3. konu
Büyü, Bilim ve Din
4. hafta
• İki hafta boyunca antropolojiye damga vurmuş Büyü, Bilim ve Din tartışmasına odaklanacağız.
Konunun antropolojiye damga vurması, bir
yandan, 19. yüzyıl boyunca yazan Frazer, Tylor ve Spencer gibi antropologların ilk antropolojik
kuramı onun etrafında kurmuş olmasından ve diğer yandan büyü ve din gibi otantik malzeme sunan fenomenler etrafında bilimin, o zaman için tartışmasız kabul edilen üstünlüğüne meydan
okuyan bir disiplinel ontolojiye kaynaklık etmesinden gelir.
4. hafta
• Tylor ve Frazer gibi evrimci antropologlar, büyüyü ilkel toplulukların yanlış veya eksik bilimi gibi görürler.
Özellikle anlaşılamayan çevresel gerçekler ilkel
zihinde büyü fenomeni ile anlaşılır kılınır. Bu zihin çok derinlikli nedensel bağlantılar kuramaz. Sözgelimi
Tylor, horoz ötüşü ile güneşin doğuşu arasında ilkel bir bağlantı kurulduğunu ve güneşin doğuşunun ilkel
zihinde horozun ötüşüne bağlandığını iddia eder.
• Frazer ise, ayrıntılı literatür taramasına dayalı çalışmaları ile taklit ve yakınlığa dayalı büyüye
odaklanır. Arzulananın veya kaçınılanın taklit edildiği büyüsel dizgelerden bahseder özellikle Altın Dal’da.
4. hafta
• Burada kritik önem taşıyan mevzu, her biri farklı bilme
biçimlerine denk gelen büyü, bilim ve din arasında evrimci yaklaşımın hiyerarşik bir ilişki kurmasıdır. Bilimin en
muteber bilme biçimi olarak en üstte, dinin ve büyünün ise altta olduğu bir hiyerarşi.
• Bu yaklaşımla hesaplaşmanın önemli bir kalesi Levy-Bruhl, büyü ve dinin, bilimden tamamen farklı bir bilme dizgesi tanımladığına ve bunların karşılaştırılmasının yanlış
olduğuna vurguyla bu hiyerarşiye itiraz eder.
• Bu yaklaşımla asıl hesaplaşma, hemen 20.yüzyılın başında Malinowski’den gelecektir. Malinowski, antropolojik bir
ontoloji kuran karşı çıkışı ile bu hiyerarşiye, önümüzdeki hafta göreceğimiz gibi, meydan okuyacaktır.
4. hafta
• Zorunlu okuma:
• Stanley Jeyaraja Tambiah. Büyü, Bilim, Din ve Akılcılığın Kapsamı. Ankara: Dost Kitabevi
Yayınları. (Özellikle Tylor ve Frazer ile ilgili bölümler).
• Bronislaw Malinowski. Büyü, Bilim ve Din.
İstanbul: Kabalcı Yayınları. (1. ve 2. Bölüm (s.7- 29)).
