ffllH
1936 olimpiyatlarının icra edildiği Berlin spor sahası, spor ihtiyaçlarını en organize bir şekilde karşılıyan mimari bir mükemmeliyette şekillendirilmiştir.
Berlinin garbında, nehir, tepeler ve ormanla muhat bü- yük bir sahada muhtelif oyun meydanları, yarış yerleri, yüz- me stadı, idare binaları, merasim mahalli ve açık hava ti- yatrosundan mürekkep olarak vücude getirilen bu büyiik teş- kilâtı kısaca izah edelim.
1)— Şark methali:
Bir stadyumun plânı yapılırken spor tekniği ile beraber muazzam seyirci kütlelerinin pek kısa bir zamanda spor meydanına gelmesini ve onu terketmesini düşünmelidir. U- mumî Aks şark - garp istikametindedir. Merasim günle- rinde bütün gün kullanılacağından bu Aks intihap edilmekle seyircilerin kısmı küllisi öğleden sonraları göz kamaşmasın- dan kurtarılmıştır. Şark tarafında stadyumdan evvel 500 met- ro uzunluğunda monumental bir yol vardır. Kırmızı tuğla dö- şeli olan bu geniş yol nazarları manyetik olarak stadyumun methaline celbetmektedir. Bu yol 70 metro uzunluğunda ve 100 metro genişliğinde büyük granit plâklarile kaplı sahaya müntehi olarak Olimpiya stadyumunun kapısına vasıl olu- nuyor. Buradaki 52 gişede halk taksim olunuyor. 35 metro irtifaında iki kule arasındaki geçit şerefli misafirlere mah- sustur. Ayni zamanda oyunların hitamında çabuk çıkmayı temin ediyor. Gişelerin iki tarafında idare binaları vardır.
Birisinde istihbarat dairesi, seyircilere sıhhî yardım, diğe- rinde para değiştirme ve banka, bir polis merkezi vardır. Ted- ricî ve muntazam bir çıkış temin edilmek için halk stad- yumun dar ucundaki bu şark kapısından çıkarılmıştır.
2)— Olimpiya stadyumu:
Oturulacak yerler içiçe iki halkadan mürekkeptir. Alt halka (40) basamak olup toprak seviyesinden 12 metro aşa-
ğıya inmiştir. Üst halkanın altında ve bir sıra direklerin ar- kasında seyirciler için lâzım olan bütün mahaller, büfeler, satış yerleri, sıhhî yardım, posta ve apdesthaneler yapılmış- tır. 18 merdiven, 16 metro yüksekliğindeki 31 oturacak veya 62 ayakta duracak kademeli üst halkaya çıkar. Bu halkanın en üstünde, stadyumu çepeçevre dolaşan ve bütün Olimpiyat spor sahasına manzarası olan bir galeri vardır. Büyük taş- larla vücude getirilmiş olan bu galeri kuvvetli bir mimarî motif teşkil ediyor. Olimpiya stadyumunun dış duvarı ara- larından bir döşeme geçit kuvvetli ve ağır sütunlarla yük- seltici bir his verilerek ve gölge ile ışığın ebedî oyunları ko- narak halledilmiştir. 8 metre genişlikte bir yol bütün stad- yomun haricini dolaşıyor. Bunun dışındaki çimenlik saha taş inşaatın rengi ile bir kontrast teşkil ederek tesiri yükseltiyor.
Şark kapısından girilince nazarlar bütün stadyumun içine hâkim oluyor. Alttaki kademeler halkası 70X105 metro eb'adındaki futbol sahası ve onun etrafındaki 400 metro ko- şusu yolunu sarıyor. Temiz kat'ı nakıs şeklindeki arena, an- tik amfiteatrlardaki şekli kanunlarına tevfikan seyirciler için yan manzarayı gayet müsait bir hale soktuğu gibi ilâveten seyirci kademelerine verilen kat'ı mükâfî makta da bunu fazlasile temin ediyor. Alt kademede irtifa 21 santimden başlıyarak yukarılarda 50 santimi buluyor. Bu şekillerin ve- rilmesi seyircilerin topluluk hislerini ve müsabıklarla rabıta- larını takviye ediyor.
Garp tarafında kuvvetli kesiliş üst halkayı 25 metro ge- nişliğinde bölerek çan kulesine karşı maraton kapısını teşkil ediyor. Ayni zamanda stadyumun dahilini, garbındaki mayıs meydanile kaynaştırıyor. Bu kesişin iki tarafında iki merdi- ven kulesi seyirci yerlerinin hududunu yapıyor. Bu kuleler üzerindeki altı tane zafer levhasına X I Olimpiyat muzaf- ferlerinin isimleri yazılmıştır. Maraton açıklığı alt tarafta maraton merdivenile devam eder. Bu merdiven aşağıda iki
kola ayrılarak ortalarından 10 metro genişliğindeki maraton tüneli geçiyor. Maraton kulelerinin bloklarile müvazene teş- kil etmek üzere arenanın şark tarafında çok büyük ilân levhası vardır. Bu levha 252 harf istiap eder. Arkasında üç muzafferin bayrağını hemen ilân levhası üzerindeki direğe çekebilmek için bayrak deposu vardır. Bu aynı zamanda stad- yumun dışarıdan görünen şark tarafındaki merkezî kütlesini vücude getiriyor.
Conup aksında birbiri üzerinde ritmik bir yükselişle sı- ralanan localar, beynelmilel hakemler komitesinin mahal- leri, devlet ricalinin, diplomatların locaları, ve en yukarıda üstü kapalı 120 metro uzunluğunda idareciler, matbuat, ve istihbarat mahalli vardır. Hitlerin locası arkasında geniş bir şeref salonu, kendisinin bir kaç hususî odası, bir kabul, bir yemek salonu ve bir küçük mutfak vardır. Buradan, halkla temas edilmeden stadyumun altındaki tünel vasıtasila çıkı- labilir.
Sporcuların spor sahalarına dağılmaları yeraltı tü- neller vasıtasile temin edilmiştir.
3)— Yüzme stadı: Olimpiya stadının şimal mihverinde bulunan yüzme stadı 3,5 metrelik istinat duvarına yaslanır ve kütle itibarile hâkim bulunan Olimpiya stadına nazaran ikinci derecede ehemmiyetli kalır. Burada da sporcularla se- yircilerin mıntakaları tamamile ayrılmıştır. Seyirciler stad sahanlığından düzayak olarak yerlerine geçerler. Buna mu- kabil sporculara en münhat kısımlar tahsis edilmiştir. Yüz- me havuzlarile etraftaki yeşillik ve spor sahaları birbirlerile kolaylıkla irtibat ettirilmişlerdir. Bundan maksat yüzücüle- rin ve seyircilerin istirahat ve eğlencelerine bir yer ayırmış olmaktır. İki taraflı tribünlerden bir kısmında kadın gard- robu yerleştirilmiştir. Diğerlerinde aileler için istirahat ma- halleri, bir tarafta da çocuklar için sığ bir havuz yapılmış- tır. Esas iç havuz iki kısım yapılmıştır. Biri atlama sporları için 20X20 metre, diğeri yüzme için 20X50 metre eb'adın-
4)— Mayıs meydanı: Olimpiya stadının garbındaki gsniş arazi parçası büyük resmi geçitlerde ve yürüyüşlerde derinlik tesirlerini artırmak ve mimarî ile tabiatin münasebetini kuv- vetlendirmek üzere bir merasim sahası halinde tanzim edil- miştir. Bu sahanın garp hududunu 44 basamaktık muazzam
bir sed çerçevelemektedir. Bu şeddin ortasında bütün Olim- piya sahasına hâkim yüksek çan kulesi yükselmektedir.
5)— Arazinin' tanzimi ve yeşil sahalar:
Bu iş bir bahçe mimarına verilerek gerek eski nebatat- tan istifade, gerek yenileri yetiştirilmek suretile Almanların verdikleri ehemmiyet nisbstinde çok iyi halledilmiştir.
6)— İnşaat:
2,5 ssne devam etmiş, her kısım için muhtelif mütehas- sıs vs san'atkârlar çalışmıştır. Asıl eserin umumî mimarisi iki kardeş mimar Wernsr Mırch ve Walter March tarafın- dın, 1932 Los Angelos Olimpiyatlarının tetkikile ibda edil- miştir.
7)— Dietrich - Eckart açık hava tiyatrosu:
Olimpiyat müsabakalarının verdiği heyecan ve yorgun- luğu güzel tabiatin ortasında musiki, dans veya temsille din- lendirmek için yapılan bu tiyatro yarım yuvarlak bir vadiye kademevari inşa edilmiştir. Karşıda akustik kanunlarına te- vafuk eden yüksek sahnesi ve iki taraflardan koroların ve figüranların girişlerini temin eden monumental merdivenleri ve seyircilerle sahnenin arasında orkestra mahalli yerleşti- rilmiştir. Seyirci kademelerine verilen inhina ile Olimpiya stadyumunda olduğu gibi halkta toplantı hisleri kuvvetlen- dirilmiştir.
Seyirci sıralarının ortasında Devlet Reisinin locası ve bunun altında rejisör, hoparlörlerin ses ayar ve ışık tanzim mahalleri vardır. 88 kademenin teşkil ettiği 30 metro de- rinlik iki ufkî yolla üç kısma bölünmüştür. 20 000 kişi istiap edebilir. Sahne muhtelif büyük merdivenlerle her türlü ge- çişleri temin edecek surette yapılmıştır. Ayrıca yeraltı kapı- lar vasıtasile temsil edilen eserin eşhası sahneye çıkarılır.
Sahneye taksim edilen 38 mikrofon ve hoparlör ve ışık tertibatı fennin en ince tatbikatıdır. Bu hoparlörler artistlerin seslerini en uzak çıralara kadar işittirmek için bağırarak ko- nuşmaktan kurtarmış ve onlara istedikleri gibi seslerini al- çaltıp yükseltmelerini temin etmiştir.
Sahnenin arkasındaki zengin ormanlar, güzel bir fon yapıyorlar. Bunlar icap ettiği zaman aydınlatılarak sahneye ilâve olunurlar, icabında ise karanlıkta bırakılırlar. Bu tiyat- rodan görülen çan kulesi diğer Olimpiyat sahalarile bunu birbirlerine bağlamaktadır.
