T.C.
M LLÎ E T M BAKANLI I
MEGEP
(MESLEK E T M VE Ö RET M S STEM N N GÜÇLEND R LMES PROJES )
AH AP TEKNOLOJ S
DEKUPE OYMA
Milli E itim Bakanl taraf ndan geli tirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Ba kanl n n 02.06.2006 tarih ve 269 say l Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda kademeli olarak yayg nla t r lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve ö retim programlar nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazand rmaya yönelik geli tirilmi ö retim materyalleridir(Ders Notlar d r).
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazand rmak ve bireysel ö renmeye rehberlik etmek amac yla ö renme materyali olarak haz rlanm , denenmek ve geli tirilmek üzere Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda uygulanmaya ba lanm t r.
Modüller teknolojik geli melere paralel olarak, amaçlanan yeterli i kazand rmak ko ulu ile e itim ö retim s ras nda geli tirilebilir ve yap lan de i iklikler Bakanl kta ilgili birime bildirilir.
Örgün ve yayg n e itim kurumlar , i letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ula labilirler.
Bas lm modüller, e itim kurumlar nda ö rencilere ücretsiz olarak da t l r.
Modüller hiçbir ekilde ticari amaçla kullan lamaz ve ücret kar l nda sat lamaz.
AÇIKLAMALAR ...ii
G R ... 1
Ö RENME FAAL YET – 1 ... 3
1. ELDE DEKUPE OYMA... 3
1.1. Testereler... 3
1.1.1. K l Testere ... 3
1.1.2. Farekuyru u Testere ... 7
1.2. Oyma Sehpas ... 8
1.2.1. Tan t lmas ... 8
1.2.2. Özellikleri ... 9
UYGULAMA FAAL YET ... 10
ÖLÇME VE DE ERLEND RME ... 13
Ö RENME FAAL YET – 2 ... 16
2. OYMA KALIBI HAZIRLAMA ... 16
2.1. Kal p Yap m nda Temel Prensipler... 16
2.1.1. Ekonomik Olmal d r ... 16
2.1.2. Pratik Olmal d r ... 16
2.1.3. Hafif Olmal d r ... 17
2.1.4. Duyarl (hassas) Olmal d r... 17
2.1.5. Sa lam ve Güvenli Olmal d r ... 17
2.1.6. Elyaf Yönüne Uygun Olmal d r... 17
2.2. Oyma lerinde Markalama... 18
2.3. Kal p ekillendirme ... 18
2.3.1. Kabartma ... 18
2.3.2. Oyma ... 19
2.3.3. Bo altma ... 20
ÖLÇME VE DE ERLEND RME ... 24
Ö RENME FAAL YET – 3 ... 27
3. MAK NE LE DEKUPE OYMA YAPMA ... 27
3.1. Oyma lerinde Markalama... 27
3.2. Kesme lemi ... 27
3.2.1. Dekupaj (K l Testere) Makinesi ... 27
3.2.2. El Dekupaj Makinesi ... 34
3.2.3. Yatay Freze Makinesi ... 35
UYGULAMA FAAL YET ... 40
ÖLÇME VE DE ERLEND RME ... 44
MODÜL DE ERLEND RME ... 47
CEVAP ANAHTARLARI ... 49
KAYNAKÇA ... 51
Ç NDEK LER
AÇIKLAMALAR
MODÜLÜN KODU 215ESB098
ALAN Ah ap Teknolojisi
DAL / MESLEK Ah ap Süsleme MODÜLÜN ADI Dekupe Oyma
MODÜLÜN TANIMI Oyma kal b haz rlama ve dekupe oyma yapma tekniklerinin uygulamal olarak anlat ld ö renme materyalidir.
SÜRE 40/32 (+40/32 tekrar uygulama süresi)
ÖN KO UL
YETERL K Dekupe oyma yapmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Uygun ortam sa land nda bu modülle düzgün, ölçüsünde, tekni ine uygun olarak istenilen standartlarda Dekupe oyma yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde el dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz.
2. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde oyma kal b haz rlayabileceksiniz.
3. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde makine ile dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz.
E T M Ö RET M ORTAMLARI VE DONANIMLARI
erit testere, kal nl k, planya, dikey delik, daire testere, yatay ve dikey freze makinesi, el dekupaj, ölçme ve markalama aletleri, i parças , sa l kl çal ma ortam , k l testeresi, oyma sehpas , k l testere makinesi.
ÖLÇMEVE
DE ERLEND RME
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlar ile kazand n z bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi de erlendireceksiniz.
Ö retmen, modül sonunda size ölçme arac uygulayarak modül uygulamalar ile kazand n z bilgi ve becerileri ölçerek de erlendirecektir.
AÇIKLAMALAR
G R
Sevgili Ö renci,
Ah ap teknolojisi alan i levsel de erleri ile mekânlar n kullan l n , estetik de eriyle de ya ad m z ve çal t m z mekânlar n s cak, sevimli ve renkli bir ortam hâline gelmesini sa lar. Bu alan sanat ve tekni i birle tirerek ürünü ortaya ç kar r. Alanda ah ap ve ah ap ürünleriyle birlikte boya, vernik, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de kullan lmaktad r.
Bu alan n sa lad istihdam olanaklar , mevcut ve potansiyel olarak sahip oldu u katma de er yaratma gücüyle, ülkemizin önemli faaliyet sektörlerinden birisidir.
Ah ap teknolojisinin geli mi oldu u ülkemizde gerek yurt içi gerekse yurt d giderek artan ihtiyaçlar kar lamada ah ap süslemecili i önemli katk lar sa lamaktad r.
Dekupe oyma ah ap süsleme dal n n vazgeçilemez bir parças d r. El dekupe kesim becerisi kazanacak, makine dekupe kesim ö renecek, özgün Selçuklu Osmanl ve Türk süsleme sanat n n yans t ld ; özellikle abajur, duvar apli i, sandalye, sehpa ve rahle gibi mobilyalar yapabileceksiniz.
Dekupe oyma yap m esnas nda süsleme çe itlerini, hangi malzemelerden yap ld n , üretim basamaklar n ve makine dekupe oymac l n ö renerek uygulamas n yapabileceksiniz.
G R
Ö RENME FAAL YET – 1
Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde el ile dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r:
El dekupe oyma yapan i letmelerde dekupe oyma tekniklerini inceleyiniz.
El dekupe oyma yapan ki i ve firmalardan katalog temin ederek inceleyiniz.
Internet ortam nda el dekupe oyma hakk nda bilgi edininiz.
1. ELDE DEKUPE OYMA
1.1. Testereler
1.1.1. K l Testere
Keserek oyma ve kakma i lerinde kaplamalar n ve parçalar n düz veya e meçli olarak kesilmesinde kullan l r.
Resim 1.1: K l testereler
AMAÇ
Ö RENME FAAL YET – 1
ARA TIRMA
U eklinde bir gövdesi vard r. Gövde özellikle bu ekilde yap lm t r. Çal ma esnas nda testerenin e meçli kö elerde rahatl kla dönebilmesi U eklindeki gövde sayesinde olur.
Resim 1. 2: E meçli kenar kesimi
A açtan bir tutama ve de i ik a z yap s na sahip ince testereleri bulunur, ad n da bu ince testerelerden alm t r (k l testere). Testere, tutama a ba l olan gövdenin uç k sm ndaki iki kelebek somun aras nda gerdirilerek s k l r. Testerenin gerginli ini ayarlamak önemlidir çünkü çok s k lan veya gev ek ba lanan testere hemen k r l r. K l testere lamalar lama geni liklerine ve di büyüklüklerine göre numaraland r lm t r 2,3,4,5,……10,11.gibi).
Kesece imiz malzemeye uygun yap daki testereyi kendimiz seçeriz. Örne in en çok kulland m z kavak veya gürgen kontraplak malzemesinin kesimi için 3- 4 numaral testereleri kullan r z.
Resim 1. 4: K l testere ile çal lm tepsi
K l testereler ile tepsiler, duvar aplikleri, abajurlar, geometrik, hayvan ve bitki figürlerinden olu an çok de i ik mutfak e yalar , hediyelik e yalar, anahtarl k, her türlü ah aptan yaz i leri gibi çok de i ik i ler yap labilir.
Resim 1. 5: Hayvan figürü
Resim 1. 6: Duvar apli i
1.1.2. Farekuyru u Testere
Çe itli e meçleri ve anahtar deli i gibi k s mlar kesip bo altma i lemlerinde farekuyru u testereler kullan l r. Resimde görüldü ü gibi bir tutamak ve lama k sm ndan olu ur, lama ucu ince sap k sm na do ru geni leyerek büyür.
Resim 1. 9: Farekuyru u testere
Di leri küçük bölümlü ve geni aç l d r. Laman n di li kenar kal n (2mm kadar), s rt kenar ince oldu undan di lere ayr ca çapraz vermeye gerek yoktur. Geni e meçlerin kesilmesinde laman n geni k s mlar , dar e meçlerin ve kö eli yerlerin kesilmesinde ise dar uç k s mlar kullan l r. Resim1. 10’da görüldü ü gibi önce kesilecek yer markalan r ve uygun bir matkap ile farekuyru u testere lamas n n uç k sm girebilecek ekilde delinir.
Resim: 1.10: Markalama ve delme
Parçan n delinen k sm ndan farekuyru u testerenin ince uç k sm geçirilerek kesme i lemine ba lan r(Resim 1.11), kesme i lemi ilerledikçe testerenin geni olan lama k sm ile daha h zl bir kesim yap labilir (Resim 1.12).
Resim 1.11: Farekuyru u testere ile kesim Resim 1.12: Farekuyru u testere ile kesim
1.2. Oyma Sehpas
1.2.1. Tan t lmas
Üzerinde ah ap ve ah ap ürünü malzemelerin el k l testeresi ile rahatl kla kesim yap labilmesi için a açtan haz rlanm özel tip çal ma sehpalar d r.
1.2.2. Özellikleri
“U” eklinde bir gövde yap s na sahiptir. Çal ma yap lacak üst tabla k sm , tezgâh mengenesi(Resim 1.14) veya tezgâh üstüne(Resim 1.15) ba lanacak alt k s mdan daha uzun yap l r, bu sayede k l testere ile rahat bir çal ma ortam haz rlan r.
Resim 1. 14: Oyma sehpas Resim 1. 15: Oyma sehpas
Yukar da anlatt m z tip oyma sehpalar yan nda piyasada haz r sat lan özel mengeneli masa tipi oyma sehpalar da mevcuttur (Resim 1.16).
Resim 1. 16: Oyma sehpas
Testerenin rahat çal abilece i ekilde oyma sehpas n n üzerinde orta bir yere delik aç lm t r. Bu sayede k l testere ile kesim yaparken i parças n n daha fazla yüzeye oturmas ve rahatça hareket ettirilmesi sa lan r. Ayr ca aç lan bu deli e testerenin ula abilmesi için
ekillerde görüldü ü gibi düz veya üçgen kertikler aç l r.
UYGULAMA FAAL YET
K l Testere ile kesim uygulamas yap n z.
lem Basamaklar Öneriler
Yapaca n z i e uygun motifi belirleyiniz ve uygun i parças n seçiniz.
Seçti iniz motife ve
yapaca n z i e uygun i parças seçiniz.
Markalama yöntemini belirleyiniz.
in durumuna göre markalama yöntemlerinden birini belirleyiniz.
UYGULAMA FAAL YET
Belirledi iniz markalama yöntemi ile motifi i parças na aktar n z.
in düzgünlü ü aç s ndan markalamada dikkatli olunuz.
Kesip bo alt lacak yerleri matkap ile bir kö esinden deliniz.
Uygun çapta matkap ucu kullanmak delik delme i leminde önemlidir.
Delinen yerlerden k l testereyi geçiriniz.
Testere gerginli ini iyi ayarlay n z
Oyma sehpas n rahat çal abilece iniz bir yere ba lay n z.
Rahat bir ortamda çal mak i verimini art racakt r.
Kesme i lemini gerçekle tiriniz.
Kesme h z na ve aç s na dikkat ediniz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz.
Çoktan Seçmeli Sorular
1. A a dakilerden hangisi keserek oyma ve kakma i lerinde kaplamalar n ve parçalar n düz veya e meçli olarak kesilmesinde kullan lan testeredir?
A) Çekme testere B) K l testere C) Kaplama testeresi D) Al t rma testeresi
2. K l testereler ile yap lan oyma-bo altma i lerine ne ad verilir?
A) Yüzey oyma B) Dekupe oyma C) ekil oyma D) Do al oyma
3. K l testere ile a a daki hangi malzemenin kesimi yap lmaz?
A) 0,1mm. kaplama B) 0,4mm. kontraplak C) 0,8mm. MDF D) 0,8mm. sunta
4. A a dakilerden hangisi çe itli e meçleri ve anahtar deli i gibi k s mlar kesip bo altma i lerinde kullan lan testeredir?
A) Çekme testere B) K l testere C) Kaplama testeresi D) Farekuyru u testere
5. K l testeresi ile kesim yapmada kullan lan özel tip çal ma yüzeyine ne ad verilir?
A) Oyma sehpas B) Tezgâh C) Masa D) Oyma masas
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Do ru-Yanl Test Sorular
Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir k sm do ru, bir k sm yanl cümleler verilmi tir. Cümle do ru ise ba ndaki parantezin içerisine D, yanl ise Y harfini koyunuz.
1. ( ) K l testere kolu U eklinde bir gövde yap s na sahiptir.
2. ( ) K l testereler ile her kal nl ktaki e meçli parçalar kesebiliriz.
3. ( ) Farekuyru u testere ile bir yüzeyin kesip bo alt lmas gerekiyorsa matkap ile uygun yerden delinmesi gerekir.
4. ( ) Farekuyru u testere di lerine çapraz vermeye gerek yoktur.
5. ( ) Oyma sehpas n n yüzeyinde delik olmasa da çal ma yap labilir.
De erlendirme
Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z ve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z.
Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz.
Uygulamal Test
Örnek i parças üzerinde K l Testere ile kesme i lemlerini yap n z. Yapt n z uygulamay a a daki kriterlere göre kontrol ediniz.
Aç klama: A a da listelenen davran lar , kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a (X) le i aretleyiniz.
De erlendirme Kriterleri Evet Hay r
1 K l testere ile kesim yap labilecek malzeme seçimine dikkat ettiniz mi?
2 Motifin nas l olaca n tespit ettiniz mi?
3 Markalama metodunu belirlediniz mi?
4 Uygun markalamay yapt n z m ?
5 Kesip bo alt lacak yerleri uygun matkap ucu ile deldiniz mi?
6 Malzemeye uygun testere ucunu belirlediniz mi?
7 Oyma sehpas n rahat çal abilece iniz bir yere ba lad n z m ?
8 Testere lamas n uygun gerginlikte s kt n z m ? 9 Kesim için gerekli ayd nl k ortam sa lad n z m ? 10 Farekuyru u testereye uygun i belirlediniz mi?
11 Markalama yap p delik delerek farekuyru u testere ile kesim yapt n z m ?
De erlendirme
Cevaplar n z kontrol ederek kendinizi de erlendiriniz, HAYIR yan tlar n z var ise bu yan tlar n zla ilgili konuyu tekrarlay n z. Tamam EVET ise di er ö renme faaliyetine geçiniz
Ö RENME FAAL YET – 2
Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde oyma kal b haz rlama i lemi yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r:
Makineler ile oyma yapan i letmelerdeki kal plar inceleyiniz.
Kal p yap m nda kullan lan malzemeleri inceleyiniz.
Internet ortam nda makinede oyma kal b ve kullan lan malzemeler hakk nda bilgi edininiz.
2. OYMA KALIBI HAZIRLAMA
2.1. Kal p Yap m nda Temel Prensipler
Bir kal b n, görevini tam olarak yapabilmesi için a a da anlat lan nitelikleri üzerinde bulundurmas gerekir.
2.1.1. Ekonomik Olmal d r
Yap lacak i in önemine, ekline ve say s na göre en az gereç ve i çilik tüketimiyle basit kal plar yap lmal d r. Devaml ayn i i yapan atölyeler için oldukça ayr nt l , sa lam ve de i ik i lere uyarlanabilen kal plar yap labilir. Çünkü bu tip i yerlerinde bir kal p ne kadar uzun ömürlü olarak yap l rsa o derece ekonomik olur.
2.1.2. Pratik Olmal d r
parçalar kal ba en çabuk ve kolay ekilde, herhangi bir alet(çekiç, tornavida gibi) kullan lmadan ba lan p ç kar labilmelidir. Örne in parçan n kal ptaki yerini el ve göz kontrolü ile belirlemek zordur fakat kal p üzerinde gerekli yerlere dayama parçalar
AMAÇ
ARA TIRMA
Ö RENME FAAL YET – 2
2.1.3. Hafif Olmal d r
Kal p haz rlan rken, yap lacak i in gerektirdi inden fazla kal nl kta ve say da parça kullan lmamal , metal parçalar kullanmaktan mümkün oldu unca kaç nmal d r. Bu sayede i çinin gereksiz yorulmas n n ve dolay s yla i gücü kayb n n önüne geçilmi olur.
2.1.4. Duyarl (hassas) Olmal d r
Kal pta i lenen parçalar n tamam (birinci parça ile sonuncu parça) birbirinin ayn ölçüde ve biçimde elde edilmelidir. Bunu sa lamak için kal p;
Sert ve a nma direnci yüksek a açlardan yap lmal ,
Uzun zaman kullan lacaksa, makine siperlerine devaml sürtünen kenarlar na metal eritler geçirilmeli,
Çal rken titre im yapmamas sa lanmal , Çal ma s ras nda s kma düzeni gev ememeli,
Gererken hallerde kal p yüzeylerine z mpara kâ d yap t r larak parçalar n yerinden kaymas önlenmeli,
Kal b n geni tabla eklindeki parçalar zaman içinde çal p çekmemesi ve pe le memesi için, kontratabla veya kontraplak gibi malzemelerden haz rlanmal d r.
2.1.5. Sa lam ve Güvenli Olmal d r
Bir kal b n, üzerine ba lanan i parças n makineye güvenle verebilecek derecede sa lam olmas , i güvenli i yönünden oldukça önemlidir. Kal b n sa laml ;
Akgürgen, kay n gibi sert, kolay kayabilen ve esnek(k r lgan olmayan) a açlar kullanmakla,
De i ik k s mlar n n çal ma an ndaki zorlama durumlar n göz önüne alarak gerekli konstrüsiyonlar uygulamakla,
Gerekli k s mlara metal parçalar ilave etmekle sa lanabilir.
2.1.6. Elyaf Yönüne Uygun Olmal d r
Fazla e meçli ve elyaf n e meçler taraf ndan de i ik yönlerde kesildi i parçalarda, i lenen yüzeylerin temiz ç kmas ve kar l k vermemesi için, parçay önce elyaf na uygun bir yönde makineye verirken, belirli bir noktadan sonra kar l k vermeye ba layaca için aksi yönde i lemek gerekir. Yön de i tirici alterle makine miline ters yönde hareket vermek mümkündür fakat b çaklar n da sökülüp ters yönde ba lanmas ve ço u kere yeniden ayarlanmas gerekir. Bu husus fazla zaman kayb na yol açar. Bu sak ncay gidermek için i parças , birbirinin ayn biçimde ve kal nl kta altl -üstlü iki kal p aras nda s k l r, i önce elyaf na uygun yönde makineye verilir, elyaf kar lama noktas na gelindi inde kal b n üstü
2.2. Oyma lerinde Markalama
Yüzey oyma modülünde ö rendi iniz markalama tekniklerinden;
Karbon kâ d ile marka,
Motif çizilen kâ d yüzeye yap t rmak, Serbest el ile çizmek,
Cetvel çe itleri ile çizmek, ablon ç kararak markalama,
gibi bir tanesini kullanarak belirledi iniz kal p parças üzerine aktar n z.
2.3. Kal p ekillendirme
2.3.1. Kabartma
Bu kal p ekillendirme tekni inde öncelikle kal p malzemesi seçilir. Kal p malzemesi seçilirken kal p yap m ndaki temel prensiplere dikkat edilir. Kal p malzemesinin üzerine i lemek istedi imiz motif veya ekil kopyalama tekniklerinden biri ile aktar l r. Kal p malzemesi üzerine çizilen ekle göre haz rlanan ve kal nl yakla k 1cm olan masif ç talar (geni li i çizilen ekle göre de i ebilir) tek tek al t r larak çak l r. Böylece yüzey kabartmas sa lanm olur (Resim2.1- 2.2). Uygulama faaliyetinde detayl bir ekilde kabartma metodu ile kal p ekillendirmeyi göreceksiniz.
2.3.2. Oyma
Kal p ekillendirmede bir di er uygulama ekli oymad r. Bu uygulamada kal p parças olarak seçilen malzeme kal nl n n yar s kadar belirlenen ekle uygun oyularak haz rlan r (Resim2.3). Kal ba uygun çapta k lavuz pimi seçilir (Resm2.4).
Resim 2.3: Oyma kal p ekillendirme Resim 2.4: Oyma kal b na uygun k lavuz pimi Belirledi imiz k lavuz pimi ve kesici makineye ba lan r (Resim2.5). Gerekli makine ayarlar ve güvenli çal ma ortam sa land ktan sonra kal ba güvenle tutturdu umuz i parças ekillendirilir (Resim2.6).
2.3.3. Bo altma
El Aletleri ile Kesme ve Bo altma
Elde kesme modülü ile ö rendi imiz el aletlerini kullanarak yapmak istedi imiz kal b ekillendirebiliriz (Resim2.7 – 2. 8).
Resim 2. 7: Farekuyru u testere ile ekillendirme Resim 2. 8:K l testere ile ekillendirme
Makine ile Kesme ve Bo altma
Makinede kesme modülü ile ö rendi imiz makineleri kullanarak yapmak istedi imiz kal b ekillendirebiliriz. Bu i lem için en çok el dekupaj makinesi (Resim2.9) ile varsa masa tipi dekupaj makinesi (Resim2.10) kullan l r.
UYGULAMA FAAL YET
Kabartma Oyma Kal b Haz rlama uygulamas yap n z.
lem Basamaklar Öneriler
Kal p yap m na uygun parçay belirleyiniz.
Kal p yap m ndaki temel prensipleri göz önünde bulundurunuz.
Belirledi iniz motifi markalama tekniklerinden biri ile yüzeye aktar n z.
Markalama tekniklerinden en uygun olan tercih etmeye özen gösteriniz.
UYGULAMA FAAL YET
Ç talar d tan ba layarak uygun çivi kullanarak çak n z.
Çivi boyunun çak ld ktan sora kal p parças n delip
geçmemesine dikkat ediniz.
Ç talar aç lar na uygun al t n z
Ç ta al t rmada dikkatli ve hassas davran n z.
Ç talar s ra ile al t rarak çak n z.
Ç talar al t rma i leminde hassas olunuz.
Kabartma oyma kal b n haz rlad n z.
Bütün ç talar al t r p çak nca kontrol ediniz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz.
Çoktan Seçmeli Sorular
1. A a dakilerden hangisi kal p yap m ndaki temel prensiplerden biri de ildir?
A) Ekonomik B) Pratik C) Güçlü D) Duyarl
2. A a dakilerden hangisi kal p ekillendirme tekniklerinden biridir?
A) Markalama B) Delme C) Kabartma D) ekillendirme
3. Kal pta i lenen parçalar n tamam birbirinin ayn ölçüde ve biçimde elde edilmesi kal p yap m ndaki hangi özelli i içerir?
A) Sa lam-güvenli B) Pratik
C) Elyaf yönüne uygun D) Duyarl -hassas
4. çinin gereksiz yorulmas n n ve i gücü kayb n n önüne geçmek kal b n hangi özelli idir?
A) Pratik B) Hafif
C) Duyarl -hassas D) Ekonomik
5. Kal b n uzun ömürlü yap lmas kal p yap m ndaki hangi özelli i içerir?
A) Ekonomik B) Pratik
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Do ru-Yanl Test Sorular
Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir k sm do ru, bir k sm yanl cümleler verilmi tir. Cümle do ru ise ba ndaki parantezin içerisine D, yanl ise Y harfini koyunuz.
1. ( ) Yap lacak i in önemine, ekline ve say s na göre en az gereç ve i çilik tüketimiyle basit kal plar yap lmamal d r.
2. ( ) Kal p, üzerine ba lanan i parças n makineye güvenle verebilecek derecede sa lam olmal d r.
3. ( ) Kal p, kabartma, oyma ve bo altma teknikleriyle ekillendirilir.
4. ( )Kal p haz rlan rken, metal parçalar kullanmaktan kaç nmal d r.
5. ( ) Kal b n sa laml gerekli k s mlara metal parçalar eklemekle sa lanmamal d r.
De erlendirme
Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z ve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z.
Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz.
Uygulamal Test
Kabartma Oyma Kal b Haz rlama i lemlerini yap n z. Yapt n z uygulamay a a daki kriterlere göre kontrol ediniz.
Aç klama: A a da listelenen davran lar , kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a (X) le i aretleyiniz.
De erlendirme Kriterleri Evet Hay r
1 Kal p parças belirlediniz mi?
2 Kal p parças na markalama tekniklerinden birini kullanarak markalama yapt n z m ?
3 ekle uygun kabartma yapt n z m ?
4 Kabartma tekni i için uygun ç talar kestiniz mi?
5 Kesilen ç talar markalamaya göre al t rd n z m ? 6 Kesilen ç talar markalamaya göre çakt n z m ? 7 ekle uygun oyma yapt n z m ?
8 ekle uygun bo altma yapt n z m ?
9 Bo altma i leminde uygun el kesme aletlerini kulland n z m ?
10 Bo altma i leminde uygun el makinelerini kulland n z m ?
11 Kal b n, kal p yap m tekniklerine uygunlu unu kontrol ettiniz mi?
Ö RENME FAAL YET – 3
Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde makine ile dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r:
Makineler ile dekupe oyma yapan i letmeleri inceleyiniz.
Makine ile dekupe oyma yap m nda kullan lan malzemeleri inceleyiniz.
Internet ortam nda makine ile dekupe oyma ve kullan lan malzemeler hakk nda bilgi edininiz.
3. MAK NE LE DEKUPE OYMA YAPMA
3.1. Oyma lerinde Markalama
Yüzey oyma modülünde ö rendi iniz markalama tekniklerinden;
Karbon kâ d ile marka,
Motif çizilen kâ d yüzeye yap t rmak, Serbest el ile çizmek,
Cetvel çe itleri ile çizmek, ablon ç kararak markalama
gibi bir tanesini kullanarak belirledi iniz ekli kal p parças üzerine aktar n z.
3.2. Kesme lemi
3.2.1. Dekupaj (K l Testere) Makinesi
Dekupaj makinesi karma k ve dar e meçlerin kesilmesinde, özellikle ince plakalar n içten veya d tan kesilerek ekillendirilmesinde, modellikte ve kakma süsleme yap m nda kullan l r. Bu makinede a açtan ba ka, plastik, kauçuk, yumu ak metal gibi gereçleri kesmekte mümkündür. Resim 3. 1’de, masa tipi, Resim:3. 2’de endüstriyel tip dekupaj makineleri görülmektedir.
Ö RENME FAAL YET – 3
ARA TIRMA
AMAÇ
Resim 3. 1: Masa tipi dekupaj makineleri
Resim 3. 2: Endüstriyel tip dekupaj makinesi
Dekupaj makinesinin ba l ca k s mlar unlard r;
Gövde
Makinenin gövdesini meydana getiren e meçli kol alt k sm ndan metalden bir kaide
Resim 3. 3: Motor ve krank düzeni
Tabla
parças n n üzerine konuldu u tabla, 45° sa a-sola e ilebilir. Ortas ndaki testere bo lu u, yar k bir plaka ile kapat l r(Resim 3. 5). E im ayar düzeni olarak, alt k sm nda bir dereceli skala ile tespit vidas bulunur(Resim 3.4).
Resim 3. 4: Tabla derecesi ve tespit vidas Resim 3. 5: Testere bo lu u plakas
Testere Lamas
Ortalama 12,5cm boyda olan testere lamalar n n geni likleri 1mm ile 5mm aras nda de i ir. Testere lamalar de i ik geni lik ve di yap s nda olur (Resim 3. 6).
Resim 3. 6: K l testere lamas
Alt atak
Krank düzenine ba l olarak a a -yukar hareket eden alt yatak, vidal çeneleri aras nda, testere lamas n alttan s kmaya yarar.
Üst Yatak
Üst yatak, testere lamas n üstten ba lamaya ve bir silindir içinde yayl olarak gerdirmeye yarar. Gerdirme silindirinin yüksekli i istenilen germe miktar na göre ayarlanarak vidas s k l r.
K lavuz Düzeni
Testerenin düzgün bir ekilde çal mas n ve i parças n n bast r lmas n sa layan k lavuz düzeninin ba l ca parçalar unlard r; K lavuz dire i, yükseklik ayar vidas , k lavuz diski, k lavuz makaras , bask çatal , koruyucu siper ve hava borusu (Resim 3. 5).
Kay ve Kasnaklar
Kademeli V kasnaklar yard m yla makineyi de i ik kesme h zlar nda ayarlamak mümkündür (Resim 3. 3).
Makinenin Say sal Özellikleri
1. Gövde derinli i: Testere lamas ile gövdenin iç yüzeyi aras ndaki yatay ölçü(45- 60cm) makinenin isimlendirme ölçütü olup kesilebilecek en büyük yar çapl parçay belirler.
2. En çok parça kal nl : 5cm
3. Kesme h z : 650-1700darbe/dk. Hafif metal, deri, kauçuk, sert a aç, mika gibi gereçler dü ük h zla; yumu ak a aç, ka t, kaplama, kontraplak gibi gereçler de yüksek h zla kesilmelidir.
4. Tabla yüksekli i: Endüstriyel tip makinelerde 120cm
Makinede Çal ma Güvenli i
1. Testere lamas n , di leri a a yönde ve normal gerginlikte ba lay n z.
2. K lavuz düzeninin bask çatal n , i parças n normal kuvvetle bast racak ekilde ayarlay n z.
3. alteri açarken, di er elinizle i parças n tablaya bast r n z.
4. Çal ma s ras nda elinizi testereye fazla yakla t rmay n z.
Dekupaj testere makinesi ile çok de i ik motifler, figürler ve ekiller ile çe itli gereçleri kesmek mümkündür. Üst üste tutturulmu çok say da kaplaman n kenarlar n kesebilir(Resim:3. 7) ve markalanan yerlerden ekle göre içini kesip bo altabiliriz(Resim3.8) Özellikle marketri çal malar nda çok kullan l r.
Resim 3. 7:Kaplama kenar kesimi Resim 3. 8: Kaplama motif kesme Bunun yan nda her türlü kontraplak, ince suntalam, masif a aç gibi gereçleri de istedi imiz ekilde dekupe oyma yapabiliriz (Resim:3. 9–10–11).
Resim 3. 9: Kontraplak kesimi
Resim 3. 11:Masif parça kesimi
A a daki resimlerde dekupe oyma ile yap lm çe itli sandalye arkal klar görülmektedir (Resim: 3. 12-13-14-15-16-17).
Resim 3. 12: Dekupe oyma Resim 3. 13: Dekupe oyma
Resim 3. 14: Dekupe oyma Resim 3. 15: Dekupe oyma
Resim 3. 16: Dekupe oyma Resim 3. 17: Dekupe oyma
3.2.2. El Dekupaj Makinesi
El dekupaj makinesinin yap s n , özelliklerini, kesicilerini, kullan lmas n Elde Kesme
El dekupaj makinesi ile çok say da parçan n seri bir ekilde ekillendirilmesi zordur, bunun için genelde tek veya birkaç parça i in ekillendirilmesinde kullan l r. K l testeresi gibi çok hassas kesimler yapamaz ama testere lama geni li inin girebilece i kadar bir delik aç l rsa (Resim 3. 18) her türlü e meçli kesimleri yapabilir (Resim3. 19). E meçli kesimlerde markalama gerekir ancak düz kesimlerde mastar ile markalamadan kesim yap labilir. Dekupe oymalarda testere lamas n n girebilece i delikler markalanan yerlerden uygun matkaplar ile delinir ve kesme i lemi gerçekle tirilir.
Resim 3. 18: Delik delmek Resim 3. 19: Dekupaj makinesi ile kesim
3.2.3. Yatay Freze Makinesi
Yüzey ve kenar ekillendirme modülünde yatay ve dikey freze makineleri hakk nda detayl bilgiye sahip olmu tunuz, burada bu makinelerde uygun kesiciler kullanarak dekupe oyma yapmay ö reneceksiniz.
Yatay Freze Makinesinde Dekupe Oyma
Freze makineleri içinde dekupe oyma yapmaya en uygun makine dikey freze makinesidir, ancak dikey freze makinesi bulunmayan atölyeler varsa yatay freze makinesi ile de dekupe oyma yapabilirler.
Öncelikle bir motif belirleyiniz, belirledi iniz motife göre kal p parças n haz rlay n z, bu i lemleri daha önceki faaliyetlerde ö renmi tiniz.
Haz rlad n z kal ba i lem yapaca n z parçay (örne in 18mm MDF) güvenli bir ekilde kal p kö elerinden çivi ile tutturunuz (Resim 3.20). Uygun mile yapmak istedi imiz ekle göre b çak ve deveboynuna uygun k lavuz pimini tak n z (Resim 3.21).
Resim 3. 20: Kal p ve i parças Resim 3. 21: Mil ve b çak
Makineyi ve parçay haz rlad ktan sonra makinenin yan k sm nda bulunan pedal yard m yla deveboynuna ba l k lavuz pimini kald r n z ve i parças n b ça n üzerine yerle tiriniz (Resim 3.22). Makineyi çal t r n z ve ekli kal ba göre k lavuz pimine dayayarak i leyiniz (Resim 3.23).
Resim 3. 22: parças n n yerle tirilmesi Resim 3. 23: parças n n i lenmesi Yatay freze makinesinde b çak altta, k lavuz pimi üstte, dikey freze makinesinde ise b çak üstte k lavuz pimi altta çal r. Daha sonra parçay döndürerek yap lan çal may
Resim 3. 24–3.25: parças n n i lenmesi ve kontrolü
Dikey Freze Makinesinde Dekupe Oyma
Dikey freze makinesinde, kal p yap m ndaki prensiplere uyularak yap lan kal plarla çok de i ik ekillerin de i ik malzemelere i lenmesi mümkündür. Bunun için i imize uygun bir kesici ve kesiciye uygun k lavuz pimi seçerek rahatl kla dekupe oyma yapabiliriz (Resim 3.24-3.25).
Resim 3. 24-3.25: Dikey freze makinesinde yap labilen i ler
Uygulama faaliyetinde dikey freze makinesi ile dekupe oyma uygulamas yapacak ve de i ik kal plar kullanarak de i ik motifler ç kar labildi ini göreceksiniz.
A a daki resimde (Resim 3.26) görülen kal p ile (Resim 3.27) da görülen ekil olu turulabilir.
Resim 3. 26: Kal p Resim 3. 27: Kal p ile i parças n n i lenmesi
Buna benzer özellikle mdf kapak yüzeylerinin i lenmesi dikey freze makinesinde en çok uygulanan yoldur (Resim 3.28-3.29).
Resim 3. 28: Resim 3.29:
Özellikle dekoratif amaçl ve genellikle MDF, kontrapak malzemelerinden merdiven (Resim 3.30) ve balkon korkuluklar (Resim 3.31) yap lmaktad r.
Resim 3. 31: Balkon korkulu u
UYGULAMA FAAL YET
Dikey freze makinesinde dekupe oyma uygulamas yap n z.
lem Basamaklar Öneriler
lenecek parçay belirleyiniz.
lenecek parça kontraplak veya mdf olabilir
Kullanaca n z kal b n sa laml n , hassasl n , güvenirli ini kontrol ediniz.
Kal b n, kal p yap m prensiplerine uygunlu unu kontrol ediniz.
UYGULAMA FAAL YET
Uygun k lavuz pimi ve kesiciyi güvenle makineye ba lay n z.
Kesicilerin daima keskin ve bilenmi olmas na dikkat ediniz.
Kesici ve k lavuz piminin parçaya göre ayar n yap n z.
Ayarlarda makinenin derinlik ayar kolu ile derinlik ayar çubu undan faydalan n z.
Kal b k lavuz pimine takarak çal maya ba lay n z. Makine güvenlik
Çal man z kal ba göre devam ettiriniz.
Daima dikkatli çal n z.
Her parçay s ra ile i leyiniz.
Makine tablas ve parça üzerinde biriken tala lar temizleyiniz.
Ayn kal b kullanarak de i ik malzemeleri i leyebiliriz.
Kal ba güvenli tutturunuz.
18mm mdf malzemesini istedi imiz derinlikte i leyebiliriz.
Makinede çal ma kurallar na uyunuz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz.
Çoktan Seçmeli Sorular
1. Karma k ve dar e meçlerin kesilmesinde, özellikle ince plakalar n içten veya d tan kesilerek ekillendirilmesinde, modellikte ve kakma süsleme yap m nda kullan lan makineye ne ad verilir?
A) Dikey freze makinesi B) Yatay freze makinesi C) Dekupaj makinesi D) Al t rma makinesi
2. A a dakilerden hangisi dekupaj makinesinin parçalar ndan biri de ildir?
A) Alt yatak B) K lavuz düzeni C) Siper
D) Kay ve kasnaklar
3. A a daki makinelerden hangisinde dekupe oyma yap lamaz?
A) Dikey freze makinesi B) Yatay freze makinesi C) Dekupaj makinesi D) Daire testere makinesi
4. Dekupaj makinesinde kesilebilecek en fazla parça kal nl kaç cm’dir?
A) 5 cm B) 4 cm C) 3 cm D) 2 cm
5. A a dakilerden hangisi dekupaj makinesinde kesilmesi uygun olmayan malzemedir?
A) Mika
B) Bak r C) Alüminyum
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
Do ru-Yanl Test Sorular
Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir k sm do ru, bir k sm yanl cümleler verilmi tir. Cümle do ru ise ba ndaki parantezin içerisine D, yanl ise Y harfini koyunuz.
1. ( ) Dekupaj makinesinde a açtan ba ka, plastik, kauçuk, yumu ak metal gibi gereçleri kesmekte mümkündür.
2. ( ) Alt yatak, testere lamas n üstten ba lamaya ve bir silindir içinde yayl olarak gerdirmeye yarar.
3. ( ) Kademeli V kasnaklar yard m yla makineyi de i ik kesme h zlar nda ayarlamak mümkündür.
4. ( ) Testere lamas ile gövdenin iç yüzeyi aras ndaki yatay ölçü(45-60cm) dir.
5. ( )Testere lamas testerenin düzgün bir ekilde çal mas n ve i parças n n bast r lmas n sa lar.
De erlendirme
Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z ve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z.
Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz.
Uygulamal Test
Dikey freze makinesinde dekupe oyma i lemlerini yap n z. Yapt n z uygulamay a a daki kriterlere göre kontrol ediniz.
Aç klama: A a da listelenen davran lar , kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediyseniz Evet eklinde kar s ndaki kutucu a (X) le i aretleyiniz.
De erlendirme Kriterleri Evet Hay r
1 K l testere ile kesim yap labilecek malzeme seçimine dikkat ettiniz mi?
2 Motifin nas l olaca n tespit ettiniz mi?
3 Markalama metodunu belirlediniz mi?
4 Uygun markalamay yapt n z m ?
5 Kesip bo alt lacak yerleri uygun matkap ucu ile deldiniz mi?
6 Malzemeye uygun testere ucunu belirlediniz mi?
7 Oyma sehpas n rahat çal abilece iniz bir yere ba lad n z m ?
8 Testere lamas n uygun gerginlikte s kt n z m ? 9 Kesim için gerekli ayd nl k ortam sa lad n z m ? 10 Farekuyru u testereye uygun i belirlediniz mi?
11 Markalama yap p delik delerek farekuyru u testere ile kesim yapt n z m ?
MODÜL DE ERLEND RME
Modül De erlendirme (Yeterlik Ölçme)
Uygulama: Oyma kal b haz rlayarak elde ve makinede dekupe oyma yap n z.
Aç klama: A a da listelenen davran lardan kazand davran lar de er ölçe ine göre de erlendiriniz.
De erlendirme Ölçe i Evet Hay r
1-Faaliyet Ön Haz rl
A.Çal ma ortam n faaliyete haz r duruma getirdiniz mi?
B.Kullan lacak araç gereci uygun olarak seçtiniz mi?
C.Kullanacak malzemelerin sa laml n kontrol ettiniz mi?
2- Güvenli i
A.Çal ma ortam nda yeterli güvenlik tedbiri ald n z m ? B.Çal ma esnas nda olabilecek yaralanmalara tedbir ald n z m ?
C.Çal rken uygun kal b kulland n z m ?
D.Kullan lan araç, gereçleri i lem sonunda kald rd n z m ? E. önlü ü giydiniz mi ?
3.Elde dekupe oyma i leminin yap lmas A. Kesime uygun malzemeyi tespit ettiniz mi?
B.Uygun motifi belirlediniz mi?
C.Markalama metodunu belirlediniz mi?
D.Motifi markalad n z m ?
E.K l testere kolunu ve k l testereyi haz rlad n z m ? F.Oyma sehpas n uygun yere ba lad n z m ?
MODÜL DE ERLEND RME
deldiniz mi?
H. parças n markalad n z yerlerden kestiniz mi?
4.Oyma kal b haz rlama i leminin yap lmas
A Oyma kal b yapmaya uygun malzemeyi haz rlad n z m ? B. Motifi markalad n z m ?
C. Kal p yap m na uygun ç talar haz rlad n z m ? D. Ç talar markalad n z yerlere çakt n z m ? E. Kal b n güvenli oldu unu kontrol ettiniz mi?
5.Makinede dekupe oyma i leminin yap lmas A. Kesime uygun malzemeyi tespit ettiniz mi?
B.Uygun motifi belirlediniz mi?
C.Markalama metodunu belirlediniz mi?
D. Yatay freze makinesini haz rlad n z m ? E. Dikey freze makinesini haz rlad n z m ?
F. Uygun b çak ve k lavuz pimlerini tespit ettiniz mi?
De erlendirme
Cevaplar n z kontrol ederek kendinizi de erlendiriniz, “HAYIR” yan tlar n z var ise hay r yan tlar n zla ilgili ö renme faaliyetlerini tekrarlay n z. Tamam “EVET” ise bir sonraki modüle geçiniz.
CEVAP ANAHTARLARI
Ö RENME FAAL YET –1 CEVAP ANAHTARI ÇOKTAN SEÇMEL TEST
1 B
2 B
3 D
4 D
5 A
Ö RENME FAAL YET –1 CEVAP ANAHTARI DO RU YANLI TEST
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
Ö RENME FAAL YET –2 CEVAP ANAHTARI ÇOKTAN SEÇMEL TEST
1 C
2 C
3 D
4 B
5 A
Ö RENME FAAL YET –2 CEVAP ANAHTARI DO RU YANLI TEST
1 Y
2 D
3 D
4 D
5 Y
CEVAP ANAHTARLARI
Ö RENME FAAL YET –3 CEVAP ANAHTARI ÇOKTAN SEÇMEL TEST
1 C
2 C
3 D
4 A
5 B
Ö RENME FAAL YET –3 CEVAP ANAHTARI DO RU YANLI TEST
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
Modül De erlendirme
Ah ap posta modülü, faaliyetleri ve çal malar sonunda kazand n z davran lar n de erlendirilmesi için ö retmeniniz size ölçme arac uygulayacakt r. Bu de erlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.
Dekupe oyma modülünün bitiminde de erlendirmesi için ö retmeninizle ileti im kurunuz.
KAYNAKÇA
KALENDER, Gökhan, Ders notlar , Ankara, 2006. (Yay mlanm )
AFYONLU, A. Safa. A aç i leri tak m ve makine bilgisi, Milli E itim Bas mevi, stanbul 2002.
www.answers.com
www.toolsforworkingwood.com www. toreci.com.tr
