DENiM KUMA~ URETiM ESASLARI,

TMMQIJ Tdalil Mlihmdblctl Qd;U1

UC1T:A 'Tlli: Ch:unbcr "fTallle I!nIJincttli Tcbotn \~ MUhendii

TIle Jourmt ofTc.uilcs IIlld EngillI"C1

Yrl '12 Sa)" : .59·60

DENiM KUMA~ URETiM ESASLARI,

DUNY A VE TURKiYE'DEKi TicARET DURUMU

Erdem KO<;

<;igdem A YYILDIZ

<;ukurova Oniversitesi, Tekstil MUhendisligi BoIUmU. Adanarrlirkiye

OZET

Bu ~ah~mada genel olarak denim kuma~ Uretim prosesi incclenmi~tir. Denim kuma§lar i\=in iplik Uretimi, crazgU haZirlama, dokuma ve terbiye i~lemleri hakkmda gene) bilgiler verilmi§tir. Denim kuma§lar i~in genel degerlendinncler yapdarak dUnya ve TUrkiye denim kuma§ ticareti irdelenmi~tir.

Anahtar Kelimeler: Denim, denim kuma~, denim tieareti.

THE PRINCIPLES OF DENIM FABRIC PRODUCTION AND

THE TRADE POSITION OF DENIM FABRIC IN THE WORLD AND TURKEY

ABSTRACT

In this study, denim fabric production was examined generally. It was given general infonnation about yam production for denim fabric, warp preparation, weaving and finishing process. The trade of denim fabric in the world and Turkey was evaluated doing general utilization for denim fabric.

Key Words: Denim, denim fabric, denim trade.

l.GiRi~

GtinUmUzde Uretilen kuma~lar araslIlda denim kuma~lar bclirgin bir yere sahiplir. 15. yUzydda Italya'nlll Cenova ve Fransa'nm Nlmes kentinde Uretilen pamuklu kuma~m Hindistan'da yeti~en indigofera bitkisinden elde edilen indigo boyas,yla boyan mas I sonucu denim kuma§ tiretimi ba§laml~llr. 19. yUzYllda da Levi Strauss tarafllldan aglf i§ elbisesi olarak dikilen denim

kuma~lar gUnlUk hayalln i<;ine ginni~tir (Nef, 1996).

Denim kuma~lar, bugUn crok farkh kullamm alanlan icrin r;e~itli ozelliklerde Uretilmektedirler. Denim kuma§1Il1ll en belirgin azeJligi, crozgii ipliklerinin indigo boyah, alkl ipliklerinin isc dogal renginde yani bcyaz olmasldlr. Klasik denim dokumasl gabardin olarak adlandmlan 3/1 Z dimi olup, kuma~m yUzUnde doku yap,smdan dolay, <;iizgU hakim oldugundan mavi renk, tersinde ise atkl hakim oldugundan beyaz renk gorUnmektedir. Denim kuma~lann crazgii iplikleri aLkI ipliklerinden daha ince ve daha fazla bUkUmlUdUr. <;iizgU s,khg' hafif gramajh kumajlarda 24 tel/em iken, kumaj gramaj' nrtllk<;a 27 tel/em'e kadar artmaktad,r. Atk, s,khg' ise hafif kuma~larda 15-16 tel/em iken, <;ok agtr kumajlarda ise 18 tel/em'dir (Ayy,ld,z ve Ko<;, 2004-a).

Denim kuma~lann Uretiminde onemli olan ve TSE 2791'de verilen diger yap,sal ozellikler ~unlardtr: Denim kuma~lann

agtrhklan 271 g/m"den ba~lay,p 466 g/m' ve daha yukansma kadar <;,kmaktad,r. Kopma dayamm' <;ozgUde 356-801 N, atk,da ise 178-312 N'dur. Ytrllima dayamm' ise <;ozgU yonUnde 18-51 N, atk, yonUnde ise 13-18 N'dur. Y,kamadan soora boyut degijiminde gramaj fark, olmaks,zm en <;ok % 3 olmas, gerekmektedir (TS 2791,2003).

Denim kumajlar, yap,lanndaki ipligin <;e~idine. kuma~ yap,smdaki degijimlere gore <;e~itlere aynlmaktadtr. iplik <;e~idine gore denim kuma§larda hem r;ozgU yonUnde hem atkl yonUnde open-end ya da ring ipligi kullamlabildigi gibi \=ozgUsU veya atk,smdan birinde open-end veya ring ipligi kullamlabilir. Kumaj yap,smdaki degijikliklere gore denim kuma~larda <;ozgU ipliginin mavi, siyah vb indigo boyalarla He boyanmasl veya kuma§ yaplsll1a elaslan dahil edilerek strer; denim cre§idi elde edilebilir. Aynea bunlann dl~lI1da denim kuma~lan aglrlIklanna gore de hatH, orta, aglr, ~ok aglJ olmak iizere dart grupta slI1lflandlnnak miimkUndUr. Buna gore hafif ve ol1a gramajh denim kuma§lar gornlek, yelck, bluz, aglr ve \=ok aglr denim kumajlar ise pan to Ion vc eeket yap,mmda kullamm alanma sahiptir (www.odtex.eom.2003;Ayy.ld.zveKo<;.2004-a;Ayy.ld.z.

2004).

Yapllan IileratUr taramaSI sonucunda denim kuma§larda kullal1llan r;ozgU ve atkl iplik azcllikleri, \=ozgU ipligi boyama ve

, _ " _ • . i~-_ ... ~~.· • • • ._ • . . :..; ':".'. p - . - ; . . _ . . . ) , . ' -

: TheJoumalcfTnmeiand£nginm " . . . - Yll12·SAYlsg-6Q . - , TenlilveMOhln~11

,.> ... -

^'.~'

__

^{~ .}

:' :

~fAl5:":" . . _ .. ,

.. :c.:.

^{I:; :~ - ... ~ ---.~. ~'''' __ -'. .: ...} ~ ~"I'~' -:r- '..--.

Denim Kumaj O .. J1m Esa,la" .

Dunya ve T1irltlye'dekITlcarel Durumu _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .'_ ,_' _ _ _ _ Erdem KOC 'Clgdem AVVllOIZ

• • ~ . ' " -.. - I- • .,;.;_";.l.;.'-~.,. ..

ha~lilama i~lemleri vb. tizerine <;ah~malar yaplidlgl

belirlenmi~tir. Burada ise soz konusu 'rah~malardan konuyla dogrudan bagiantrsl olanlar degerlendirilmi~tir,

Ogtitmen (1988), kat kuma~larda doktimltiltik ve mukavemet ozellikleri tizerine ara~ttnna yapml~t1r. Yapilan bu

'ra1t~mada numune kuma~lann dokilmltiliigil ile diger fiziksel ozellikler arasmdaki ili~ki incelendiginde (atkl ve I'ozgti kopma mukavemeti, m2 aglrhk, atkl ve yozgi.i iplik numarasl) lineer bir ili~ki oldugu gortilmti~ttir. Stirttinme hashgl ve Ylrtllma mukavemetinin kuma~ dokilmli.iliigil ile aralannda lineer bir i1i~ki tespit edilememi~tir.

Bapnh bir denim dokuma il'in kulla",lan hammadde ve ipliklerde optimal ~artlann saglanmasl onemlidir. Akkaya (2000), denim dokumada elyaf ve iplik ozellikleri hakkmda genel bilgiler verdigi 'rah~masmda, rotor ipliklerinin denim dokumaelhgmda daha fazla kulla",ma sahip oldugu aneak, klasik denim dokumaelhgmm pazar paymm diger dokuma kumajlann pazar payma gore azalmasl sonueu rotor iplik kullaOlmmm da yava~ yava~ dil~ecegini belirtmi~tir.

Monfotrs (2003), elastik atklh denim kuma~lann terbiye edilmesi tizerine bir I'ah~ma yapml~t1r. Bu I'ah~mada elastik atklh denim kuma~lara uygulanan kontinti olmayan terbiye metodu, yan kontinti terbiye metodu ve tam kontinti terbiye metod una deginilmektedir. Tam kontinti terbiye metodunun diger metodlara gore verimliJigin ve tiretim hlzlOlO arLrnaSl, makinen in kapladJgJ alamn ve i~~iligin azaimasl gibi konularda daha avantajh oldugu sonucuna vanlml~t1r.

Ta~km ve Digerleri (2003), halat boyama sisteminde mekik,ikli dokuma makinelerinde tiretilen denim kuma~lar

il'in hata analizi konusunu ele alml~lardlr. Yapllan I'ah~mada,

I'0zgil yonilnde kopu~lann daha fazla oldugu gorillmti~ttir.

<;:ozgilde genellikle gev~ek-gergin <;ozgti ve I'0zgti kal'lgl hatalanna, atklda ise genellikle alkl YIg-limasl, yanm atkl ve atkl ka~lgl hatalanna rasllanml~tlr.

Kol' ve Ayylidlz tarafmdan yapdan istatistiksel incelemelere dayaiI bir seri ~aiI~mada denim kuma~

perfonnanslOl etkileyen (atkl egimi, kopma ve Ylrtilma mukavemeti, elastikiyet, si.intinme hasiIgl vb) paramctreler

incelenmi~tir. Bu ~ah~malar sonucunda, kopma mukavemeti parametresine hammadde ve doku yaplslOlfl tek ba~lI1a bir etkisinin olmadlgl gortilmi.i~tiir. Aynca performansl elkileyecek parametreler i~in olu§turulan c ve p kalite kontrol diyagramlannda da hata adetlerinin belirlenen konlrol limitleri araslI1da vc alt kontrol limitinin de altll1da oldugu goriilmti~ti.ir

(AYYlldlz ve Kol'. 2004,a; Kol' ve Ayyddlz, 2004-b; Kol' ve Ayyddlz, 2005-a; Ayyddlz ve Ko" 2005-b; Ko<; vc Ayyddlz, 2005-c).

Bu c;ah~mada, denim kuma~lann tirelim a~amasl genel olarak ozetlenmi~, diger dokuma kuma~lardan rark" olarak dokumaya hazlrlanan 'r0zgti ipliklerinin gec;irdigi i§lcmlcr daha aynntlh §ckilde incelcmi§tir. Giinilmtizde denim kuma§lann ithalat, ihracat ve lirClimindeki dalgalanmalar goz onilne ahnarak, dilnya ve Tiirkiye'deki ticareti irdclenmi~tir.

2. DENiM PROSESi

KUMA~

URETiM

Denim kuma§ tiretimi ve tiretilen bu kuma~m

kullamlacagl yere uygun bic;imde ~ekillendirilerek satI~a hazlr hale gelmesi i~in uygulanan proses, Icmcl bir kuma§ tiretimi ic;in gerekli olan iplik tiretimi, c;ozgti hazlrlama, ha~Illama.

tahar, dokuma, terbiye i~lemleri gibi i~lem kademelerini il'ermektedir. ~ekil-l'de denim kuma~ ic;in bahsedilen bu i~lem

kademeleri ozellenmektedir. Burada denim kuma§ ilrctim prosesi, open-end veya ring iplik liretim yontemlerinden biriyle tiretimi gerc;ekle§en ipliklcrin, bir sonraki onemli gortilen birimlerden alan ,ozgti haZlflamadan ba~layarak

I'0zgil boyama, ha~lllama, dokuma ve boya terbiye i~lemlerini

kapsamakta olup, slandart bir dokuma kuma§ tiretiminden farkh olarak incelenmi~tir.

C;1I1SU IIHlrlmna

l:;iil.gU lplikkrinin

!luyan m:1.~1

llllld: Doyarnn

AliI),; Ell DoyaOla

~ Hilla! Doymua

~ekil-l. Denim KlIl1Ia~' Urelimi i~·lem Kademeleri (AYYlldlz,2004 )

2,1. Denim Kuma~ ic;in iplik Drctimi

Yilksek kaliteli denim kumajlar", modern dokuma lezgahlannda imalau sInlslOda iplik kalitesine onemli gorevlcr

dil~mektedir. Kullamlacak hammaddenin sel'ilmesiyle beraber her tiretim basamagmda iirtini.in kalitcsi ctkilcnmektedir.

Hatah hammaddc sec;imi, iplik kalilesini, iplik kalitesi de diger biltOn lirctim basamaklanm etkilemcktedir (Slediel ve Leitner, 1997).

Bugiin diinyada denim kuma~1 % 100 pamuk ipliginden dokundugu gibi, pamuk lifi dljmda poliester(PES)/pamuk

kafl~lmlan da denim kuma~ ilrcliminde kullal111maktadlr.

Aynca elaslomerli iplikler, ozellikle elastik denim tiretiminde atkl ipligi olarak kullantlmaya ba~liIl1I11I~ ve gi(tik~e yayglOla~maktadlr. Bunlar dl~l11da bugi.in modal veya Iyacell

kan~II111i iplikler de denim kuma~ i.iretiminde kullamlmakta,

yumu~ak ve hacimli tUlumlan nedeniylc bu ipliklerden yapilan kumi1§lar da yava~ yava~ piyasada kullanllll alal1l bulmaktadlr.

Bu ttir elyailann kan~lmlOdan olu~mu~ ipliklcr gcnelde Ne 24

gibi ince olarak imal edilmekte ve daha r;ok dimi ve bezayagJ doku yaplsma sahip gomleklik kuma~lann tiretiminde tercih edilmektedir (Akkaya, 2000).

Denim kuma§ Uretimi i'rin yukanda bahscdilen 're~itli

hammaddelerden biri se,ilerek ring veya rotor (open-end) iplik tiretim sistemlerinden biri ile iplik tiretilir. Ring ve rotor iplik egirme sistemleriyle tiretilen denim alkl ve 'r0zgti ipligi i,in temel fiziksel iplik ozeIIiklerinden iplik dtizgtinstizlUgtinUn en az % 50, iplik esnckliginin ring ipligi i'rin en az % 7, rotor ipligi i'rin ise en az % 8 oimasl istenmektedir (Stediel ve Leitner, 1997).

2.2. <;iizgii Haztrlama

C;ozgti hazlrlama denim Oretiminin en onemli bblOmOdOr.

indigo boyama bu bolUmde olmaktadtr. Bu bolUmdeki ,ejitli boyama ve hajil teknikleri, boya ve ha~i1 re,eteleri, boyamadaki reaksiyon ve oksidasyon sOreleri yalmz boya kalitesini degil sonraki bOWn a§amalardaki Oretim ve kaliteyi de etkilemektedir. Bu da sonu'r olarak denimin gorUntti ve kalitesini belirlemektedir (Nef, 1996). <;ozgU hazlrlama bbliimUnde oncelikle halat sanna i~leminden sonra siraslyla, 'r0zgii ipliginin boyanmasl, hal a! a'rma ve ha§llIama i§lemleri ile r;ozgU dokuma i~lemi ic;in hazlr hale gelir.

a) Hal at Sarma: Bu i~lemde ortalama 350-500 bobin kapasiteli cagltklara yerle§tirilen bobinlerden gozgU ipligi halat halinde 10000 -15000 m uzunlukta ,ekilip sanlmaktadlr.

Boylece ,ozgU iplikleri boyamaya ham hale gelir (Nef, 1996).

b) <;ozgii ipJiginin BoyanmasI: <;ozgU boy am ada temelde iki farkh teknik soz konusudur. Bunlardan birincisi c;ozgti c;ekme, gozgii halatlarmm boyanmasl, halat halindeki ipliklerin ac;liarak levende sanimasl i§lemlerinin yer aldlgl klasik metod; ikincisi ise, direkt olarak gozgtilerin boyanmasl

i~lemini kapsayan aglk en 9ah§ma metodudur. Bu c;en;:evede indigo boyamaclhgmda 3 tip makine ile c;ozgii ipliklerinin boyanmasl soz kanusudur. Bunlar, hahtl bayama (Rope Boyama veya Ball -Warp yontemi) (,ok tekneli, halat halinde boyama yontemi), ilmek boyama (Loop-Dye I for 6) (tek tekneli ve c;ozgUlerin a\=lk en §eklinde boyandlgl makine), aC;lk en boyama ( Slasher ya da Open -Width veya Continuous Beam Dyeing Range Yontemi) (tek tekneli aC;lk en c;ozgU boyama yontemi),dir (Ak,akoca, 1999). Bu yontemler ajaglda ozetlenmektedir.

-Hal at Boyama ( Ball -Warp Boyama): Halat boyama teknigi indigo boyamaclhgmda en eski yontemdir. ~ekil-2'de

rope boyama makinesi goriilmektedir. Halat halinde \=ozgti iplikleri once 2 on lslatma teknelerinden ger;er, slkllJr ve

i~inde leuco indigo bulunan 4 veya 6 boy a teknesinden kantinti olarak gcc;irilir. Her boya teknesi glk§mda slkllir ve kurutularak ozel arabalar icrine depolamr. On 15latma, boyama, Ylkama ve kurutma i§lemlerinden kontinii olarak gerririlcn ve ozel arabulant depolanml~ alan bu halatlar tekrar ac;i1arak r;6zg0 levendine sanhr. Daha SDnra bu C;6zgii levendi hU§llIanmak tizere ha~Ii makinesine gonderilir (Karakaya,

1997; Ak,akoca, 1999).

,ThaJoumal olTex\Jferandflig nur

I!"I~I

!'''nn~nd,''i

\"'~iI Il()likl~ri

(hi ].1 ~IIII~

Tc"nckri

.In p f>"'lcl!l"y3Tdn~'i ...

h,.', ^I' :I.ai'

11;'1 11 Mlll:jne,;

:)ekil-2. Rope Boyallla Makil1esi (Ak,·akoca. 1999)

- A~Ik En Boyama (Open -Width Boyama): A,lk en boyamaba oncelikle 3500 ile 5500 adet ,ozgU ipligi tek bir levende birIe~lirilir. ~ekil-3'de a,lk en boyarna makinesi goriilmekledir. Hazlrlanan C;bzgti levendi oncelikle 6n Islatma

i~lemi ierin on Islatma i§lemi ic;in I veya 2 tekneden gecrircr, slkdlr ve indigo bayusl bulunan 4~6 boya teknesinden kantinti olarak ge,irilir. Her boya teknesi ,Ikt~mda ,ozgU iplikleri slkillr ve dikey alarak hava pasajll1dan gerririlir. Soma 1 veya 2 tekneden gec;irilerek Ylkama i§lemi yaplhr, kurutulur ve

ha~i1laI1lr (AyyildIZ, 2004).

'\"',1

'(."1

- - - -

^{- -- - - - -}

On l,bun3

Tclnel~ri

:)ekil-3.

110)" Tckn~.i ,·c Ita." I,~",jl

Ell (w\\,w.swastiktextile.col1l, 2005)

Y,bll~'

Tclncler;

BoyamG

KUnHn13 11:Ir:lIl""I""

Makillesi

- ilmel, Boyama (Loop Boyama): ilmek boyama yonteminde 90zgU ipligi birc;ok boy a banyasu yerine tek bir banyada boyamr. istenen renk, 90zgU ipliklerinin birc;ok boya banyosu yerine bir banyodan ,ok kez (I -6) ge,irilmesiyle elde edilir. 6 defahk ge9i~ten sonra, kontinU alarak ard arda iki Ylkama teknesinden gec;en iplikler kurutulur. Bunun arkasmdan aym i~lemde ha~IIIama yaplhr (Karakaya, 1997).

~ekil-4'de Loop-Dye I For 6 makinesi gorUlmektedir.

On hl~"".

T.Lndc,i

!I,.,. Td;ne.i "c II.", !'.nil

'---/ '---L~ lIa 1 ,I

~I");i"c.i Y'~'m,T.~ncl.ri ""'''1m.

!I, .. 10""1.,,

:)ekil-4. Loop-Dye 1 Fol' 6 Makinesi (Godal/. 1994)

Halat boyama referans almdlgmda c;ozgU bayama ic;in kuliaOilan boyama sistemleri kar~ila~tInldlgll1da ilmek boyama yonteminin hal at boyadan hlz a,ISmdan % 4 I daha hlZI!, saatteki iiretim miktarlan baklmmdan % 30 daha fazla,

SU ltiketiminin ise % 24 dalla az; aC;lk en boyamanlO ise, IllZml1

% 89 daha yava~, saatleki tiretiminin % 1 daha az, su ltiketiminin ise % 24 daha az oldugu gorliltir. Bu durumda en avantajlt sistem ilmek boyamadlr denilebilir (www.bateks.com.tr. 2005).

c) Hala! A~ma: Bu ijlemde boyama sonrasmda kovalara doldurulan halat halindeki qozgil iplikleri makine onilne getirilir. Halat urr1an rrapraz adl veri len kdavuzdan gerririlir.

Daha sonra her bir ~ozgti ipligi her bir tarak di~inden

ge'ririlerek makinenin uzagmdaki silindir rriftlerinin tizerine sanhr. Bu silindir rriftleri rrozgti ipliklerine sarsmtl vererek ipliklerin as:tlmasml saglar. Arrllma i~lemi tamamlanan iplikler levendlere sanhr. Boylece her bir halanan bir levend olu~ur ve bunlar ha~llIamada birle~tirlir (Karal, 1996).

2.3. Hajillama, Dakuma ve Terbiye

C;ozgil ipligi boyandlktan sonra denim kuma~lar ha~tllama i~lemine tabi tutulurlar. Bu i~lem diger dokuma

kuma~lann s:ozgtisiine uygulanan i~lemlerle benzerdir. C;6zgti ipligi ha~I1landlktan sonra dokuma i~lemi i,in dokuma makinesine gonderilir. Denim dokumada mckik~ikli ve hava jetli tezgahlar kullamlabilmektedir. Bu tezgahlarda denim

kuma~lar, diger kUl11ajlar gibi dokunurlar. Dokuma i~leminden

sonra denim kuma~lann terbiye i§lemleri (yakma, Ylkama.

ha~I1 sokme, apre ve sanfor vb) ger,ekle~ir.

3. DUNY A VE TURKiYE' DE DENiM TicARETi

Gtinlimtizde denim kuma~lar hayatl1111ZIO her alanmda rahathkla kullamlmaktadll". Denim kuma~a olan taler ve modadaki dalgalanmalnr sonucu, denim kuma~ iirctiminin de arLmasma yol arrml§l1r. Dtinyada oldugu gibi Tiirkiye'dc de onemli miktarlarda denim kuma§ iiretilmektedir. Burada denim kuma~m dtinyadaki durumunu incclemck arrlsmdan ispanya, italya, Japonya. Brezilya ve Kore gibi iilkeler

se<rilmi~ ve ithalat, ihracat miktarlan dcgerleI1dirilmi~tir. Daha soora Ttirkiye denim kuma~ ticareti irdeJenmi~tir.

3.1. Dlinya Denim Ticareti

~ekil-5'de ispanya'nlll 1996-2004 yIllan arasllldaki pamuklu denim kuma~ iiretimi milyon m;' cinsinden iFade etl11ektedir. ~ekilden de gorilldilgil gibi 1996 ytlmda denim

kuma~ ilretimi yakla~lk 29 milyon m' iken 200 I Yllma dogru ilretim l11iktannda pek bir dalgalanma olmazken, 200 I Yllllldan 2004 Yllma kadar dilzenli bir azalt~ olmu~tur. 1996 Ylh ile 2004 Yillan kar~'la~ttnldlglllda ispanya'nlll Pamuklu denim kuma§ ilretiminin yakla~lk % 50 oranmda azaldlgl gortilmektedir.

"'" "

^c 0 ^{40 30}

1:>

I

r- r"" r- ^r

~

²⁰

.§ 10

" ^"

'::l 0

- e- _f-- -

^~

I ·

^1,;1

f.i.

-n-

- ' - l -

i'-,

1996 1997 1998 1999 2000 200 I 2002 2003 2004 Villar

SeW-5. /996-2004 Y,lIarrnda ispanya Denim KlIma~

[; rerim Mikran (wU'lI'.g/o/;('collleH's.com.2004)

Tablo-I italya'nlll 2001-2004 denim kuma~ ihracatllli vermektedir. Tabloda denim kuma~ ihra, edilen ilIkelerden baztlan ses:ilmi~ ve ihracat degerleri ton cinsinden verilmi~tir.

Tabloda 200lYlh dikkate ahndlglllda 9414 ton ite Tunus'a en yilksek, 150 ton ile en dil~ilk israil'e, 2002 Ylhnda ise 12084 Ion ile en fazla Tilrkiye. 120 ton ite en az Macaristan, 2003 Ylllllda da yine 9621 ton ile en fazla Tilrkiye, 233 ton ile israil'e denim kuma~ ihracatt gen;ekle~mi~tir. Tabloda en son

"degi~im siltunu" olarak ifade edilen siltun, italya'nlll 2003 Ocak-Mart ile 2004 Ocak-Mart donel11inde ger,ekle~en denim

kuma~ ihracatm1l1 tilkelere gore degi§imini ifade etmektedir.

Degi~im siitunu dikkatc almdtgmda Tiirkiye, Tunus, Fas ve Polonya tilkelerine olan denim kuma§ ihracuunda % 25-%

45'lik bir azalma goriilmekledir. Yillara ait loplam ihracat miktan da son satlrda yer almaktadlr. Buna gore 200 1-2002 donemindc toplam denim kuma§ ihracatt artml~, 2003 Yl11l1da diger ytIlara gore bir azalma gostenni~tir. Bu azalma 2004 Ocak-Mart doneminde de devam etmi~Lir.

'{liMo·'. iwlYlI'l/I1/ Pallll/kllI Dell;1II KIIIIICI$ jhrm:{lll y(lPIJ.~1 Ulkdcr

(11'11'11' ~/fJhcn)///('II'\' COlli

. -

'()().I J

Olkclcr 2001 2002 2003

be

^{2003 20o.t %}

euk -

Murl kllk· (\.Iarl IJegi~im

Ton

Tlirkivc 6861 120~4 9621 3370 2305 -31.6

Tunus 9414 99~6 94R5 2827 2101 -25.7

Amcrika 1639 2015 279R 733 98t 33.9

FilS 6140 5349 5203 1735 961 -44.6

Polon ',I 2616 2863 3630 to85 627 -42.2

Romill1ya 684 1052 1314 255 352 3H.O

Almanya 4103 3275 202R 386 337 -1".8

Ponckiz 1779 1388 1172 327 301 ·7.8

Ispanya 1506 1555 1184 252 266 5.9

MalIa 981 1304 ^13')9 501 209 -58.3

Arnavutluk 1460 1293 878 201 t99 -0.7

Iilrvatislan 309 457 551 172 t78 3.0

Fr:ms;I 1615 1421 748 223 III -45.9

ismil 150 180 '33 32 to6 ^132.6

Macarislan 160 120 '59 28 96 ')54.2

Oigcrlcri 6468 9133 6003 ')410 630 -73.9 Toplam 45887 53474 46435 14537 9772 -32.8

1heJGum~1 ~1T!l1i!uan~ EngIneer ., -~ " ~-. ',... ." -~ .. , Y1l12·SAYlsg·60 - ; • -

.

t::::til1··~~""."...

.. ^{, ...}

^~-~. SAYfA33.,.. . . . , '

^-

.'~.

^..

^{r •}

.

--

^{- .}

TabI0-2, italya'nlll 2001-2004 yillan arasmda pamuklu denim kuma~ ithalat degerlerini vennektedir. Tablo-I 'deki gibi burada da sec;ilmi~ Glkelerden yapllan ithalat miktarlan ton cinsinden verilmijtir. Bu tabloda da Tablo-I'de oldllgll gibi son stitunda "degi~irn stitunu" yef almaktadlr. YIIlar bazmda tabla incelendiginde, 200 I, 2002 ve 2003 Yllmda srraslyla 6720 ton, 4169 ton ve 5039 ton ile Tlirkiye'nin, italya'nm denim kuma§ ithaI ettigi I. i.ilke oldugu gorUlmektedir. Aym

~ekilde 2001 Yllrnda 154 ton ile Japonya'dan, 2002 yilmda 228 ton ile yine Japonya'dan, 2003 Yllmda 139 ton ile t;:in'den italya en az denim kuma~ ithalal1 yapml§ur.degi§im stitunu dikkate ailOdlgmda italya'nm Endonezya ve Fransa'dan olan denim kuma§ ithalat degerlerinde bir azalma, digcr liIkelerde ise bir artlTIa gorUlmektedir. Japonya % 314.8 ile En Fazla degi§irnc sahiptir.

Tah/o-2. ;raly(/'I/I/1 /'(1l11l1klll Denilll Klima;: if/wi E(I(~i U/keler (11'1"1\' ~/()hecolllell'\' COlli

.-

JOU4)

llikeler 1001 2002 Z003 2003 2004 %

erik· Mllrl [uk -Marl Degi~im

Ton

TUrkiyc 6720 4169 5039 139fi 1581 13.2

Sluvcnya 667 4280 3143 967 1111 14.9

Yunanistan 2560 2119 2046 528 673 27.3

Is )anya 3996 2511 1247 324 648 100.2

Tunus 1851 1192 922 173 555 220.4

Pakistan "609 2887 1467 3'1 447 39.3

Endonczya 3"61 2317 971 398 280 -29.7

J:lponya 154 228 564 46 189 314.8

Brezilya 472 384 459 81 187 132.1

Fransa 1218 1059 791 219 145 -33.8

Beh;ika 2838 1417 404 122 128 4.7

C;:in 790 1039 139 61 119 94.8

Digcrlcri 13497 10322 3985 1452 569 -60.8

Tuplam 40633 33926 21175 60B7 6629 8.9

Japonya'nm 2002-2004 Ylllan i,in denim kuma~ ihracat degerJer de tablo-3'de verilmi~tir. Diger tablolarda oldugu gibi burada da Japonya'nm sec;ilmi§ tilkelere alan denim kuma§

ihracat degerleri m:! cinsinden gortilmektedir. 2002 ve 2003 yill verileri dikkate aimdlglllda Japonya'nlll en fazla C;in'e denim kuma§ ihrar; ettigi gori.ilmektedir. Japonya'olll en az denim kuma§ iharacatl yaptlgl tilkeler ise 2002 ytlmda italya (769,65 I 10'), 2003 Yllrnda ise Kore (1,872,091 m'),dir.

Degi§im stitununda ise <;in harir; diger tilkeler alan ihracatta belli oranlarda bir artlna olurken. t;:in'de ise % 10'luk bir azalma dikkati c;ekmektedir.

Tabfo-3. iapollJa'mll ?amllkfll Dellim Kllmll§ ihracatl Yaptlgl Ufkdel"

(11'11'11' ~/o!JeCOfl1L'II'r ("om

.-

J004)

Ulkcler 1001 2003 1003 100'{ %

Oeuk -Mart OC:lk - Mart Degi~illl

m'

Qn 19,018,853 18,021.565 10.229.979 9,204,127 -10 Hon).!; Kon' 16.394.140 10.546,550 6.683,7"0 7.228,868 B.' Amcrika ".047,05" 3.534.981 1.945,49") 4.523,152 132.5

italya 769,651 1.897.196 B19.790 2,220,705 17.9

Kore 2,103,380 1.877.091 1.018.366 1.190.375 16.9 Toplam 55,086,907 45,381,30 "6,298,882 30.179.494 14.8

"

Tablo-4, Brezilya'nm pamuklu denim kuma~ ihracat yaptlgl se,ilmi~ 5 Ulkeyi ve bu Ulkelere 200 I ve 2004 Ylllan arasmda yaptlan ihracat miktarlanlll ton olarak ozetlemektedir.

Buna gore ilk iki siraYI Arjantin ve Hollanda almaktadlr.

Tablonun en son sUtununu 2003 ve 2004 Yllllannm Ocak-Mart donemindeki denim kuma§ ihracatJnda ger~eklc§en degi§im miktan olu§turmaktadlr. Buna gore en fazla degi~im miktanna

% 418.7 ile Venezuela, en az degi~ime de Arjantin sahiptir.

2003 Yllrnda Brezilya'dan Arjantin'e yapdan pamuklu denim kuma§ ihracatl Brezilya denim sektortintin % 16.7 oranmda bUyUmesini saglaml~tlr.Tabloda aynca 2001-2004 Ylllarmda

ger~ekle§en top lam ihracat miktan da yer almaktadlr. Buna gore 2003 Ylhnda 2001 ve 2002'ye gore se,ilen U1kelere denim

kuma~ ihracatl daha fazla (35915 ton) olmu~tur.

Tabfo-4, Bre:ifya'lIIl1 P(/lIll/kfll Denilll Kllllla~' ihra("(JII y(JPtl,~1 Ufke/t'}"

(11'\1'11' gfobecolnell'~ COlli

-

JOO·I)

Ulkclcr 2001 1002 1003 2003 2004 %

erik· Mart c:lk· Marl Degi~im

Ton

Ariantin 7543 34"9 11853 4042 3092 -23.5

Hollanda 4261 3969 2346 1203 1197 -0.6

Venezuela 1935 1934 2596 196 1017 418.7

Pamgua' 2284 B99 "441 563 789 40.1

Tonlam 35914 30777 35915 12792 9071 -"9.1

TabI0-5'de Kore'nin 2003 Ylh ve 2004 Ocak-Kaslm aylan araslllda denim kuma§ ithal ettigi tilkeler ve bu tilkelere alan denim kuma§ miktarian kilogram olarak verilmi§tir.

TUrkiye'nin 2004 Ylhnda bu lilkeye denim kuma~ ihracatmm 2003 donemine gore olduk,a fazla oldugu gorUlmektedir.

Tablo-5. Kore'l/ill Pall1l1kfll Denim KIIIII(Jj irlmfall y(Jptl~1 Ufkcfer (11'11'11' tchild on:

.

")OU5)

-

UlkcJcr 1003 1004

Oeak· Kasun kg

JaDon\'lI 742,\40 725,871

Tiirkive 106,05 576.397

Hindislall 419,773505,523 505,523

Amerika 117.772 162,115

'·Iong Kong 94.04 69,869

Tayvan 194.984 54.716

Filipinlcr 25,227 21.512

ispanya 22,216 15,939

halya 10,292 13.719

Pakistan 4,255 12,446

Endonezya 117.161 9.003

Toplum 1854.1 2167,1

3,2, Tiirkiye Denim Ticareti

Tlirk giysi endUstrisinin bir par~asl olarak, denim giysi endtistrisi de geli§mektedir, BugUn dtinyada Ttirkiye en onemli denim kuma§ ve giysi tireticisi tilkelerinden biridir. Bu ba§annll1 arkasmda bir r;ok onemli sebep yer almaktadlr.

Burada denim kuma§ ihracall vc ithalall verildikten sonra denim kuma~m konfeksiyonda kullandmaslyla eide edilen tiearet degerleri verilmi§tir.

2003 ve 2004 yth denim kuma~ ihracat degerleri mil yon m2 olarak Tablo-6'da veriJmi~tir. Buna gore Turkiye'nin 2004 ylilOda denim kuma~ ihracatlOlO 2003 ylill1a gore daha fazla oldugu gorlilmekledir. Ulkelerin ihracattaki paylanna baklldlglOda ise en yliksek payl % 35.6 ile Serbest Bolgeler, en dli~lik payl ise % 0.32 ile eski SSCB Ulkeleri almakladlr. jlhalat degerJeri

kar~tla§unld!gmda ise Pan-Avrupa U1keleri, KUley Afrika U1keleri, uzak dogu ulkeleri ve Serbest Bolgeler hari<; diger U1kelerde bir azalr) gorlilmekledir. Burada ise % 55.9 ile Uzakdogu Ulkeleri en yliksek payl, % 0.41 ile Kuzey Afrika Ulkeleri en dli~lik pay 1 alml~lardlr.

Tahlo-6. 1'ill'/':iy£,'l1il1 DCl1im KI/ma~' ilmu:at l'e itlw/at Deger/ai (Tehtil i!j'1'('rell/ Giil'tcrge!e}'

.

J005' DiE -

. -

')OU5)

IHRACAT (MiI}'on 1111) iTHALAT (Milynll ml)

Dike _201).l

Ihrnr.l! ^{201).l i!lml~!}

2003 2004 2003 200·1

Grubu l'~l!3f1 1'1Il!~ro

1111 USS SIIII¹ m^l US S Slmv

AB _{23,814 53,068} 2,23 25,112 8 I ,437 3,24 Olkcleri

GECD 2,204 6.523 1,96 3,517 110410 3,24 Olke1eri

Pan-

Avrupa 8,287 21,615 2,61 11,750 38,597 3,18 Olkcleri

Eski

SSCB _{654 1,679 1.57 284 1,000 3,51}

Ulkeleri

Ortadogu [,118 1,665 1,38 1.097 3.038 2,77 Olkc!cri

KUley

Afrika 2,879 8.996 3,13 5.902 19.219 3,16 Ulkeleri

Uzakdogl 2,941 8,195 2,79 4.381 13,250 3.02 Olkcleri

Serbest 21.855 61.678 1,81 31.588 100.336 3.IS Blilge[er

Diger 4.983 12.247 2,46 5.004 [4,155 2,85

Olkeleri

Toplam 68.736 176,66!l 1.57 88.635 282.541 3.19

Tablo-Tde 2003-2004 yrllllda denilll kUllla~ln Tlirkiye genel ihracat ve ithillatmdaki pay!, tekstil sektorilndcki ihracat ve ithalatllldaki pay!. do kuma kuma~ ihraci.lt ve ithalatmdaki pay! verilmi~tir. Buna gore denim kuma§ln slnls1yla toplam tekstil ihracatlIldaki paylllin % 4.5, % 5.7: toplam dokumi.l

kuma~ ihracatmdaki payll1lIl % 8.6, % ! 1.4 vc Tilrkiyc gene!

ihracalindaki paymm ise % 0.37, % 0.45 oldugu

% m¹ USS Shill m' USS Shill _%

28.3 12,080 51,094 4,13 I 1.157 54,924 4,92 8.47

3.9 4.522 14,976 3.31 2,973 5,11 [,71 1.15

13.1 3,967 5.90(] 1.49 4.203 5,887 lAO 3.19

0.32 8,565 18.149 2.12 7.5116 21.016 2,80 5.69 1.2 8.715 16.531 1,90 6.647 15.615 2,35 5.04

6.6 563 1,281 4,05 541 3,4 10 6,30 410.76

4.9 66.365 143.19 1,16 73.646 174,821 2.37 55.91

35.6 14.052 56.493 4.02 19.273 H3,61H 4.34 14.63

5.6 3A42 7.478 2.\7 5,760 16,645 2.89 4.37

121.170 316.092 2.59 131.705 381.048 1.89 -

gorlilmektedir. ihracal dcgerlerinde oldugu gibi Tilrkiyc'nin denim kuma~ ithalatmlIl 2003 vc 2004 ydI toplam tckstil ithaialindaki payI slraslyla % 6.8, % 6.7; toplam TUrkiye dokuma kuma~ ithalatmdaki payl slraslyla % 16.3, % 15.4: Tlirkiye genel ilhalatmdaki payl ise slrasIyla % 0.46, % O.39'dur.

Tah/o-7. Tiirkiyc'l/ill Del/im KlIIlIWj ilJraf'(lt l'C itlltll(JflllIlIlJi,~('/" iliroCtIl1't' hilt/1m f)i',~('rlcril/(Icki I'IIYI (Tch"til i~'l'crclIl G6~tcr~clc,. 20U5' DiE ~UU5; 1\"1\'1I',itkih (/rM Ir . -J()()5)

iHRACAT (Milrlllll1l~) iTHALAT (Milyull ml)

SEKT(m GHUtlU

2003 200"' SEKIUH GltUBU

2004 2004

Tlirkiyc Gencl ihracall 47,252,836 62.773.654 Turhiye Gelle[ ihracau fl9J39.692 97.161,268

I,US $\ (US s)

Denim Kuma~1!1 Tlirkiye 0,37 0.45 Denim Kum:'~!!l Tlirkiye ^(lA(i 0.39

Genel ihr.daki Pav1 (%) Gene! ihr.daJ.:i PaY! (r;;;)

Turkiye Top, Teks. 3,943,498 ·1,950.081 Turkiye Tor. Teks. 4.665.939 5.657.467

ihr. (US $) ihr. (US $)

Denim Kumn~lIl Top, 45 5.7 Denim Kuma~1I1 Top, 6.8 6.7

Teks. ihr. Pay! (%) Teks. ihr. Pay! (%)

Top. TUrkiye Dokuma 2,059.981 2A86.531 Top. Tiirkiye Dokuma 1,938,517 2.471.203

Kuma~ ihr. (US S) Kllma~ ihr. (US.$)

Denim Kuma~!1l Top. Denim Kuma~Hl Top.

Tiirkiye Dokuma Kuma~ 8,6 11.4 Tlirkiye Dokuma Kuma~ 16,3 15.4

ihr. Pay! (%) ihr. Pay! ('In)

The Journal 01 Tntiles and £/!~'nae

Giintimiizde Ttirkiye, leknaiojisi, tiretim kapasilesi, lirUn kaiitesi, lirUn yeJpazesi, kalifiye i~C;isi ve madaya uygunluk ::Hl=lsmdan dtinyada en onemli giysi tireticisi ve ihracatC;lsl konumundadlr. Denim kuma~tan yapilan konfeksiyon tirtinlerinden en <;ok denim pan to Ion ticareti yapJimaktadlr. Bu nedenle Tablo-8'de TUrkiye'nin 2000ve 2004 yillan arasmda

yapml~ oldugu denim pantolon ihracatl ve bunlann tilkelere gore daglhml gortilmektedir. Tablanun son slitununda tilkelerin denim pantolan ihracatmdaki pay Ian yer almaktadlr.

Buna gore en yUksek paYI isvec; almaktadlr. Tabloda 2000 yilmdan 2004 Ylilna dogru bUtUn Ulkelere yapilan denim pantolon ihracatmda bir artl§ dikkate c;arpmaktadlr. 2004 Ylb verileri dikkate abndlgmda en fazla Almanya'ya, en az da isvec;'e denim pantolan ihracatt olmu~tur.

Ta/J/o-S. Tiirkiyc'lIill DCllim Pamolull iltf(1c(lt/ Yapt/,~' Ulkl'lcr (Scl'im.2003; W\I'II'.kofOlllillc.com, 2005)

Olkclcf 20002001200220032004 j"racat Pm,lan ('!o) (Milwm Dol(/r)

Ulkclcr 2000 2001 2002 2003 200-1 ihraeal

Paylurl

(Milyon Dolar) (%J

Almanya 80.6 114.3 154.4 183.8 255.8 18.2

inoiltere 13.8 40.5 74.1 101.6 183.1 7.3

Amcrika 34.6 37." 48.9 61.5 74.06 3.9

Bclcika 41.2 44.5 44.0 34.3 39.6 7.7

Hollamla 13.8 21.4 39.[ 50.3 77.3 2,6

ital 'a [ 6.3 22,7 24,0 [6.7 26.2 2.04

Cezayir 7.9 4.[ [9.5 "1.1 20.6 6.8

Danimarka 3.6 7.6 19.1 29.9 68.9 ".8

Frans:! 4.2 8.6 [3.7 [6.5 28.9 1.9

Rusya 7.[ 5.2 [1.1 15.1 [9.9 1.5

isver; 1.8 3.[ 8.5 8.2 15.2 19.6

Digerleri 40.4 51.8 75.5 74 198.44 18.2

Toplam "65.3 361.0 532.3 6[3 [008

Tablo-9'da denim pan 10 Ion ihracatmll1 2000-2004 yillan Ic;in genel ihracattaki ve konfeksiyon ihracatllldaki payl

verilmi~tir. Buna gore denim pantolon ihracatmm tapiam konfeksiyon ihracatmdaki paymm ve genel ihracattaki paymm ytllara gore bir ytikseli~ gosterdigi gortilmektedir. 2004 Yilt verileri esas almdlgmda denim kuma~m genel ihracattaki payl

% 1.6 ve toplam konfeksiyon ihracatmdaki pay! ise % 7.9'dur.

Tahlo-9. T[irkiYl"lIiJl Dellim Palll%ll i"rllCllfllllll Di.~cr iI/meat Dc.~crlcrilldf'ki Pay' (ScI'im,2(X)3; 11'1111'.koWllliIlC.com.1UU5; 11'111I'.ilkih.on:.lr, '005) -

SEKTOR 2000 2001 2002 2003 200-1

GRUBU

TUrkiyc Gene! iilr. (US $) 27.774 3[ .339 36,059 47.252 62.773 Denim Panto[onun

Tilrkiyc Genel ihr PaYl (%) 0.85 l.15 1.5 1.3 1.6 TUrkiyc Top. Konf. ihT. (US $) 7,"56 7.335 8.951 [ [,[78 _1',649

Denim Pantolonun Tilrkiye 3.7 4.9 5.9 5.5 7.9

Top. Konf. ihr. PaYI (%)

4. GENEL DEGERLENDiRME VE SONU<;

Denim kuma~lann tiretimi irrin, open-end veya ring ipliklerinden biri veya bunlann kombinasyonlan kullallliarak, C;azgU ipligi olarak kullamlacak iplikler halat boyama, ilmek boyama ve a<;lk en boyama yontemlerinden biriyle boyanarak

ha~lllanmaya gider. Diger dokuma kuma§lardan tek farkt budur. <:;ozgil hazlrlandlktan sonra dakuma ve terbiye

i~lemlerinden gec;er. Bu i~lem kademeleri sonucunda dikime ham denim kuma§lar elde edilir.

GilntimUzde denim kuma~m ithalatmda ihracatmda ve Uretiminde dalgaJanmalar gozlenmektedir. Bu dalgalanmalar dlinya ve TUrkiye bazmda irdelenecek olursa;

~

Dilnya denim ticareti ivin, ABD denim tiretiminde btiyUk bir paya sahiptir. Diger bUyUk pazarlardan biri de Avrupa Ulkeleridir. Bu c;all§mada ispanya, italya, Japonya ve Brezilya tilkeleri esas almarak dtinya denim ticareti hakklllda ozet bilgi

verilmi~tir.

- ispanya ic;in; denim kuma~ Uretiminde 1996 ylimdan 2001 Ylbna kadar sUrekli bir dU§U§ gastermi§, 2001 ylimda az da 01 sa bir artl~ ya~anml~ ve 2004 yIima kadar tekrar bir dil~il~

egilimi gostermi~tir.

- itaJya'nm toplam denim kuma~ ihracalmda 2002 ytlll1da 200 I ytlma gore % 16.5'lik bir artl~ olmu~tur. 2004'dUn

ba~larma dogru ise bir azalma soz kanusudur. Bunun nedeninin Ttirkiye, Tunus, Fas ve Polonya'ya alan ihracatm azalmaSl (% 25-4S'lik bir azalma) dti~UnUlebilir. Toplam denim kuma~ ithalatmda ise 2001-2003 daneminde bir azalma saz konusudur. Ancak 2003 Ocak-Mart, 2004 Ocak-Mart donemleri kar§lla~ttrlldlgmda ise bir artl~ gortilmektedir.

- Japanya'nm toplam denim kuma~ ihracatllltn 2003 ydmda 2002 ylima gore % 17.6'bk bir azalma olmu~lur. 2004 ylimda ise Japonya'nlll denim kuma~ sektorlillde tekrar bir azalma almu~tur.

- Brezilya'ntn denim kuma~ ihracatl yapllgt tilkelerin

ba~lI1da Arjanlin ve Hollanda gelmekledir. Bu Ulkelere yap dan ihracat ic;in 2003 Ocak-Mart. 2004 Ocak-Mart danemleri

kar~da~llfIldlgmda Arjanlin ic;in % 23Slik, Hollanda ic;in de

% 0.6'ltk bir azalma gozlemlenmektedir. Aym donem i(fin toplam ihracat degerlendirildiginde ise % 29.1 'lik bir azalma gorulmektedir.

TUrkiye denim kuma~ 2004 Ylb ihracat ve ithalat verileri degerlendirildigillde ihracatlmlzdan % 67 daha fazla denim kuma~ ithalatl yapllml~ olup, Uzakdogu Ulkelerinden ithal edilen 73.6 milyon m2'lik ithalat, toplam ithalatm % 56'sml

alu~turmaktadlr. Denim pantolon ihracatl verileri dikkate altndlgtnda ilk slralan, Almanya, ingiitere, Amerika ve I-Iollanda almaktadlr. 2000-2004 daneminde Ulkelere yaplian denim pantoJan ihracatmda bir artl~ gortilmti§ti.ir. Aynca denim pantolan ihracatmm toplam kanfeksiyan ihracatmdaki pay I da % 7.9'dur.

Denim Kuma! UreUm £saslan • - ' "'. . . ,". . . " . ' . " ' DUnya" Tn~IY"dekl ncaret Durumu ... ___ , _ _ _ _ • _' _' _ .. _ _ _ _ "_' _. - -'- -EIdem KDC 'Clgdem AYYllDIZ

. ' " ' , , \ ' ' . . , ' . . . ~~ .!~.t~~ ,.,..:\0_-:': ,_." :. - , t~," { .

KAYNAKLAR

- A YYILDIZ, c:;: ve KOC:;:, E., 2004-a, Denim Kuma~tarda

Performans Analizi I-Kuma~ Mukavemeti ve A§mma Dayamml Degerlendirmesi, (:ukurova Oniversi(esi Muh. Mim.

FakUltesi Dergisi, cilt: 19, sayd, 69-82

- A YYlLDIZ, c:;: ve KOC:;:, E" 2005-b (Ba'lmda), Denim Kuma~ta istatistiksel Kalite Kantrol- Dakuma Hatalan ve Y"tilma Mukavemeti, Tekstil Teknalaji Dergisi.

-A YYILDIZ, C:;:, 2004. Denim Kuma~ Oretim Prosesi ve

~uma~ KaIile Parametrelcri, Ytiksek Lisans Tezi, C;ukurova Universitesi, Fen Bilimleri Enstittisll,Tekslil Mtihendislioj _o Anabilim Dah, Adana.

- AKC:;:AKOCA, P., 1999, Denim Kuma~lar ve indigo Bayamaclhgl, TeksLil ve Kanfeksiyan Dergisi, SaYI 2, 136- 143.

- AKKA Y A, M., ~., 2000, Denim Dakumada Elyaf ve iplik bzellikleri, Tekstil&Teknik Dergisi, SaYI4, 168-169.

- BALi, Y., 1998, GUncelligini Kaybetmeyen Mada- Denim-, Tekstil ve Kanfeksiyan Dergisi, SaYI 3. 180-183.

-DiE, 2005.

-GODAU, E. T., 1994, Dyeing Denim Warp Threads by Laapdye I for 6 Process, ITB Dyeing/Printing/Finishing, say", 23-24.

- KOC:;:, E. ve A YYILDIZ, C:;:., 2004-b, Denim

Kuma~larda Perfarmans Analizi- II-Elastikiyet (Esneme), Stirltinme Hashgl ve Diger Parametrelerin Degerlendirilmesi.

C:;:ukurava Oniversitesi MUh. Mim. FakUltesi Dergisi, cilt: 19, saYL:2, 83-96,

- KOC:;:, E. ve A YYILDIZ. C:;:., 2005-a (BaSlmda), Denim

Kuma~ta Istatistiksel Kalite Kantrol- Iplik Hatalan ve Kapma Mukavemeti, Tekstil Teknoloji Dergisi.

- KOC:;:, E. ve A YYILDIZ, C:;:., 2005-c (BaSlmda), Denim Kuma§ta iSlatisliksei Kalile Kontrol- Dokumu HazlrlJk ve Terbiye Hatahm ve SUrtUnme Hashgl. Tekstil Teknalaji Dergisi.

-KARAKA Y A, Y., 1997. indigo Bayan""ddc SenLczi ve

Denim Boyama Yontemlerinin Ara~tlnlmasl, Ytiksek Lisans Tezi, C;ukurova Oniversitesi, Fen Bilimlcri Enstittisti, Tekstil MUhendisligi Ana Bilim Dah, Adana.

- KARAL,

b"

1996. Denim Kuma~larda Ylkamamn Dikij ve Kuma~ Ozerindeki Etkisi, YUksck Lisans Tezi.

istanbul Teknik Oniversitesi , Fen Bilimleri EnstitUsU, Tekstil MUhendisligi Ana Bilim Dah, istanbul.

- MONFOTRS, A., 2003, Elastik Atkill Denim Kumajlarm Terbiye Edilmesi, Tekstil Marmon Dergisi, Sayt I, 30-3\.

- NEF, U" 1996, Denim TUrU Kuma~lar i~in Mekik~ikli Dokuma Makineleri, Melliand TUrkiye bzel SaYlsl. Ekim, 36- 37.

-bOOTMEN, S., 1988. Kat Kuma~larda DokUmlUlUk ve Mukavemet Ozellikleri, Ytiksek Lisans Tezi, Ege Oniversitesi , Fen Bilimleri EnstitUsU, Tekstil MUhendisligi Ana Bilim Dah, Izmir.

- SEviM, 0., 2003. Denim Wear in Turkey, iGEME Yaymlan, li s.

-STEDIEL. H., LEITNER, H., 1997, Denim Kuma~lann Ha~i1lanmasl, Melliand TUrkiye SaYIsI, 26-28.

- TA~KIN,

c.,

BAYKALDI, B., C:;:ATALOOLU, A., 2003, HaiaL Bayama Sisteminde Mekik,ikli Dakuma Makinelerinde Oretilen Denim Kuma~lar i,in Hata Analizi, Tekstil ve Kanfeksiyan Dergisi, SayL3, 3146-148.

- Tekstil ijveren Dergisi/Gostergeler, SayL:303, Mart, 2005.

- TS 2791, 2003. Tekstil- Pamuklu Blucin (Denim)

KUl11a~, Ttirk Standanlnn Enstittisti, Ankara.

. www.bateks.col11.tr. 2005.

-www.globecotne ws.com.2004.

-www.odtcx.com. 2003.

- www.tad.com.tr. 2004.

-www.swastiktextile.com .. 2005 - www.tekstilci.org, 2005.

. www.kotonlinc.com. 2005.

-www.itkib.org.tr. 2005.