Ö ĞRENCİ T AKIMLARI VE B AŞARI B ÖLÜMLERİ ( ÖTBB)
Bütün öğrenciler öğretim ortamında
hedeflenen bilgi ve becerilere ulaşmada eşit şansa sahiptirler.
Bütün öğrenciler her öğretim uygulaması sonunda ödül almada eşit şansa sahiptirler.
Bütün öğrenciler, bir üst dereceye
yükselebilmek için eşit şansa sahiptirler.
Ödüle dayalı bir motivasyonun olması öğrencilerin derslere daha etkin
hazırlanmalarını sağlamaktadır.
T AKIM – O YUN – T URNUVA (TOT)
Öğretmen sunumu ve takım çalışması ÖTBB’ de olduğu gibidir.
Öğretmen önce dersi sunar ve öğrenciler konuyu takım arkadaşlarına öğretir. Öğrenciler, ÖTTB’ deki küçük sınavlar yerine, diğer takımlardaki öğrencilerle yarışırlar ve yarışma sonucu elde ettikleri puanlarla takımlarına destek olurlar. Yarışma sırasında, öğrenciler birbirlerine yardım etmezler. Öğrenciler, kendileriyle geçmiş puanları (örneğin ders matematikse, önceden aldığı matematik puanları) yaklaşık aynı olan öğrencilerle üçer kişilik turnuva masalarında karşılaşırlar. Öğrencinin düzeyi yükseldikçe, bir üst turnuva masasında yarışabilir. Turnuva masasında kazanan öğrenci, kendisine ve takımına altı puan getirir. Öğrencilerin aldıkları puanlar toplanarak, takım puanları elde edilir. Yüksek düzeyde yeterlik gösteren takımlar, ÖTBB’ de olduğu gibi, sertifikalar ya da değişik takım ödülleri kazanırlar (Yeşilyaprak,1995).
İŞBİRLİĞİNE DAYALI BİRLEŞTİRİLMİŞ OKUMA VE KOMPOZİSYON
İşbirliğine dayalı öğretim teknikleri listesine son yıllarda eklenen bir tekniktir. İşbirliğine dayalı birleştirilmiş okuma ve kompozisyon tekniği geleneksel olarak kullanılan yetenek-temelli okuma grupları yaklaşımını desteklemek üzere geliştirilmiştir. Sınıftaki her okuma grubundan ikişer kişilik takımlar oluşturulur. Öğretmen, bir okuma grubuyla çalışırken, ikişer kişilik çalışma takımları karşılıklı öğretme tekniğiyle birbirlerine anlamlı okuma ve yazma becerilerini öğretmeye çalışırlar. Bu becerileri öğrenmeyle ilgili etkinlikler; yüksek sesle okuma, okudukları ile ilgili tahminde bulunma, sorular sorma, özetleme, okudukları öykü ile ilgili kompozisyon yazma, gibi temel okuma ve yazdıklarını gözden geçirme-düzeltmede birbirlerine yardım ederler ve çoğu zaman takım kitapları yayınlanır. Takımlar, okuma ve yazma ödevlerinin tümünde, üyelerin gösterdiği performans ortalamasına göre ödüllendirilirler. Böylece, işbirliğine dayalı öğrenmenin temel özellikleri olan başarı için eşit şans, öğrenme için grup desteği ve en son ortaya konan performansta, bireysel sorumluluk gerçekleştirilmiş olur (Senemoğlu,1997; Slavin,1990).
T AKIM D ESTEKLİ B İREYSELLEŞTİRME ( TDB )
Slavin ve arkadaşları tarafından matematik öğretimi için geliştirilmiş bir tekniktir. Özellikle 3-6. sınıflar için uygun görülmektedir. Gruplar yine heterojen ve 6 haftalık bir süre için oluşturulur. Öğrenci durumunu saptamaya yönelik bir öntest ile, yeterliliklerine dayalı program içinde en uygun yere yerleştirilir. Programın kendine özgü malzemeleri bulunur. Öğretmen her gün, programda aynı yerde olan takımların üyelerinden oluşan küçük öğrenci gruplarına ders verir. Bu gruplarda, genelde, konuyla ilgili özel kavramlar öğretilir. Daha sonra öğrenciler grup içinde yönlendirme ve alıştırma sayfalarına dayalı olarak çalışırlar ve birbirlerini sınarlar. İzleme/biçimlendirme testlerinde başarılı olan ünite testini alır. Testleri uygulamayı ve değerlendirmeyi de öğrenciler yapar. Öğretmen zaman, zaman tüm sınıf öğretim ve genel değerlendirme uygular.
B İRLEŞTİRME
Aranson tarafından geliştirilen bu teknikte, öğrenciler 5–6 kişilik takım oluştururlar.
Akademik materyal (ünite) 5-6 bölüme (konuya) ayrılır. Örneğin, bir yaşam öyküsü; aile yaşamı, ilk yılları, ilk başarıları, başından geçen ters olaylar, son yılları gibi bölümlere ayrılabilir. Her takıma aynı ünite verilir ve takımlardaki üyelerden ünite konulardan birini seçmeleri istenir. Her üye kendi konusunu okur. Daha sonra farklı takımlarda aynı konuyu alan üyeler “uzmanlık gruplarında” bir araya gelirler; konu üzerinde tartışırlar. Sonra kendi takımlarına dönerek, takım arkadaşlarını, kendi konularıyla ilgili olarak bilgilendirirler.
Öğrenciler, bu teknikte, bir tek yolla, o da arkadaşlarını dikkatlice dinlemekle diğer konuları öğrenebilirler. Böylece öğrenciler, diğer arkadaşlarının çalışmasına ilgi gösterir ve destek verirler.
Öğrenciler, takım içinde, birbirlerine öğretme işlemleri sona erdikten sonra bireysel olarak tüm konuları içeren küçük bir sınava girerler. Bu sınavdan bireysel puanlar alırlar.
B İRLEŞTİRME II
“Birleştirme” tekniğinin yeni bir düzenlemesi, John Hopkins Üniversitesinde, Slavin tarafından geliştirilmiş ve diğer öğrenci takımlarıyla öğrenme teknikleriyle bütünleştirilmiştir. Bu tekniğe “Birleştirme II” adı verilmiştir.
Birleştirme II tekniğinde öğrenciler, ÖTBB ve TOT’ da olduğu gibi 4-6 kişilik takımlarda çalışırlar. Her öğrencinin konunun belli bir bölümünü seçmesi yerine, tüm öğrenciler genel bir konuyu okurlar. Bununla birlikte her öğrenciye, uzmanlaşacağı bir konu verilir. Aynı konuyu alan öğrenciler, konularını tartışmak üzere “uzmanlık grupları”nda bir araya gelirler. Tartışmaların bitiminden sonra, kendi takımlarına dönerler ve öğrendiklerini takım arkadaşlarına öğretirler.
Daha sonra öğrenciler, bireysel olarak tüm konularda sınava girerler. ÖTTB için geliştirilen puan sistemini kullanarak, takım puanları elde edilir. En yüksek puanı alan takımlar ve bireysel sınıf gazetesinde belirtilir.
K ARŞILIKLI S ORGULAMA
Bir başka işbirliğine dayalı öğretim tekniği karşılıklı sorgulamadır. Çok değişik yaş düzeylerinde ve konu alanlarında kullanılabilir. Karşılıklı sorgulama, özel materyalleri ve özel test etme işini gerektirmez. Öğretmen konuyu sunduktan sonra, öğrenciler ikili ya da üçlü gruplara ayrılırlar. Birbirlerine konuyla ilgili sorular sorarlar ve cevaplar verirler. Öğretmen öğrencilere, ip ucu oluşturmak üzere bazı soru kökü örnekleri verebilir. Örneğin;
Nasıl kullanırdınız?
Nedenlerini açıklayınız.
İlgili yeni bir örnek veriniz.
Olsaydı sonucu ne olabilirdi?
Benzer ve farklılıkları nelerdir?
Sınırlılık ve üstünlüklerini söyleyiniz.
Olması için ne gibi önlemler alınabilir?
Açıklayınız.
Sebeplerini söyleyiniz.
Örnekler veriniz.
Avantajlarını ve dezavantajlarını söyleyiniz.
Öğretmen öğrencilerin nasıl sorular sorması gerektiği konusunda bilgi verir. Öğrenciler kendi yeni sorularını oluştururlar ve sonra karşılıklı sorularını sorup cevaplandırırlar. Bu sürecin geleneksel tartışma grubundan daha etkili olduğu kanıtlanmıştır. Çünkü öğrencilerin konu hakkında daha derin düşünmesini teşvik etmektedir.
G RUP A RAŞTIRMASI T EKNİĞİ
Sharan&Sharan tarafından geliştirilen bu teknik, diğer işbirliğine dayalı öğretim tekniklerine göre daha karmaşık ve uygulanması güçtür. Bu tekniğin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için öğrencilerin birlikte çalışma ve sorumluluğu paylaşma becerilerine sahip olması gerekir.
Bu teknikte yine öğrenciler 5–6 kişilik takımlara ayrılır. Takımlar oluşturulurken öğrencilerin ilgileri ve birbirleriyle arkadaşlık dereceleri göz önünde bulundurulabilir. Her takım öğretmen tarafından verilen ya da kendi seçtikleri bir konuda derinlemesine araştırma yapar (Stahl, 1997; Slavin, 1990).
Grup araştırması tekniği, öğrencilerin hem bir işi paylaşmasını hem de takımın ortak değerlendirmesini gerektirmektedir. Diğer bir deyişle öğrenciler arasında hem iş hem de ödül açısından bağımlılık vardır. Yapılan araştırmalar grup araştırması tekniğinin, temel bilgilerin kazanılması açısından bir kayba neden olmadan, üst düzey bilişsel becerilerin kazandırılmasında, büyük grup yöntemlerinden daha etkili olduğunu göstermiştir. Bu tekniğin özellikle düşük ve orta sosyoekonomik düzeydeki öğrencilerde üst düzey öğrenmeleri sağladığını gösteren kanıtlar bulunmaktadır.
B İRLİKTE S ORALIM -B İRLİKTE Ö ĞRENELİM T EKNİĞİ
Kamile Ün Açıkgöz tarafından telefon-telgraf oyununun ekseninde şekillenen bir tekniktir. Bu teknikte öğrenciler yine, 3-4 kişilik gruplara ayrılırlar. Gruplar heterojen bir yapı göstermelidir. Derste, öğrencilere okuma parçası dağıtılır. Parçayı okuyan öğrenciler bireysel olarak en az kavrama düzeyinde soru hazırlarlar. Bireysel sorular hazırlandıktan sonra, grup üyeleri bir araya gelerek grup sorusunu oluştururlar. Grupça hazırlanan sorular başka gruplara gönderilir. Gruplar seçtikleri sözcüler aracılığıyla, soru ile ilgili görüşlerini ve yanıtlarını sınıfa açıklarlar. Gruplar sunumlarını tamamladıktan sonra, öğretmen konuyu özetleyerek genel bir tartışma başlatabilir. Tartışmada, üstünde durulmayan ya da tam anlamıyla açığa kavuşmayan noktalar üzerinde durulur (Açıkgöz, 1992).
O RTAKLAŞA Ö ĞRENME T EKNİĞİ
Bu teknik David ve Roger Johnson tarafından Minnesota Üniversitesi İşbirlikli Öğrenme Merkezinde geliştirilmiştir. Tekniğin dört temel öğesi vardır. Bunlar, yüz yüze etkileşim, Olumlu Bağımlılık, Bireysel Sorumluluk ve kişisel-grup becerileridir (Slavin, 1990).
Grup amacının olması, düşünce ve malzemelerin
paylaşılması, iş bölümü ve grup ödülünün olması bu
tekniğini önemli bir özelliğidir (Açıkgöz, 1992).
İ ŞBİRLİĞİ -İ ŞBİRLİĞİ T EKNİĞİ
İşbirliği-İşbirliği tekniği, grup araştırması tekniğine benzemektedir. Kagan tarafından geliştirilmiştir.
Yöntemin temelinde yatan, eğitimin, öğrencilerin doğal merak, zeka ve yeteneklerini ortaya çıkarıcı bir ortam hazırlamak anlayışıdır. Bu yöntemin dayandığı sayıtlı ise bir kişinin merakını izlemenin, yeni yaşantılar geçirmenin ve bunu başkalarıyla paylaşmanın zevkli olduğudur. Bu nedenle işbirliği-işbirliği öğrencilerin önce kendilerini ve dünyayı anlamalarını sonra da bunu diğerleriyle paylaşmak üzere işbirliği yapmalarını sağlayacak biçimde düzenlenmiştir. Bu tekniğin adımları şu şekildedir:
Öğrenci merkezli sınıf tartışması
Takımların oluşturulması ve öğrenci takımlarının seçilmesi.
Takım konusunun seçimi.
Bireysel konuların seçimi.
Mini konuların hazırlanması.
Mini konuların sunumu.
Takımların sunum için hazırlanmaları.
Takım sunumları.
Değerlendirme (Slavin,1990; Açıkgöz,1992).
A KADEMİK Ç ELİŞKİ T EKNİĞİ
Johnson&Johnson’lar tarafından geliştirilmiştir. Bu tekniğin temel felsefesi, öğrencinin zihninde bir çelişki oluşturup, bunun problem çözme aşamalarını da dikkate alarak bunun işbirlikli bir biçimde çözülmesini sağlamaktır. Bu teknik esnasında şu aşamalardan geçilir:
Önerilerin hazırlanması
Görüşlerin sunulması.
Savunma.
Karşıt görüşü anlama.
Bir karara varma.
Bu teknik kullanılırken, öğrenciler dörder kişilik gruplara, oradan da ikişer kişilik alt gruplara ayrılırlar. Alt gruplar iki farklı görüş hakkında veri toplar, hipotez kurar ve onu savunurlar. Sonuçta, iki tarafın görüşü de dikkate alınarak bir grup raporu hazırlanır (Açıkgöz,1992).
DEĞERLENDİRME
“Bileşik zekânın gücü ile karşılaştırıldığında bileşik faizin gücü hiçtir” (Rota,2003;47). Eğer “bir” zekânın gücünün farkındaysak, “bileşik” zekânın gücünün de farkındayızdır.
Bileşiklik işbirliği demektir. İşbirliği ise her konuda, sadece eğitim
açısından değil, senin oluşturduğun farkındalıktan ötedir.
Son yıllarda sadece eğitim alanında değil birçok alanda
işbirliğine dayalı çalışmalar kendini göstermekte, bileşik
zekânın gücüne dikkat çekilmektedir. Eğitim alanında
da son yıllarda işbirliğine dayalı çalışmalar artmakta ve
araştırma sonuçları da işbirliğine dayalı öğretimin
geleneksel öğretim stratejilerine nazaran daha başarılı
olduğunu ortaya koymaktadır.
İşbirliğine dayalı öğretme stratejisini geliştirenler, birçok teknik ortaya koymuşlar ve bu tekniklerin uygulanması ile öğrencilerin sosyal becerilerinin, bilişsel düzeylerinin, akademik başarılarının, öğrenme düzeylerinin geleneksel öğretim yöntemlerine oranla çok daha yüksek olduğunu ortaya koymuşlardır.
Bu öğretim stratejisinin öğrencinin etkili öğrenmesi, öğrendiklerinin kalıcı olması ve sosyal becerileri gelişmesini sağladığı açıkça ortaya konmuştur. Aktif öğrenme çalışmalarının bir dalı olan işbirliğine dayalı öğretim stratejisi ülkemizde de çalışılmış ve genellikle bu yöntemin geleneksel yönteme göre üstünlükleri ortaya çıkarılmıştır. Fakat işbirliğine dayalı öğretim tekniklerinin daha çok uygulanması ve öğrencilerin sosyal becerileri ve bilişsel düzeylerine ilişkin olarak hemen hemen her alanda ve her konuda yapılması gereken çalışmalara ihtiyaç vardır
