Bir psikolojik yapı olarak "kaygı"
ve madde geliştirme süreci
Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu
Kaygı Nedir?
• Bloom (2012) hedefleri bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor olmak üzere üç boyutta incelemektedir. Kaygı ise bu üç boyuttan biri olan duyuşsal boyut başlığı altında ele alınmaktadır.
• Kaygı, stres yaratan durumların yarattığı üzüntü, ağılama ve gerginlik gibi hoş olmayan duygusal ve gözlenebilir reaksiyonlardır.
Kaygı Nedir?
• Kişi kaygılandığında, merkezî sinir sistemi uyarılır, kalp atışlarının yükselmesi ve ellerinin terlemesi gibi reaksiyonlar görülür.
• Kişinin kaygı düzeyinin yoğunluğu stres yaratan uyarıcının kişi tarafından nasıl algılandığına bağlıdır.
(Özgüven, 2012)
Kaygının Ölçülmesi
• Taylor’ın 1950’li yıllarda gözkapağı hareketlerini koşullandırma yolu ile incelediği deneyler sırasında bireyin kaygısını ölçme ihtiyacı duymuş ve Minnesot Çok Yönlü Kişilik Envanteri’nin kaygı ile ilgili bazı maddelerinden yararlanarak «Taylor Açık Kaygı Ölçeği»ni geliştirmiştir.
• Cattel ve Scheier (1958), kaygı kavramını daha detaylı ele almış ve
«Durumluluk Kaygı» ve «Sürekli Kaygı» olmak üzere iki başlık altında incelemiş ve bu iki kavrama yönelik birer ölçek geliştirmiştir.
• Spielberger (1972), Cattel ve Freud’un fenomenolojik-fizyolojik kaygı anlayışından etkilenmiş ve iki faktör kaygı (Two Factor Theory of Anxiety) kuramını geliştirmiştir.
• İki Faktör Kaygı Kuramı’na dayalı olarak kaygının iki farklı durumunu ölçmek iin Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanteri’ni geliştirmiştir.
Durumluk Sürekli Kaygı Envanteri
• Lise öğrencileri ve yetişkinlerin kaygı düzeylerini ölçmeye yönelik olarak 40 maddelik bir ölçek geliştirilmiştir.
• Ölçek, iki alt boyut olarak tanımlanmıştır:
• Durumluk Kaygı: Durumdan duruma yoğunluğu değişen, sürekli olmayan durumlara bireyin gösterdiği geçici duygusal reaksiyonlardır.
• Sürekli Kaygı: Stres yaratan durumun tehlikeli ya da tehdit edici olarak algılanması; bu tehditlere karşı durumluk duygusal reaksiyonların frekansının ve yoğunluğunun artması ve süreklilik kazanmasıdır.
Sınav Kaygısının Ölçülmesi
• Sınav kaygısını herhangi bir değerlendirme ortamı ya da sınav durumunda bireylerin yaşadığı fizyolojik, davranışsal ve bilişsel boyutları olan hoşlanılmayan bir duygusal durum (Sarason, 1980).
• Sınav kaygısı «heyecan», «endişe/kuruntu» temel öğelerine dayanmaktadır.
• Heyecan: Sinir sisteminin uyarılmasından kaynaklanan kalp çarpıntısı, mide bulantısı, aşırı sinirlilik, panik duygusu ve fizyolojik yaşantılar.
• Endişe/kuruntu: Başarısızlık sonucunda ortaya çıkan olumsuz benlik değerlendirmesidir.
• Sınav kaygısını ölçmeye yönelik olarak, Spielberger tarafından «Sınav Kaygısı Envanteri»
geliştirilmiştir.
• Ölçek, Öner tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır.
• Ölçek, 20 maddeden oluşmaktadır.
• «Kuruntu» ve «Duyuşsallık» olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır.
(Öner, 1990)
KAYNAKLAR
Bloom, B. S. (2012). İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. (D.A. Özçelik, Çev.),Ankara: MEB Yayınları (1979).
Cattell, R. B., & Scheier, I. H. (1958). The nature of anxiety: A review of thirteen multivariate analyses comprising 814 variables. Psychological Reports, 4(3), 351-388.
Öner, N. (1990).Sınav kaygısı ölçeği el kitabı. İstanbul: Yöret Yayınevi.
Özgüven, İ. E. (1999). Psikolojik testler. PDREM yayınları.
Sarason, I. G. (1980). Test anxiety: Theory, research, and applications. Hillside. Lawrence Erlbaum Assoc Inc.:
Spielberger, C. D. (1972). Anxiety as an Emotional State. C. D. Spielberger(Ed.), Anxiety:
Current Trends in Theory and Research Vol. 1, 23-49. New York: Academic Press.
