2.1. TARIMSAL FAALİYETLER
2.1.1. Tarımsal Araştırma Projesi
Projenin amacı; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sulama sonucu ortaya çıkacak tarımsal potansiyelin en iyi şekilde değerlendirilmesinin temini için Bölge’de yapılması gerekli tarımsal araştırma-inceleme ve geliştirme hizmetlerinin gerçekleştirilmesidir.
Proje kapsamında Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Adıyaman Üniversitesi, GAP Toprak-Su Kaynakları ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve ICARDA ile araştırma faaliyetleri yürütülmektedir.
Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi ile yürütülen “GAP Bölgesi’nde Tohumluk Üretim ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Bitkisel Gen Kaynakları Projesi” kapsamında tohumluk tesisi kurulmuş olup, sertifikalı tohum üretimine üniversite tarafından devam edilmektedir.
2010 yılında GAP İdaresi Başkanlığı ve Dicle Üniversitesi Rektörlüğü arasında “GAP Bölgesi’ndeki Pamuk Üreticileri Tehlikenin Farkında mısınız? Projesi” için işbirliği protokolü imzalanmıştır.
2.1.2. Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi
Proje ile sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, sulamadan yararlanamayan kırsal toplulukların mevcut sosyo-ekonomik durumlarının, doğal ve toplumsal çevre ile ilişkilerinin, potansiyellerine uygun gelir getirici yeni faaliyet alanlarının ve bunların geliştirilmesi yollarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında 2009 – 2014 döneminde Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 12: Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi 2009 Yılı
Hazro 78 Başlık Süt Sığırcılığı Projesi Kulp Arıcılığı Geliştirme Projesi Kulp Bağcılığı Geliştirme Projesi
Merkez Fidan Üretimi Projesi / Diyarbakır Çevre İl Müd.
2010 Yılı Hazro Süt Toplama Üniteleri Projesi
Ergani Ergani İlçesi Süt Toplama Merkezi
Hani Sertifikalı Buğday Tohum Kullanımı Yaygınlaştırma Projesi 2011 Yılı
Merkez Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Yetiştirilebilecek Yüksek Verimli Yeni Bir Koyun Tipinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Projesi
2012 Yılı Merkez ve
Boyunlu Köyü
Silvan Arıcılığı Geliştirme Projesi Çüngüş Sulama Suyu Tesisi Yenileme Projesi
2013 Yılı
Dicle Organik Bağcılığın Yaygınlaştırılması ve Geliştirilmesi Projesi 2014 Yılı
Hazro Hazro Çilek Üretimini Geliştirme ve Yaygınlaştırma Projesi
2.1.3. GAP Bölgesi Sulama Sistemlerinin İşletme, Bakım ve Yönetimi Projesi
Projenin amacı; GAP Bölgesi’nde hayata geçirilecek sulama projelerinin işletme-bakım ve yönetimi için uygun modelleri belirlemek ve Bölge’ye uygun olanını seçmek, seçilen modeli uygulamak, model ile ilgili sonuçları izlemek, gerekli düzeltme ve önerilerde bulunarak yaygınlaştırmak ve ihtiyaç
14
duyulan teknik ve idari alt yapıyı geliştirmektir. Ayrıca, sulama suyunun üretim değerlerini en üst düzeye çıkaran iletim, dağıtım, yönetim model ve yöntemlerini bulmayı, bunları uygulayarak ve izleyerek değerlendirmeyi amaçlayan proje, GAP Bölgesi’nde sulamaya açılacak alanlardaki sulama şebekelerinin işletme-bakım ve yönetimini kapsamaktadır.
Diyarbakır’da Gerçekleştirilen Çalışmalar:
- Dicle (Gözegöl) Sulama Birliği’nin faaliyetlerinin izlenmesine devam edilmektedir.
- Diyarbakır ilinde talep edilen havza alanlarında (Dicle, Eğil, Hazro) projelerin alan çalışmalarının izlenmesine devam edilmektedir.
- Tohumluk demonstrasyonlarının kontrolü, üst gübre uygulanması önerileri, sebze ekim ve dikimi yapan çiftçilere fide temini ve teknik destek çalışmalarına devam edilmektedir.
- P-II ve P-IV pilot alanındaki çiftçi faaliyetlerinin izlenmesine sulama birliği ve çiftçi görüşmeleri ile devam edilmektedir.
- Bölge’de yeni açılacak sulama alanları hakkında veriler toplanmış ve çiftçiler sulama sistemleri hakkında bilgilendirilmiştir.
- P-II cazibe sulama alanında bulunan köylere yönelik olarak toplulaştırma ve sulama konularındaki eğitim ihtiyaçlarını gidermek amacıyla Şanlıurfa’ya bir çiftçi gezisi düzenlenmiştir.
2.1.4. Entegre Kırsal Kalkınma Projesi
Bölge’de kırsal alanda yaşayan ve işlemeli tarıma uygun arazilerin az olduğu nüfusun sosyo-ekonomik yaşam koşullarının sürdürülebilir ve katılımcılık ilkesi doğrultusunda geliştirilmesi ve iyileştirilmesi projenin amacını oluşturmaktadır.
Proje kapsamında Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 13: Kırsal Kalkınma Projesi Alt Projeleri
İlçe Alt Projeler
Merkez Bismil Kurudere Köyü Yağmurlama, Çermik Şeyhandede Köyü Sulama Suyu Temini, Kulp Karabulak Sulama Suyu Temini, Çermik Pamuklu Köyü Sulama Suyu Temini Projeleri Çüngüş Kırsal Kalkınma Çerçevesinde Arıcılığı Geliştirme
Silvan Köy Camileri Tadilatı
Dicle 12 Köy Okuluna 12 Oyun Parkı Eğil Badem Yetiştiriciliğini Yaygınlaştırma Eğil Turizmin Geliştirilmesi ve Tanıtımı
Eğil Ziyaret Tepesinde Rekreasyon Alanları Oluşturulması Eğil Bungalov Evleri Yanında Regresyon Alanları Oluşturma
Çermik Girişimcilerin/Yatırımcıların Karaali(Şanlıurfa) Termal Bölgesine Teknik Gezisi Çermik Çermik İlçesi Turizm Tanıtım Projesi
Çermik Çermik Gençliği Spor ve Sanatla Yaşam Buluşuyor Çermik Her Köye Bir Su Yalağı Projesi
Çermik Hayvan Sulama Göleti Yapılması
Çermik Örtüaltı Seracılıkla Sebzeciliğin Geliştirilmesi Çermik Korudağ Köyü Sulama Suyu Tesisi
Çermik Köylerde Sulama Suyu Temini Çermik Mina Çermik
Baykan Arıcılık Projesi
Baykan Siirt Fıstığının Geliştirilmesi
Baykan Sumak Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Baykan Zivzik Narının Geliştirilmesi
Baykan Seracılığın Geliştirilmesi
Baykan Fıstık Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Baykan Fıstık Aşılama ve Budama Eğitimi Baykan Arıcılığı Geliştirme Projesi
Baykan Proje Uygulama Ofisinin Oluşturulması
15 Baykan Baykan Gençlik Akademisi
Şirvan Kültürel Mirasın Korunması ve İnanç Turizminin Geliştirilmesi Şirvan Şirvan Gençlik Kültür Merkezi
Şirvan Mesire Alanı Oluşturulması
Şirvan Mesire Alanında Sosyal-Kültürel-Sportif Sahalar Oluşturulması Şirvan Çok Amaçlı Sosyal Kültürel Sportif Sahalar Oluşturulması Şirvan Şirvan Arıcılığının Yaygınlaştırılması
Şirvan Proje Uygulama Ofisinin Oluşturulması
2.1.5. Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi
Projenin amacı; sürdürülebilir tarım teknikleri çerçevesinde, potansiyellere uygun gelir getirici yeni tarım ve tarım dışı faaliyet alanlarının tespit edilmesi, pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi, topraksız ve az topraklı çiftçilerin gelir düzeyinin artırılması, aile iş gücünü kullanarak yan uğraşlarla aile gelirlerine katkı sağlanmasıdır.
Proje kapsamında 2010 – 2011 yılları arasında Diyarbakır ilinde uygulanan projeler aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 14: Tarım ve Tarım Dışı Faaliyetlerin Çeşitlendirilmesi Projesi Alt Projeleri 2010 Yılı
Eğil Koyun Yetiştiriciliği Projesi (Eğil Koyunculuk Projesi) Silvan Alabalık Üretim Tesisi Projesi
Merkez Genç Çiftçi Yetiştirme Kampı
2011 Yılı Yenişehir Çakmak Köyü Hayvancılığı Geliştirme Projesi
Merkez ve İlçeleri Arıcılıkta Kapasite Geliştirme ve Ürün Çeşitlendirme Projesi
2.1.6. GAP Bölgesi Hayvancılığını Geliştirme Projesi
Projenin amacı; gelir düzeyi düşük olan ve geçimini koyunculukla sağlayan kırsal alan kesiminin gelirlerinin, küçükbaş hayvancılığın canlandırılması yoluyla artırılmasıdır. Böylece sulanan ve sulama dışı alanlarda yaşayan kırsal kesim nüfusu arasındaki gelir farklılıklarının azaltılmasına da önemli katkı sağlanmış olacaktır. Proje kapsamında 2010 yılında Diyarbakır ili Bismil, Ergani, Silvan ve Eğil ilçelerinde Faal Durumdaki Kooperatiflerde Ahırların Rehabilitasyonu Projesi uygulanmıştır.
2.1.7 Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (GAP TEYAP)
Projenin amacı; GAP Bölgesi'nde sulamaya açılmış ve açılacak alanlarda tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılmasına katkıda bulunmaktır. Bu doğrultuda, bölgede ihtiyaç duyulan tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğinin artırılması ile çalışmalar sonucu uygun görülen sürdürülebilir tarımsal yayım ve danışmanlık modelinin/modellerinin uygulamaya konması ve yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.
Proje kapsamında Diyarbakır ilinde yürütülen faaliyetler:
- Muhtelif konularda 1151 teknik elemana eğitim verilmiştir.
- 12 fuara 42 teknik eleman, 46 çiftçi katılmıştır.
- Genel sulama ile ilgili 500 adet, pamuk yetiştiriciliği ile ilgili 50 adet ve 100 broşür basılmıştır.
- 23 çiftçi, 4 konuda teknik geziye katılmıştır.
- 925 dekar alanda, 4 üründe, 53 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- 227 dekar alanda, 3 üründe 16 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- Altı konuda 40 adet demonstrasyon kurulmuştur.
- İyi Tarım Uygulamaları Yurtiçi Eğitimi’ne iki çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
- İyi Tarım Uygulamaları Yurtdışı Eğitimi ile Almanya’da bir eğitime üç çiftçi katılmıştır.
- Dört adet tarla günü düzenlenmiş ve 303 çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
16
- Sekiz adet köy toplantısı düzenlenmiş ve 1466 çiftçinin katılımı sağlanmıştır.
- GAP Köşesi Oluşturma: iki STK (Sur, Silvan Z.O., Diyarbakır Z.M.O.), üç kurum (GTHB İl Md., GAP UTAEM, D-ZMİM)
- Sulama-Tanıtım-Eğitim konulu beş adet film hazırlanmıştır.
- Hollanda ve Belçika’ya olan gezilere bir kişi katılmıştır.
- Tarımsal yayım modeli oluşturma çalışmaları kapsamında Hollanda ve Polonya’daki eğitimlere iki teknik eleman katılmıştır.
2.1.8.Organik Tarım Küme Geliştirme Projesi
Tüm GAP illerini kapsayan organik tarım küme geliştirme projesi ile bölgenin uluslararası pazarlarda rekabet edebilirliğinin arttırılması amaçlanmaktadır.
Proje 2009 yılında fizibilite çalışmaları ile başlamış olup, 2015 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır. Üreticiler, KOBİ’ler, ilgili firma ve sivil toplum kuruluşları, üniversite ve araştırma kurumları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, projenin hedef grubunu oluşturmaktadır.
Diyarbakır Eğil İlçesi, Ilgın Köyü’nde Organik Üretimde Artan Verim ve Yükselen Değer Projesi:
Diyarbakır-Eğil-Ilgın köyündeki pilot proje kapsamında, organik mercimek ve nohutun fason olarak işlenmesi ve paketlenmesi için çalışmalar tamamlanmıştır. Fason işleme yapılan tesisin sertifikalandırılması, logo tasarımı ve eğil organik olarak birlik adına marka tescili ve barkod alınması sağlanmıştır. Pilot proje kapsamında açılacak kuyulardan birinde güneş enerjisinden (fotovoltaik solar sistem) elde edilecek elektrik enerjisi ile suyun pompajı ve sulama sisteminin kullanımı için çalışmalara devam edilecektir.
Diyarbakır İlinde Organik Pamuk Üretimi Eğitim, Yayım ve Yaygınlaştırma Projesi: Proje;
Diyarbakır’daki pamuk üreticilerine organik pamuk üretiminin ekimden hasada kadar tüm safhalarını uygulamalı olarak göstererek üreticilerin doğru uygulamalar konusunda bilgilendirilmesi ve üreticilerle ilgili teknik personelin eğitimlerinin sağlanarak organik pamuk tarımının ve doğru uygulamaların bölgede yaygınlaştırılması amacıyla yürütülmüştür. Ayrıca kurumlar arası işbirliği ve kurumsal kapasitenin artırılması hedeflenmiştir. Proje, bir tarımsal eğitim ve yayım projesi niteliğinde olduğundan Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi (TEYAP) ile işbirliği içerisinde yürütülmüştür. Her biri 25 dekar olan iki farklı lokasyonda çalışılmıştır. Özellikle Diyarbakır’da bulunan ilgili tüm kurum ve kuruluşların projeye katkısı sağlanmış, kurumlar arası işbirliği arttırılmış, teknik personel, çiftçi ve öğrencilere yoğun eğitimler verilmiştir. Düzenlenen 13 eğitimle 618 kişiye ulaşılmıştır.
2.2. SOSYAL GELİŞMEYE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.2.1. Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM)
Kadınların toplumsal kalkınmaya katılımlarını sağlamak amacıyla uygulanan proje kapsamında Diyarbakır’da 7 ÇATOM kurulmuştur.
- Huzurevleri Mahallesi - 5 Nisan Mahallesi - Ziya Gökalp Mahallesi - Fatihpaşa Mahallesi - Silvan İlçesi
- Çermik İlçesi - Ergani İlçesi
17
ÇATOM'larda uygulanan programlar; i) okuma-yazma, okul öncesi eğitimi, anne eğitimi, bilgisayar, beslenme, ev ekonomisi alanlarında eğitim programları, ii) sağlık eğitimi, kısmi ve gezici poliklinik hizmetleri gibi sağlık programları, iii) el sanatları, trikotaj, tekstil, kuaför, keçe işlemeciliği, yöresel bebek, gümüş işlemeciliği gibi konularda beceri geliştirici programlar, gelir getirici atölyeler ve kadın girişimciliğini destekleyici programlar, iv) sosyal yaşama katılımı destekleyen ve kadın bilincini oluşturmayı hedefleyen sosyal ve kültürel programlar, v) hedef grupların sosyal destek hizmetlerine (burs, yeşil kart, ayni yardım, resmi nikah vb.) ulaşmasını kolaylaştırıcı sosyal destek programları düzenlenmektedir.
Diyarbakır ÇATOM’larda eğitim, sağlık, gelir getirici ve beceri kazandırıcı, sosyal-kültürel faaliyetler, çocuklara yönelik faaliyetler ile sosyal destek programları uygulanmaktadır.
ÇATOM faaliyetlerine katılan kadınların üyesi olduğu ve 2006 yılında Diyarbakır ÇATOM’ların girişimiyle kurulan Sosyo-Ekonomik Kalkınma Derneği kuruluşundan bu yana 2 SODES projesi uygulamıştır.
2.2.2. Gençlik ve Kültür Evleri
Temelde gençlerin yerel yönetim ve karar alma süreçlerine katılımını sağlamak amacıyla yürütülen proje kapsamında Gençlik ve Kültür Evleri kurulmakta; bu merkezlerde üniversiteye hazırlık, bilgisayar, resim, müzik, halkla ilişkiler, tiyatro ve halk oyunları kursları düzenlenmektedir.
Diyarbakır Gençlik ve Kültür Evi
- Eski Tekel Tütün İşletmesi’ne ait bina, GAP İdaresi’nin sağladığı mali destekle restore edilmiş ve Diyarbakır Gençlik ve Kültür Evi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
- Gençlik ve Kültür Evi’ne 105’i kız, 133’ü erkek olmak üzere toplam 238 üye kayıtlıdır.
- Bilgisayar, bağlama, gitar, halkoyunları, modern dans kursu, bilgisayar işletmenliği, üniversiteye hazırlık, resim, İngilizce kurslarından toplam 482 genç faydalanmaktadır.
2.2.3. Çocuklara Yönelik Çalışmalar (Çocuk Okuma Odaları/Çocuk Oyun Odaları ve Cheetos Çocuk Gelişim Merkezleri)
- Çocukların beklentilerine uygun, enerjilerini olumlu yönde kullanabilecekleri, zihinsel, duygusal, sportif, kişisel ve sosyal gelişimlerini destekleyen eğitimlerin planlandığı ve etkinliklerin düzenlendiği Çocuk Oyun Odaları ile 4-6, Cheetos Gelişim Merkezleri ile 4-6 ve 7-14, Çocuk Okuma Odaları ile ise 7-14 yaş grubu çocuklara yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
- Proje kapsamında; i) Eğitim faaliyetleri, ii) Sosyal faaliyetler, iii) Sportif Faaliyetler ve iv) Ailelere yönelik faaliyetler düzenlenmektedir.
- Diyarbakır’da faaliyette bulunan bir GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi ve 4 Çocuk Okuma Odasında yürütülen çalışmalar ve yararlanıcı sayısı şöyledir:
- Silvan GAP-Cheetos Çocuk Gelişim Merkezi Frito Lay tarafından desteklenmektedir. Okuma-yazma, Türkçe, İngilizce, Fen Teknolojileri, Matematik, SBS, bilgisayar, satranç, kitap okuma saati, rehberlik, folklor, gitar, masa tenisi, el sanatları kursu yapılmaktadır.
- 5 Nisan, Fatihpaşa Mahallesi, Çermik ve Huzurevleri çocuk oyun odalarında, ÇATOM bünyesinde okul öncesi ve etüt hizmeti verilmektedir.
2.3. ÇEVRE VE ALTYAPI FAALİYETLERİ
2.3.1. Hâlihazır Harita Alımı ve İmar Planı Çalışmaları
Halihazır Harita Alımı: Halihazır harita alımı işleri Bismil, Çınar (1992), Merkez arıtma tesisi yeri (1993), Merkez, Bağlar, Bağıvar, Çarıklı, Kayapınar, Sur, Yenişehir (2000), Çüngüş, Eğil (2006), Hani (2008), Çermik (2010), yıllarında tamamlanmıştır. 08.07.2010 tarihinde GAP İdaresi ile İller
18
Bankası Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol gereğince Lice, Şölen (2012), Alatosun (2013) yıllarında harita çalışmaları tamamlanmıştır. Aynı protokol gereğince Ambar, Bayrambaşı, Hazro, Karacadağ’ın ihale hazırlıkları devam etmektedir.
İmar Planı: Bismil, Çermik, Çınar, Ergani, Silvan (1994), Eğil (2008), Hani (2009) yıllarında, Çermik (2011), Lice, Şölen (2012) ise 08.07.2010 tarihinde GAP İdaresi ile İller Bankası Genel Müdürlüğü arasında yapılan protokol gereğince tamamlanmıştır. Hazro ve Kocaköy imar planı çalışmaları ise ihale aşamasındadır.