ile 0.E.Rotor

(1)

Pamuk Lif

M u k a v e m e t i ile

0 . E . R o t o r iplik

M u k a v e m e t i

Ergun KORKUT Dr.

Rahmi K A R A G ~ N Marmara Uni. Teknik Egitim Fak. ISTANBUL Bu amgtzrma pamuk elyafindan O.E. rotor ipligi ya- pan igletmede yapzlmzgtzr. fgletme kogullannda sekiz ayn ornekten Ne 20 rotor ipligi iiretilmigtir. Gliklerin mukavemet, elastikiyet, diizgiinsuzliik, numara ve biikiim olfiimleri yapzlmakla beraber mukavemet degerleri esas ahnarak, ipligi oolugturan elyafin muknvemeti ile araszndaki iligki aragtmlmzgtzr. Elde edilen korelasyon katsayzsz iki karakter amszndapozitif bir iligki ol- dugunugostermigtir.

RELATION BETWEEN COlTON FIBER STRENGTH AND OE ROTOR YARN STRENGTH

In this work, the material tested was Ne 20 cotton yarn spun on O.E. Machinery in the mill. Raw materials of differing characteristic are selected for the production of the yarns to be tested. Measurements were taken on the yarn strength, elasticity, regularity, count and twist ingeneral but the values ofyarn strength is taken basis and their relationship is investigated to the constituent fibres. The correlation coefficients obtained proved that apositive relation existed between the two characa- teristics.

1.GIRfs

iplik mukavemeti hem mamul kumag hem de dokuma randimanini etkilemektedir, iplik mukavemetinde, elyaf ozellikleri, biikiim, iiretim gartlan gibi faktorler etkili olabilmektedir. Ancak iplik en zaylf yerinden ko- pacaBndan, mukavemet degigiminin yiiksek olmama- si, mukavemetiyle birlikte aranllan ozelliklerindendir.

2.MATERYAL VE METOD 2.l.Materyal

%I00 pamuk elyafindan ayn ozelliklere sahip sekiz ornek a h n m o r .

304

Araormada kullamlan pamuk liflerinin ozellikleri Tablo l'de gosterilmi@ir. Her ornek pamuktan open-end iplik makinasinda Ne 20 rotor ipligi iiretil- mig, olup, ipliierin tizellikleri Tablo 2'de v&l&tir. I

Tablo I. ^PamukElvaf~ ~zellikler-i

Tab102 iplik 6zellikleri [Ne 2011 OE]

2.2.Metod 2.2.1. Analizler

Elyaf ve iplik a d i l e r i igletme pdensucat Santral]

laboratuvannda ve standart atmosfer gartlannda (2072" sicaklik ve %6&2 Nem) yapimgtu. Her ornekten en az 20 ger olqiim yapilmgtm Elyaf analizlerinde kullanllan cihazlar ile iplik analizlerinde k u l l d a n ci- hazlar tablo 3'de gosterilmigtir.

Tablo 3. Elrsfve iplik Analizinde K u l l a n h Cihazlar Elrsf Analizleri

I

^Mukavemet

I

^Uzunluk

1

^incelik l ~ a b a n u Madde Cihaz

iplik Analizleri

1112.2.2. i p l i k u r e t i m i

Ornek olarak secilen bammaddeler, harman-hallac- tan iplik makinasina kadar, her iiretim agamasinda ta- kip edilerek ayni makinalardan gecmesi saglanmigtm.

~gletmenin klima degerleri ve iplik iiretiminde kullani- Ian makinalar Tablo 4'de gosterilmigtir.

Tablo 4.

g/tex

Cihaz

Dynamat

n

I

^Makinalar

I

^Slcakhk

I

Nem

I

MarkaveModol

I

mm

I

^mic

I

^Miktan^%

veya Daireler

I

^C'

1

^%

I

HarmanHallap

1

²⁶⁷²

(

⁵⁰⁷²

I

Rieter (UniflacA 112

Mukavemet gram

TEKSTiL VE MAKiNA YIIs4 SAYI:24ARALIK 1990 Tester I1

Mono silindir B 411

Unimix B 713 ERM)

Spinlap 192 Spinlap 192 3 m m a d Fibmgraf

Autosorter Spinlap 19 Trashtester 2 Mikroner TI 100

Uster

I

Uster I ^Uster

Dii7giinsiizliik U %CV

Tarak

Numara N e

igletmede topak besleme yapilmakta olup, materyal iki p a d cerden ge~rilmigtir.

3. TARTISMA VE SONUC

3.1. PamukElyaf Mukavemetinin iplik Mukavemetine Etkisi

Pamuk elyaf mukavemeti ile iplik mukavemeti ara- sindaki korelasyon katsaylsi r=0.73 olarak bulunmug- tur. Regresyon analizi ise y=0.30x+4.54 olarak hesap edilmig ve regresym dogrusu $eM l'de cizilrni@ir. Pa- muklifi mukavemeti ile rotor ipligi mukavemeti arasinda pozitif korelasyon oldurn anlagdmaktadir. Daha once yapilmig aragtwmalar bu sonucu destekler nitelikte-

Cer

1

^{2 7 ~ 2}

1

⁵⁰⁷²

I

^RieterD⁰⁶⁸⁷

makta, ayni zamanda makul kopma oranlannda ve

2772 0.E.iplik

dir.

Swiech [I9871 pamuk tek li mukavemeti ile 30 tex rotor ipligi mukavemeti arasinda r=0.5898 korelasyon katsaylsini tesbit etmi@ir. Deussen'e gore, saglam pamuk lifleri sadece saglam mamul iiretimine yarama-

5072

2772

yiiksek rotor devirlerinde ince iplik iiretebiimenin b q - ta gelen kogulu olmaktahr. Ramey, Lawson ve Worley [I9711 yaptklan ara@rmada pamuk lif mukavemeti ile O.E. rotor ipligi mukavemeti arasmda agaBdaki korelasyon katsayllanni tesbit etmiglerdir.

0.E.Rotor iulig 27 tex (a=52.6) 27 tex (rr=47.8) 0 arallkta muk. r=0.822 r=0.744 3.2 aralikta muk. r=0.874 r=0.857

Rieter C4 87

Textile Topics'in [I9871 belirttigine gore, yap~lan W r m a d a pamuk lif mukavemetinden, open-end iplik mukavemetinde faydalanabilirlik katsaylsi (h) orta- lama Ne 10 icin 59, Ne 22 idn ise 54 olarak bulunmug- tur.

$elti1 l'deki graf~k incelendiginde lif mukavemetinin arhgl ile iplik mukavemetinin de yiikseldigi goriilmek- tedir. Aragtmnalarda [Deussen; Naarding, 19331 bu sonucu destekler niteliktedir.

5072

3.2.LiMukavemetlerinden iplik

Mukavemetlerinde Faydalanma O r a n l a n iplik mukavemetiude, elyaf mukavemetinden faydalanabilirlik katsaylsi (h) agaadaki gekilde hesaplan- maktadlr [Chylewska ve Cyniak, 19891.

h = WP/W, < I

Wp= Iplik mukavemeti (g/tex) W,= Elyafmukavemeti (g/tex)

Pamuk elvaf mukavemetinden ialik mukavemetin-

Rieter M 111 87

de faydalanma orani Tablo 5 'de verilmigtir.

Tablo 5.

Pamuk El!

21.9 0.51

21.1

21.0 ^11.1 ^0.53

20.3 10.8

Ort. 0.51

Pamuk elyafindan i p l i i faydalanma katsaylsi orta- lama (h)=0.5l'dir. Bu katsayl oldukw yiiksektir. Bir bagka ifade ile iplik mukavemetinde, lif mukavemetinin %51'i oraninda faydalanilabilmektedir. Bir b q k a ara@rmada [Textile Topics, 19871 bulunan sonucu destekler niteliktedir.

3.3.Sonuq

0.E Rotor iplik mukavemetinin lif mukavemeti ile

(2)

dam

o-hh olarak ylikseldigi tesbit edilmifir. Ya- rama ile Optimizasyonu Melliand Textilberichte 10, 1989

banu mad& miktanlun iplik rnukavemetini

-

DEUSSEN, H.; Yeni iplik Teknolojiieriiqin P a m u m OnemiSch-

olumsuz etkilemektedir. Lif uzunlugu ile iplik mukave- lafhorst D ~ k ~ m a n ~ n u No.10

meti araslndaki iliSki yak denecek h d a r azhr. Lifince- -Memucat h t r a l A.S. Metme ve Laboratuvan istanbul

ligi ise, o z e ~ i e ince iplik uretiminde, iplik muhveme-

-

NAARDING, B.; International Textile Bulletin 1983 2 , 8 3 23-26

tini olumlu etkilemektedir. Rotor devri yiikseldik~e ip- ^-RAMEY,H.H.; LAWSON, Jr.; WORLN, S.; Relationship of Cot- ton Fiber Properties to Yarn Tenacity. Textile Research Journal

lik mukavemeti azalmakta, a n d rotor pplmn k u ~ u l - 1977, 47, 685-691

t t h e s i ile a w h r . Materyalin gave ~roseslerle

-

STNIECE, T.; Fibre Pmperties on The Stength of Ro- diizgiinleStjrilmesiveparalellegtirilmesimaliyeti~r- tarspunyam MelliandTextilberichte 198,, 68, 12, 874-8,7

makla beraber, iplik muakvemetini olumlu olarak etki- -TAN, M,Y,; imkanlarla ince Open.End iplik firetimi

leyebilmektedir. Tekstil Teknik, Agustas 1986

Km'NAKCA -Textile Topics Relationship of Fiber Strength to Yarn Strength

-

CHYLEWSKA, B.; CYNIAK, D.; ince Rotor iplik Oretiminin Ta- Textile Research Center No.12,198 T e x s Tech. University

T M M O B MAK~NA M ~ ~ H E N D ~ S L E R ~ ODASl 1991 YlLl ETK~NL~KLER~

11-16 MART 1991 A D A M 7-13 1991 ADANA

30 N~SAN-4 MAWS 1991 BURSA 6-11 MAYIS 1991 BURSA

11-14 MUL 1991 ESK~SEH~R 21-22 NLUL 1991 BURSA 8-12 EK/M 1991 A D A M 15-19 EK~M 1991 ~ Z M ~ R 21-26 EK~M 1991 BURSA 12-16 KASlM 1991 BURSA 25-30 KASIM 1991

i m i ~

9-15 ARALIK 1991 ANKARA 17-21 ARALIK 1991 ADANA

Bilgisayar Destekli Tasarlm ve Uretim Semineri ve Sergisi Sogutma Seminer ve Sergisi

Tekstil Kimyasallar~ Seminer ve Sergisi

Endustri Muhendisliginde Bilgisayar Seminer ve Sergisi Dogal Gaz Seminer ve Sergisi

V.Ulusal Makina Teorisi Sempozyumu Tekstil Kimyasallan Seminer ve Sergisi

Endustri Muhendisliginde Bilgisayar Seminer ve Sergisi Tekstilde Bilgisayar Seminer ve Sergisi

V.Otomotii Sempozyumu ve Sergisi

Bilgisayar Destekli Tasarlm ve Uretim Semineri ve Sergisi Sanayi Kongresi ve Sergisi

Tekstilde Bilgisayar Seminer ve Serzisi

Dokuma

i~letmelerinde Yeni Bir Kavram Tam -

Erhan KIRTAY Prof.Dr.

Ege ~niversitesi Muhendislik Fak. Tekstil Bol. IZMR

"Tam

-

zamanmda" iiretim giiniimiizde tekstil endiistri- sinin pgitli boliimlerinde ozellikle dokuma igletmele- rinde uygulanmakta olan bir yonetim arac~dw. Doku- ma iiretiminde, ozellikle dokuma oncesi we sonrasz ig- lemler ifin hala bm~geligtirme ~al~gmalannzn yap~laca-

gz

yerler vardzr. Bumlara yaptlacak yatznmlar dokuma- da da ilave kazan&r saglayacak we kzsa birzaman icin- dc kendilerini amorti edeceklerdir.

ANEW CONCEPT INWEAVING MILLS "JUST IN TIME" PRODUCTION

"Just in Time" is a management tool which has already been succesfully applied by various sections of the texti- le industry andparticularly buy weaving mills. There is still room left for substantial improvements in weaving production especially in theprocessesprior to and sub- sepuent to the actual weavingprocess. The investments necessary will provide additional benefits also in wea- vingandpay for themselves with a shortperiod of time.

1. GiRiS

Ekonomik uriinlerin uretimi gecmiqte yliksek uretim maliyetleri ile karakterize edilmekteydi. Gelecekte ise sorun bir iglemi hizla yapmaktan ziyade yan mamullerin ve mamullerin bekleme zamanlann~ hsalt- mak ve makinalann bogta kalma surelerini azaltmak suretiyle harcanan zamanlan minimum indirmek ola- cakhr.

Yapllan cegitli ara@rmalara gore siparigin almigin- dan sevkiyatakadar uriine harcanan zamanin yaklagik

%75'i beklemeye ve sadeee %8-12'lik lusmi spesifik olarak uretime gitmektedir. Bu ise verimliligi buyiik o l ~ u - de etkilemektedir. Sermaye yogun uretimde verimlilik an& mumkun olan uzun ylllik makina kullanma orani ile saglanabiiir. Sermaye produktivitesinin arthnl- mas1 ise makina kullanma orani ile saglanabilir. Ser- maye produktivitesinin arihnlmas~ ise makina kulla-

nim zamamnin arttmlmasi ile mumkundur. Bu du- rum bizi uretim-senkronize arz anlayglna goturmekte- dir ki bu ifade giinumuzde "Tam

-

Zamaninda" (JIT) olarak tanimlanmaktadir.

Igletmelerde "Tam- Zamamnda" tekniginin uygula- maya girmesiyle sadece uretim iglemlerinin h s a zamanda tamamlanmasl degil ayni zarnanda ulagim, makina bekleme ve bogta kalma zamanlan da minimuma inmekte dolayslyla sipariglerin daha Gabuk kargilan- mas1 soz konusu olmaktadir.

Bu yazida giinumuzden yaklagik on yd kadar once otomotiv ve elektronik sanayilerinde bag& bir gekilde kullamlmaya baylayan "Tam

-

Zamaninda" uretim anlayginin rasyonalizasyon potansiyelinin giin gectik- ce emek yogun hale gelen tekstil sanayiinde kullanim orneklenerek aciklanmaya phgilacakhr.

Isvip-eFederal Teknoloji Enstitusu aragtmnacilann- dan Prof. Krause tarafindan 240yllik bir zaman dilimi- ni kapsayan (1750'den giinumuze kadar), iplikve dokuma sektorlerindeki verimlilik ile ilgili gali~mayl cogu- muz hahrlanz [Douglas, 1981 ] (Qekil l).

Qekil l'den de anlqllabilecege gibi gerek iplik gerek- se dokumada yllara gore uretim a ~ g i yaklagik %3 olup her 30 ylda bir uretim iki katma gkmigtu (Qekil- de yatay eksen yllara gore zaman diimlerini, dikey eksen ise bir kg ipligi egirmek icin veya 100 metre kumay dokumak idn gerekli phgma saatlerini gostermekte-

P

Gelecekte de gekilde gorulen egilimin devam edecegi umit edilmektedir. Nitekim iplik ve dokuma teknoloji- sindekigeligmeler dikkate ahnacak olursa mevcut igcili- gin 2000'li yllarda yanya dugecegini soylemek kehanet olmaz.

Bu geligme iplikflikte ve dokumaullktaki devamli geligme ile mi, koklu degi~ikliklerle gelecek olan yeni teknolojilerin kullanilmaya bqlamasiyla mi yoksa

" J I T (Tam zamanmda)'mn bqanll bir gekilde uyg~a-

TEKSTiL VE MAK~NA ML:4 S A m 2 4 ARALIK 1990