Bir psikolojik yapı olarak "güdü" ve madde geliştirme süreci

(1)

Bir psikolojik yapı olarak "güdü"

ve madde geliştirme süreci

Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu

(2)

Güdü Nedir?

• Güdülenme (motivate), bir şey yapmak için harekete geçmek demektir.

• Daha kapsamlı olarak fiziksel ve psikolojik eylemleri başlatma,

yönetme ve sürdürmeyi kapsayan tüm süreçler için kullanılan genel bir

terimdir (Gerrig & Zimbardo, 2009).

(3)

Güdülenmenin Göstergeleri

• Yüksek güdülenmenin dört göstergesi vardır:

• Görev Seçimi: Seçme özgürlüğüne sahip olunan durumda bir görevi tercih etmek

• Çaba: Özellikle zor görevlerde, çaba göstermek

• Sebat: Özellikle engellerle karşılaştığı engellere rağmen uzun süre bir görevi sürdürme

• Başarı: Bir görevin tercih edilmesi, bu görevde çaba sarf edilmesi ve sebatla çabanın sürdürülmesi sonucunda başarılı olmak

(Pintrich & Schunk, 1996)

(4)

Güdülenme Kaynakları

Güdülenme Kaynakları

Davranışsal • Doğuştan getirilen tepkileri çağrıştıran veya doğal bir uyarıcıyla birleştirilen uyarıcılar

• Arzu edilen, zevk veren sonuçları elde etme ya d arzu edilmeyen, zevk vermeyen sonuçlardan kaçınma

• Olumlu modellerin taklit edilmesi

Sosyal • Olumlu örnekleri taklit etme

• Bir grubun üyesi olma ya da Biyolojik • Uyarıcıları artırma ya da azaltma

• Duyuları aktif hale getirme

• Açlık, susuzluk, rahatsızlık gibi rahatsızlıkları azaltma

• Biyolojik dengeyi koruma

Bilişsel • İlginç ya da tehdit içeren şeylere yönelik dikkati sürdürme

• Anlam/anlayış geliştirme

• Bilişsel dengesizlik ve belirsizliği azaltma/artırma

• Bir şeyi düşünme veya hesaba katma

• Bir problemi çözme ya da karar verme

• Tehdit ya da riski ortadan kaldırma Duyuşsal • Duygusal gerilimi artırma/azaltma

• Olumlu duyguları artırma

• Olumsuz duyguları azaltma

• Güven duygusunu artırma, özsaygıya yönelik tehditleri azaltma

• İyimserlik ve coşku düzeylerini sürdürme

Çabaya Yönelik • Kişisel olarak belirlenmiş veya geliştirilmiş amaçlara ulaşma

• Kişisel hayalleri gerçekleştirme

• Öz yeterliği geliştirme/sürdürme

• Bir kimsenin yaşamını kendi kontrolü altına alması

• Amaçlara ulaşmayı engelleyen ya da hayalleri gerçekleştirmeye engel olan tehditleri ortadan kaldırma

• Kendi yaşamının başkalarının kontrolü altında olmasını önlemeye ya da azaltmaya çalışma

Manevi • Yaşamın amacını anlamak

• Nihaî bilinmezlikle bağlantı kurma

Çizelge. Farklı kuramlara dayalı olarak belirlenen motivasyon kaynakları (Huitt, 1998)

(5)

Güdülerin Ölçülmesi

• Güdülenme, dört farklı yolla ölçülebilmektedir:

• Dolaysız gözlem

• Öz-bildirim

• Ölçme Araçları

• Görüşme

• Sesli düşünme

• Konuşmalar

• Başkaları tarafından değerlendirmeler

(Pintrich & Schunk, 1996)

(6)

1. Dolaysız Gözlem

• Bireyin seçme özgürlüğü bulunduğunda; tercih ettiği görevin, gösterdiği çabanın ve görevi tamamlamak için gösterdiği sebatın doğrudan gözlenmesine dayanmaktadır.

• Bu gözlemler, aracı gerektirmediği için geçerliği yüksek değerlendirmeler sağlamaktadır.

• Doğrudan gözlemler, güdülenmiş davranışlar altında yatan duyuşsal ve bilişsel süreçleri göz ardı etmektedir.

(Pintrich & Schunk, 1996)

(7)

2. Öz Bildirim

• Öz bildirim, bireylerin kendileri hakkındaki ifadelere yönelik yargılarını içermektedir.

• Kişinin kendisi tarafından yanıtlanan ölçme araçları, sorulara verilen sesli yanıtlara dayanan görüşmeler, bir görevi yerine getirirken düşünce ve duygularını dile getirmeleri yoluna dayanan sesli düşünme ve iki ya da daha fazla insanın karşılıklı konuşmaları öz bildirim yönteminin farklı yöntemleri, öz bildirim örneklerinden bazılarıdır.

• Bireyin bir işi yaparken alındığı video kaydını izlemeleri ve eylemleri gerçekleştirirken ne düşündüklerini hatırlamalarına dayalı olarak öz bildirimleri belirlenebilmektedir. Son olarak bireyler, bireylerin projektif tekniklere dayalı olarak belirsiz görsellere verdikleri tepkilere dayalı olarak güdülenmeleri incelenmektedir.

(Pintrich & Schunk, 1996)

(8)

3. Başkaları Tarafından Yapılan Değerlendirmeler

• Gözlemcilerin, bireyin güdülenme göstergelerini puanlaması bireyin güdülenmesini değerlendirmenin bir yoludur.

• Bu yöntem, bireyin kendi için yaptığı puanlamadan daha nesnel sonuçlar sunmaktadır.

• Başkaları tarafından yapılan değerlendirmeler, bireyin güdülenmesi altındaki bilişsel ve duyuşsal süreçleri ile ilgili daha fazla çıkarım yapılmasını gerektirmektedir. Bu yöntemin bir diğer zayıf yönü, gözlemcinin güçlü bir belleğe sahip olmasını gerektirmesidir.

(Pintrich & Schunk, 1996)

(9)

Bir psikolojik yapı olarak "güdü" ve madde geliştirme süreci