NÜKLEOTİTLER ve NÜKLEİK ASİTLER

Genel Özellikleri sınıflandırılmaları

NÜKLEOTİTLER ve NÜKLEİK ASİTLER

Doç. Dr. Yasemin G. İŞGÖR

 Nükleotitlerin genel yapısında

 azot içeren bir baz,

 pentoz (şeker) kalıntısı

 fosfat grubu

 Nükleozitler (nükleositler): nükleozitlerin fosfat grubu çıkarıldığında oluşan yapıdır.

 Azot içeren bazlar pirimidin ve pürin türevleridir.

 Riboz ve azotlu bazlar halkalı heteroatom bileşikleridir (heterosiklik bleşikler).

Nükleotitler, Nükleozitler ve Nükleik Asitler

Pürin Bazları: Adenin ve Guanin

Pirimidin Bazları: Sitozin , Timin ve Urasil

N NH NH

O NH

NH O

O C

H

NH NH O

O

Sitozin Timin Urasil

N N NH

N

NH

N

NH NH

N

NH

O

Adenin Guanin



Ribonükleotit ve deoksiribonükleotit arasında temel fark riboz şekeri halka yapısında 2.. Pozisyondaki OH grubudur:

Ribozlar

Deoksiribonükleotitlerde 2' karbondaki -OH grubu yerine -H gelir

O O

OH OH

OH O

P O H

Pürin veya Pirimidin

Bazı

O O

H OH OH

O P O H

Pürin veya Pirimidin

Bazı

OH O H OH H OH H OH

H

R i b o z ( A l d e h i t )

O OH O

H

OH OH

R i b o z (  F u r a n o z )

 DNA ve RNA moleküllerinin yapısını oluşturan ardarda dizilmiş nükleotitler birbirine fosfat grubu köprüleriyle (fosfodiester bağı) kovalent olarak bağlanırlar.

 fosfodiester bağında fosfat grubu, nükleotitlerden birinin 5'-hidroksil grubuyla bunu izleyen nükleotidin 3'-hidroksil grubu arasında oluşturur.

 Genel olarak sembolik gösterimde nüldeüc asitlerin 5' ucu solda, 3' ucu ise sağda yer alır ve sonuçta nükleik asit 5' 3' doğrultusunda sembolleştirilmiş olur.

 Aynı nükleotit dizisinin diğer basit gösterimleri ise

 pA-C-G-T-A0H,

 pApCpGpTpA ve

 pACGTA şeklindedir

DNA ve RNA zincir oluşumu: Fosfodiester bağı

Pürin bazının oluşumunda rolü olan amino asitler:

Aspartat, glisin ve Glutamin’dir

Pirimidin bazının oluşumunda rolü olan amino asitler:

Aspartat, glisin ve Glutamin’dir