ga- ve - - ve Bir I. Y. : ile Bibliyografya:

B i b l i y o g r a f y a :

YENİ BİR K İ T A P : M İ M A R Î T A R İ H İ

Yazan: Y. Mimar Muallim Behçet ÜNSAL

Mimarî Tarihi, C. I. 534 sayfa; 570 resim 134 Plaıış. Teknik Okulu yayınları No. 53, İstanbul 1949. Satış yeri: M. Eğ. Bk. Yayın evleri. Fiyatı 685 kuruş.

Zaman zaman dergimizde mimarî san'atına dair makaleler yazan Yüksek Mimar arkadaşımız Behçet Unsal Mimarî Tarihi Kitabının birinci cildini yayınla-mış bulunuyor. Müellifin, bu konuyu tedris eden bir muallim ve bir meslek adamı olması dolayısiyle eseri bilgili ve cidden enteresan olmuştur. Kütüpha-nemizde boş kalan yeri kapatacak, büyük bir ihtiya-cı karşılayacak olan, bu ilmî eser baskısı ve tertibi bakımından Avrupadaki eşlerinin hemen benzeridir. Esere bir ön söz ile girilmektedir. Burada müel-lif Mimarî Tarihine ait görüşünü belirtiyor: «Mimarî tarihi ne bir resim veya fotoğraf albümü, ne de bir süsleme - Dekorasyon - kitabıdır.» Sonra da eserin karakterini açıklamaktadır: «Bu kitabin, yeni buluş-ları ihtiva etmek suretile, aktüel bir kitap olmasına bilhassa dikkat edilmiştir. Fakat Arkeoloji karşısın-da San'at Tarihi veya karşısın-daha genel bir deyimle bir ta-rih kitabı daima bahtsızdır: Yeni buluşlar onu eski-tir durur.» Burada X X . asır başındaki Mimari Tari-hinin yeni gelişmeleri kısaca anlatıldıktan sonra «Bugün Helen mucizesi sanılan muamma bile artık ç ö -zülmüştür ve Eğe Denizi, Eti Ülkesi ile Sümer Mem-leketinde meydana çıkan eserlerin lşlğl altında ay-dınlanmıştır.» deniliyor. Elli sene evvelki bir kitap-ta bulunamiyacak olan bu yeni bilimlerin yeni bir ki-tapta yer almasının tabii olduğu kaydediliyor v e

«Bizim soydan olan ve bizim topraklarda bulunan-ların üzerinde önemle durulmuştur.» diye devam ediliyor.

Kitap bir giriş ile başyhyor. Burada Mimarî Tarihinin konusu, tetkik çerçevesi ve faydaları ga-yet güzel bir şekilde belirtilmiştir. Giriş sonunda Mi-marî devirlerin kronolojik bir bölümü ve genel bir bibliyografya vardır. Ayrıca her bahis sonunda biz-deki ve yabancı dillerden özel bir bibliyografya ekli-dir. Bu suretle stiller hakkında geniş bilgi edinmek isteyenlere bir yol gösterilmiş olmaktadır.

Birinci bölüm Prehistorya Mimarisine dairdir. Burada mimarinin doğuşu gösterilmiştir. San'atta te-rekki yok, teknik ilerleme ve değişmeler vardır sözü

bu eserler görüldükten sonra daha iyi anlaşlımakta-dir.

İkinci bölümde Mısır Mimarisi yer almaktadır. Bir din ve mezar mimarisi olan Mlslr san'atı mezar ve din yapılarında yaşamaktadır. Nüfuzlu büyük memurlardan sayılan Mlslr Mimarlarının plân ile çalışmış olduklarını öğreniyoruz. Bunu bize kitapta desenli ve yazılı bir Papirüs vesikası anlatıyor. A n -gariye ve mükelleflik üzerine kurulan Mlölr inşaclll-ğlnda çalışanlar için, yine plânla kurulmuş, ucuz ev-ler sitesi harabesine ait bir fotoğraf da iskân proble-minin daha Mısırlılar zamanında bile rasyonel bir şekilde halledilmiş olduğunu görmekle hayrete dü-yoruz.

Bundan sonra Mezopotamya (Sümer, Babil, Asur) Mimarileri ele alınmaktadır. «Mimarinin Mı-sırdan evvel Mezopotamyada doğduğu ve oradan yayıldığı ihtimali bugün çok kuvvetlenmiştir. Bir çok tetkikler ve kazılar günden güne bunu meydana koymaktadır.» Grek'lerden evvel Dorik tarzı kolo-nu icad etmiş bulunan Mlslr Mimarisi teknik ve şe-kil bakımından Mezopotamyaya çok şeyler borçlu olduğu kitapta iyi belirtilmiş olup «Kemer, tonoz ve kubbe gibi yapı esaslarının en eski asıllarına On As-yada, Sümerlerde, rast gelinmiştir.» denilerek inşaat ve tezyinata ait tesirler açıklanmaktadır. Babil kule-lerinin esrarını çözen Sümer Ziguratı'nı gördükten sonra Sümer san'atinin köklü bir san'at olduğu beliriyor. Nitekim J. Prienne'den alınan bir cümle buna şahitlik ediyor: «Sumerlerden sonra gelenler yeni bir şey yaratmamışlar, sadece Sümer Medeni-yeti üzerinde işlemişlerdir.»

Antik Suriye Mimarileri bölümünde Finike v e İsrail mimarileri yer almaktadır. Bu mimarilerden bize kalan yalnız mezarlar ve bir de (Muidi Süley-man) tarifleridir. Kitapta bunlar güzel sayfalar teş-kil etmeketdir.

etmekte-dir. Anadolunun en eski bir medeniyetin beşiği ol-duğunu asrimiz Arkeolojisi meydana çıkarmıştır. Isadan evvel V . binde Hitit - Proto'lari ve daha son-raları da Hititleri bu medeniyetin kurucu ve yapıcı-ları olarak bulmaktayız. Kitabın Eti mimarisine ait dokümanları Alman, Amerikan, Türk kazılarının şimdiye kadar meydana koyduğu belgelere dayan-maktadır. Müellif henüz kazıları devam eden (Kıre-tepe - 1948) en son çalışmaların, daha şimdiden belirli, sonuçlarını almakla kitaba çok taze bir hüvi-yet aşılamıştır. «Elimizde maalesef, heykeltraşlık, için bulunduğu nisbette, m.'marî eser mevcut değil-dir; hepsi toprağın sükûtî derinliğine gömülmüştür.» denilmekle beraber mevcut elemanlarla bile kitapta varılan netice önemlidir: «Eti mimarisi orijinal bir san'attır, Doğu ve Batıya tesirleri dokunmuştur. A -sur, Pers ve Grek san'atları üzerindeki tesirleri gün-den güne daha belirli dereceye erişmekte olduğunu görüyoruz.» Behçet Unsal bu hükme varırken ya-bancı âlimlerin fikirleri ile de kendini teyid etmek-tedir. Hurri - Mitanni Mimarisine dair olan sayfaiar V . Oppenheim kazılarına dayanmaktadır. Müellif, Firikya ve Lidya, Urartu Mimarilerinin de - eldeki az örneklere rağmen - belirli bazı karakterlerini araş-tırarak Anadolu Mimarilerini bitirmektedir.

Pers - Sasani mimlarilerinden başlayarak ka-dim Hind ve Çin mimarilerinin etüdü ile Asyanln en uzak köşeleri de gözden geçirildikten sonra tekrar E-ğe Bölgesine dönülmektedir. Burada «Grek medeni-yetine kök teşkil ettiği artık anlaşılmış» bulunan ve Prehelen mimari diye adlandırılan Mihen - Minos anidlari kuvvetle belirtilmiş bulunmakta ve Akala-rın tesirleri açıklanmaktadır.

Son bölümler Klasik Mimarî (Grek ve R o m a )

ya ayrılmıştır. Burada bizim Ege (Bergama, Efez, Piriyen, Halikarnas...) ve güney kıyılarındaki ( A s -pendos) harabeleri ve Orta Anadolu (Sard, Aeza-ni, Ankara...) Anıdlarınln resim ve pilânları önemli bir yer kaplamaktadır. Arasına Etrüsk mimarisini de alan bu bölüm kitabın yarısını teşkil edecek kadar dökümanterdir. Bu bir israf değil bir kadirşinaslık olmuştur; zira, müellifin de dediği gibi, meselâ Grekler «San'atı en yüksek ve erişilmez mertebesine ulaştırmışlar ve Avrupa stillerinin temellerini kur-muşlardır. Grek mimarisinin tam gayesine erişmiş bir san'at mucizesi olduğunda herkes birliktir.» Bu mimari «San'at namına yapılacak artık bir şey bı-rakmadığından Klasik diye yad edilmektedir.» Beh-çet Unsal Roma Mimarisinin de hakkını vermekte-dir. «Romalılar, Grek Mimarisini tekrardan başka bir şey yapmamışlardır. Hatta onu gösterişli bir mecraya sürüklemekle san'atın saflığını bozmuşlar-dır. Fakat R o m a inşa tarihinin yapı san'atı tarihine kazandırdığı çok şeyler vardır.»

Her bölümdeki özetler kitabin didaktik gayesi-ne uygundur. Teknik Oukulu ve Üniversite ile Gü-zel San'atlar Akademisinin «Bugünün öğrenci fakat yarinin mimarları» na bu kitap çok yararlı olacaktır. Mimari tarihindeki tekerrürleri görmek için mimar-lar ve mühendislerimiz bu kitabı daima kariştırmalı-dlrlar. Bütün münevverlere ve okurlara tavsiye ede-riz.

Dünya mimarilerinin tam bir kadrosunu içine alacak olan diğer ciltlerini de bastırmak fırsatına erişmesini bu suretle büyük bir ihtiyacı giderecek o-lan eserini tamamlamasını meslekdaşlarlmlzdan bek-liyoruz. Behçet Unsal bu başarılı eserile ve bu yol-daki hizmetile tebrike lâyıktır.

(Baş tarafı 39 uncu sahifede)

naları hakkında arkadaşım Abdurrahman Hancı size biraz izahat verecektir.

Bugün Auguste Perret'nin prestiji ve mimarî üze-rindeki tesiri, eserinin dikkatlice tetkik edilmesi mi-marî kültür bakımından lüzumlu kılıyor.

Büyük üstada medyun olduğumuz güzel eserler

üzerine daha iyi hüküm verebilmek için, onun haya-tını, fikirlerini, insanlık tarafını, sizleri fazla sıkma-dan, biraz olsun anlatabilmiş isem kendimi bahtiyar addedeceğim.

Biblloyğr afya :

COURS DE BETON ARME

Yazan: A. PARİS

İnganieur. ancien professem' â i'ecole polytecnique de İ'universite de Lausanne.

Beton ammenin sahası gittikçe geniş-lemektedir. Bu malzemenin ömrünü uza-tabilmek ve iyi kullanabilmek için dahüi kuvvetleri, kırılmaya emniyeti, elâstik sınırları hakkında esaslı bir bilgiye sahip olmaık lâzımdır.

Birinci ciltte, normal tecrübelere mu-kavemet edebilen kiriş, kolon ve dal-lerin elastikiyet şartları ve iç mukave-metleri etüt edilmiştir.

İkinci cilt, çerçeve, yay, vs kiriş hesap metotlarının istihraç edildiği dina-mik kuvvetlere tahsis edilmiştir.

Eserin gayesi en kullanılışlı hesap tarzlarını muhtelif şeküleriyle ortaya ko-yup mühendis ve beton armecilere bü-yük hizmetlerde bulunmaktır.

Neşreden : DUNOD.

92, Rue Bonaparte, Paris, VI6

LES FONDATİONS ET REPRİSES

EN SOUS - OETJVRE

Yazan : Yves GASC Architecte - ingânieur E.C.P. Bu eser neşir tarihi bakımından her ne kadar ikinci ise de mevzu bakımın-dan «traite du bâtiment»in ilkidir.

Kitap her şeyden evvel inşa sanatı-nı öğrenmek istiyen bütün gençlere tav-siye edilir. Aynı zamanda mesleğinin her hangi bir sahasında ihtisas yapmamış

olanlara genel bazı malûmatları hatırlat-ması bakımından faydalıdır. Umumî bil-gi ve fikirlerden başka en ufak tefer-ruata kadar bütün detaylar da mevcut-tur.

«Eyrolles>/ neşriyatları mimar ve tecrübeli teknisyenlerin yardımını gör-mektedir. Çıkmakta olan bu cilt, bil-hassa inşa endüstrisinin terakki etmekte olduğu bu devirde çok enteresandır. Bil-hassa son elli sene içinde bir hayli te-rakki etmiş olan derin temel inşası üze-rinde çok durulmuştur.

Eser dört kısımdır :

Birinci kısım' — İlk çalışmalar: I - Toprak etüdü. I I - Binanın yerinin tesbiti. IIÎ - Toprak tesviyesi, ıslâhı. IV - Sağlamlama. V - Kazık usulleri.

İkinci kısım: — Sathî temel işleri: I - Su yolu temeli. II - Münferit temel. III - Radier general temel. IV - Su için-de temel.

Üçüncü kısım : — Taşıyıcı eleman-lar üzerinde derin temeller; I - Kuyu

üzerinde temel II - Evvelden 'hazırlan-mış kazıklar üzerine temel. III - Toprak içinde dökme temel. IV - Kazıkların tevzii. V - Kazık üzerine temel hesalbı.

Dördüncü kısım: — Hususî temeller: I - Su tazyiki ile hususî temel vaziyeti. [I - Karışık arazide temel. III - Takviye. IV - Zelzeleye karşı tedbir.

Neşreden EDİTIONS EYROLLES. 61 Boulevard Saint - Germain, Paris Ve

HABİTATİON MODERNE

ET

URBANİSME

Yazan : A. BOLL (Modern ikametgâh ve şehircilik) Yarının inşa tekniği nasıl olmalı? İş-te bu eser tarafından ortaya atılan soru.

Modem ikametgâh ve şehircilikte ye-niden yapılmak istenilen lüzumlu ve mu-azzam bir değişiklik var. Fakat bu mev-zuda mimar ve mühendisler hem fikir değildirler. 1928 - 1939 esnasında yirmi üç mühim memleket bu mevzu üzerinde uğraştılar: Müellif bütün bu münakaşa-ları bertaraf ederek sadece hakem ro-lünde kalmıştır. Eserin inşaat mevzuu ile

ilgili herkesi alâkadar edecek mahiyet-tedir.

Neşreden : DUNOD.

92, Rue Bonaparte, Paris, VF

LA MAÇONNERİE

Yazan ; Guy BRİGAUX Architecte D.E.T.P. â la S.N.C.F, Bu eser M. G. Espitallier'nin «Cours Raisonne et d'etaille du bâtiment» ı yeri-ni alacak olan «Traite du Bâtiment»ınm ilk ciltlerindendir.

Kitap, her şeyden evvel inşa sana-tını öğrenmek istiyen bütün gençlere tavsiye edilir. Aynı zamanda mesleğinin her hangi bir sahasında ihtisas kesbetme-miş olanlara genel bazı malumatı hatır-latması bakımından faydalıdır. Umumî bilgi ve fikirlerden başka en ufak te-ferruata kadar bütün detaylar da mev-cuttur.

Kitapta, ne geçmişin yapılagelmekte olan klâsik inşaat tarzı tamamiyle atıl-mış, ne de geleceğin aşırı inşa tarzı alın-mıştır. Bu makul ve olgun sistemler ka-bul edilmiştir.

Kitap üç kısımdan müteşekkildir: Birinci kısım : İmal tarzları, duvarı

teşkil eden malzemeler ve bunların muh-telif kullanış ve hususiyetleri: i - Menşei tabiî maddeler, taş, kum. Ij - Menşei suıı'î maddeler

İkinci kısım: Bu malzemelerin kul-lanılış tarzları: I - Harç. II - Beton du-var. III - Kalıpla yapılan dudu-var. IV - Taş duvar. V - İşlenmiş taşlar. VI - Tuğla duvar. VII - Tuğla nevinden duvar. VIII. - Composit duvar. IX - Tamamla-yıcı çalışmalar. X - Sıva. XI - Duvar yüzlerinin bakım ve tamiri. XII - Şaku-lî ve ufkî kaplama.

Üçüncü kısım : Duvarcılığın tatbiki: I - Teras duvarları. II - Teras larının denge şartları. III - İsnat duvar-larında kullanılan profiller. IV - Sarnıç dubarları. V - Çevre duvarları. Vl - Mah-fen duvarı VII - Bölmeler. VIII - Du-varın muhtelif kısımları. IX - Duvarlar-da açıklıklar. X - Kemer ve tonozlarDuvarlar-da inşaat elemanları. XI - Mahzen ve top-rak işleri. XII - Binada bazı hususi iş-ler: Döşemeler, merdivenler, peronlar.

Neşreden: sEyroles».