Plan ve Bütçe Sunumu
Erdem Başçı Başkan
6 Aralık 2012
Sunum Planı
I. Büyümenin Üçlü Sacayağı
II. Küresel Gelişmeler
III. Büyüme
IV. Cari Açık
V. Enflasyon
BÜYÜMENİN ÜÇLÜ SACAYAĞI
Büyümenin Üçlü Sacayağı
I. Fiyat İstikrarı
II. Finansal İstikrar
III. Verimlilik Artışı
Kaynak: BM, TCMB.
18.94
12.00
21.75
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
94 Krizi
2001 Krizi
Türkiye’de kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı
(Yüzde)
Kişi Başına Düşen Gelir: Türkiye
Kayıp 30 Yıl
(Yüksek Enflasyon)
0 20 40 60 80 100 120 140
Kaynak: TCMB.
Enflasyon
(Yüzde)
Türkiye’de Enflasyon
Kayıp 30 Yıl
Kaynak: TCMB.
21.7 30.9
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Türkiye
1974-2003 arasında ortalama enflasyon %5 civarında olsaydı Türkiye'de kişi başı gelir*
Kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı
(Yüzde)
Fiyat İstikrarının Değeri
*Türkiye’de 1974 ve 2003 arası ortalama enflasyon %55,8.
Barro, Robert J. (1995). "Inflation and Economic Growth" makalesine göre her %10 fazla enflasyon büyümede ortalama yaklaşık %0,25’lik bir azalmaya sebep oluyor.
Kaynak: BM, TCMB.
47.1
21.7 30.9
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Kore Türkiye
1974-2003 arasında ortalama enflasyon %5 civarında olsaydı Türkiye'de kişi başı gelir*
Kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı
(Yüzde)
Yapısal Reformların Önemi
*Türkiye’de 1974 ve 2003 arası ortalama enflasyon %55,8.
Barro, Robert J. (1995). "Inflation and Economic Growth" makalesine göre her %10 fazla enflasyon büyümede ortalama yaklaşık %0.25’lik bir azalmaya sebep oluyor.
Kaynak: TÜİK.
Gerçekleşme
(2008Ç1 baz çeyrek, Mevsimsellikten Arındırılmış*)
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
*Doğal Logaritmaları alınmıştır.
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Yüksek Enflasyon
Düşen Enflasyon
Kaynak: Eurostat
YUNANİSTAN
Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim
50000 100000 150000 200000 250000 300000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
GSYH İç Talep
Milyon Euro
Kaynak: Eurostat
ALMANYA
Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim
Milyon Euro
1900000 2000000 2100000 2200000 2300000 2400000 2500000 2600000 2700000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
GSYH İç Talep
Kaynak: Eurostat
İSPANYA
Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim
500000 600000 700000 800000 900000 1000000 1100000 1200000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
GSYH İç Talep
Milyon Euro
Kaynak: Eurostat
TÜRKİYE
Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim
100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
GSYH İç Talep
Milyon Euro
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Nihai Yurtiçi Talep ve GSYH
(1998 fiyatları ile, Milyon TL)
Türkiye’de Dengelenme
20000 22000 24000 26000 28000 30000 32000
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
GSYH Nihai Yurt İçi Talep
Yapısal Reformlar
Rekabet Gücünü ve Verimliliği Artırıcı Reform Gündemi (OVP):
Kayıtdışı Ekonomi İle Mücadele Stratejisi Eylem Planı
Tasarrufların Artırılması
Enerji ve Ulaştırma Altyapısının Geliştirilmesi
ARGE ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması
Tarımsal Yapının Geliştirilmesi
Yüksek Katma Değerli Üretim Yapısına Geçiş Sağlanması
Aktif İşgücü Politikalarının Geliştirilmesi
Eğitimin İşgücü Talebine Duyarlılığının Artırılması
KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER
Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın
yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir.
-60 -40 -20 0 20 40 60 80
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Çin
Malezya
Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın
yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir.
-60 -40 -20 0 20 40 60 80
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Çin
Malezya
Endonezya
Rusya
Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın
yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir.
-60 -40 -20 0 20 40 60 80
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Çin Malezya Endonezya Rusya
-30 -20 -10 0 10 20 30 40
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Brezilya
Meksika
Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
İhracat
(12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*)
Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın
yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg
*12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 2011 Aralık ayı rakamı 2011’de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir.
-60 -40 -20 0 20 40 60 80
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Çin Malezya Endonezya Rusya
-30 -20 -10 0 10 20 30 40
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Brezilya
Meksika
Polonya
Türkiye
Kaynak: Bloomberg
Son 12 Aylık İhracat Artışı*
(Yüzde)
İhracat Artışları
*Ekim 2011-Eylül 2012 arasında gerçekleştirilen toplam ihracatın, Ekim 2010-Eylül 2011 arasında gerçekleşen toplam ihracata bölünmesi yoluyla hesaplanmıştır.
-6 0 6 12 18
90 95 100 105 110 115 120
2011-Ç1 2011-Ç2 2011-Ç3 2011-Ç4 2012-Ç1 2012-Ç2 2012-Ç3
Euro Bölgesi Afrika ve Orta Doğu
Kaynak: Bloomberg, IFS , CPB.
İthalat
(2011Ç1=100)
Ana Ticaret Ortaklarımızda İthalat Gelişmeleri
İhracat Pazar Çeşitlenmesi
İhracat
(Aylık, Milyon Dolar)
Bölgelerin İthalatında Türkiye İhracatının Payı (Yüzde)
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Afrika ve Ortadoğu AB
Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Bloomberg, IFS, CPB
0 1 2 3 4 5 6
2011-Ç1 2011-Ç2 2011-Ç3 2011-Ç4 2012-Ç1 2012-Ç2 2012-Ç3
Euro Bölgesi Afrika ve Orta Doğu
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
(Yıllık Yüzde Değişimler)
Küresel Büyüme
-6 -4 -2 0 2 4 6 8 10
Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Çin ve Hindistan Hariç Gelişmekte Olan Ülkeler
Kaynak: Bloomberg
10 Yıllık Devlet Tahvili Faizleri
(Yüzde)
Nominal Faizler
0 5 10 15 20 25 30 35
Portekiz Yunanistan
Kaynak: Bloomberg
10 Yıllık Devlet Tahvili Faizleri
(Yüzde)
Nominal Faizler
3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8
İspanya İtalya
0 2 4 6 8 10 12
14
ABD Euro Bölgesi İngiltere Japonya
Kaynak: Bloomberg.
İşsizlik Oranları
%
Kaynak: Bloomberg.
Avrupa Borç Sorunu Yaşayan Ülkeler: İşsizlik
GIIPS: Yunanistan, İrlanda, İtalya, Portekiz, İspanya
%
0 5 10 15 20 25 30
Portekiz İrlanda İspanya İtalya Yunanistan
Kaynak: Dünya Bankası.
Brüt Sermaye Oluşumu
(Yüzde, GSYH’ye Oran)
Yatırımlar
14 15 16 17 18 19 20 21 22
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Avrupa Birliği ABD
Kaynak: IMF Fiscal Monitor
(2011 Yılı, GSYH’ye Oran, Yüzde)
Kamu Borç Yükü
0 10 20 30 40 50 60 70
Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2013-2015)
(GSYH’ye Oran, Yüzde)
AB Tanımlı Kamu Borç Yükü
*Orta Vadeli Program (2013-2015) hedefleri
36.5
35.0
33.0
31.0
20 40 60 80
Kaynak: IMF Fiscal Monitor
(2011 Yılı, GSYH’ye Oran, Yüzde)
Bütçe Açığı
-15 -10 -5 0 5 10
Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2013-2015).
(GSYH’ye Oran, Yüzde)
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı
*Orta Vadeli Program (2013-2015) hedefleri.
2.3 2.2 2.0 1.8
0 3 6 9 12
BÜYÜME
Sermaye
Sermaye Stoku
(Sabit Fiyat, 2007=100)
Sabit Sermaye Oluşumu*
(Yüzde, GSYH’ye Oran, Cari Fiyatlar)
50 60 70 80 90 100 110 120 130
Kaynak: TÜİK. Kaynak: TÜİK. *Yıllıklandırılmış
Trend
Sermaye Stoku
12 14 16 18 20 22 24
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20112012
Kaynak: IMF WEO, TÜİK.
Yıllık Ortalama İstihdam Artışı*
(Yüzde Büyüme, 2007-2011)
İstihdam
*Doğal logaritma farkları -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
Kaynak: TÜİK, BLS.
15 17 19 21 23 25
130 135 140 145 150 155
ABD Türkiye (sağ eksen)
Toplam İstihdam*
(Milyon Kişi)
İstihdam: Türkiye ve ABD
*Mevsimsellikten arındırılmış
Kaynak: TÜİK, BLS.
İşgücüne Katılım Oranı*
(Yüzde)
İşgücüne Katılım: Türkiye ve ABD
*Mevsimsellikten arındırılmış 45 46 47 48 49 50 51
62 63 64 65 66 67 68
ABD Türkiye (sağ eksen)
Kaynak: TÜİK, BLS.
Ortalama İşsizlik Süresi
(Ay)
İstihdam Piyasası
*ABD’nin hafta olarak hesaplanan verisi 4’e bölünerek aylığa çevrilmiştir.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
ABD Türkiye
Kaynak: TÜİK
Büyümeye Katkılar
(Yüzde)
Büyümenin Talep Bileşenleri
-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25
Stok Değişimi Net İhracat
Nihai Yurt İçi Talep
GSYİH
Kaynak: TÜİK.
4.40 4.45 4.50 4.55 4.60 4.65 4.70 4.75
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Gerçekleşme
(2008Ç1 baz çeyrek, Mevsimsellikten Arındırılmış*)
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
*Doğal logaritması alınmıştır.
Kaynak: TCMB, TÜİK.
İş Bulma Olanakları ve İstihdam
(Yüzde, 3-aylık Hareketli Ortalama)
İstihdam Piyasası
59 64 69 74 79 84 89 94 99
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
Tarım Dışı İstihdam/İşgücü (3 aylık ortalama)
İş Bulma Olanakları Beklentisi(Gelecek 6 aylık dönem, 3 aylık ortalama, sağ eksen)
4. Çeyreğe Dair Öncü Göstergeler
Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksleri
Kaynak: TCMB. *Gelecek 3 ay, İktisadi Yönelim Anketi Kaynak: TCMB.
Sipariş Beklentileri*
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
-30 -20 -10 0 10 20 30 40 50
İhracat İç piyasa
55 65 75 85 95 105 115 125
TGE
RKGE
Kaynak: MARKIT.
40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60
Türkiye Euro Bölgesi
PMI (İmalat Sanayi)
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
PMI: Türkiye ve Euro Bölgesi
CARİ AÇIK
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Nihai Yurtiçi Talep ve GSYH
(1998 fiyatları ile, Milyon TL)
Dengelenme
20000 22000 24000 26000 28000 30000 32000
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
GSYH Nihai Yurt İçi Talep
Dengelenme
Cari İşlemler Açığı
(Mevsimsellikten Arındırılmış, 3 Aylık Ortalama, Milyon ABD Doları)
Kaynak: TCMB.
-4000 -2000 0 2000 4000 6000 8000
Cari Açık Cari Açık ( Enerji Hariç)
Kaynak: TCMB.
Cari İşlemler Açığı
(12-Aylık Kümülatif, Milyar Dolar)
Dengelenme
-20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70 80
Cari Açık Cari Açık (Enerji hariç)
Kaynak: TCMB
*Portföy ve kısa vadeli sermaye hareketleri; hisse senetleri, hükümetin yurtiçi borç senetleri, bankalar ve diğer sektörlerin kısa vadeli kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır.
**Uzun vadeli sermaye hareketleri; bankalar ve diğer sektörlerin uzun vadeli net kredileri ile bankalar ve Hazine’nin yurtdışına ihraç ettikleri tahvilleri kapsamaktadır.
Cari Açığın Finansman Kalitesi
Cari Açığın Temel Finansman Kaynakları
(12-aylık kümülatif, Milyon Dolar)
-20000 -10000 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000
90000
DYY ve Uzun Vadeli Portföy ve Kısa Vadeli CA
Kaynak: TCMB.
(Akım Veriler*, Yıllık Faizler, Yüzde)
Mevduat Faiz Oranları
*Vadesiz ve Bankalararası Mevduat Hariç Tutulmuştur.
7 8 9 10 11
Kaynak: TCMB.
(Akım Veriler, Yıllık Faizler, Yüzde)
Kredi Faiz Oranları
10 12 14 16 18 20
Nakit Taşıt Konut
Kaynak: TCMB.
(Akım Veriler, Yıllık Faizler, 4 Haftalık Hareketli Ortalama, Yüzde)
Ticari Kredi Faiz Oranları
12 13 14 15 16
Kaynak: Ulusal Merkez Bankaları
2012* Yılı Kredi Büyüme Hızı
(Yıllık Değişim, Yüzde)
Kredi Büyüme Hızı
*Brezilya, G. Kore, Almanya, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan verisi:
Ağustos 2012. ABD, Türkiye, Hindistan ve Çin verisi: Eylül 2012 -15
-10 -5 0 5 10 15 20
Kaynak: TCMB.
TCMB Döviz Rezervi
(Altın Dahil, Milyon Dolar)
TCMB Döviz Rezervi
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
Döviz Rezervlerindeki Artışın Kaynakları
1. İhracat Reeskont Kredileri
2. Rezerv Opsiyonu Mekanizması
Kaynak: TCMB.
TCMB Altın Rezervi
(Milyon Dolar)
TCMB Altın Rezervi
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Cari Açık Veren Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye’de Kur Oynaklıkları
(Yüzde, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık)
Kur Oynaklığı
Cari Açık Veren Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Endonezya, Romanya ve Türkiye’yi içermektedir 8
13 18 23 28
Gelişmekte Olan Ülkeler
Türkiye
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TCMB.
Yatırım ve Tasarruflar*
(Yüzde, Cari Fiyatlar)
Cari Denge Bileşenleri
*2012 tasarruf ve yatırım verisi tahmindir. 2012 cari açık rakamı OVP’den alınmıştır.
-5 0 5 10 15 20 25 30
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Cari Açık/GSYH Sabit Sermaye Oluşumu/GSYH Toplam Tasarruflar/GSYH
ENFLASYON
Kaynak: TCMB
Beklenen DİBS Reel Faizi*
(Yüzde)
Reel Faiz (Piyasa)
*Gösterge DİBS faizi ile 12 ve 24 aylık enflasyon beklentileri kullanılarak hesaplanmıştır.
-5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Kaynak: Bloomberg, TÜİK.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye
Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler
(Yüzde)
Politika Faizleri
Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Meksika, Polonya, Endonezya, G. Afrika, Tayland, Çek Cum., Kolombiya, Macaristan, Romanya, Filipinler.
Kaynak: Bloomberg
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Politika Faizi
%
Kaynak: Bloomberg.
-2 -1 0 1 2 3 4 5
Politika Faizi (Reel*)
*En son gerçekleşen yıllık enflasyon oranları kullanılmıştır.
%
Kaynak: İMKB, TCMB.
Para Politikası
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Faiz Koridoru
1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı
İMKB Gecelik Faiz (10 Günlük Hareketli Ortalama) Ortalama Fonlama Faizi
1 hafta vadeli reponun kullanılmaya başlanması
ABD Parasal Genişleme 2
Avrupa Borç Krizi
Lehman Krizi
%
Kaynak: TCMB.
Faiz Koridoru ve Ortalama Fonlama Faizi
(Yüzde)
TCMB Ortalama Fonlama Faizi
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Faiz Koridoru Ortalama Fonlama Faizi
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
0 5 10 15 20 25 30
Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler
Türkiye ve Diğer Gelişmekte Olan Ülkeler Karşılaştırması
(Yüzde, Ağırlıklı Ortalama)
Enflasyon
Gelişmekte olan ülkeler: Brezilya, Meksika, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Güney Afrika, Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye, Endonezya, Arjantin, Tayland, Malezya, Kolombiya, Romanya, Ukrayna, Vietnam, Şili, Peru, Mısır, Fas, Lübnan ve S. Arabistan. *2012 ve 2013 yıl sonu tahminleri ’’Consensus Forecast’’ ten alınmıştır. .
Temel Enflasyon Göstergeleri H ve I
(Mevsimsellikten Arındırılmış Aylık Değişim, 3 Aylık Ortalama, Yıllıklandırılmış)
Enflasyon
Kaynak: TÜİK, TCMB.
-5 0 5 10 15 20 25
H I
Enflasyon
*TCMB Beklenti Anketi.
12 ve 24-Ay Sonrası TÜFE Beklentileri* ve Gerçekleşmeler
Kaynak: TÜİK, TCMB.
2 4 6 8 10 12 14
12 ay 24 ay Hedef Gerçekleşmeler
%
Kaynak: TCMB
Enflasyon Gerçekleşmeleri ve Tahminleri*
(Yüzde)
Enflasyon
*Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70’tir.