Bir psikolojik yapı olarak "kişilik"
ve madde geliştirme süreci
Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu
• Kişiliğin tarifi çok çeşitli şekillde verilmiştir. Fakat bu tariflerin, tarif eden kişinin yakın olduğu psikoloijik ekol veya öznel teorilere dayanmaktadır.
• Kişilik bireyin birkaç niteliğine dayanan bir şey değil, bireyin pratik olarak tüm niteliklerini ve bunların etkileşimini kapsar.
(Özgüven, 2012)
• Kişiliğin tanımlanmasında çeşitli kuramlardan yararlanılmaktadır:
• Treyt Kuramları kapsamında, derecelendirme ölçekleri ve soru listelerinin faktör analizi sonucuna göre belirlenmektedir.
• Durum kuramları ise bireyin altta yatan ihtiyaçlarına odaklanmaktadır.
• Sosyal bilişsel kuramcılar, kişiliğin çeşitli durumlarda gösterilen öğrenilmiş davranışlar olduğunu ifade etmektedir.
(Morgan, 2013)
Kişiliği Ölçülmesi
• Gözlemsel Teknikler: bireylerin kişi, eşya ve olaylar hakkındaki gözlemlerini sayısal olarak saptamaya yarıyan veri toplama yöntemleridir.
• Kendini Anlatma Teknikleri: Bireyin duyguları, düşünceleri değer davranışları ile ilişkili olarak “kendilerini” anlattıkları teknik yaklaşımladır.
(Özgüven, 2012)
• Projektif Teknikler: Bireyin tepkisine esas olacak “Uyarıcılar” açık- seçik olarak değil, silik , ayrıntısız, kapalı ve belirsiz bir biçimde hazırlanan ölçme araçları kullanılmaktadır. En yaygın kullanılanları, Beir ve Rotter Cümle tamamlama Testi, Tematik Algı Testi, Roschach Mürekkep Lekesi Testi.
• Durumsal Testler: Yapıtlı olarak düzenlenmiş bir test durumunda bireye ne şekilde davrandığının gözlenmesi esasına dayanır. Kullanımı çok yaygın değildir.
(Özgüven, 2012)
Kişilik Testi Örneği
Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri
• S.R. Hathaway & J. C. McKinley tarafından geliştirilen araç Türkçe’ye Işık Savaşır tarafından uyarlanmıştır.
• 16 yaş ve üzerindeki bireylere yönelik 566 madde içeren bir kağıt kalem testidir.
• Envanterde, sağlığı, psikomatik belirtileri, nörolojik bozuklukları , motor bozuklukları, cinsel, dini, politik ve sosyal tutumlar, eğitimsel, meslek, ailevi ve evlilik sorunları ile çeşitli nevrotik ve psikotik eğilimleri ölçmeyi amaçlayan maddeler yer almaktadır.
(Öner, 2012)
• İki temel alt testten oluşmaktadır:
• Geçerlik Ölçekleri: Yalan Söylemek, Savunucu Olma, Geçerlik
• Klinik Ölçekleri: Hipokondria, Depresyon, Histeri, Psikopatik Sapma, Erkeklik- Dişilik, Paranoya, Psikasteni, Şizofreni, Hipomani, Sosyal İçe Dönüklük
• Grup(Kitapçık) formu ise bireysel/ grup olarak uygulanabilen testteki maddeleri yanıtlayıcıların okuması ve kendi durumuna göre doğru ya da yanlış seçeneklerinden birini işaretlemesi
(Öner, 2012)
MMPI Madde Örneği
1. Teknik yazılardan hoşlanırım.
2. İştahım iyidir.
3. Çok defa sabahları dinç ve dinlenmiş uyanırım.
4. Kütüphaneci olarak çalışmayı seveceğimi sanıyorum.
5. Gürültüden kolayca uyanırım.
6. Cinayet haberlerini okumaktan hoşlanırım.
7. Çoğu zaman el ve ayaklarımın sıcaklığı iyidir.
8. Günlük hayatım beni ilgilendirecek şeylerle doludur.
9. Bugün de hemen hemen eskisi kadar iyi çalışabiliyorum
KAYNAKLAR
Morgan, C. T. (1981). Psikolojiye giriş (Çev. Ed. Sibel Karataş). Ankara:
Meteksan Ltd. Şti.
Öner, N. (2012). Türkiye’de kullanılan psikolojik testler. İstanbul:
Boğaziçi Yayınları.
Özgüven, İ. (2007). Psikolojik testler. Ankara: PDREM Yayınları.
