GGY 103 Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

(1)

GGY 103

Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

Dr. Erdem ERCAN

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

 ANAHTAR KAVRAMLAR:

 YARGI VE YARGI ORGANI KAVRAMI

 ADLİ YARGI

 İDARİ YARGI

 ANAYASA YARGISI

 UYUŞMAZLIK YARGISI

 MALİ YARGI

Türk Yargı Teşkilatı

(3)

 Yargı: Bağımsız ve tarafsız mahkemelerce somut bir hukuki uyuşmazlığın veya hak ihlalinin çözülmesi amacıyla, genel ve soyut nitelikteki hukuk kurallarının, çeşitli yargılama usullerinin uygulanması suretiyle somut olaylara uygulanması “yargı” kavramı ile ifade edilmektedir.

 Yargı Organı: Anayasa’nın 9’uncu maddesinde, “Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız ve (tarafsız) mahkemelerce kullanılır” hükmü yer almaktadır. Buradaki

‘’Mahkemeler’’ ifadesi yargı organını ifade eder.

Türk Yargı Teşkilatı

(4)

 Adlî yargı, genel ve olağan yargı koludur.

 Adlî yargı kolunda;

 İlk derece mahkemeleri,

 Bölge adliye mahkemeleri

 Yüksek yargı mercii Yargıtay

 olmak üzere üç dereceli bir yargılama sistemi kabul edilmektedir.

Türk Yargı Teşkilatı

(5)

 İdarî yargı, hukuka aykırı idarî işlemlere karşı açılan iptal davaları veya idarî eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan zarar görenler tarafından açılan tam yargı davaları ve kamu hizmetlerinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden kaynaklanan davaların görüldüğü yargı koludur.

 İdarî yargı kolunda görevli olan mahkemeler üç derece ayrılmıştır:

 İlk derece idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri

 İkinci derece bölge idare mahkemeleri

 İdari yargının en üst yargı merci olan Danıştay

Türk Yargı Teşkilatı

(6)

 Anayasa Mahkemesinin Görevleri: Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlamak. Anayasa değişikliklerinin sadece şekil açısından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmak (6216 s.K md.3/1, a).

 Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini, Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarını görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak.

Türk Yargı Teşkilatı

(7)

 Siyasi partilerin kapatılmasına ve Devlet yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin davalar ile ihtar başvuruları ve dağılma durumunun tespiti istemlerini karara bağlamak, Siyasi partilerin mali edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimini yapmak veya yaptırmak.

 Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya milletvekilliklerinin düşmesine ya da Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların dokunulmazlıklarının kaldırılmasına Türkiye Büyük Millet Meclisince karar verilmesi hâllerinde, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekilinin Anayasa, kanun veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hükümlerine aykırılık iddiasına dayanan iptal istemlerini karara bağlamak,

 Mahkeme üyeleri arasından Anayasa Mahkemesi Başkanı ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilini seçmek.

Türk Yargı Teşkilatı

(8)

 Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir (Bu maddeden 2017 Anayasa değişikliği ile askeri ibaresi kaldırılmıştır).

 Buna karşılık, diğer yargı mercileri ile Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Uyuşmazlık Mahkemesi değil, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınmaktadır (Anayasa mad.158).

 Uyuşmazlık Mahkemesi bir Başkan ile altı asıl, altı yedek üyeden kurulur.

 Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesince kendi üyeleri arasından seçilmektedir.

 Uyuşmazlık Mahkemesine, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ile Danıştay Genel Kurulunca kendi daire başkan ve üyeleri arasından üçer asıl, üçer yedek üye seçilmektedir.

Türk Yargı Teşkilatı

(9)

 Sayıştay, merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir (Anayasa, md.160).

 Sayıştay’ın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler. Bu kararlar hakkında ayrıca idari yargı yoluna başvurulamaz (Anayasa, md.160).

 Vergi, benzeri malî yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır.