Klini¤imizde yatan çocuklarda diﬂ çürü¤üne etki eden faktörlerin de¤erlendirilmesi

(1)

Difl çürü¤ü, difllerin mineralize dokular›n› etkileyen diyetteki fermente olabilen karbonhidratlar› kullanan mutans streptokoklar gibi mikroorganizmalar›n neden oldu¤u belki de en s›k karfl›lafl›lan infeksiyöz bir hastal›k- t›r ⁽¹⁾. Difl çürüklerine ast›mdan 5 kat, alerjik rinitten ise 7 kat daha s›k rastlan›r ⁽²⁾. Modern difl hekimli¤inin amaçlar›ndan biri, difl çürü¤ü olmayan çocuklar›n say›-

s›n›n art›r›lmas›d›r. Bu amac›n oluflabilmesi için bebe¤e ilk yafl›ndan itibaren koruyucu yaklafl›mlarda bulunul- mas› gerekmektedir. Rutin kontrol, afl› veya çocukluk hastal›klar› nedeniyle çocuklar en s›k çocuk hekimleri taraf›ndan görülmektedir. ‹lk difl ç›kt›¤› andan itibaren difl çürü¤ü olufltu¤u için, çocuk hekimleri difl çürü¤ünün önlenmesinde özel bir yere sahiptir. Difl oluflumlar› do-

Klini¤imizde yatan çocuklarda difl çürü¤üne etki eden faktörlerin de¤erlendirilmesi

Sedat ÖKTEM (*), Gülnur TOKUÇ (**), M. KESK‹N (*), P. BORAN (*), K. ESMER (*)

Dr. Lütfi K›rdar Kartal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi II. Çocuk Klini¤i, Uz. Dr.*; Klinik fiefi, Doç. Dr.**; Uz. Dr.

KL‹N‹K ARAfiTIRMA Pediatri

ÖZET

Modern difl hekimli¤inin amaçlar›ndan bir tanesi difl çürü¤ü olmayan çocuklar›n say›s›n›n art›r›lmas›d›r. Bebeklik, hatta annenin hamileli¤i s›ras›nda koruyucu uygulamalar bafllan- mas› ile ‘önlenebilir hastal›klar’ olarak tan›mlanan bu hasta- l›klar›n önüne geçilebilmektedir. Erken difl kay›plar› geliflme gerili¤i, konuflma bozukluklar›, okulda konsantrasyon bozuklu¤u, ö¤renme zorlu¤u ve okul devams›zl›¤›nda art›fla sebep olabilir.

Bizim çal›flmam›z›n amac›, klini¤imize yatan hastalar›m›z›n difl sa¤l›¤›n› de¤erlendirmek ve difl sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyen faktörleri ortaya ç›karmakt›.

Klini¤imizde herhangi bir nedenle yat›r›lan 1 yafl ve üzerinde- ki 110 hasta difl çürükleri,difl f›rçalama al›flkanl›klar›, ebe- veynlerin difl sa¤l›¤›, ailenin sosyoekonomik özellikleri ve flor al›m bilgilerini içeren standart bir form oluflturularak de¤erlendirildi.

Biberonla beslenme,annesinde difl çürü¤ü olan, asgari ücret veya daha düflük maafl alan ailenin çocuklar›nda, e¤itim düze- yi düflük babalar›n çocuklar›nda difl çürü¤ü olma oran› anlaml› olarak daha yüksekti.

Çocuk hekimlerinin florür kullan›m›, beslenme ve a¤›z temizli-

¤i al›flkanl›klar› konusundaki önerileri erken çocukluk ve sonras›nda görülen çürüklerin korunmas›nda çok önemlidir.

Özellikle sosyoekonomik durumu kötü, e¤itim düzeyi düflük babalar›n çocuklar›, difl çürü¤ü olan anne çocuklar› difl çürü-

¤ü aç›s›ndan yak›ndan izlenmelidir. Ayr›ca hastalar, difl hekimlerine rutin kontrol ve ileri uygulamalar için desteklenmelidir.

Anahtar kelimeler:Difl sa¤l›¤›, çocuk

SUMMARY

The evaluation to the factors of the effect on dental caries in children who admitted to our clinic The aim of the modern dentists is to increase the number of children with no dental caries.These diseases are referred as

‘preventable diseases ‘and from the neonatal period they may be prevented. Early tooth loss can result in failure to thrive, impaired speech development, absence from, inability to con- centrate and learning problems in school.

The aim of our study is to describe the tooth health of the children who admitted to our clinic with any other diseases, and to find out the negative factors that effect the tooth health.

By using a standart quastionnare we evaluated 110 children over 1 year in our clinic according to tooth brush habit, pa- rents’tooth health, socioeconomic status and fluoride intake.

Bottle feeding,mother with caries, Low of socioeconomic status,or low father’s education level increases significantly the ratio of the children with caries.

The offers of the pediatricians about fluoride intake,nutrition and oral cleaning habit are so important to prevent caries.

Especially the children with bad socioeconomic status,who have low education level fathers,mothers with caries should be followed closely. In addition patients should be supported for rutine dentist examination and further interventions.

Key words:Tooth health, children Göztepe T›p Dergisi 21(3):125-128, 2006

125 ISSN 1300-526X

(2)

¤um öncesi ve sonras› gerçekleflen beslenme ve metabo- lik sürece ba¤l›d›r. Dental yap›lar›n oluflumu s›ras›nda meydana gelen bozukluklar çürümeye karfl› daha az da- yan›kl› mine ve dentin üretimi ile sonuçlan›r. Annenin hamilelikte yeterli ve dengeli beslenmesi geliflmekte olan bebe¤in süt difllerinin yeterli kalsifikasyonunu sa¤- lar. Bebeklik ve çocukluk döneminde uygun beslenme- nin sa¤lanmas› ise daimi difllenme döneminde sa¤l›kl›

difl yap›s›n›n oluflturulmas›nda önemlidir ⁽³⁾. A¤›z ve difl sa¤l›¤› ile ilgili en s›k karfl›lafl›lan problemler, difl çürükleri ve difleti hastal›klar›d›r. Bebeklik hatta annenin hamileli¤i s›ras›nda koruyucu uygulamalara bafllan- mas› ile ‘önlenebilir hastal›klar’ olarak tan›mlanan bu hastal›klar›n önüne geçilebilmektedir ⁽⁴⁾. Erken difl ka- y›plar› geliflme gerili¤i, konuflma bozukluklar›, okulda konsantrasyon bozuklu¤u, ö¤renme zorlu¤u ve okul devams›zl›¤›nda art›fla sebep olmaktad›r. Bu nedenle, klini¤imize yatan hastalar›m›z›n a¤›z ve difl sa¤l›¤› durumlar›n› de¤erlendirmek ve olumsuz yönde etkileyen fak- törleri ortaya ç›karmak amac›yla bu çal›flmay› planlad›k.

MATERYAL ve METOD

Klini¤imizde herhangi bir nedenle yat›r›lan 1 yafl ve üzerinde- ki 110 hasta difl çürükleri, difl f›rçalama al›flkanl›klar›, ebe- veynlerin difl sa¤l›¤›, ailenin sosyoekonomik özellikleri ve flor kullan›m bilgilerini içeren standart bir form oluflturularak de-

¤erlendirildi. Difl çürü¤üne etki eden faktörler 3 gruba ayr›la- rak de¤erlendirildi. Birinci grupta biberon, emzik kullan›m›, gece beslenme, süte tatland›r›c›lar katma, flekerli ve asitli g›- dalar› her gün tüketme gibi faktörler, ikinci grupta baban›n e¤itimi, sosyoekonomik durum, annede-babada difl çürü¤ünün varl›¤›, ailedeki birey say›s›n›n dörtten fazla ya da az olmas›, 3. grupta difl f›rçalama s›kl›¤›, süresi, difl doktoruna düzenli gitme gibi faktörler bulunuyordu. ‹statistiksel analizler SPSS 10.0 istatistik program› ile yap›ld›. Verilerin de¤erlendirilme- sinde tan›mlay›c› istatistiksel metodlar›n (ortalama, standart sapma v.s) yan› s›ra difl çürü¤üne etki eden verilerin karfl›laflt›- r›lmas›nda lojistik regresyon testi kullan›ld›. Sonuçlar, anlam- l›l›k p<0.05 düzeyinde de¤erlendirildi.

BULGULAR

Hastalar›n yafl ortalamas› 6.3±3.5 (1-14) yafl, 71’i er- kek, 39’u k›z (E/K=1.8) idi. Anne sütü alma süresi 13.3

±10.8 ay (0-60 ay), ilk difl ç›karma yafl› 9 ± 4.6 ay (4-36 ay) idi. Hastalar›m›z›n % 58.2’si biberon, % 39.1’i emzik kullan›yor ve % 50.9’u gece besleniyorken, % 50’si- nin sütüne fleker, bal gibi tatland›r›c›lar kat›l›yordu.

Hastalar›n % 23.6’s› en az bir kez difl doktoruna gider- ken flor deste¤i sadece % 4.5’ine yap›lm›flt› (Tablo 1).

Babalar›n 45’i (% 40.9) asgari ücret, 40’› (% 36.4) asgari ücretten çok kazan›rken, 25’i (22.7) iflsizdi. ‹lkokul

mezunu olan baba say›s› 72 (% 65), ortaokul 14 (%

12.7), lise 10 (% 9.1), yüksekokul mezunu 6 (% 5.5) iken 8’i (% 7.3) herhangi bir e¤itim kurumundan mezun olmam›flt›.

Çürük difl say›s› ortalama 2.2±2.8 (0-11), çürük difli olan hasta say›s› 60 (% 54.5), dolgusu olan hasta say›s›

2 (% 1.8), difl kayb› olan hasta say›s› ise 21 (% 19.1) olarak tespit edildi. Olgular›n difl çürü¤ü say›lar›n›n da-

¤›l›m› Grafik 1’de görülmektedir. Yetmifl bir ay ve al- t›ndaki 51 olgumuzdan 13’ünde (% 25.5) çürük varken, 71 ay üzerindeki 59 olgunun 47’sinde (% 79.7) difl çü- rü¤ü mevcuttu (Tablo 2). Yetmifl bir ay ve alt›ndaki ço-

Tablo 1. Difl çürü¤üne katk›da bulunan faktörlerin da¤›l›m›.

Biberon Emzik Gece beslenme al›flkanl›¤›

Süte tatland›r›c›

Flor deste¤i Difl doktoru fiekerli&asitli g›dalar›

Baba e¤itimi Sosyoekonomik durum

Kullan›yor Kullanm›yor Kullan›yor Kullanm›yor Var Yok Kat›l›yor Kat›lm›yor Yap›l›yor Yap›lm›yor VarYok S›k tüketiyor S›k tüketmiyor

≤‹lkokul

>‹lkokul

≤Asgari Ücret

> Asgari Ücret

4488%%

2288%% 1155%%

99%%

YYOOKK 11 iillee 33 aarraassıı 44 iillee 66 aarraassıı 77 vvee üüzzeerrii Grafik 1. Olgular›n difl çürü¤ü say›s›na göre da¤›l›m›.

Difl çürü¤ü olan

n 3129 2634 2931

30 301 5922 3811 4951 439 17

Difl çürü¤ü olmayan

n 3416 1733 2723

25 254 464 4617 3329 2127 23 Göztepe T›p Dergisi 21(3):125-128, 2006

126

(3)

cuklarda biberon, emzik kullan›m›, gece beslenme, süte tatland›r›c›lar katma, flekerli ve asitli g›dalar› her gün tü- ketme, baban›n e¤itimi, sosyoekonomik durum, annede, babada difl çürü¤ünün varl›¤›, difl f›rçalama s›kl›¤›, süre- si, flor kullan›m›, difl doktoruna düzenli gitme gibi fak- törlerin olup olmamas›n›n difl çürü¤üne bir etkisinin ol- mad›¤› görüldü (p>0.05).

Tüm olgular de¤erlendirildi¤inde ise 1. gruptaki faktör- lerden sadece bebekli¤inde biberon kullananlarda difl çürü¤ü s›n›rda fazla iken (p=0.05) emzik kullanma, süte tatland›r›c› katma, gece beslenme durumlar›n›n olup olmamas›na göre difl çürü¤ü olmas› aç›s›ndan bir fark saptanmad› (p>0.05). ‹kinci gruptaki faktörlerden ise annesinde difl çürü¤ü olan, asgari ücret veya daha düflük maafl alan ailenin çocuklar›nda, e¤itim düzeyi düflük babalar›n çocuklar›nda difl çürü¤ü olma oran› anlaml› olarak daha yüksekti (p<0.05). Bu grupta anne-baba difl f›r- çalama s›kl›¤›, babada difl çürü¤ü varl›¤› çocukta difl çü- rü¤ünü etkilemedi¤i görüldü (p>0.05). Üçüncü gruptaki difl f›rçalama s›kl›¤›, süresi, difl doktoruna düzenli gitme gibi faktörlerin difl çürü¤üne etkisi yoktu (p>0.05).

TARTIfiMA

Difl çürü¤ünün oluflmas›nda ana etken, karyojenik mikroorganizmalar›n fermente olabilen karbonhidratlar›

kullanarak asit oluflturmas›d›r. Bakterilerin karbonhidratlar› kullanarak asit oluflturmas› difl çürü¤ünün oluflmas›nda esas etkendir ^(5,6). Bakteriler diyetteki karbon- hidratlarla karfl›laflt›kça ço¤al›r, fermentasyon sonucu sonucu aç›¤a ç›kan organik asitler a¤›z içi pH de¤erini düflürürler ve uzun süre pH’n›n düflmesi nedeniyle mi- nede h›zl› bir demineralizasyon oluflur. Beyaz leke olarak görülen bu odaklardan, çürüme meydana gelir ⁽⁷⁾. Difl çürüklerinin oluflumunda rol oynayan bafll›ca bakteriler aras›nda difllerin yüzeyinde plak oluflturarak di¤er bakterilerin yerleflmesi için zemin haz›rlayan Strepto- coccus mutans, difl yüzeyinde kalsiyum kayb›na neden

olan Lactobasilius acidophilius gibi asit salg›layan bakteriler say›labilir ⁽⁸⁾.

Çürük oluflumunun esas sebebi olan Streptococcus mutans anneden bebe¤e geçer ve kolonizasyonu yafl ilerle- dikçe artar. EÇÇ’den korunmak için temel önlem anneden veya di¤er aile bireylerinden çocu¤a Streptococcus mutans geçiflini engellemektir. Emzik, kafl›k kullan›m›

s›ras›nda annenin veya di¤er aile bireylerinin a¤z›na te- mas sonucu Streptococcus mutans bulaflabilmektedir

(1,9). Çal›flmam›zda aile içindeki birey say›s›n›n 4 veya az olmas› ile daha kalabal›k olmas›n›n difl çürü¤ünü art- t›rmad›¤›n› tespit ettik.

Eriflkinlerde oldu¤u gibi çocuklarda da difl çürükleri önemli bir sa¤l›k problemidir. Yetmifl bir ay veya daha küçük çocuklarda 1 ya da daha fazla difl çürü¤ü, difl kayb› ya da dolgunun bulunmas›n› belirtmek için erken çocukluk ça¤› çürü¤ü (EÇÇ) terimi kullan›l›r ^(10,11). EÇÇ önceleri biberon çürü¤ü olarak adland›r›lm›fl olup ülkemizde s›kl›¤› % 8-10 olarak bildirilmifltir ⁽¹²⁾. Sos- yoekonomik düzeyi düflük toplumlarda % 70’lere varan düzeylerde görülürken, geliflmifl bat› toplumlar›nda bu oran % 1-12 aras›nda de¤iflmektedir. Belçika’da yap›lan bir çal›flmada, EÇÇ s›kl›¤› % 18 olarak bulunmufl olup yoksul mahallelerde yaflayan çocuklarda, do¤u Avrupal›

annelerin çocuklar›nda bu oran anlaml› derecede yüksek bulunmufltur ⁽¹³⁾. EÇÇ’nin oluflmas›nda rol alan bafll›ca faktörler; a¤›z temizli¤i al›flkanl›¤›n›n olmamas›, gece boyunca flekerli içecek süt ve mama ile beslenme, biberon emzik ve di¤er emme al›flkanl›klar›, uzun süre biberon veya anne sütü kullan›m›, gece boyunca düflük tük- rük ak›fl h›z›, ebeveynin e¤itimi ve sosyoekonomik durum olarak s›ralanabilir ^(1,14).

Bizim çal›flmam›zda EÇÇ oran› ülkemizde saptanan oranlara benzer olarak % 11.8 bulundu. EÇÇ’de biberon, anne sütünü uzun süre alma, emzik kullanma, süte tatland›r›c› katma, gece beslenme durumlar›n›n olup olmamas› aç›s›ndan bir fark saptanmad›. Birçok çal›flmada EÇÇ’e katk›da bulunan bu faktörlerin çal›flmam›zda etkisiz bulunmas› olgu say›m›z›n az olmas› ile aç›klana- bilir.

Florürlü difl macunu kullan›m›, içme suyuna 1 ppm olarak uygulanan flor miktar çürüklerin önlenmesinde yeterli ve etkilidir ⁽¹⁵⁾. Türkiye’de içme suyuna florür ka- t›lmamaktad›r. Bizim hastalar›m›z›n sadece % 4.5’ine florür deste¤i yap›ld›¤› için florürün etkisi de¤erlendiri-

Tablo 2. Erken çocukluk ça¤› ve büyük çocuklardaki difl çürükle- rinin da¤›l›m›.

71 ay ve alt› olgular 71 ay üstü olgular

n 13 47

% 25.5 79.7

n 38 12

% 74.5 20.3

n 51 59

% 46.4 53.6 Çürük var Çürük yok Tüm hastalara

oran›

S. Öktem ve ark., Klini¤imizde yatan çocuklarda difl çürü¤üne etki eden faktörlerin de¤erlendirilmesi

127

(4)

lemedi.

Düflük sosyoekonomik durumu olan, anne e¤itim düze- yi düflük ve yiyeceklerine fleker kat›lan 3 yafl›ndaki ço- cuklarda bu risk faktörlerine sahip olmayanlara göre difl çürü¤ü olma ihtimali 32 kat daha yüksek bulunmufltur

(9). Finlandiya’da yap›lan bir çal›flmada da difl çürü¤ünü etkileyen ailevi faktörler; çocuk do¤du¤unda baban›n yafl›n›n genç olmas›, annenin e¤itim düzeyi, annede difl çürü¤ü olmas›, baban›n diflini s›k f›rçalamas› olarak s›- ralanm›fl. Biz çal›flmam›zda düflük maafl alan, e¤itim dü- zeyi düflük babalar›n çocuklar›nda, difl çürü¤ü olan anne çocuklar›nda çürük oran› anlaml› olarak yüksekti. An- cak, çocukta difl çürü¤ü ve difl kayb›n›, annenin yada baban›n difl f›rçalama s›kl›¤›n›n, babada difl çürü¤ünün olmas›n›n etkilemedi¤i görüldü.

Sonuç olarak, difl çürü¤ü ülkemizde s›k görülen infeksi- yöz bir hastal›kt›r. Difl çürü¤ünün tedavisi için maliye- tin yüksek olmas› yan› s›ra sistemik problemlere neden olmas› koruyucu önlemlerin önemini art›rmaktad›r. Ço- cuk hekimlerinin florür deste¤i, beslenme ve a¤›z temizli¤i al›flkanl›klar› konusundaki önerileri erken ço- cukluk ve sonras›nda görülen çürüklerin korunmas›nda çok önemlidir. Özellikle sosyoekonomik durumu kötü, e¤itim düzeyi düflük babalar›n çocuklar›, difl çürü¤ü olan anne çocuklar› difl çürü¤ü aç›s›ndan yak›ndan izlenmelidir. Ayr›ca hastalar, difl hekimlerine rutin kontrol ve ileri uygulamalar için baflvurmalar› konusunda desteklenmelidir.

KAYNAKLAR

1. Tekçiçek M: Difl Çürü¤ü, Katk› 22(5):579-84, 2001.

2. US Department of Health and Human Services: Oral Health in America: A Report of the General. Rockville, MD: US Department of Health and Human Services, National Institute of Dental and Cra- niofacial Research, National Institute of Health; 2000

3. Usmen E: Beslenme ve difl hekimli¤i etkileflmeleri. Beslenme ve Diyet Dergisi 4:1-9, 1975.

4. Ölmez S: Bebek Çocuk ve Adolesanda Koruyucu Difl hekimli¤i Uygulamalar›, Katk› 5:585 -9, 2001.

5. Bradshaw DJ, Marsh PD: Analysis of pH-driven disruption of oral microbial communities in vitro. Caries Res 32:456-462, 1998.

6. Marsh PD: Microbiologicaspects of dental plaque and dental caries. Dent Clin North Am 43:599-614, 1999.

7. Tinanoff N: Development and Developmental Anomalies of the Teeth. In: Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB, eds. Nelson Text- book of Pediatrics. 17th ed. Philadelphia: W.B. Saunders Company, 2004, 1205-16.

8. Saner G, Süo¤lu Ö: A¤›z Bofllu¤u In: Neyzi Olarak, Ertu¤rul T, eds. Pediatri, 3.bask› ‹stanbul, Nobel T›p Kitabevleri, 2002, 754-60.

9. Proceedings: Conference on Early Childhood Caries, Bethesda, MD. October 1997. Community Dent Oral Epidemiol 1998, 26(suppl).

10. Drury TF, Horowitz AM, Ismail AI, Haertens MP, Rozier RG, Selwitz RH: Diagnosing and reporting early childhood caries for research purposes. J Public Health Dent 59:192-197, 1999.

11. American Academy of Pediatric Dentistry, American Board of Pe- diatric Dentistry, College of Diplomates of the American Board of Pe- diatric Dentistry. 2003. Policy on early childhood caries (ECC): Uni- que challenges and treatment options. Pediatric Dentistry 24(7):27-28.

12. Eronat N, Eden E: A comparative study of some influencing factors of rampant or nursing caries in preschool children. J Clin Pediatr Dent 16:275-9, 1992.

13. Willems S, Vanobbergen J, Martens L, De Maeseneer J: The independent impact of household-and neighborhood-based social de- terminants on early childhoo caries: a cross-sectional study of inner- city children, Fam Community Health 2:168-75, 2005.

14. Horowitz HS: Research issues in early childhood caries. Commu- nity Dent Oral Epidemiol 26(Supp l):67-81, 1998.

15. Franco AM, Martignon S, Saldarriaga A, Gonzales MC, Arbe- laez MI, Ocampo A, et al: Total flouride intake in children aged 22- 35 months in four Colombian cities, Community Dent Oral Epidemiol 1:1-8, 2005.

Göztepe T›p Dergisi 21(3):125-128, 2006

128