i T.C.
KALKINMA BAKANLIĞI
GAP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI
DİYARBAKIR İL PROFİLİ
OCAK 2015
ii
İÇİNDEKİLER
1. MEVCUT DURUM ... 1
1.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER ... 1
1.2. CAZİBE MERKEZLERİ ... 2
1.3. TARIM ... 2
1.3.1. Sulama Yatırımları ... 3
1.3.2. Tarım Projeleri ... 3
1.3.3. Hayvan Varlığı ... 4
1.4. SANAYİ ... 4
1.4.1. Teşvik Politikaları ... 4
1.4.2. KOBİ Destekleri ve Kümelenme ... 5
1.4.3. Sanayi Tesisleri ... 5
1.4.4. İhracat – İthalat ... 6
1.4.5. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ... 6
1.4.6. Küçük Sanayi Siteleri (KSS) ... 7
1.5. ENERJİ ... 7
1.6. EĞİTİM ... 7
1.7. İSTİHDAM ... 8
1.8. SODES PROGRAMI ... 8
1.9. SAĞLIK ... 9
1.10. KÜLTÜR VE TURİZM ... 10
1.11. DOĞAL KAYNAKLAR ... 10
1.12. ULAŞTIRMA ... 11
1.12.1. Karayolu ... 11
1.13. SOSYAL HİZMET VE YARDIMLAR ... 11
1.14. SPOR TESİSLERİ ... 12
1.15. SOSYAL FİZİKİ ALTYAPI ... 12
2. GAP İDARESİ’NİN YÜRÜTTÜĞÜ ÖNEMLİ FAALİYETLER ... 13
2.1. TARIMSAL FAALİYETLER ... 13
2.1.1. Tarımsal Araştırma Projesi ... 13
2.1.2. Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi ... 13
2.1.3. GAP Bölgesi Sulama Sistemlerinin İşletme, Bakım ve Yönetimi Projesi ... 13
2.1.4. Entegre Kırsal Kalkınma Projesi ... 14
2.1.5. Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi ... 15
2.1.6. GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projesi ... 15
2.1.7. Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (GAP TEYAP) ... 15
2.1.8. Organik Tarım Küme Geliştirme Projesi ... 16
iii
2.2. SOSYAL GELİŞMEYE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR ... 16
2.2.1. Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM) ... 16
2.2.2. Gençlik ve Kültür Evleri ... 17
2.2.3. Çocuklara Yönelik Çalışmalar (Çocuk Okuma Odaları/Çocuk Oyun Odaları ve Cheetos Çocuk Gelişim Merkezleri) ... 17
2.3. ÇEVRE ve ALTYAPI FAALİYETLERİ ... 17
2.3.1. Hâlihazır Harita Alımı ve İmar Planı Çalışmaları………..…………... 17
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1: Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı ... 1
Tablo 2: Göç İstatistikleri ... 1
Tablo 3: Diyarbakır İli Tarım Alanları ... 2
Tablo 4: Teşvik Belge Sayısı, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı... 4
Tablo 5: İmalat Sanayi Sektörlere Göre Firma Sayısı ve İstihdam ... 6
Tablo 6: Diyarbakır İli İthalat – İhracat Verileri ... 6
Tablo 7: Tamamlanan KSS’ler ... 7
Tablo 8: 2013-2014 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları ... 7
Tablo 9: TYÇP Kurs ve Katılımcı Sayıları ... 8
Tablo 10: Hastanelerin Dağılımı ve Yatak Sayısı ... 9
Tablo 11: Karayolları Devam Eden Projeler ... 11
Tablo 12: Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi ... 13
Tablo 13: Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projesi ... 14
Tablo14: Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi Alt Projeleri (2010-2014) ... 15
GRAFİK DİZİNİ Grafik 1: GAP İllerinin Nüfusu ... 1
Grafik 2: Tarım Alanlarının Dağılımı ... 3
Grafik 3: Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı ... 3
Grafik 4: Yıllara Göre Teşvik Belge Sayısı, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı ... 5
Grafik 5: Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı ... 6
Grafik 6: İstihdamın Sektörel Dağılımı ... 6
1
0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000
Nüfus
DİYARBAKIR
1. MEVCUT DURUM
1.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER Nüfus
2014 adrese dayalı nüfus kayıt sonuçlarına göre Diyarbakır 1.635.048 kişilik nüfusu ile GAP illeri arasında üçüncü sırada yer almakta ve Bölge nüfusunun %19,81’ini oluşturmaktadır.
Nüfusun 824.133’ü (%50,4) erkek, 810.915’i (%49,6) kadındır.
Grafik 1: GAP İllerinin Nüfusu Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı
Bebek ölüm hızı ülke genelinde olduğu gibi Bölge ve Diyarbakır da da iyileşme göstermiştir. 2009 ve 2013 yılları karşılaştırıldığında bebek ölüm hızı Bölge’de binde 17,3’ten binde 15’5’e gerilerken, Diyarbakır’da binde 15,8’den 14,2’ye düşmüştür.
Doğurganlık hızında ise Diyarbakır ilinde, Bölge geneline paralel değişimler gözlenmektedir.
Tablo 1: Bebek Ölüm Hızı ve Doğurganlık Hızı
İller Bebek Ölüm Hızı (Binde) (*) Doğurganlık Hızı (Çocuk Sayısı) (**) 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 Diyarbakır 15,8 13,5 13,9 14,9 14,2 3,22 3,22 3,17 3,21 3,13
GAP 17,3 15,8 16,0 15,7 15,5 3,57 3,55 3,45 3,49 3,42
Türkiye 13,9 12,0 11,7 11,6 10,8 2,08 2,06 2,03 2,09 2,07 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Doğum ve Ölüm İstatistikleri,2014
(*) Bebek Ölüm Hızı: Belli bir yıl içinde meydana gelen bir yaşından küçük bebek ölümlerinin o yıl içinde meydana gelen canlı doğumlara oranının binde olarak ifade edilmesidir.
(**) Doğurganlık Hızı: Bir kadının doğurgan olduğu dönem boyunca (15-49 yaşları arasında) doğurabileceği çocuk sayısıdır.
Göç İstatistikleri
Diyarbakır, GAP illeri arasında göç veren illerden biridir. Net göç hızı Bölge genelinin üzerindedir.
Tablo 2: Göç İstatistikleri
Yıllar İller Nüfus Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı (Binde) 2008 Diyarbakır 1.492.828 31.677 47.777 -16.100 -10,73
GAP 7.350.752 132.328 188.111 -55.783 -7,56
2014 Diyarbakır 1.635.048 36.920 48.019 -11.099 -6,77
GAP 8.250.718 148.175 198.824 -50.649 -6,12
Kaynak: TÜİK
2 Nüfus Artış Hızı ve Nüfus Yoğunluğu
İlin 2014 nüfus artış hızı binde 17,03’dür. Diyarbakır GAP illeri içerisinde nüfus artış hızı büyüklüğü bakımından beşinci sıradadır.
GAP Bölgesi’nin nüfus yoğunluğu (km2’ye düşen kişi sayısı) 2014 yılında 110 kişi, Diyarbakır’da ise bu sayı 109’dur.
1.2. CAZİBE MERKEZLERİ
Cazibe Merkezleri Destekleme Programı ilk olarak Diyarbakır’da uygulanmıştır.
2008 yılında şehir merkezinde başlatılan pilot uygulama 2008-2010 dönemide tamamlanmış, yeni proje uygulamalarına geçilmiştir.
Tamamlanan Projeler:
- Toplum Destekli Polislik Projesi
- Suç Örgütleriyle Mücadelede Bilgilendirme ve Önleme Faaliyetleri - Güvenli Okul, Güvenli Eğitim Projesi
- KOBİ’lere Yönelik Kredi Destek Programları
- Girişimciliğin Geliştirilmesi ve Desteklenmesi Projesi
- Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi ve Diyarbakır’a Yeni Yatırımların Çekilmesi Projesi - Diyarbakır Mermer Sektörünün Geliştirilmesi Projesi
- Mesleki Eğitim Programları - İpek Üretim Merkezi Projesi
- İstihdam Amaçlı Sosyal Faaliyetler Projesi
- Diyarbakır Mermer Potansiyel Alanları Belirleme Projesi Pilot Uygulama Sonrası Devam Eden Projeler
- Şeyh Mattar Cami Minaresi Restorasyon Projesi - Diyarbakır Kültürel Mirasın Projelendirilmesi - Ulu Cami ve Hanlar Çevresi Renovasyon Projesi - Diyarbakır Surlarının Turizme Kazandırılması Projesi - Diyarbakır Evlerinin Turizme Kazandırılması Projesi - Diyarbakır Kültürel Mirasının Tanıtımı
1.3. TARIM
2013 yılı itibarıyla GAP Bölgesi’nin tarım alanı 3.153.913 hektar, Diyarbakır ilinin tarım alanı ise 601.546 hektardır. Diyarbakır ilinde ekilen tarla alanı 547.039 hektar olup, nadas alanı 12.077 hektar, sebze bahçeleri alanı 16.949 hektar, meyve bahçeleri alanı ise 25.499 hektardır.
Tablo 3: Diyarbakır İli Tarım Alanları Toplam Tarım
Alanı (ha)
Ekilen Tarla
Alanı (ha) Nadas Alanı (ha)
Sebze Bahçeleri
Alanı (ha) Meyve Alanı (ha)
Diyarbakır 601.546 547.039 12.077 16.949 25.499
GAP 3.153.913 2.344.757 220.373 74.537 310.324
Diyarbakır/GAP (%) 19,1 23,3 5,4 22,7 8,2
Kaynak: TÜİK
3 Tarım Alanlarının Dağılımı
Ekilen Tarla Alanı Nadas Alanı Sebze Bahçeleri Alanı Meyve Alanı
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ekilen Tarla Alanı Nadas Alanı Sebze Bahçeleri
Alanı Meyve Alanı
Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı
Diyarbakır GAP
Grafik 2: Tarım Alanlarının Dağılımı Grafik 3: Tarım Alanlarının GAP İçindeki Payı GAP’ın başta sulama olmak üzere temel altyapı yatırımlarının, ekonomik ve sosyal gelişiminin hızlandırılarak büyük bölümünün tamamlanması amacıyla 2008-2012 dönemini kapsayan GAP Eylem Planı (EP) hazırlanmış ve etkin bir şekilde uygulanmıştır.
1.3.1. Sulama Yatırımları Kralkızı-Dicle I Merhale
Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 2. Kısım Ana Kanalı: Tamamlanmıştır
Kralkızı-Dicle Pompaj Sulaması 1. Kısım (P2-P5): Fiziki gerçekleşmesi %70’dir.
Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 4. Kısım Ana Kanalı: Fiziki gerçekleşmesi %99’dur.
Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 3. Kısım Ana Kanal İkmali: Fiziki gerçekleşmesi %52’dir.
Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 3. Kısım Şebeke Yapımı: Fiziki gerçekleşmesi %32’dir.
Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 4. Kısım Ana Kanal İkmali: Fiziki gerçekleşmesi %12’dir.
Silvan I Merhale
Ambar Barajı Sulaması: Fiziki gerçekleşmesi %14’dür.
Pamukçay Barajı Sulaması: Fiziki gerçekleşmesi %57’dir.
Silvan Barajı İletim Kanalı 1.Kısım (Babakaya Tüneli+İletim Kanalı): Fiziki gerçekleşmesi %5’tir.
Silvan Barajı İletim Kanalı 2.Kısım (Silvan Tüneli): Fiziki gerçekleşmesi %19’dur.
Silvan Barajı: Fiziki gerçekleşmesi %28’dir.
Ambar Barajı: Fiziki gerçekleşmesi %43’tür.
Başlar Barajı: Başlanacaktır.
Kuruçay Barajı: Başlanacaktır.
Batman Sağ Sahil Sulaması: Fiziki gerçekleşmesi %99’dur.
Toplulaştırma alanı 695.976 ha olup, GAP Bölgesi toplam toplulaştırma alanı içindeki payı %33’dir.
Büyük bir kısımda çalışmalar tamamlanmıştır.
1.3.2. Tarım Projeleri
Eylem Planı uygulamaları ile tarımsal sanayinin geliştirilmesi hedeflenmiş ve tarımsal verimliliği artırmak üzere tarımsal örgütlenme projeleri, organik tarım uygulamaları, kırsal kalkınma programları ve hayvancılığın geliştirilmesi desteklenmiştir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) tarafından EP kapsamında Diyarbakır’da verilen destekler aşağıda özetlenmiştir.
4
Tarımsal Örgütlenme Projeleri: 2008–2012 döneminde 33 kooperatif programa alınmış olup, 86,9 milyon TL kredi desteği verilmiştir.
Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Hizmet Binası'nın ihalesi 09.08.2010 tarihinde yapılmış, 18.09.2011 tarihinde temel atılmıştır. Merkezin inşaatı tamamlanmış ve 18.09.2012 tarihinde hizmete açılmıştır.
Diyarbakır İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü’nün ek laboratuvar binası inşaatı tamamlanarak faaliyete geçmiştir.
Organik Tarım: Organik badem ve nar yetiştiriciliği devam etmektedir.
Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında 93 adet proje programa alınmıştır. Projelerin 85 adedi tamamlanmış, 2 proje devam etmektedir. 24,1 milyon TL kredi kullandırılmıştır.
Sulama Dışı Alanlarda Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesine Yönelik Projelerin Yaygınlaştırılması amacıyla GAP İdaresi tarafından 2009-2013 döneminde Diyarbakır ilinde uygulanan 8 adet projeye kaynak aktarılmıştır
1.3.3. Hayvan Varlığı
2013 yılı itibarıyla GAP Bölgesi’ndeki 974.684 adet büyükbaş hayvanın 344.826 (%35) adedi Diyarbakır’dadır. Diyarbakır ilindeki büyükbaş hayvanların 267.085 tanesi yetişkin, 77.741 tanesi ise genç yavrudur. GAP kapsamında büyükbaş hayvanların toplam süt üretimi miktarı 955.257 ton olup, bunun 269.889 (%28,2) tonu Diyarbakır’da üretilmektedir.
GAP Bölgesi’nde mevcut 6.911.054 adet küçükbaş hayvanın 972.727 (%14) adedi Diyarbakır ilindedir. Bölge’deki küçükbaş hayvanların toplam süt üretimi 298.128 ton olup, bunun 34.242 (%11,4) tonu Diyarbakır’da üretilmektedir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2009 yılında uygulanmaya başlanan Hayvancılığın Desteklenmesi Programı kapsamında Diyarbakır’da hibe sağlanacak 23 başvuru kabul edilmiştir.
1.4. SANAYİ
1.4.1. Teşvik Politikaları
Bölgesel ve sektörel nitelikli yeni teşvik politikalarının uygulanması Bölge yatırımları açısından olumlu bir etki yaratmış, özel sektör yatırımlarında artış izlenmiştir.
2008-2012 döneminde sabit yatırım tutarı 1 milyar TL olan ve 7.319 kişilik istihdam öngörülen 267 adet teşvik belgesi verilmiştir. 2013 yılında ise 111 teşvik belgesi verilmiş, 855 milyon TL sabit yatırım ile 3.786 kişilik istihdam öngörülmüştür.
Tablo 4: Diyarbakır İli Teşvik Belge Sayısı, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı Diyarbakır Belge Sayısı İstihdam Sabit Yatırım Tutarı
(milyon TL)
2002 14 842 81
2005 20 437 29
2010 87 2.023 260
2013 111 3.786 855
2014 90 2.484 379
Kaynak: Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (2014 Ağustos)
5
Grafik 4: Yıllara Göre Teşvik Belge Sayısı, İstihdam ve Sabit Yatırım Tutarı
5084 sayılı kanun kapsamında 2009-2012 döneminde 19,6 milyon TL, 2014 yılında ise 159,594 TL enerji desteği verilmiştir
Diyarbakır'da 25-26 Mart 2009 tarihlerinde gerçekleştirilen Dış Ticaret Eğitim Programına, 41 kişi katılmıştır.
1.4.2. KOBİ Destekleri ve Kümelenme
GAP Eylem Planı ile KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştıracak tedbirler alınmış, kullandırılan kredilerde artış sağlanmıştır.
- Küçük girişimcilere mali destek sağlanması amacıyla uygulanan SELP II programı kapsamında 2009- 2013 döneminde 529 işletmeye 7 milyon avro’luk kredi desteği sağlanmıştır.
- KOSGEB tarafından Diyarbakır’da 2008-2010 döneminde 2.044 adet işletmeye ulaşılmış olup, 114,1 milyon TL tutarında kredi için kredi faiz desteği sağlanmıştır. “Sıfır Faizli Diyarbakır İli İşletme Sermayesi Destek Kredisi” için başvuran 1660 kişiye sağlanan kredi miktarı ise 48,3 milyon TL’dir.
- Yine KOSGEB tarafından 2008 – 2012 döneminde toplam 194 işletmeye 61,1 milyon TL kefalet onayı verilmiş; 87,3 milyon tutarında kredi hacmi yaratılmıştır.
- 2008 yılında Halk Bankası Silvan Şubesi, 2009 yılında Kayapınar ve Çermik Şubeleri ile Diyarbakır-Gıda Çarşı Uydu Şubesi faaliyetlerine başlamıştır.
- Halk Bankası ile KOSGEB arasında 19.10.2009 tarihinde Diyarbakır İli İşletme Sermayesi Destek Kredisi Protokolü imzalanmış; 2009 sonu itibarıyla Banka tarafından 219 adet firmaya 6,4 milyon TL, 2010 sonu itibarıyla 361 adet firmaya 10,6 milyon TL kredi kullandırılmıştır.
- Halk Bankası ile Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası arasında 13.02.2009 tarihinde imzalanan protokol çerçevesinde 2 milyon TL’lik kaynak kapsamında toplam 84 firmaya geri dönüşlerle birlikte 2,3 milyon TL kredi kullandırılmıştır.
1.4.3. Sanayi Tesisleri
GAP BKİ’nin 2002 yılından beri yaptığı imalat sanayi envanteri çalışmasına göre, Diyarbakır’da 2013 yılı sonu itibarıyla 10 kişiden fazla işçi çalıştıran imalat sanayi tesisi sayısı 292’dir. Bu tesislerde 15.361 kişi istihdam edilmektedir. Gıda sektöründe 59, tekstil ve deride 76, kimya - petrol ve plastikte 18, taş ve toprağa dayalı sanayide 102, makine – metalde 22, orman ve kâğıt ürünlerinde ise 15 firma faaliyet göstermektedir.
0 20 40 60 80 100 120
0 1000 2000 3000 4000
2002 2005 2010 2013 2014
Yıllara Göre Teşvik Belge Sayısı, İstihdam ve Sabit Yatırım
İstihdam Belge Sayısı Sabit Yatırım Tutarı (On Milyon TL)
6
1823
7458 509
4460 681 430
İstihdamın Sektörel Dağılımı
Gıda Tekstil ve Deri
Petro-Kimya Taş ve Toprak Makine Metal Orman ve Kağıt 0
20 40 60 80 100 120
Sanayi Tesislerinin Sektörlere Dağılımı
Tablo 5: Diyarbakır İli İmalat Sanayi’nde Sektörlere Göre Firma Sayısı ve İstihdam SEKTÖRLER
(2013 YILI)
Diyarbakır GAP Diyarbakır/GAP (%) Firma
Sayısı İstihdam Firma
Sayısı İstihdam Firma
Sayısı İstihdam
Gıda, İçki ve Tütün 59 1.823 835 33.215 7,1 5,5
Tekstil, Giyim ve Deri 76 7.458 1.088 93.990 7,0 7,9
Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünleri 18 509 374 13.130 4,8 3,9
Taş ve Toprağa Dayalı 102 4.460 303 16.662 33,7 26,8
Metal Eşya ve Makine Teçhizatı 22 681 323 8.906 6,8 7,7
Orman Ürünleri ve Mobilya İmalatı 15 430 123 3.343 12,2 12,9
TOPLAM 292 15.361 3.046 169.246 9,6 9,1
Grafik 5: Sanayi Tesislernin Sektörel Dağılımı Grafik 6: İstihdamın Sektörel Dağılımı 1.4.4. İhracat – İthalat
Diyarbakır ilinin 2002 yılında 6,9 milyon dolar olan ihracatı 2013 yılında 236,9 milyon dolara, GAP Bölgesi içerisindeki payı da aynı yıllar itibarıyla %0,9’dan % 2,7’ye yükselmiştir.
2002 yılında 7,4 milyon dolar olan ithalatı 2013 yılında 66,3 milyon dolar, GAP Bölgesi içerisindeki payı aynı yıllar itibarıyla %0,94 ve % 0,89 olmuştur.
Tablo 6: Diyarbakır İli İthalat – İhracat Verileri
(Bin Dolar)
İhracat İthalat
2002 2014 2002 2014
Diyarbakır 6.811 312.853 7.333 115.555
GAP 689.434 8.938.221 772.986 6.415.946
Diyarbakır /GAP (%) 0,99 3,5 0,94 1,8
Kaynak: TÜİK
1.4.5. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)
Diyarbakır ilinde 1 adet OSB tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir. 1 adet OSB’nin ise çalışmaları devam etmektedir.
Diyarbakır OSB 1991 yılında kurulmuştur. OSB’de mevcut olan 243 parselin 235’i tahsis edilmiştir.
2013 yılı itibarıyla 104 firma üretimde olup, 3.500 kişi istihdam edilmektedir. Toplam istihdam kapasitesi ise 4.630 kişidir.
Merkez TDİ – Besi OSB (188 ha) inşaatı devam etmektedir.
7 1.4.6. Küçük Sanayi Siteleri (KSS)
Diyarbakır ilinde faaliyette olan 7 KSS’de 1.539 işyeri mevcuttur ve bütün KSS’ler doludur.
Tablo 7: Diyarbakır İli Tamamlanan KSS’ler
KSS Adı İşyeri Adedi Doluluk
Bismil 108 108
Merkez 320 320
Merkez Oto 298 298
Merkez Oto Tamirciler 3. Bölüm 376 376
Merkez Marangoz 99 99
Ergani 118 118
Silvan 220 220
Toplam 1.539 1.539
Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2013
1.5. ENERJİ
Diyarbakır-Batman-Siirt Doğalgaz Boru Hattı inşaatı tamamlanmış ve doğalgaz arzı sağlanmıştır.
Kralkızı HES 55 MVA güç trafosu ve Dicle HES 65 MVA güç trafosu yenilenmesi işi tamamlanmıştır.
1.6. EĞİTİM
2008-2014 döneminde okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretimde 1.974 derslik açılmış, toplam 600 öğrencilik 3 pansiyon tamamlanmıştır.
2013-2014 öğretim yılı itibarıyla;
- Okul öncesi eğitimde okul sayısı 799, öğrenci sayısı 28.265, öğretmen sayısı 500’dür.
- İlköğretimde okul sayısı 1344, öğrenci sayısı 344.309, öğretmen sayısı 13.930’dur.
- Ortaöğretimde okul sayısı 148, öğrenci sayısı 132.408, öğretmen sayısı ise 4.367’dir.
Tablo 8: 2013-2014 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları
Okul Öncesi Eğitim İlköğretim* Ortaöğretim**
Okul
Sayısı Öğrenci Öğret- men
Okul
Sayısı Öğrenci Öğretmen Okul
Sayısı Öğrenci Öğretmen Diyarbakır 799 28 265 500 1 344 344 309 13 930 148 132 408 4 367
GAP 3 644 142 150 6 945 7 384 1 767 109 69 445 916 642 432 23 015
Diyarbakır
/GAP (%) 21,92 19,88 7,19 18,20 19,48 20,05 16,15 20,61 18,97 Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri 2013-2014
* Özel Eğitim Dahil
** Mesleki ve teknik liseler dahil
Diyarbakır ilinde 2013 - 2014 eğitim döneminde okullaşma oranları:
- Okul öncesi eğitimde %33,5, - İlköğretimde %115,71,
- Ortaöğretimde % 90,10 düzeyindedir.
Dicle Üniversitesi
Dicle Üniversitesi 1974 yılında kurulmuştur. GAP Eylem Planı kapsamında Bölge’deki üniversitelerin fiziki ve beşeri altyapısının geliştirilmesine yönelik yatırımlar desteklenmiştir.
8 Tamamlanan Projeler:
- Merkezi Kütüphane ve Kongre Binası - İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi - Merkezi Araştırma Laboratuvarı - Bismil Meslek Yüksek Okulu (MYO) - Diyarbakır Öğrenci Yurdu ( 970 kişilik ) - Diyarbakır Meslek Yüksek Okulu Devam Eden Projeler:
- Kampüs Altyapısı: Çalışmaları devam etmektedir.
- Silvan MYO: Yer teslimi yapılmıştır.
- Ergani MYO: Etüt proje işleri yapılmıştır.
- Öğrenci Merkezi: Betonarme işlerinin % 70’i tamamlanmış, fiziki gerçekleşmesi %40’tır.
- Rektörlük Bilimsel Araştırma ve Kamulaştırma Binası: İnşaatı devam etmektedir.
- Açık ve Kapalı Spor Tesisleri: İkmal ihalesi yapılmış olup 3.000 kişilik türbin betonarme işlerine başlanılmıştır. Fiziki gerçekleşmesi %85’tir.
- Silvan Öğrenci Yurdu (300 Öğrenci): Arsa bilgileri tamamlanmıştır.
Yeni Açılan Fakülte ve Yüksekokullar:
- Eczacılık Fakültesi 1.7. İSTİHDAM
İŞKUR Diyarbakır’da 2009 – 2012 döneminde 33.828 kişinin yararlandığı Toplum Yararına Çalışma Programları (TYÇP) ile Genel ve İstihdam Garantili İş Gücü Yetiştirme Kursları düzenlenmiştir
Tablo 9: Diyarbakır’da TYÇP Kurs ve Katılımcı Sayıları
Yıllar Diyarbakır GAP Diyarbakır/GAP
Kurs
Sayısı Toplam Katılımcı Sayısı
Kurs
Sayısı Toplam Katılımcı
Sayısı Kurs Sayısı Toplam Katılımcı Sayısı
2009 223 6.853 1.017 24.297 21,9 28,2
2010 173 5.607 1.012 23.463 17,1 23,9
2011 294 7.044 1.396 38.002 21,1 18,5
2012 380 14.324 2.698 87.694 14,1 16,3
Toplam 1.070 33.828 6.123 173.456 17,5 19,5
Kaynak: Türkiye İş Kurumu Aylık İstatistik Bülteni (2009-2010-2011-2012)
Dicle Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi tamamlanmıştır.
1.8. SODES PROGRAMI
İlk defa GAP Bölgesi’nde uygulanmaya başlanan SODES projeleri, istihdam edilebilirliği artırmayı, toplumun dezavantajlı kesimlerinin ekonomik ve sosyal hayata daha fazla katılmalarını sağlamayı;
kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetler yoluyla Bölge’deki çocukların, gençlerin ve kadınların kendilerini daha iyi ifade etmelerine katkı vermeyi hedeflemektedir. Bu amaçla meslek edindirme, sosyal içerme ve kültür-sanat-spor projeleri desteklenmektedir.
SODES Programı kapsamında; 2008-2012 döneminde desteklenen 323 projeye 50 milyon TL kaynak sağlanmıştır.
9 1.9. SAĞLIK
Diyarbakır’da 2013 yılı sonu itibarıyla 14 adet kamu hastanesi, 8 adet özel hastane, 1 adet üniversite hastanesi ve 1 adet muhtelif olmak üzere toplam 24 adet hastane bulunmaktadır. Kamu hastanelerinin toplam yatak kapasitesi 2.418, özel hastanelerin yatak kapasitesi ise 765’tir. Toplam yatak kapasitesi 4.699’dur.
Tablo 10: Diyarbakır İlinde Hastane ve Yatak Sayısı
Kamu Hastanesi Özel Hastane Üniversite Diğer Toplam
Hastane Sayısı 2013 Diyarbakır 14 8 1 1 24
GAP 76 40 3 3 122
Yatak Sayısı 2013 Diyarbakır 2.418 765 1.218 23 4.699
GAP 10.125 3.563 2.318 294 16.364
10.000 Kişiye Düşen Yatak Sayısı
Diyarbakır 29,2
GAP 20,2
Türkiye 26,4
Kaynak: TÜİK
Diyarbakır’da 2008-2013 döneminde 908 adet yeni yatak kapasitesi oluşturulmuştur. Ayrıca Dicle Üniversitesi bünyesinde 220 yatak kapasitesi oluşturulmuştur.
Toplam 145 yataklı üç hastane inşaatı ile 1 adet ADSM inşaatı devam etmektedir. 10 adet ASM+TSM programdadır.
Tamamlanan Sağlık Tesisleri:
- Kulp Entegre İlçe Hastanesi (20 yatak)
- Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi (320 yatak) - Diyarbakır Bölge Hastanesi (400 yatak)
- Bismil Tepe Beldesi Entegre İlçe Hastanesi (18 yatak) - Hani Entegre İlçe Hastanesine ait 10 daireli lojman inşaatı - Ergani Devlet Hastanesi (150 yatak)
- Çınar 25 Yataklı Devlet Hastanesi
- Dicle Üniversitesi Onkoloji Hastanesi (100 Yatak) - Kardiyoloji Merkezi (120 yatak)
- Çüngüş Merkez Sağlık Ocağı - Bismil 3 Nolu Sağlık Ocağı - Merkez Satı Sağlık Ocağı - Ergani Bereketli Sağlık Ocağı - Silvan 1 Nolu Sağlık Ocağı - İskanevleri 2 Nolu Sağlık Ocağı - Şirinevler ASM (3-4 hekimlik)
- Çınar Ortaşar Sağlık Ocağı + 1-2 hekimlik lojmanlı ASM - 1 UMATEM hizmete açılmıştır.
Devam Eden Yatırımlar:
- Hazro Entegre İlçe Hastanesi (10 Yatak): Fiziki gerçekleşmesi %1’dir.
- Kulp Entegre İlçe Hastanesi 10 Daireli Lojman: Arsa çalışmaları tamamlanmıştır.
- Kocaköy Devlet Hastanesine bağlı Entegre İlçe Hastanesi (10 Yatak): Fiziki gerçekleşmesi
%1’dir.
- Bismil Devlet Hastanesi (100 yatak) (TOKİ): Fiziki gerçekleşmesi % 99’dur.
- Merkez ADSM (50 Ünit): Fiziki gerçekleşmesi % 80’dir.
- Acil Yardım ve Yoğun Bakım Ünitesi: Yapımı devam etmektedir. Fiziki gerçekleşmesi %98’dir.
- Dicle Toplum Sağlığı Merkezi, Hazro Oyuklu Sağlık Merkezi, Bismil ASM (1-2 hekim) ve Çermik ASM (1-2 hekim): Arsa çalışmaları devam etmektedir.
- Yolboyu ASM (3 hekim), Bağıvar ASM (3 hekim), Karaçalı ASM (1-2 hekim), Ahmetli ASM (1- 2 hekim) ve Ovabağ ASM (1-2 hekim): Projeleri TOKİ’ye teslim edilmiştir. İhale tarihi beklenmektedir.
10
- Hani Gürbüz ASM (1-2 hekim): Fiziki gerçekleşmesi % 98’dir.
- Hastane genel tesisat, bakım onarım işi, tıbbi cihaz alımı, malzeme alımı, hijyenik hava üretim sistemi alımının % 80'i yapılmıştır.
1.10. KÜLTÜR VE TURİZM
Tamamlanan Projeler:
- Saint George Kilisesi’nin Restorasyonu - Diyarbakır Surları'nın Onarımı
- Adliye A, Eski Komutanlık ve Cephanelik Binaları Restorasyonu İşi Devam Eden Projeler:
- İç Kale Yapıları Restorasyonu+Diyarbakır İçkale Surları Restorasyonu İşi: Devam etmektedir.
- İçkale Yapıları Onarımı İşi: Fiziki gerçekleşmesi %85 düzeyindedir. Diyarbakır İçkale Yapıları (Atatürk Müzesi, Eski Jandarma ve Cezaevi Binaları), İçkale Surları (73-74 Nolu Burçlar ile 73- 74-75 Nolu Burçlar Arası Surlar) İkmal Restorasyonu ve Teşhir Tanzimi İşi ile ilgili ihale hazırlık çalışmaları sürdürülmektedir.
- İçkale Yapılarının Teşhir Tanzimi ve Çevre Düzenlemesi: 30.06.2014 tarihinde geçici kabul tutanağı onaylanmıştır.
- İçkale Surları Restorasyonu
- Diyarbakır Küpeli Kapı Onarımı: Tamamlanmıştır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2008-2014 döneminde 21 adet eski eser onarımı tamamlanmıştır.
- Sur - Arap Şeyh Camii - Sur - Hz. Süleyman Camii - Sur - Zinciriye Medresesi - Sur - İskender Paşa Konağı
- Sur - Sarı Saltuk Türbesi ve Haziresi - Sur - Hüsrev Paşa Camii ve Minaresi - Sur - Fatih Paşa Camii
- Sur - Ermeni Katolik Kilisesi - Sur - Protestan Cemaati Kilisesi - Sur - Melik Ahmet Camii - Sur - Ali Paşa Camii - Sur - Salos Camii
- Eğil - Nebi Harun Türbesi
- Ergani - Zülkifil Peygamber Makamı - Silvan - Karabehlül Camii
- Sur - Sultan Sasaa Türbe onarımı - Sur - Lalebey Camii Onarımı - Sur - Ragıbiye Camii onarımı - Sur - Şeyh Yusuf Camii Onarımı - Sur - Nasuh Paşa Camii onarımı 1.11. DOĞAL KAYNAKLAR
Orman varlığının artırılması ve barajların erozyondan korunması amacıyla Orman Genel Müdürlüğü tarafından ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü, mera ıslahı ve fidan üretimi çalışmaları etkin olarak yürütülmektedir. 2008 - Eylül 2014 döneminde Diyarbakır ilinde;
11 - 559 ha alanda ağaçlandırma,
- 250 ha alanda rehabilitasyon, - 7.103 ha alanda erozyon kontrolü
- 21.105.000 adet fidan üretimi gerçekleştirilmiştir.
1.12. ULAŞTIRMA 1.12.1. Karayolu
Tablo 11: Diyarbakır İlinde Devam Eden Karayolu Projeleri
Proje Adı Son Durum
(Kulp-Muş)Ayr.-Hamzalı Ayr. Yolu Devam etmektedir.
(Kulp-Hamzalı)Ayr.-11.Bl.Hd. Yolu Devam etmektedir.
Kulp-Lice Yolu Devam etmektedir.
Ovabağ-Diyarbakır Devam etmektedir.
Cizre-Şırnak, (Ergani-Dicle)Ayr.-Eğil, Midyat-Gercüş, Gercüş-Vergili-Yemişli, Şırnak Çevreyolu Eruh Ve Uludere Kolları, Siirt-Eruh
Devam etmektedir.
(Batman-Hasankeyf)Ayr.-Beşiri-Kurtalan,Diyarbakır- Mardin, Cizre-Slopi, (Kurtalan-Siirt)Ayr.-Malabadi, Nusaybin-Cizre Yolu Ve Kavşağı
Devam etmektedir.
Bingöl-Genç-Kocaköy-(Diyarbakır-Silvan)Ayr. 2015’te bitecek
D.Bakır-Mardin BSK çalışmaları devam ediyor
D.Bakır-Ergani Üstyapı çalışmaları devam etmektedir.
Silvan-Malabadi-H.Köprü-11. Böl. Hd. BY çalışmaları devam etmektedir.
Diyarbakır-Siverek-Şanlıurfa (Akziyaret Havaalanı- Hilvan Ayr.D.)
BSK çalışmaları devam ediyor
Ergani-8.Bl.Hd. SK BY seviyesinde tamamlanmıştır.
(Diyarbakır-Mardin)Ayr.-Bismil-Batman BSK çalışmaları devam ediyor
Diyarbakır-Silvan BSK çalışmaları devam ediyor
Diyarbakır Çevre Yolu (Havaalanı Bağlantı Yolu Dahil) Yol yapım çalışmaları devam etmektedir.
(Diyarbakır-Mardin)Ayr.-Ovabağ Yolun tamamı TY SK olarak tamamlanmıştır.
Ayr.-Lice-Kulp-Muş Çalışmalar %50 seviyesinde tamamlanmıştır.
(Diyarbakır-Ergani)Ayr.-Eğil 2014 yılı sonunda tamamlanacak.
Viranşehir-Ovabağ-Demirci TY SK olarak tamamlanmış
Eğil-Dicle Ayr. Çalışmalar devam etmektedir
Diyarbakır İli, Bismil İlçesinde Taşköprü (Köprüköy) Devam etmektedir.
Isılgan - 1 Tamamlandı.
Isılgan - 2 ( Angül ) Sol Köprü tamamlanmış Sağ Köprü yapımına
başlanmamıştır.
Büyükmağara İptal edildi.
Ergani Ddy Üstgeçit Köprüsü Devam etmektedir.
(Diyarbakır-Silvan)Ayr.-Bingöl-1. Köp.Kavşağı Devam etmektedir.
Diyarbakır İli, Kulp İlçesinde Projesi tamamlandı. İhale yapma oluru bekleniyor.
Göderni, Hüseyinağa Projesi tamamlandı. İhale yapma oluru bekleniyor.
Çınar İlçesinde Üçköprü Projesi tamamlandı. İhale yapma oluru bekleniyor Taşhelvası Köyü I,Iı,Iıı, Projesi tamamlandı. İhale yapma oluru bekleniyor Kaynak: Karayolları GAP Faaliyet Raporu
1.13. SOSYAL HİZMET VE YARDIMLAR
Sosyal hizmetler ve sosyal koruma gibi toplumsal gelişmenin temelini oluşturan alanlarda gerçekleştirilen yatırımlarla Bölge’de daha çok sayıda vatandaşa ulaşmak mümkün olmuştur.
Çocuklar, gençler, kadınlar, engelliler ve yaşlılar gibi kırılgan kesimlerin toplumla bütünleşmesini ve toplumsal kalkınmaya katılımının sağlanması amacıyla yapılan sosyal koruma merkezlerinin sayısı artırılmaktadır.
12 Tamamlanan Projeler:
- Çocuk ve Gençlik Merkezi
- Koruma ve Bakım Rehabilitasyon Merkezi (Erkek - 40 kişi) - Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezi
- Diyarbakır Gençlik Merkezi - Diyarbakır Kültür Merkezi - Kadın Konuk Evi
Devam Eden Yatırımlar:
- Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezi (Kız 40 kişi): Arsası mevcut olup inşaat ihale aşamasındadır. 2015 yılında bitirilmesi hedeflenmektedir.
- Bağlar Gençlik Merkezi: İnce işler devam etmektedir, fiziki gerçekleşmesi %95’tir.
- Ergani Gençlik Merkezi: İhale değerlendirme aşamasındadır.
- Silvan Gençlik Merkezi: İhale süreci devam etmektedir.
- Yenişehir Gençlik Merkezi: İş devam etmektedir, fiziki gerçekleşmesi %17’dir.
- Merkez SHM: İhale aşamasındadır.
- Ergani SHM: Arsa temini aşamasındadır.
- Sur Gençlik Merkezi: Sit alanı olduğu için arsa temin edilememiş olup, programdan çıkarılmıştır.
Diyarbakır Gençlik ve Kültür Evi’nin AB Gençlik Programları kapsamında hazırladığı “Young Festival of GAP” adlı değişim projesi kabul edilmiştir. Gençlik ve Kültür Evine 140 kız, 360 erkek toplam 500 üye kayıtlıdır. Düzenlenen bilgisayar, bağlama, gitar, halkoyunları, tiyatro, bilgisayarlı muhasebe, çocuk gelişimi İngilizce ve ebru kurslarına toplam 351 genç faydalanmaktadır.
İhtisas Huzur Evi (Alzheim.-Dem.) (100 kişi): Arsa tahsis işlemleri devam etmektedir.
1.14. SPOR TESİSLERİ
Diyarbakır ilinde yaptırılan spor tesislerinin son durumları aşağıda verilmiştir.
- Çermik, Kulp ve Lice ilçeleri beş yüzer kişilik spor salonlarının inşaatları bitmiştir.
- Merkez Spor Salonunu: Fiziki gerçekleşmesi % 75 düzeyindedir.
- Bağlar Gençlik Merkezi: 15.11.2013 tarihinde geçici kabulü yapılmıştır.
- Bismil Gençlik Merkezi: Arsa tahsisi bekleniyor.
- Çınar Sentetik Çim Yüzeyli Futbol Sahası: Geçici kabulü yapılmıştır.
- Çınar Spor Salonu Yapımı: Geçici kabulü yapılmıştır.
- Ergani Gençlik Merkezi: Fiziki gerçekleşmesi %65 seviyelerindedir
- Mardin Yolu Spor Tesisleri Modernizasyonu: Fiziki gerçekleşmesi %77’dir.
- Merkez Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu: 2014 yılı programında yer alan projedir. İki farklı arazi bulunmaktadır, belediye ile görüşmeler devam ediyor.
- Merkez Sporcu Fabrikası: Fiziki gerçekleşmesi %54 seviyelerindedir.
- Silvan Gençlik Merkezi: Fiziki gerçekleşmesi %68 seviyesindedir.
- Yenişehir Gençlik Merkezi: Geçici kabulü yapılmıştır.
- Dicle Spor Salonu: Fiziki gerçekleşmesi %65 seviyesindedir.
1.15. SOSYAL FİZİKİ ALTYAPI
Hani yerleşimin imar planı tamamlanmıştır.
Diyarbakır Planlama Bölgesi 1/10.000 ölçekli tamamlanmıştır.
Konut: 2008-2014 döneminde TOKİ sorumluluğunda yapımı süren ve planlanan konut sayısı 7.548’dir. Bu dönem itibarıyla 4.572 konut tamamlanmış, 360 konut tamamlanma aşamasında ve 3.096 konut ise proje/ihale aşamasındadır.
Diyarbakır-Ergani İçmesuyu: Fiziki gerçekleşmesi %15’dir.
13
2. GAP İDARESİ’NİN YÜRÜTTÜĞÜ ÖNEMLİ FAALİYETLER
2.1. TARIMSAL FAALİYETLER
2.1.1. Tarımsal Araştırma Projesi
Projenin amacı; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sulama sonucu ortaya çıkacak tarımsal potansiyelin en iyi şekilde değerlendirilmesinin temini için Bölge’de yapılması gerekli tarımsal araştırma-inceleme ve geliştirme hizmetlerinin gerçekleştirilmesidir.
Proje kapsamında Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Adıyaman Üniversitesi, GAP Toprak-Su Kaynakları ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve ICARDA ile araştırma faaliyetleri yürütülmektedir.
Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi ile yürütülen “GAP Bölgesi’nde Tohumluk Üretim ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Bitkisel Gen Kaynakları Projesi” kapsamında tohumluk tesisi kurulmuş olup, sertifikalı tohum üretimine üniversite tarafından devam edilmektedir.
2010 yılında GAP İdaresi Başkanlığı ve Dicle Üniversitesi Rektörlüğü arasında “GAP Bölgesi’ndeki Pamuk Üreticileri Tehlikenin Farkında mısınız? Projesi” için işbirliği protokolü imzalanmıştır.
2.1.2. Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi
Proje ile sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, sulamadan yararlanamayan kırsal toplulukların mevcut sosyo-ekonomik durumlarının, doğal ve toplumsal çevre ile ilişkilerinin, potansiyellerine uygun gelir getirici yeni faaliyet alanlarının ve bunların geliştirilmesi yollarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında 2009 – 2014 döneminde Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 12: Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi 2009 Yılı
Hazro 78 Başlık Süt Sığırcılığı Projesi Kulp Arıcılığı Geliştirme Projesi Kulp Bağcılığı Geliştirme Projesi
Merkez Fidan Üretimi Projesi / Diyarbakır Çevre İl Müd.
2010 Yılı Hazro Süt Toplama Üniteleri Projesi
Ergani Ergani İlçesi Süt Toplama Merkezi
Hani Sertifikalı Buğday Tohum Kullanımı Yaygınlaştırma Projesi 2011 Yılı
Merkez Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Yetiştirilebilecek Yüksek Verimli Yeni Bir Koyun Tipinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Projesi
2012 Yılı Merkez ve
Boyunlu Köyü
Silvan Arıcılığı Geliştirme Projesi Çüngüş Sulama Suyu Tesisi Yenileme Projesi
2013 Yılı
Dicle Organik Bağcılığın Yaygınlaştırılması ve Geliştirilmesi Projesi 2014 Yılı
Hazro Hazro Çilek Üretimini Geliştirme ve Yaygınlaştırma Projesi
2.1.3. GAP Bölgesi Sulama Sistemlerinin İşletme, Bakım ve Yönetimi Projesi
Projenin amacı; GAP Bölgesi’nde hayata geçirilecek sulama projelerinin işletme-bakım ve yönetimi için uygun modelleri belirlemek ve Bölge’ye uygun olanını seçmek, seçilen modeli uygulamak, model ile ilgili sonuçları izlemek, gerekli düzeltme ve önerilerde bulunarak yaygınlaştırmak ve ihtiyaç
14
duyulan teknik ve idari alt yapıyı geliştirmektir. Ayrıca, sulama suyunun üretim değerlerini en üst düzeye çıkaran iletim, dağıtım, yönetim model ve yöntemlerini bulmayı, bunları uygulayarak ve izleyerek değerlendirmeyi amaçlayan proje, GAP Bölgesi’nde sulamaya açılacak alanlardaki sulama şebekelerinin işletme-bakım ve yönetimini kapsamaktadır.
Diyarbakır’da Gerçekleştirilen Çalışmalar:
- Dicle (Gözegöl) Sulama Birliği’nin faaliyetlerinin izlenmesine devam edilmektedir.
- Diyarbakır ilinde talep edilen havza alanlarında (Dicle, Eğil, Hazro) projelerin alan çalışmalarının izlenmesine devam edilmektedir.
- Tohumluk demonstrasyonlarının kontrolü, üst gübre uygulanması önerileri, sebze ekim ve dikimi yapan çiftçilere fide temini ve teknik destek çalışmalarına devam edilmektedir.
- P-II ve P-IV pilot alanındaki çiftçi faaliyetlerinin izlenmesine sulama birliği ve çiftçi görüşmeleri ile devam edilmektedir.
- Bölge’de yeni açılacak sulama alanları hakkında veriler toplanmış ve çiftçiler sulama sistemleri hakkında bilgilendirilmiştir.
- P-II cazibe sulama alanında bulunan köylere yönelik olarak toplulaştırma ve sulama konularındaki eğitim ihtiyaçlarını gidermek amacıyla Şanlıurfa’ya bir çiftçi gezisi düzenlenmiştir.
2.1.4. Entegre Kırsal Kalkınma Projesi
Bölge’de kırsal alanda yaşayan ve işlemeli tarıma uygun arazilerin az olduğu nüfusun sosyo-ekonomik yaşam koşullarının sürdürülebilir ve katılımcılık ilkesi doğrultusunda geliştirilmesi ve iyileştirilmesi projenin amacını oluşturmaktadır.
Proje kapsamında Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 13: Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projeleri
İlçe Alt Projeler
Merkez Bismil Kurudere Köyü Yağmurlama, Çermik Şeyhandede Köyü Sulama Suyu Temini, Kulp Karabulak Sulama Suyu Temini, Çermik Pamuklu Köyü Sulama Suyu Temini Projeleri Çüngüş Kırsal Kalkınma Çerçevesinde Arıcılığı Geliştirme
Silvan Köy Camileri Tadilatı
Dicle 12 Köy Okuluna 12 Oyun Parkı Eğil Badem Yetiştiriciliğini Yaygınlaştırma Eğil Turizmin Geliştirilmesi ve Tanıtımı
Eğil Ziyaret Tepesinde Rekreasyon Alanları Oluşturulması Eğil Bungalov Evleri Yanında Regresyon Alanları Oluşturma
Çermik Girişimcilerin/Yatırımcıların Karaali(Şanlıurfa) Termal Bölgesine Teknik Gezisi Çermik Çermik İlçesi Turizm Tanıtım Projesi
Çermik Çermik Gençliği Spor ve Sanatla Yaşam Buluşuyor Çermik Her Köye Bir Su Yalağı Projesi
Çermik Hayvan Sulama Göleti Yapılması
Çermik Örtüaltı Seracılıkla Sebzeciliğin Geliştirilmesi Çermik Korudağ Köyü Sulama Suyu Tesisi
Çermik Köylerde Sulama Suyu Temini Çermik Mina Çermik
Baykan Arıcılık Projesi
Baykan Siirt Fıstığının Geliştirilmesi
Baykan Sumak Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Baykan Zivzik Narının Geliştirilmesi
Baykan Seracılığın Geliştirilmesi
Baykan Fıstık Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Baykan Fıstık Aşılama ve Budama Eğitimi Baykan Arıcılığı Geliştirme Projesi
Baykan Proje Uygulama Ofisinin Oluşturulması
15 Baykan Baykan Gençlik Akademisi
Şirvan Kültürel Mirasın Korunması ve İnanç Turizminin Geliştirilmesi Şirvan Şirvan Gençlik Kültür Merkezi
Şirvan Mesire Alanı Oluşturulması
Şirvan Mesire Alanında Sosyal-Kültürel-Sportif Sahalar Oluşturulması Şirvan Çok Amaçlı Sosyal Kültürel Sportif Sahalar Oluşturulması Şirvan Şirvan Arıcılığının Yaygınlaştırılması
Şirvan Proje Uygulama Ofisinin Oluşturulması
2.1.5. Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi
Projenin amacı; sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, potansiyellere uygun gelir getirici yeni tarım ve tarım dışı faaliyet alanlarının tespit edilmesi, pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi, topraksız ve az topraklı çiftçilerin gelir düzeyinin artırılması, aile iş gücünü kullanarak yan uğraşlarla aile gelirlerine katkı sağlanmasıdır.
Proje kapsamında 2010 – 2011 yılları arasında Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 14: Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi Alt Projeleri 2010 Yılı
Eğil Koyun Yetiştiriciliği Projesi (Eğil Koyunculuk Projesi) Silvan Alabalık Üretim Tesisi Projesi
Merkez Genç Çiftçi Yetiştirme Kampı
2011 Yılı Yenişehir Çakmak Köyü Hayvancılığı Geliştirme Projesi
Merkez ve İlçeleri Arıcılıkta Kapasite Geliştirme ve Ürün Çeşitlendirme Projesi
2.1.6. GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projesi
Projenin amacı; gelir düzeyi düşük olan ve geçimini koyunculukla sağlayan kırsal alan kesiminin gelirlerinin, küçükbaş hayvancılığın canlandırılması yoluyla artırılmasıdır. Böylece sulanan ve sulama dışı alanlarda yaşayan kırsal kesim nüfusu arasındaki gelir farklılıklarının azaltılmasına da önemli katkı sağlanmış olacaktır. Proje kapsamında 2010 yılında Diyarbakır ili Bismil, Ergani, Silvan ve Eğil ilçelerinde Faal Durumdaki Kooperatiflerde Ahırların Rehabilitasyonu Projesi uygulanmıştır.
2.1.7 Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (GAP TEYAP)
Projenin amacı; GAP Bölgesi'nde sulamaya açılmış ve açılacak alanlarda tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılmasına katkıda bulunmaktır. Bu doğrultuda, bölgede ihtiyaç duyulan tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılması ile çalışmalar sonucu uygun görülen sürdürülebilir tarımsal yayım ve danışmanlık modelinin/modellerinin uygulamaya konması ve yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.
Proje kapsamında Diyarbakır ilinde yürütülen faaliyetler:
- Muhtelif konularda 1151 teknik elemana eğitim verilmiştir.
- 12 fuara 42 teknik eleman, 46 çiftçi katılmıştır.
- Genel sulama ile ilgili 500 adet, pamuk yetiştiriciliği ile ilgili 50 adet ve 100 broşür basılmıştır.
- 23 çiftçi, 4 konuda teknik geziye katılmıştır.
- 925 dekar alanda, 4 üründe, 53 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- 227 dekar alanda, 3 üründe 16 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- Altı konuda 40 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- İyi Tarım Uygulamaları Yurtiçi Eğitimi’ne iki çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
- İyi Tarım Uygulamaları Yurtdışı Eğitimi ile Almanya’da bir eğitime üç çiftçi katılmıştır.
- Dört adet tarla günü düzenlenmiş ve 303 çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
16
- Sekiz adet köy toplantısı düzenlenmiş ve 1466 çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
- GAP Köşesi Oluşturma: iki STK (Sur, Silvan Z.O., Diyarbakır Z.M.O.), üç kurum (GTHB İl Md., GAP UTAEM, D-ZMİM)
- Sulama-Tanıtım-Eğitim konulu beş adet film hazırlanmıştır.
- Hollanda ve Belçika’ya olan gezilere bir kişi katılmıştır.
- Tarımsal yayım modeli oluşturma çalışmaları kapsamında Hollanda ve Polonya’daki eğitimlere iki teknik eleman katılmıştır.
2.1.8.Organik Tarım Küme Geliştirme Projesi
Tüm GAP illerini kapsayan organik tarım küme geliştirme projesi ile bölgenin uluslararası pazarlarda rekabet edebilirliğinin arttırılması amaçlanmaktadır.
Proje 2009 yılında fizibilite çalışmaları ile başlamış olup, 2015 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır. Üreticiler, KOBİ’ler, ilgili firma ve sivil toplum kuruluşları, üniversite ve araştırma kurumları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, projenin hedef grubunu oluşturmaktadır.
Diyarbakır Eğil İlçesi, Ilgın Köyü’nde Organik Üretimde Artan Verim ve Yükselen Değer Projesi:
Diyarbakır-Eğil-Ilgın köyündeki pilot proje kapsamında, organik mercimek ve nohutun fason olarak işlenmesi ve paketlenmesi için çalışmalar tamamlanmıştır. Fason işleme yapılan tesisin sertifikalandırılması, logo tasarımı ve eğil organik olarak birlik adına marka tescili ve barkod alınması sağlanmıştır. Pilot proje kapsamında açılacak kuyulardan birinde güneş enerjisinden (fotovoltaik solar sistem) elde edilecek elektrik enerjisi ile suyun pompajı ve sulama sisteminin kullanımı için çalışmalara devam edilecektir.
Diyarbakır İlinde Organik Pamuk Üretimi Eğitim, Yayım ve Yaygınlaştırma Projesi: Proje;
Diyarbakır’daki pamuk üreticilerine organik pamuk üretiminin ekimden hasada kadar tüm safhalarını uygulamalı olarak göstererek üreticilerin doğru uygulamalar konusunda bilgilendirilmesi ve üreticilerle ilgili teknik personelin eğitimlerinin sağlanarak organik pamuk tarımının ve doğru uygulamaların bölgede yaygınlaştırılması amacıyla yürütülmüştür. Ayrıca kurumlar arası işbirliği ve kurumsal kapasitenin artırılması hedeflenmiştir. Proje, bir tarımsal eğitim ve yayım projesi niteliğinde olduğundan Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (TEYAP) ile işbirliği içerisinde yürütülmüştür. Her biri 25 dekar olan iki farklı lokasyonda çalışılmıştır. Özellikle Diyarbakır’da bulunan ilgili tüm kurum ve kuruluşların projeye katkısı sağlanmış, kurumlar arası işbirliği arttırılmış, teknik personel, çiftçi ve öğrencilere yoğun eğitimler verilmiştir. Düzenlenen 13 eğitimle 618 kişiye ulaşılmıştır.
2.2. SOSYAL GELİŞMEYE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.2.1. Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM)
Kadınların toplumsal kalkınmaya katılımlarını sağlamak amacıyla uygulanan proje kapsamında Diyarbakır’da 7 ÇATOM kurulmuştur.
- Huzurevleri Mahallesi - 5 Nisan Mahallesi - Ziya Gökalp Mahallesi - Fatihpaşa Mahallesi - Silvan İlçesi
- Çermik İlçesi - Ergani İlçesi
17
ÇATOM'larda uygulanan programlar; i) okuma-yazma, okul öncesi eğitimi, anne eğitimi, bilgisayar, beslenme, ev ekonomisi alanlarında eğitim programları, ii) sağlık eğitimi, kısmi ve gezici poliklinik hizmetleri gibi sağlık programları, iii) el sanatları, trikotaj, tekstil, kuaför, keçe işlemeciliği, yöresel bebek, gümüş işlemeciliği gibi konularda beceri geliştirici programlar, gelir getirici atölyeler ve kadın girişimciliğini destekleyici programlar, iv) sosyal yaşama katılımı destekleyen ve kadın bilincini oluşturmayı hedefleyen sosyal ve kültürel programlar, v) hedef grupların sosyal destek hizmetlerine (burs, yeşil kart, ayni yardım, resmi nikah vb.) ulaşmasını kolaylaştırıcı sosyal destek programları düzenlenmektedir.
Diyarbakır ÇATOM’larda eğitim, sağlık, gelir getirici ve beceri kazandırıcı, sosyal-kültürel faaliyetler, çocuklara yönelik faaliyetler ile sosyal destek programları uygulanmaktadır.
ÇATOM faaliyetlerine katılan kadınların üyesi olduğu ve 2006 yılında Diyarbakır ÇATOM’ların girişimiyle kurulan Sosyo-Ekonomik Kalkınma Derneği kuruluşundan bu yana 2 SODES projesi uygulamıştır.
2.2.2. Gençlik ve Kültür Evleri
Temelde gençlerin yerel yönetim ve karar alma süreçlerine katılımını sağlamak amacıyla yürütülen proje kapsamında Gençlik ve Kültür Evleri kurulmakta; bu merkezlerde üniversiteye hazırlık, bilgisayar, resim, müzik, halkla ilişkiler, tiyatro ve halk oyunları kursları düzenlenmektedir.
Diyarbakır Gençlik ve Kültür Evi
- Eski Tekel Tütün İşletmesi’ne ait bina, GAP İdaresi’nin sağladığı mali destekle restore edilmiş ve Diyarbakır Gençlik ve Kültür Evi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
- Gençlik ve Kültür Evi’ne 105’i kız, 133’ü erkek olmak üzere toplam 238 üye kayıtlıdır.
- Bilgisayar, bağlama, gitar, halkoyunları, modern dans kursu, bilgisayar işletmenliği, üniversiteye hazırlık, resim, İngilizce kurslarından toplam 482 genç faydalanmaktadır.
2.2.3. Çocuklara Yönelik Çalışmalar (Çocuk Okuma Odaları/Çocuk Oyun Odaları ve Cheetos Çocuk Gelişim Merkezleri)
- Çocukların beklentilerine uygun, enerjilerini olumlu yönde kullanabilecekleri, zihinsel, duygusal, sportif, kişisel ve sosyal gelişimlerini destekleyen eğitimlerin planlandığı ve etkinliklerin düzenlendiği Çocuk Oyun Odaları ile 4-6, Cheetos Gelişim Merkezleri ile 4-6 ve 7-14, Çocuk Okuma Odaları ile ise 7-14 yaş grubu çocuklara yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
- Proje kapsamında; i) Eğitim faaliyetleri, ii) Sosyal faaliyetler, iii) Sportif Faaliyetler ve iv) Ailelere yönelik faaliyetler düzenlenmektedir.
- Diyarbakır’da faaliyette bulunan bir GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi ve 4 Çocuk Okuma Odasında yürütülen çalışmalar ve yararlanıcı sayısı şöyledir:
- Silvan GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi Frito Lay tarafından desteklenmektedir. Okuma- yazma, Türkçe, İngilizce, Fen Teknolojileri, Matematik, SBS, bilgisayar, satranç, kitap okuma saati, rehberlik, folklor, gitar, masa tenisi, el sanatları kursu yapılmaktadır.
- 5 Nisan, Fatihpaşa Mahallesi, Çermik ve Huzurevleri çocuk oyun odalarında, ÇATOM bünyesinde okul öncesi ve etüt hizmeti verilmektedir.
2.3. ÇEVRE VE ALTYAPI FAALİYETLERİ
2.3.1. Hâlihazır Harita Alımı ve İmar Planı Çalışmaları
Halihazır Harita Alımı: Halihazır harita alımı işleri Bismil, Çınar (1992), Merkez arıtma tesisi yeri (1993), Merkez, Bağlar, Bağıvar, Çarıklı, Kayapınar, Sur, Yenişehir (2000), Çüngüş, Eğil (2006), Hani (2008), Çermik (2010), yıllarında tamamlanmıştır. 08.07.2010 tarihinde GAP İdaresi ile İller
18
Bankası Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol gereğince Lice, Şölen (2012), Alatosun (2013) yıllarında harita çalışmaları tamamlanmıştır. Aynı protokol gereğince Ambar, Bayrambaşı, Hazro, Karacadağ’ın ihale hazırlıkları devam etmektedir.
İmar Planı: Bismil, Çermik, Çınar, Ergani, Silvan (1994), Eğil (2008), Hani (2009) yıllarında, Çermik (2011), Lice, Şölen (2012) ise 08.07.2010 tarihinde GAP İdaresi ile İller Bankası Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol gereğince tamamlanmıştır. Hazro ve Kocaköy imar planı çalışmaları ise ihale aşamasındadır.
