Stres, Baş etme ve Sağlık:

Stres, Baş etme ve Sağlık:

Ruh- Beden İlişkisi

Doç. Dr. Gülbahar Baştuğ

Güçlükler: pireyi deve yapma

u  Güçlükler : baş etme yeteneğimizi kısıtlayan ufak kızgınlıklar. u  Güçlükler Ölçeği stresli olayların yaşamımızı nasıl etkilediğini ölçer. u  Güçlükler fiziksel sağlık, depresyon ve anksiyete ile ilişkilidir. 2* *

Trafikte bekleme günlük yaşamımızda karşılaştığımız birçok güçlükten birisidir. Araştırmalar bu tür güçlüklerin uzun mesafede oldukça stresli olduğunu ileri sürmektedir.

Strese nasıl uyum

sağlarız:

Değişme ve mücadele

Stresin mekanizması

u  Kanadalı hekim Selye (1936) çok fazla stresin sinir krizine yol açQğına

inanmışQr.

u  Strese tepki örüntüsüne genel uyum sendromu adını vermişRr. Selye

için, tüm uzamış stresörler bizi uyumun 3 evresinden geçirir:

Selye’nin genel uyum sendromuna göre, strese direnç düzeyimiz alarm evresi sırasında düşer, direnç evresi sırasında artar ve tükenme evresi sırasında yeniden düşer.

u  Alarm tepkisi – otonomik sinir sistemi akRve olur, stres hormonları (Adrenalin) salınır, anksiyetenin fiziksel belirRleri görülür. Anksiyetenin merkezi limbik sistem içindedir: amigdala, hipothalamus ve hipokampus. u  HPA ekseni: Hipothalamus (H) korku sinyalini alır, sempaRk sinir sistemi adrenal bezini (A) akRve eder, Adrenal bezi stres hormonları olan epinefrin =E ve norepinefrin =NE salgılar. 9* *

10 **

Savaş ya da kaç tepkisi:

•  Cannon korkutucu bir durumla yüzleşmek ya da o durumdan kurtulmak için bizi harekete geçiren fizyolojik ve psikolojik tepkiler seR tanımlamışQr. u 

Hayvanlar ve insanlar bir tehditle

karşılaşQğında, iki seçenekleri vardır: savaş ya

da kaç.

u 

Birisi kaçamadığında, hipotalamus ve hipofiz

bezi adrenal bezinin başka bir stres hormonu

olan kor9zol salınımını organize eder. KorRzol

kişiyi enerjiyle doldurur.

11

Stresin mekanizması

u

 

Direnç

– stresörle baş etmek için uyum

sağlar ve yollar bulursunuz.

u

 

Tükenme

– çaQşma gibi uzamış

stresörlere maruz kaldığımızda,

direncimiz kırılır. Bu da fiziksel ya da

psikolojik hasara yol açar.

13 **

Stres Tepkilerinin Çeşitliliği

u 

Hepimiz stresörlere savaş ya da kaç tepkisi göstermeyiz.

Tepkilerimiz bir stresörden diğerine değişir. Bu tepkiler

cinsiyet ile şekillenir.

u 

Kadınlar erkeklere göre daha fazla ilgilenme ve yardım

etme eğiliminde olurlar. Kadınlar sosyal ilişkilerine

güvenirler. Aşırı strese girdiklerinde, kadınlar başkalarından

destek ve yardım alırlar.

u 

Oxitosin

, “sevme ve bağlanma hormonu”, strese karşı koyar

ve ilgilenme ve yardım etme tepkisini arQrır.

15

Stresli zamanlarda, kadınlar

arkadaşlarından destek ve avuntu beklerler, psikolog Shelley Taylor bu örüntüye

“ilgilenme ve yardım etme” adını vermiştir.

Columbine’den sağ kurtulan birisiyle

konuşma

u  Marjorie Lindholm 1999’daki Columbine’de okul katliamında sağ kalanlardandı. u  Virginia Tech katliamında (2007) her şeyi yeniden yaşadı. 17

Stres Tepkilerinin Çeşitliliği

u  Uzun süren stres tepkileri akut stres bozukluğu ya da PTSD ile sonuçlanır. BelirRleri travmaRk olaya ilişkin canlı anılar, duygular, imgeler= flashback, travmaRk olayı haQrlatan şeylerden kaçınma çabaları, başkalarından uzaklaşma isteği ve uyumada güçlük gibi uyarılma belirRleridir. u  Yeniden yaşanQlama u  Kaçınma u  Aşırı uyarılmışlık hali u  Yaşamboyu prevalansı erkeklerde %5 ve kadınlarda % 10’dur. 18

2007’de Virginia Tech Universitesi’ndeki

korkunç vahşet PTSD belirtileri olan bazı

felaketzedeleri geride bıraktı.

Tecavüz ve savaş PTSD için en yüksek

riske sahip iki olaydır.

PERCENTAGE OF PEOPLE WHO DEVELOP PTSD

Natural disaster 4-5%

Bombing 34%

Plane crash into hotel 29%

Mass shooting 28%

PERCENTAGE OF PEOPLE WHO DEVELOP ACUTE STRESS DISORDER

Typhoon 7%

Industrial accident 6%

Mass shooting 33%

Violent assault 19%

Vehicle accident 14%

Assault, severe burns 13%

Çok sayıda rahatsız edici olayla ilişkili PTSD ve akut stres bozukluğu oranları

21 **

Neredeyse tüm insanlar hayli iRci olaylardan

travmaRze olurlar mı?

u  Bonanno ve ark. (2006) New York’ta 11 Eylül saldırılarından yaklaşık 6 ay sonra bir çalışma yapmışlar. KaQlımcıların %65 dayanıklı olarak bulunmuş. Neredeyse tümü yeniden dengelerini sağlamışlar ve önceki işlevsellik düzeylerine geri dönmüşler. u  Dayanıklılık bir isRsna olmayıp kuraldır. u  Stresörlerle iyi baş edebilen insanlar olaydan önce yüksek işlevsellik düzeyi gösterme eğiliminde olurlar. 22

Strese Beyin-Beden

Tepkisi

İki Japon hekim beyin ve beden

arasındaki ilişkiyi göstermek için bir çalışma yapmışlar. Zehirli ve

zehirsiz sarmaşık yaprakları kullanmışlar. Telkin ile deride tepkilerin nasıl oluştuğunu

göstermişler. Aslında etik olmayan bir çalışma bu. Araştırmacı

katılımcılara zehirli yapraklarla dokunduklarını söylemiş, gerçekte zararsızmış. İkinci evrede zararsız olduklarını söyleyip aslında zehirli yapraklarla dokunmuşlar.

Telkin zehirli sarmaşığın yaptığına benzer deride kızarıklığa yol açmış.

Immün Sistem

u

 

Nocebo etkisi X plasebo etkisi

u  “Nocebo” kelimesi laRncede zarar vereceğim anlamına gelir. nosebo etkisi; bir kişinin kendisine zarar vereceğini düşündüğü, ya da zarar verebileceğini dolaylı yoldan da olsa öğrendiği etkilere maruz kaldığında, bu etkilerin gerçekte oluşmadığı halde beyinde simüle edilerek oluştuğunun düşünülmesidir. u  İnançlar gerçekliği yaraQr. Psikolojik faktörler fiziksel süreçleri etkiler. u  Stres enfeksiyonlara karşı bedenin savunmalarını zayıflaQr. 25 **

u  İmmün sistem bakterilere, virüslere ve diğer hastalık yapıcı organizmalara karşı bedenimizin koruyucusudur. Ilk kalkanımız derimizdir. u  AnRjen ve patojenler çoğunlukla bedenimize yabancıdırlar. u  Patojenler hastalıklara yol açar. AnRjenler bedenin savunma mekanizmalarına yol açar. Bazen de savunma mekanizmalarının sonuçları beden için zararlıdır. 26