 1yıl……12ay
ay 1ay……...30gün
gün 1gün……..24saat
Temel Birim
saat sa
Saatin As Katları
dakika dk 1saat……..60dakika
saniye sn 1dakika….60saniye
salise sl 1saniye….60salise
Akım Şiddeti ve Potansiyel fark ölçü birimleri
kiloamper KA 1KA….1000A
Temel Birim
amper A
miliamper mA 1mA…..0.001A
mikroamper qA 1qA…0.000001A
Kilovolt KV 1KV…..100 0V
Temel Birim
volt V
milivolt mV
1mV….0,0 01V
mikrovolt qV 1qV….0,00 0001V
Akım Şiddeti ve Potansiyel farkın Kullanım
Alanları
Sınıflandırma
•
Sınıflandırma nedir?
•
Niçin sınıflandırma yaparız ?
•
Neyi sınıflandırırız ?
40
Sınıflandırma Nedir?
Temel süreçlerden birisi olan sınıflandırma (Sınıflama) bir tümevarımdır (Genelleme).
Tek tek olgulardan yola çıkarak genel önermelere ulaşabilmek için izlenen düşünme yoluna tümevarım denir. Diğer bir deyişle özelden genele, tikelden tümele giden akıl yoludur.
Beynimiz duyu organlarımızla algıladığımız ya da zihin becerilerimizle
sahip olduğumuz canlı cansız; somut, soyut tüm kavramları birbirine
benzerlik ya da farklılıklarına göre gruplara ayırarak bilgileri aşamalı
şekilde düzene sokar yani sınıflandırma yapar.
Sınıflandırma Nedir?
Yeryüzünde bulunan canlı ve cansız varlıkları akrabalık ilişkilerine göre gruplandırmak ve bu sayede de düzenli bir sistem içinde çalışılmasını kolaylaştırmaktır.
Bu amaca hizmet veren bilim dalı ise "Sistematik" veya
"Taksonomi" olarak bilinir.
Sınıflandırmanın temeli Aristo'ya (M.Ö.384-322) kadar uzanır.
Aristo; canlıları kara hayvanları ve su hayvanları olarak ikiye
ayırmıştır.
42
Sınıflandırma Nedir?
Sınıflanacak kavramlarla ilgili bilgilerin fazlalığı sınıflamanın daha ayrıntılı olmasını sağlarken bilgi eksikliği ya da kavramların
sınırlarının birbirine yakın olması bizi yanlış sınıflamalara götürür.
Kavramlarla ilgili tanımlamalar temel ayırt edici özellikler dikkate alınarak yapılır.
Sınıflamalar günlük hayatta karşımıza farklı şekillerde çıkarak işlerimizi bir hayli kolaylaştırır.
Sınıflamalarımızı bazen bir tablo, grafik, şema, model, kavram
haritası veya bir resim ile ifade edebiliriz.
44
Bilimsel sınıflandırma
Günlük hayatta olduğu gibi bilim dallarında da sınıflandırma söz konusudur.
Örneğin; dünya üzerinde milyonlarca farklı canlı bulunmaktadır.
Bu canlıları daha iyi tanıyabilmek ve inceleyebilmek için
sınıflandırma oldukça önemli bir konudur. Burada sınıflandırma
yapılırken canlıların ortak özellikleri dikkate alınmaktadır.
Bilimsel sınıflandırma
Eski Çağ Yunan filozoflarından Aristo'nun, felsefeyi temel alarak yaptığı sınıflandırması üç ana gruba dayanmaktadır :
1. Teorik bilimler (matematik, fizik ve ilk felsefe/metafizik)
2. Pratik bilimler (eylemlerimizi yönetmesi gereken kuralları belirleyen etkinlikler)
3. Poetik [(şiir), hitabet sanatı (retorik), diyalektik)].
Aristoteles’in canlılar üzerindeki incelemeleri, basit bir sınıflamadan fazla ileri geçmemekle birlikte, doğaya ampirik yaklaşımı temsil
etmeleri bakımından önemlidir.
540 kadar değişik hayvan türünü sınıflama, en azından 50 değişik türden hayvan üzerinde teşrih (diseksiyon) incelemesi yapma
küçümsenecek bir çalışma değildir.
Aristoteles sınıflamasını yaparken en başta hayvanların anatomik yapı özelliklerini göz önünde tutuyordu.
46
Aristoteles’in sınıflandırması
Bazı gözlem sonuçları oldukça ilginçtir; örneğin, bir memeli ya boynuzludur ya da yırtıcı dişlidir, iki özelliği bir arada bulmak olanaksızdır; çünkü, ona göre, doğa israfa gitmez. Hayvan kendini ya boynuzuyla ya da dişiyle savunur.
Böyle doğanın bir yerde harcadığını başka bir yerde tutuma giderek dengelediğini söylemektedir.
Bunun başka bir örneğini geviş getiren hayvanlarda bulunur. Bunlarda birkaç mideye karşılık dişlerin eksik ve yetersiz olduğu görülmektedir. Bir başka gözlemi de, tek tırnaklıların boynuzlu olmadığı ile ilgilidir.
Gene, doğuran dört ayaklı hayvanların postlu, yumurtlayan dört ayaklıların kabuklu olduklarına dikkati çeker.
Aristoteles’in sınıflandırması
48
Bilimsel sınıflandırma
I. Merkezî Bilimler 1. Mantık
2. Matematik 3. Felsefe 4. Tarih
5. Coğrafya 6. Psikoloji
II. Sosyal Bilimler 1. Sosyoloji
2. Siyaset 3. Ekonomi
III. Doğa Bilimleri 1. Biyoloji
2. Fizik
3. Kimya
Matematik’te Sınıflandırma
50
Kimya’da Sınıflandırma
Fizik’te Sınıflandırma
52
Coğrafya’da Sınıflandırma
Türkçe’de Sınıflandırma
54
Biyoloji’de Sınıflandırma
Biyoloji’de Sınıflandırma
56
Biyoloji’de Sınıflandırma
Biyoloji’de Sınıflandırma
58
Besinlerin sınıflandırması
•
Besinler içeriklerine göre; karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, mineral, su
•
Vücudumuzdaki görevlerine göre; enerji verici, yapıcı onarıcı, düzenleyici
•
