ANT 339
İSTATİSTİĞE GİRİŞ IV. HAFTA
PROF. DR. BAŞAK KOCA ÖZER
TEMEL TANIMLAR
• PARAMETRE: Evreni tanımlamak için kullanılan ölçüler.
• Evren ortalaması (µ), evren oranı (P), evren varyansı (σ
2) vb.
• ÖNYARGI/BIASED ve ÖNYARGISIZ/UNBIASED: Rastgele seçim
• TEMSİL ETME: Her bir bireyin eşit şansla örneklenmesi
• MERKEZİ DAĞILIM: Örneklemin her hangi bir değer etrafında dağılımı
• YAYGINLIK: Örneklemin merkezi dağılım etrafındaki yayılımı
İstatistiğin genel adımları:
• Araştırma konusunun saptanması, planlanması ve veri toplama
• Verilerin tablo halinde sunulması ve çözümü
• Sonuç çıkarma ve yorumlama
• Sonuçların güvenilirliklerinin irdelenmesi
• Yöntemlerin matematiksel incelenmesi
3
Değişken
(ifade edilebilme biçimine göre 2 gruba ayrılır)
Karakter Değişken Characteris
tic
Sayısal
Değişken
Numerical
• Data Kaynakları
5
Data Türleri ve Kaynakları
Birincil Veri Toplama
İkincil
Data Derleme Gözlem Deney Anket Kitap ya da
Elektronik kaynak
Örnekleme Yöntemleri
Olasılıklara dayalı olmayan örnekleme
Olasılıklara dayalı örnekleme
1. Gelişigüzel Örnekleme
3. Kota
4. Kartopu
2. Kanısal 2. Sistematik
1. Basit Rassal
3. Tabakalama 4. Kümeleme 5. Çok Aşamalı Örnekleme
ÖRNEK
Olasılıklı Örnekleme
• Olasılıklı örnekleme yöntemleri populasyondaki bireylerin bilinen ve eşit olasılıkla örnekleme seçilmelerini sağlayan yöntemlerdir.
• Her araştırmada öncelik olasılıklı örnekleme yöntemlerine verilmelidir.
7
Basit Rassal Örnekleme
• Populasyona ait her bir üyenin oluşturulacak kesit örnek içinde bulunma şansının eşit olmasıdır.
• Örnekte yer alan her bir üye aynı populasyondan gelmeli
• Örnekte yer alan her bir üye aynı populasyondan bağımsız bir
şekilde seçilmeli
Basit Rassal Örnekleme
Avantajları:
• Uygulaması kolaydır.
• Seçim olasılıklı
olduğundan her bireye eşit olasılıkla seçilme şansı verir.
• İstatistiksel
değerlendirme
ağırlıksız yapıldığından işlemler ve sonuçların yorumu kolaydır.
Dezavantajları:
• Populasyondaki
bireyleri listelemek gerekir.
• Populasyondaki birey sayısı çok olduğunda kullanılması uygun değildir.
• Populasyondaki
bireyleri belirli bazı özelliklere göre
sınıflayamaz.
• Populasyon heterojen yapı gösteriyorsa
varyans büyük olacaktır.
9
Sistematik Örnekleme
• Örnekte yer alacak gözlem sayısı belirlenir: n
• Populasyon birey sayısı k sayıda gruba ayrılır.
k=N/n N= 64 n=8 k=8
1. gruptan rassal olarak bir seçim yapılır
(diyelim ki birinci gruptan 4. üye seçildi)
daha sonra her bir gruptan da dördüncü
üye seçilir.
Sistematik Örnekleme
Avantajları:
• Seçim olasılıklı olduğundan her bireye eşit olasılıkla seçilme
şansı verir.
• Populasyon çok büyük olsa da seçim işlemleri kolaydır.
• İstatistiksel değerlendirme ağırlıksız yapıldığından işlemler ve sonuçların yorumu kolaydır.
Dezavantajları:
• Örnekleme seçimini yapabilmek için populasyondaki bireylerin listesi ve ulaşılabilir olmaları gereklidir.
• Populasyondaki bireyleri belirli bazı özelliklere göre
sınıflayamaz.
11
Tabakalama Yöntemi ile Örnekleme
• Populasyon, üyelerin ortak özelliklerine bağlı olarak 2 veya daha fazla sayıda gruba ayrılır. Bu gruplar birbiri ile çakışmamalıdır.
• Her bir gruptan rassal örnekleme ile örnekler oluşturulur.
• İki veya daha fazla örnek birleştirilir.
Tabakalama Yöntemi ile Örnekleme
• Populasyonda tabakalara bağlı varyasyon sözkonusu ise populasyonu iyi
derecede temsil eder ve populasyon değerlerini gerçeğe yakın olarak tahmin eder.
• Tabakalardaki birey sayıları bilinmediğinde ve bireylere ulaşmak mümkün
olmadığında seçim işlemleri yanlı sonuçlara neden
olabilir.
13
Kümeleme Yöntemi ile Örnekleme
• Basit rasgele, sistematik, tabakalama yöntemlerinin kullanılabilmesi için araştırma konusuna giren
bireylere tek tek ulaşmak gerekir. Kümeleme
yönteminde ise örnekleme birimi birey ya da aile değildir.
• Örnekleme birimi grup, bir demet ya da bir kümedir.
Küme birimi olarak sokak, semt, mahalle ya da coğrafi
bölgeler kullanılabilir.
Kümeleme Yöntemi ile Örnekleme
• Populasyon çok sayıda kümeye bölünür, her bir küme populasyonu temsil eder.
• Basit örnekleme yapılır
• Örnekler birleştirilir
15
Kümeleme Yöntemi ile Örnekleme
Avantajları:
• Diğer yöntemlere kıyasla daha az kaynağa ihtiyaç duyulur.
• Örneklem çerçevesi eksik olduğunda da uygulanabilir.
Dezavantajları:
• Kümeler, populasyonu iyi şekilde temsil etmeyebilir.
• Uygulanan analiz
yöntemleri basit rasgele örneklemeden daha
karışıktır.
Çok Aşamalı Örnekleme
• Bazı durumlarda bir araştırmada birden çok sayıda örnekleme yöntemi kullanılabilir yada örnekleme seçimi birden çok aşamada
yapılabilir.
• Örnek: Çocuklarının büyüme ve gelişme durumlarının değerlendirilmesinde önce il örneklemesi, sonra ilçe, köy ya da semt
örneklemesi ve en sonunda da aile örneklemesi yapılabilir.
• Çok aşamalı örnekleme yönteminde her aşamada aynı örnekleme yöntemi
kullanılabileceği gibi, farklı örnekleme
yöntemleri de kullanılabilir. Her aşamada farklı
bir örnekleme çerçevesi oluşturulur.
17Olasılıklı Olmayan Örnekleme Yöntemleri
• Bireylerin evrenden bilinen belirli bir
olasılıkla seçilmediği yöntemlere denir.
Gelişigüzel örnekleme
19
Herhangi bir konuda, evrendeki bireylerle ilgili
bilgi sahibi olmak için araştırıcının o anda önüne
çıkan bireylerle görüşmesidir.
Kanısal örnekleme
• Hangi grubun ya da örnekleme birimlerinin evreni
daha iyi temsil edeceğine ve örnekleme alınması
gerekeceğine araştırıcı kişisel kanısı kullanılarak karar
verir.
Kota örnekleme
• Evrenin belirli bir grubundan ya da alt grubundan belirli sayıda bireyin seçilmesidir.
21
