İSVEÇ SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ
ÖĞR. GÖR. YUSUF CAN ÇALIŞIR
• Üç ayaklı emeklilik sistemi olan İsveç’te yeni emeklilik programları 1999’da başlatılmıştır.
• Erkekler ve kadınlar için emeklilik yaşının 65 olduğu birinci ayak ikamet eden herkese
minimum emekli aylığı vermektedir.
• İkinci ayak, tüm çalışanlar için kazançlarla ilişkili ve üst sınırlı kamu emekliliği
sağlamaktadır.
• Üçüncü ayak; mesleki emeklilik, bireysel emeklilik ve özel tasarrufların bütününden oluşan gönüllü emekliliktir.
• İsveç’te kazanca göre yüksek primlere dayalı sosyal güvenlikle birlik sistemi benimsenmiştir.
• Kamu emeklilik sistemine dahil sigorta kollarının finansmanı ağırlıklı olarak sosyal güvenlik primleri ve devlet katkısıyla karşılanmaktadır.
• Buna göre 1999 yılından itibaren aşamalı olarak uygulamaya konulan sistemin finansmanı bordro vergisi (payroll tax) adı verilen katılım payları ve kısmen de vergilerle karşılanmaktadır.
• İsveç’te ücret üzerinden yapılan kesintilerin toplamı net ücretin yaklaşık 1,5 katıdır.
• Sadece aile yardımlarının tamamı vergi gelirleri ile finanse edilmektedir.
• Yaşlılara yapılan yardımlar ücretin %95’i oranında olup, sadece işveren tarafından karşılanmaktadır.
• Emeklilik gelirlerinin belirlenmesinde önemli ölçüde ulusal hesaplardan yararlanılmakta ve bu hesaplar çalışanlar adına hükümet tarafından yürütülmektedir.
• Ancak son dönemde hükümet, artan sosyal
harcamalar ve bunun doğal sonucu olan bütçe açıkları nedeniyle
• başta çocuk yardımları olmak üzere işsizlik sigortası ve iş kazalarıyla ilgili ödemelerde kısıntıya gitmiş ve işçilerin prim ve vergilerini arttırmıştır.
• Öte yandan özel emeklilik sistemine yönelik uygulamalar çerçevesinde bireylerin
emekliliklerinde elde edecekleri gelirleri;
• iki ayrı bireysel hesapta biriken fonlara bağlı olarak belirlenmektedir.
• Çalışanları ödediği %18,5’lik katılım payının
%9,25’i işçi, %9,25’i de işveren payıdır.
• Katılım paylarının %16’sı hükümet yönetimindeki kamu emeklilik sistemlerine, %2,5’i ise özel olarak yönetilen bireysel emeklilik hesaplarına
aktarılmaktadır.
• Bireysel emekli maaşları, vergiden indirilebilir
primlerle finanse edilen yıllık emekli maaşları için 5 yıllık asgari bir para çekme safhası ile birlikte,
• 55 yaşında hak edilebilmekte ve devam eden hasıla ile birleştirilebilmektedir.
• Ülkede emeklilik yaşı 65 olarak belirlenmiştir.
• Emekli aylığı en erken 61yaşının
doldurulmasından itibaren 65’den önce ve sonra alınabilir.
• 65 yaşından önce emekliliğe ayrılması durumunda emekli aylığı düşmekte, 65
yaşından sonra emekli olunması durumunda ise, emekli aylığı yükseltilmektedir.
• Bu sistemin bir avantajı da, emeklilik ödemelerinin enflasyon oranına göre düzenlenmesidir.
• Ayrıca, reel ücretlerdeki büyümeye göre de düzenleme yapılabilmektedir.
Yararlanılan Kaynak:
Haluk Egeli, Parafiskalite ve Parafiskal Yükümlülükler
